Tóm tắt Luận văn thạc sĩ Luật Hiến pháp và Luật Hành chính: Thực hiện pháp luật về hộ tịch ở huyện Mê Linh, thành phố Hà Nội

Chia sẻ: Hinh Duyệt | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:26

Thêm vào BST

Báo xấu

83
lượt xem 5
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Luận văn gồm 3 chương được trình bày như sau: Những vấn đề lý luận của thực hiện pháp luật về hộ tịch; Thực trạng thực hiện pháp luật về hộ tịch ở huyện Mê Linh, thành phố Hà Nội; Phương hướng và giải pháp bảo đảm thực hiện pháp luật về hộ tịch ở huyện Mê Linh, thành phố Hà Nội.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Tóm tắt Luận văn thạc sĩ Luật Hiến pháp và Luật Hành chính: Thực hiện pháp luật về hộ tịch ở huyện Mê Linh, thành phố Hà Nội

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ NỘI VỤ HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA HOÀNG THỊ BẢO TRANG THỰC HIỆN PHÁP LUẬT VỀ HỘ TỊCH Ở HUYỆN MÊ LINH, THÀNH PHỐ HÀ NỘI Chuyên ngành: Luật hiến pháp và luật hành chính Mã số: 60.38.01.02 TÓM TẮT LUẬN VĂN THẠC SỸ LUẬT HIẾN PHÁP VÀ LUẬT HÀNH CHÍNH HÀ NỘI - 2016
Công trình được hoàn thành tại: HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA Người hướng dẫn khoa học: PGS.TS. Lê Thị Hương Phản biện 1: PGS.TS. Nguyễn Quốc Sửu Phản biện 2: GS.TS. Phạm Hồng Thái Luận văn được bảo vệ tại Hội đồng chấm luận văn thạc sĩ, Học viện Hành chính Quốc gia Địa điểm: Phòng họp 204, Nhà A - Hội trường bảo vệ luận văn thạc sĩ, Học viện Hành chính Quốc gia Số: 77 - Đường Nguyễn Chí Thanh - Quận Đống Đa - TP. Hà Nội Thời gian: Vào hồi 14 giờ, ngày 31 tháng 5 năm 2017
MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Hộ tịch là những sự kiện cơ bản trong đời sống một con người như: Sinh, tử, kết hôn, ly hôn, giám định, nuôi con nuôi, thay đổi họ, tên, quốc tịch... Một trong những nội dung liên quan đến hoạt động quản lý con người là công tác quản lý hộ tịch. Con người là nhân tố trung tâm của mọi quan hệ xã hội, là chủ thể quan trọng và quyết định sự tồn tại và phát triển của xã hội loài người. Chính vì vậy, vấn đề đầu tiên của xã hội là quản lý con người. Việc đăng ký và quản lý hộ tịch là quyền và nghĩa vụ của mỗi người được thực hiện theo trình tự, thủ tục do pháp luật về hộ tịch quy định. Những sự kiện hộ tịch được cơ quan nhà nước có thẩm quyền xác nhận bằng văn bản và ghi vào sổ hộ tịch. Những giấy tờ, hộ tịch đã được xác nhận và được cơ quan nhà nước có thẩm quyền ghi nhận nhằm để cá biệt hoá một công dân, đây là những chứng cứ pháp lý trong các trường hợp cần thiết. Mặt khác việc đăng ký hộ tịch giúp cho cơ quan nhà nước có thẩm quyền trong việc quản lý dân số, là cơ sở khoa học để xây dựng kế hoạch phát triển kinh tế, văn hoá, xã hội, quốc phòng và trật tự, an toàn xã hội. Trong quản lý nhà nước, đăng ký và quản lý hộ tịch là một lĩnh vực hoạt động được chú trọng và là nhiệm vụ của ngành Tư pháp. Nhận thức được vị trí và vai trò quan trọng của việc thực hiện pháp luật về hộ tịch nên trong những năm qua, kể từ khi thực hiện Nghị định 158/2005/NĐ-CP ngày 27/12/2005 của Chính phủ về đăng ký và quản lý hộ tịch cũng như Luật Hộ tịch năm 2014 và Nghị định số 123/2015/NĐ-CP quy định chi tiết một số điều và biện pháp thi hành Luật Hộ tịch cùng với Thông tư số 15/2015/TT-BTP quy định chi tiết thi hành một số điều của Luật Hộ tịch và Nghị định số 1
123/2015/NĐ-CP ngày 15/11/2015 của Chính phủ quy định chi tiết một số điều và biện pháp thi hành Luật Hộ tịch... Đây chính là cơ sở pháp lý để công dân thực hiện các quyền nhân thân và Nhà nước thực hiện sự quản lý đối với công dân. Có thể nói, từ khi có các VBQPPL nói trên, công tác đăng ký và quản lý hộ tịch đã đạt được một số kết quả bước đầu, từng bước ổn định và đi vào nề nếp. Người dân đã nhận thức tầm quan trọng của giấy tờ hộ tịch nên không tùy tiện sữa chữa, thêm, bớt, tự giác đi đăng ký các sự kiện hộ tịch theo quy định của pháp luật. Không còn tình trạng "sinh không khai, tử không báo" như trước đây. Thực tế cho thấy, cũng như nhiều địa phương khác trên cả nước, công tác thực hiện pháp luật về hộ tịch ở huyện Mê Linh vẫn còn một số tồn tại, bất cập chưa đáp ứng được yêu cầu cải cách hành chính và cải cải cách tư pháp trong giai đoạn mới. Tình trạng cơ quan, tổ chức, đoàn thể chưa xác định đúng giá trị pháp lý của giấy tờ hộ tịch, về thẩm quyền giải quyết các yêu cầu về hộ tịch, còn gây nhiều khó khăn cho công dân. Thực trạng trên có nguyên nhân xuất phát từ nhận thức chưa đầy đủ quy định của pháp luật về đăng ký và quản lý hộ tịch của một bộ phận cán bộ, công chức và nhân dân; sự phối hợp thiếu nhịp nhàng giữa các cơ quan hữu quan trong việc giải quyết những sai sót trong hồ sơ, giấy tờ cá nhân; công tác tuyên truyền, phổ biến, giáo dục pháp luật, trợ giúp pháp lý về đăng ký và quản lý hộ tịch chưa thực sự sâu rộng; năng lực của một số công chức còn hạn chế... Nhằm khắc phục những hạn chế, tồn tại, vướng mắc trên và góp phần đề xuất những phương hướng và giải pháp nhằm bảo đảm thực hiện pháp luật về hộ tịch, tác giả chọn đề tài “Thực hiện pháp luật về hộ tịch ở huyện Mê Linh, thành phố Hà Nội” làm luận văn Thạc sỹ Luật chuyên ngành Luật Hiến pháp – Luật Hành chính. 2
2. Tình hình nghiên cứu 3. Mục đích và nhiệm vụ của luận văn 3.1. Mục đích 3.2. Nhiệm vụ 4. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu của luận văn 4.1. Đối tượng nghiên cứu 4.2. Phạm vi nghiên cứu 5. Phƣơng pháp luận và phƣơng pháp nghiên cứu 6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của luận văn 7. Kết cấu của luận văn Ngoài phần mở đầu và kết luận, luận văn gồm 03 chương: Chương 1: Những vấn đề lý luận của thực hiện pháp luật về hộ tịch; Chương 2: Thực trạng thực hiện pháp luật về hộ tịch ở huyện Mê Linh, thành phố Hà Nội; Chương 3: Phương hướng và giải pháp bảo đảm thực hiện pháp luật về hộ tịch ở huyện Mê Linh, thành phố Hà Nội. 3
Chƣơng 1 NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN CỦA THỰC HIỆN PHÁP LUẬT VỀ HỘ TỊCH 1.1. Quan niệm về hộ tịch và pháp luật về hộ tịch 1.1.1. Quan niệm về hộ tịch, đăng ký hộ tịch - Hộ tịch Là những sự kiện cơ bản xác nhận tình trạng nhân thân của một con người từ khi sinh ra đến khi chết. - Đăng ký hộ tịch “Đăng ký hộ tịch là việc cơ quan nhà nước có thẩm quyền xác nhận sự kiện sinh, tử, kết hôn, ly hôn, giám hộ, nuôi con nuôi, thay đổi họ, tên, quốc tịch, xác định lại dân tộc, cải chính hộ tịch và các sự kiện khác theo quy định của pháp luật về hộ tịch” 1.1.2. Pháp luật về hộ tịch Như vậy, pháp luật về hộ tịch là những quy tắc xử sự do Nhà nước ban hành và đảm bảo thực hiện để điều chỉnh những quan hệ phát sinh giữa Nhà nước với công dân nhằm đảm bảo cho công dân thực hiện quyền, nghĩa vụ của mình trong lĩnh vực hộ tịch. Pháp luật về hộ tịch có các đặc điểm sau đây: - Pháp luật về hộ tịch là một giá trị nhân thân, gắn chặt với cá nhân con người, bởi vì mỗi người chỉ có một thời điểm sinh, một thời điểm chết. Các dấu hiệu về cha, mẹ đẻ, dân tộc, giới tính, là những dấu hiệu giúp người ta phân biệt từng cá nhân con người. - Có phạm vi và đối tượng điều chỉnh rộng, đa dạng, phức tạp, bao gồm các quan hệ xã hội phát sinh của mỗi một con người từ khi sinh ra cho tới khi chết đi bao gồm: khai sinh, kết hôn, nhận cha mẹ con, cải chính, bổ sung hộ tịch…. 4
- Chứa đựng các loại quy phạm pháp luật thuộc nhiều ngành luật khác nhau như: Luật hiến pháp, Luật Hành chính, Luật dân sự, Luật Hôn nhân và Gia đình…. - Có hình thức thể hiện phong phú, gồm các văn bản luật và các văn bản dưới luật do các cơ quan có thẩm quyền ban hành: Luật hộ tịch năm 2014, Nghị định Số: 123/2015/NĐ-CP quy định chi tiết một số điều và biện pháp thi hành Luật hộ tịch, thông tư số: 15/2015/TT- BTP quy định chi tiết thi hành một số điều của Luật hộ tịch và Nghị định số 123/2015/NĐ-CP ngày 15/11/2015 của Chính phủ quy định chi tiết một số điều và biện pháp thi hành Luật hộ tịch… 1.2. Quan niệm thực hiện pháp luật về hộ tịch 1.2.1. Khái niệm và đặc điểm thực hiện pháp luật về hộ tịch Thực hiện pháp luật về hộ tịch là hoạt động có mục đích làm cho những quy định của pháp luật về thực hiện đăng ký, quản lý hộ tịch đi vào cuộc sống nhằm phát huy cao độ quyền của công dân trong việc đăng ký các sự kiện hộ tịch: khai sinh, khai tử, kết hôn,… nhằm theo dõi thực trạng và sự biến động về hộ tịch đảm bảo cho các sự kiện hộ tịch được đăng ký kịp thời, đúng quy định của pháp luật, trên cơ sở đó bảo hộ các quyền, lợi ích hợp pháp của cá nhân và gia đình, đồng thời góp phần xây dựng các chính sách về kinh tế, xã hội, an ninh quốc phòng và dân số, kế hoạch hóa gia đình. Thực hiện pháp luật về hộ tịch có các đặc điểm sau đây: - Thực hiện pháp luật về hộ tịch là thực hiện quyền và nghĩa vụ của nhân dân đối với hoạt động đăng ký hộ tịch và là trách nhiệm của các cơ quan nhà nước khi đăng ký quản lý hộ tịch, khác với thực hiện pháp luật trong các lĩnh vực, các ngành luật khác ở các chủ thể, phạm vi, nội dung và các hình thức thực hiện. Theo đó: 5
- Chủ thể thực hiện pháp luật về hộ tịch trước hết là các cơ quan Nhà nước có thẩm quyền liên quan đến việc thực hiện pháp luật về hộ tịch gồm có: Chính phủ, Bộ Tư pháp, Bộ ngoại giao, các cơ quan đại diện, Lãnh sự của Việt Nam ở nước ngoài, UBND cấp tỉnh, Sở Tư pháp, UBND cấp huyện, phòng Tư pháp, UBND cấp xã. - Phạm vi thực hiện pháp luật về hộ tịch diễn ra giữa các chủ thể mà một bên bao giờ cũng là công dân sống trong một đơn vị hành chính lãnh thổ hoặc những đơn vị quần cư nhỏ nhất. - Chế độ và trách nhiệm pháp lý của các chủ thể trong thực hiện pháp luật về hộ tịch vừa mang tính chất quản lý hành chính vừa mang tính chất tự quản. - Tính chất, mức độ của các chế tài xử phạt vi phạm chung chung, mang tính định tính chứ chưa phải định lượng. - Nội dung thực hiện pháp luật về hộ tịch rất rộng lớn, có liên quan trực tiếp đến quyền và lợi ích của người dân nơi cư trú. 1.2.2. Các hình thức thực hiện pháp luật về hộ tịch Tuân thủ pháp luật về hộ tịch: Là hình thức thực hiện pháp luật về hộ tịch, trong đó các chủ thể pháp luật kiềm chế không thực hiện các quy định cấm của pháp luật hộ tịch. Thi hành (chấp hành pháp luật về hộ tịch): Là một hình thức thực hiện pháp luật về Hộ tịch, trong đó các chủ thể pháp luật tự thực hiện nghĩa vụ pháp lý của mình bằng hành động tích cực. Bên cạnh việc đề ra các quy định mang tính ngăn cấm nhằm hạn chế những hành vi gây ảnh hưởng tiêu cực đến việc đăng ký, quản lý hộ tịch, pháp luật còn có những quy định mang tính bắt buộc thể hiện ở những nghĩa vụ của các chủ thể trong quá trình đăng ký, quản lý hộ tịch. Sử dụng pháp luật về hộ tịch: là hình thức thực hiện pháp luật về hộ tịch, trong đó các chủ thể sử dụng các quyền về đăng ký, quản lý 6
hộ tịch để bảo vệ các quyền, lợi ích hợp pháp của mình. Hình thức này khác với hình thức tuân thủ pháp luật và thi hành pháp luật ở chỗ có thể thực hiện hoặc không thực hiện quyền được pháp luật cho phép theo ý chí. Áp dụng pháp luật về hộ tịch: là một hình thức thực hiện pháp luật, đặc biệt trong đó nhà nước thông qua các cơ quan nhà nước có thẩm quyền, hoặc các tổ chức xã hội và các cá nhân được nhà nước trao quyền tổ chức cho các chủ thể pháp luật để ban hành các quyết định làm phát sinh, thay đổi hoặc chấm dứt những quan hệ pháp luật cụ về hộ tịch. Trong trường hợp này các chủ thể tham gia thực hiện pháp luật, thực hiện các quy định của pháp luật có sự can thiệp của Nhà nước. 1.2.3. Nội dung thực hiện pháp luật về hộ tịch 1.2.3.1. Thực hiện pháp luật về đăng ký hộ tịch Đăng ký hộ tịch là việc cơ quan nhà nước có thẩm quyền xác nhận hoặc ghi vào Sổ hộ tịch các sự kiện hộ tịch của cá nhân, tạo cơ sở pháp lý để Nhà nước bảo hộ quyền, lợi ích hợp pháp của cá nhân, thực hiện quản lý về dân cư. 1.2.3.2. Thực hiện pháp luật về quản lý hộ tịch Quản lý hộ tịch là một trong những hoạt động của quản lý nhà nước, thông qua việc đăng ký hộ tịch, Nhà nước nắm được tình hình biến động dân cư và sự biến động của xã hội giúp nhà nước có cơ sở khoa học để xây dựng kế hoạch phát triển kinh tế, văn hóa, xã hội, quốc phòng và trật tự an toàn xã hội và là cơ sở để hoạch định chính sách dân số và kế hoạch hóa gia đình. 1.2.4. Vai trò của thực hiện pháp luật về hộ tịch 7
Một là, thông qua thực hiện pháp luật về hộ tịch Đảng và Nhà nước hoàn thiện hệ thống các văn bản quy phạm pháp luật về hộ tịch, thực hiện xây dựng dữ liệu thông tin quốc gia. Hai là, thực hiện pháp luật về hộ tịch có vai trò to lớn đối với hoạt động của chính quyền cơ sở. Ba là,thực hiện pháp luật về hộ tịch góp phần phát triển kinh tế, văn hóa – xã hội; bảo đảm an ninh chính trị, trật tự an toàn xã hội. Bốn là, thực hiện pháp luật về hộ tịch ở cơ sở góp phần xây dựng Nhà nước trong sạch, vững mạnh, đấu tranh phòng chống quan liêu, tham nhũng, lãng phí và các hiện tượng tiêu cực khác. Năm là, thực hiện pháp luật về hộ tịch khẳng định vị trí, vai trò và tầm quan trọng của công tác hộ tịch đối với công tác quản lý nhà nước và bảo đảm quyền và lợi ích hợp pháp của cá nhân. 1.3. Yêu cầu và các yếu tố bảo đảm thực hiện pháp luật về hộ tịch 1.3.1. Yêu cầu thực hiện pháp luật về hộ tịch - Yêu cầu về tính nguyên tắc và khoa học - Yêu cầu về tính công bằng, chính xác, khách quan, kịp thời - Yêu cầu về tư duy đổi mới, linh hoạt, chặt chẽ - Yêu câu về tính dân chủ công khai 1.3.2. Các yếu tố bảo đảm thực hiện pháp luật về hộ tịch 1.3.2.1. Hệ thống pháp luật về hộ tịch Một là, tính toàn diện và đồng bộ: Hai là, tính thống nhất của hệ thống pháp luật về hộ tịch: Ba là, tính phù hợp của hệ thống pháp luật về hộ tịch: Bốn là, ngôn ngữ và kỹ thuật xây dựng văn bản: Năm là, tính khả thi của hệ thống pháp luật: Pháp luật muốn phát huy được vai trò và giá trị của mình trong quá trình thực hiện thì 8
phải đảm bảo tính khả thi. Nhiều quy định của pháp luật ban hành không có tính khả thi nên không thực hiện được. 1.3.2.2. Ý thức pháp luật của các chủ thể thực hiện pháp luật về hộ tịch Một là, hệ tư tưởng pháp luật Hai là, tâm lí pháp luật 1.3.2.3. Trình độ, năng lực của đội ngũ cán bộ, công chức đăng ký và quản lý hộ tịch, trình độ hiểu biết pháp luật của người dân 1.3.2.4. Điều kiện vật chất - kỹ thuật đảm bảo việc thực hiện pháp luật về hộ tịch 1.3.2.5. Các yếu tố bảo đảm khác - Yếu tố chính trị, kinh tế - xã hội - Công tác tuyên truyền, phổ biến, giáo dục pháp luật hộ tịch. - Hoạt động giải thích pháp luật. - Sự phân công, phối hợp giữa các cơ quan tổ chức thực hiện và áp dụng pháp luật về hộ tịch 9
Chƣơng 2 THỰC TRẠNG THỰC HIỆN PHÁP LUẬT VỀ HỘ TỊCH Ở HUYỆN MÊ LINH, THÀNH PHỐ HÀ NỘI 2.1. Điều kiện tự nhiên, kinh tế, xã hội của huyện Mê Linh Mê Linh là huyện nằm ở phía Bắc của thành phố Hà Nội. Huyện có diện tích đất tự nhiên 14.251 ha, dân số xấp xỉ 193.727 người, có 16 xã và 2 thị trấn. Huyện đang trong quá trình công nghiệp hoá, đô thị hoá nhanh. Mê Linh cũng là huyện đầu tiên được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt định hướng chung quy hoạch đô thị Mê Linh đến năm 2020 (tại Quyết định số 208/2004/QĐ-TTg ngày 13/12/2004). Đây là điều kiện cơ bản để huyện Mê Linh phát triển kinh tế - xã hội. 2.2. Phân tịch thực trạng thực hiện pháp luật về hộ tịch 2.2.1. Tình hình triển khai thực hiện pháp luật về hộ tịch ở huyện Mê Linh Trong thời gian vừa qua, công tác hộ tịch của huyện Mê Linh luôn nhận được sự quan tâm, chỉ đạo của lãnh đạo Ủy ban nhân dân huyện Mê Linh và sự hướng dẫn về chuyên môn của Sở Tư pháp, thành phố Hà Nội. Nhìn chung, công tác hộ tịch được thực hiện tốt, hiệu quả đăng ký hộ tịch ngày càng đáp ứng được yêu cầu, nguyện vọng của nhân dân. Ủy ban nhân dân huyện Mê Linh đã tích cực cải cách thủ tục hành chính và thực hiện cơ chế “một cửa” trong lĩnh vực đăng ký và quản lý hộ tịch, huyện đã tổ chức triển khai đưa Luật Hộ tịch năm 2014, Nghị định số 123/2015/NĐ-CP và Thông tư 15/2015/TT-BTP vào cuộc sống, với những quy định mang tính cải cách mạnh mẽ, sâu rộng và khá triệt để về thẩm quyền, trình tự, thủ tục, thời gian giải quyết đăng ký hộ tịch, tạo điều kiện thuận lợi hơn trong việc giải quyết đăng ký hộ tịch cho người dân, đồng thời đảm bảo hiệu lực, 10
hiệu quả quản lý nhà nước về công tác hộ tịch tại địa phương. Trên cơ sở đó, công tác đăng ký hộ tịch của huyện Mê Linh dần đi vào nề nếp. 2.2.2. Những kết quả đã đạt được trong thực hiện pháp luật về hộ tịch ở huyện Mê Linh Trong sáu tháng đầu năm 2016 thực hiện Luật hộ tịch và phần mềm đăng ký khai sinh, huyện Mê Linh đã đạt được một số kết quả cụ thể sau: Kết quả đăng ký nuôi con nuôi tổng số trên địa bàn huyện là: 01 trường hợp Kết quả đăng ký khai mới tổng số trên địa bàn huyện là: 1592 trường hợp, trong đó có 888 Nam và 704 Nữ, dăng ký đúng hạn là 1563 trường hợp, quá hạn 29 trường hợp. Kết quả đăng ký khai sinh lại là: 714 trường hợp. Đăng ký khai tử mới 423 trường hợp, trong đó 358 trường hợp khai tử đúng hạn, 65 trường hợp quá hạn. Đăng ký lại khai tử là 20 trường hợp. Đăng ký kết hôn mới tổng số là 712 cặp trong đó kết hôn lần đầu là 647 cặp. Đăng ký lại kết hôn là 33 cặp. Kết quả đăng ký khai sinh, khai tử có yếu tố nước ngoài tại UBND cấp huyện là 0 trường hợp. Kết quả đăng ký kết hôn có yếu tố nước ngoài tại UBND cấp huyện là 03 cặp. Các việc hộ tịch khác được thực hiện tại UBND cấp huyện tổng số là: 06 trường hợp, trong đó thay đổi hộ tịch là 01 trường hợp, cải chính hộ tịch là 05 trường hợp. Các việc hộ tịch khác được thực hiện tại UBND cấp xã trên địa bàn huyện là 43 trường hợp, trong đó: 14 trường hợp thay đổi hộ tịch, 11
15 trường hợp cải chính hộ tịch, 11 trường hợp điều chỉnh hộ tịch, 03 trường hợp bổ sung hộ tịch. Kết quả ghi vào sổ các thay đổi hộ tịch khác là 61 trường hợp, trong đó: đăng ký nhận cha, mẹ, con là 15 trường hợp, đăng ký giám hộ 06 trường hợp, chấm dứt thay đối việc giám hộ là 07 trường hợp, xác định cha mẹ con là 09 trường hợp, thay đổi quốc tịch 09 trường hợp, ly hôn 20 trường hợp, hủy hôn nhân trái pháp luật 11 trường hợp, chấm dứt việc nuôi con nuôi 12 trường hợp. Cấp giấy xác nhận tình trạng hôn nhân để kết hôn với người Việt Nam ở trong nước là 423 trường hợp, để kết hôn với người nước ngoài tại cơ quan có thẩm quyền của Việt Nam là 03 trường hợp, để kết hôn với người nước ngoài tại cơ quan có thẩm quyền của nước ngoài là 05 trường hợp, để sử dụng vào mục đích khác là 177 trường hợp [23]. Các kết quả trên đã phản ánh được rõ nét thực trạng thực hiện pháp luật về hộ tịch ở huyện Mê Linh, thành phố Hà Nội. Thủ tục được thực hiện nhiều nhất vẫn là các sự kiện hộ tịch cơ bản: sinh, tử, kết hôn. Các thủ tục mang tính phức tạp hơn như nuôi con nuôi, giám hộ… hầu như là không có hoặc có rất ít. Điều này cũng phản ánh được phần nào đặc thù của huyện Mê Linh chủ yếu là làm nông nghiệp, nhu cầu, hiểu biết của người dân thực hiện pháp luật về hộ tịch còn hạn chế. Tỉ lệ đăng ký hộ tịch quá hạn khá nhiều. Điều này gây ảnh hưởng không nhỏ đến hiệu quả công tác thực hiện pháp luật về hộ tịch, nhất là các trường hợp đăng ký khai tử quá hạn, thông thường người dân không đi đăng ký khai tử ngay và có thói quen đốt các giấy tờ của người đã chết, đến khi cần làm thủ tục gì liên quan đến người đã chết thì mới đi khai tử, lúc này hồ sơ, giấy tờ không còn nên việc đăng ký khai tử gặp nhiều khó khăn. Ngoài ra, đặc thù thứ hai trong thực hiện pháp luật về hộ tịch ở huyện Mê Linh đó là tính chất mùa vụ đặc thù 12
của vùng nông nghiệp cùng với sự dịch chuyển lao động trẻ sang các ngành nông nghiệp nên trừ các sự kiện hộ tịch yêu cầu đúng người đăng ký như kết hôn, nhận cha mẹ con… theo quy định của pháp luật thì hầu hết các sự kiện hộ tịch khác đềuu được ủy quyền cho ông, bà, thậm chí là cụ nội, cụ ngoại thực hiện, do đó tình trạng sai sót thông tin trong tờ khai khiến cán bộ Tư pháp hộ tịch phải hướng dẫn và kiểm tra cụ thể, việc này cũng phần nào ảnh hưởng đến thời gian giải quyết hồ sơ của người dân, cùng với đó việc hướng dẫn tuyên truyền các quy định của pháp luật về hộ tịch, và tuyên truyền đăng ký khai sinh, khai tử trực tuyến cho các đối tượng này không đạt hiệu quả. Nhưng về cơ bản ý thức chấp hành pháp luật của người dân cao, không có vấn đề phát sinh nổi cộm. Đội ngũ cán bộ, công chức Tư pháp – Hộ tịch ở huyện Mê Linh ngày càng được củng cố, nâng cao cả về số lượng và chất lượng. UBND huyện Mê Linh thường xuyên mở các lớp tập huấn, hội nghị trao đổi các khó khăn, vướng mắc trong công tác hộ tịch. Điều này góp phần quan trọng nâng cao chất lượng hiệu quả công tác thực hiện pháp luật về hộ tịch ở huyện Mê Linh. Đảm bảo các sự kiện hộ tịch được đăng ký kịp thời, đúng quy định của pháp luật, không còn tình trạng cấp tùy tiện các giấy tờ hộ tịch hoặc cấp sai thẩm quyền như trước đây. Tuy nhiên, mặt bằng chung ở huyện Mê Linh hiện nay đội ngũ Công chức Tư pháp – Hộ tịch đa số là người lớn tuổi, năng lực, trình độ chuyên môn nhất là trình độ tin học còn nhiều hạn chế, ngại cập nhật các quy định của pháp luật, hay làm việc theo cảm tính… điều này cũng gây ảnh hưởng lớn tới tiến độ, hiệu quả thực hiện pháp luật về hộ tịch. Bên cạnh đó, việc lưu trữ sổ hộ tịch những năm về trước khi có Luật Hộ tịch chưa được quan tâm, nên dữ liệu hộ tịch của người dân 13
không được lưu giữ. Như xã Liên Mạc hiện nay chỉ lưu được sổ hộ tịch từ năm 2000 trở về đây. Mà hiện tại Luật Hộ tịch quy điịnh không cấp lại bản chính giấy khai sinh, trong khi các lĩnh vực khác như cấp chứng minh thư, căn cước công dân, thủ tục về thừa kế đất đai… đều đòi hòi giấy khai sinh, mà bản thân người dân cũng không giữ được các giấy tờ hộ tịch của mình, nên các thủ tục đăng ký lại khai sinh tăng đột biến, mà thủ tục này đòi hỏi phải có các giấy tờ chứng minh về họ tên, ngày tháng năm sinh, quan hệ cha mẹ con như, sổ hộ khẩu, chứng minh nhân dân, học bạ, bằng cấp… việc này là rất khó khăn vì người dân thường là không còn giấy tờ gì. Vì vậy, cán bộ tư pháp gặp nhiều khó khăn trong việc xác minh để làm hồ sơ đăng ký lại khai sinh. Tuy nhiên, nhìn chung công tác tác thực hiện pháp luật về hộ tịch ở huyện Mê Linh ngày càng được sự quan tâm chỉ đạo của các cấp, cơ sở vật chất kỹ thuật, trang thiết bị phục vụ cho công tác hộ tịch cũng được đầu tư thỏa đáng. Đó là yếu tố tiên quyết để nâng cao hiệu quả thực hiện công tác này. 2.2.3. Những hạn chế và nguyên nhân trong thực hiện pháp luật về hộ tịch ở huyện Mê Linh 2.2.3.1. Hạn chế Những hạn chế, yếu kém trong công tác hộ tịch thể hiện trên những mặt sau đây: Những vi phạm về ghi chép sổ Hộ tịch theo quy định tại Điều 58 Luật Hộ tịch năm 2014, điều 11, 12 của Nghị định 123/2015/NĐ-CP: Những vi phạm về trình tự, thủ tục đăng ký các việc hộ tịch - Vi phạm về đăng ký khai sinh theo quy định tại điều 16 Luật hộ tịch 14
- Vi phạm các quy định về đăng ký kết hôn theo quy định tại điều 17 và điều 18 Luật Hộ tịch - Vi phạm về đăng ký khai tử theo quy định tại điều 32, 33, 34 Luật Hộ tịch - Vi phạm về thay đổi, cải chính hộ tịch theo quy định Ngoài ra trong quá trình thực hiện pháp luật về hộ tịch ở huyện Mê Linh còn tồn tại một số hạn chế sau: Việc triển khai, xây dựng thực hiện pháp luật về hộ tịch ở một số xã chưa nghiêm túc thực hiện. Một bộ phận nhân dân chưa nhận thức đúng đắn vấn đề đăng ký hộ tịch gắn với kỷ cương, quyền lợi, gắn với trách nhiệm, nghĩa vụ công dân, chưa chủ động, kịp thời đăng ký các sự kiện hộ tịch nhất là việc khai tử, đến khi có chế độ mới đi đăng ký, hoặc việc công dân không có ý thức bảo quản, giữ gìn các giấy tờ hộ tịch như giấy khai sinh, giấy chứng nhận kết hôn… khi làm lại không đáp ứng được các quy định của pháp luật, cán bộ không đăng ký cho thì gây mất trật tự an ninh nơi công sở, làm ảnh hưởng đến uy tín của Đảng, chính quyền. Vai trò quản lý Nhà nước của một số cấp chính quyền cơ sở yếu, bên cạnh đó một bộ phận nhân dân cố tình không chịu hiểu chủ trương, chính sách pháp luật dẫn đến tình trạng vi phạm luật. Hệ thống văn bản quy phạm pháp luật về hộ tịch còn phức tạp. Việc phân cấp thẩm quyền đăng ký hộ tịch chưa triệt để. Sự quan tâm và đầu tư cho công tác hộ tịch chưa đồng đều ở các địa phương. Chưa tạo điều kiện tốt nhất để bảo đảm quyền đăng ký hộ tịch của công dân cụ thể là: + Quy định về thủ tục đăng ký các loại việc hộ tịch còn quá nhiều loại giấy tờ khác nhau, lệ thuộc vào nơi cư trú đã dẫn đến trường hợp công dân không đáp ứng đủ thì không được đăng ký; 15
+ Cán bộ trực tiếp giải quyết công việc hộ tịch tự đặt thêm thủ tục giấy tờ khi người dân có yêu cầu đăng ký hộ tịch khi hồ sơ đăng ký hộ tịch chưa đầy đủ, cán bộ hộ tịch không hướng dẫn một lần mà mỗi lần chỉ hướng dẫn một nội dung nên người dân phải đi lại nhiều lần mới được giải quyết… + Áp dụng quy định của pháp luật để giải quyết yêu cầu đăng ký hộ tịch của người dân một cách máy móc nên một số trường hợp quyền lợi của người dân giải quyết sai quy định, thậm chí có trường hợp không được giải quyết. + Tùy tiện trong việc đăng ký hộ tịch cho công dân; chưa bảo đảm độ chính xác khi cấp giấy tờ hộ tịch. Tình trạng đăng ký không kịp thời, chưa đầy đủ và thiếu chính xác trong đăng ký hộ tịch vẫn còn tồn tại ở một số địa phương. Sự tùy tiện trong việc đăng ký, cấp giấy tờ hộ tịch được thể hiện. Quy định về lưu sổ hộ tịch chưa được thực hiện nghiêm túc - Hạn chế trong cải cách thủ tục hành chính. Mặc dù, việc cải cách thủ tục hành chính trong lĩnh hộ tịch bước đầu đã phát huy hiệu quả; tuy nhiên, việc thực hiện cơ chế một cửa, một cửa liên thông trong đăng ký hộ tịch đôi khi lại có tác động ngược lại, đặc biệt là tiến độ xử lý hồ sơ. Sự phối hợp giữa các ngành, các cấp chưa đồng bộ.Sự phối hợp giữa các ngành, các cấp chưa đồng bộ đã dẫn đến tình trạng cùng một tiêu chí, nhưng mỗi ngành có một số liệu thống kê báo cáo khác nhau, điều này đã gây khó khăn cho Nhà nước trong việc hoạch định chính sách. Cơ chế thông báo những thay đổi liên quan đến hộ tịch của từng cá nhân cũng chưa được thực hiện một cách nghiêm túc, nhiều trường hợp không thông báo nên không kịp thời cập nhật những thay đổi về hộ tịch liên quan trong sổ hộ tịch. 16
Phương thức đăng ký hộ tịch còn mang tính chất thủ công, mức độ áp dụng công nghệ thông tin còn hạn chế. Việc vừa phải nhập thông tin vào sổ đăng ký hộ tịch giấy sau đó lại nhập vào phần mềm là rườm rà, chưa khoa học, cần có biện pháp để chỉ nhập 01 lần vào phần mềm sau đó in luôn thành sổ để lưu như vậy sẽ không phải mất thời gian nhập 02 lần như hiện nay. Mặc dù việc đăng ký hộ tịch bằng điện tử đã được triển khai ở một số địa phương, nhưng mức độ còn rất hạn chế. Phương thức đăng ký hộ tịch hiện nay chủ yếu vẫn thực hiện theo phương pháp thủ công (ghi bằng tay, lưu bằng sổ giấy). Do chưa có Cơ sở dữ liệu hộ tịch điện tử, nên việc lưu sổ giấy dễ dẫn đến bị hỏng, bị mất, từ đó không đáp ứng được yêu cầu thống kê số liệu cũng như yêu cầu cấp giấy tờ hộ khẩu, hộ tịch cho người dân. Hơn nữa, phương thức đăng ký hộ tịch này không phù hợp với định hướng xây dựng nền hành chính chuyên nghiệp, hiện đại. Công tác thống kê số liệu đăng ký hộ tịch còn yếu, chưa bảo đảm độ chính xác của số liệu. 2.2.3.2. Nguyên nhân của những hạn chế trong thực hiện pháp luật về hộ tịch ở huyện Mê Linh Những hạn chế trong công tác đăng ký, quản lý hộ tịch đã nêu trên do một số nguyên nhân cơ bản sau đây: Một là, sự quan tâm của các cấp lãnh đạo chưa đồng bộ Hai là, chưa có bước đột phá trong xây dựng thể chế Ba là, đội ngũ công chức Tư pháp - Hộ tịch phải kiêm nhiệm nhiều công việc khác nhau và không ổn định Bốn là, việc phân cấp thẩm quyền đăng ký hộ tịch chưa triệt để (vẫn còn nhiều cấp có thẩm quyền đăng ký hộ tịch); việc quy định về ghi sổ và cấp giấy tờ hộ tịch chưa khoa học (không có sổ hộ tịch 17
chung và cũng không có một loại giấy tờ hộ tịch chung cấp cho cá nhân trong đó tích hợp mọi thông tin về hộ tịch của cá nhân). Năm là, yêu cầu cải cách thủ tục hành chính chưa gắn với đặc thù của công việc hộ tịch, chưa ứng dụng rộng rãi công nghệ thông tin trong đăng ký và quản lý hộ tịch Sáu là, quá tải về công việc, chưa có cơ chế chính sách phù hợp cho những chị em phụ nữ nông thôn là những nguyên nhân dẫn đến hạn chế trong thực hiện yêu cầu quản lý Nhà nước về hộ tịch cũng như giải quyết đăng ký hộ tịch có yếu tố nước ngoài ở Sở Tư pháp. 2.3. Bài học kinh nghiệm trong thực hiện pháp luật về hộ tịch ở huyện Mê Linh, thành phố Hà Nội Qua quá trình thực hiện pháp luật về hộ tịch trên địa bàn huyện Mê Linh có thể rút ra một số bài học kinh nghiệm như sau: Một là: Phải đảm bảo sự lãnh đạo, chỉ đạo trực tiếp của các cấp uỷ Đảng. Đây là nhân tố quyết định và đảm bảo cho thắng lợi việc thực hiện Luật hộ tịch. Hai là: Phải xây dựng đội ngũ cán bộ, công chức xã, thị trấn và thôn ngang tầm nhiệm vụ, có tâm. Ba là: Phải đổi mới và nâng cao công tác tuyên truyền, giáo dục quy định của pháp luật về hộ tịch, về quyền và trách nhiệm, nghĩa vụ công dân Bốn là: Đẩy mạnh phát triển kinh tế - xã hội, củng cố an ninh quốc phòng nâng cao đời sống nhân dân vì kinh tế phát triển mới đảm bảo cho các hoạt động khác, đảm bảo cho các quyền của dân về văn hoá, xã hội, trật tự trị an được thực hiện. Kinh tế phát triển mới có điều kiện nâng cao chất lượng giáo dục, nâng cao dân trí. Thực tế chứng minh ở xã, thị trấn nào mà điều kiện kinh tế xã hội phát triển, tỷ lệ hộ nghèo thấp, trình độ dân trí cao thì xã, thị trấn đó thực tốt hơn các quy định 18