Tóm tắt Luận văn Thạc sĩ Luật học: Căn cứ quyết định hình phạt - Những vấn đề lý luận và thực tiễn

®¹i häc quèc gia Hµ Néi<br /> Khoa luËt<br /> <br /> ph¹m ®×nh dòng<br /> <br /> c¨n cø quyÕt ®Þnh h×nh ph¹t:<br /> Nh÷ng vÊn ®Ò lý luËn vµ thùc tiÔn<br /> <br /> LuËn v¨n th¹c sü luËt häc<br /> <br /> Hµ Néi - 2006<br /> <br /> më ®Çu<br /> 1. TÝnh cÊp thiÕt cña ®Ò tµi:<br /> <br /> XÐt xö s¬ thÈm vô ¸n h×nh sù lµ mét giai ®o¹n tè tông h×nh sù ®Æc biÖt quan<br /> träng do Toµ ¸n cÊp s¬ thÈm thùc hiÖn trªn c¬ së kiÓm tra, ®¸nh gi¸ toµn bé c¸c<br /> t×nh tiÕt cña vô ¸n theo nh÷ng quy ®Þnh cña BLTTHS ®Ó chøng minh téi ph¹m, gi¶i<br /> quyÕt vÊn ®Ò tr¸ch nhiÖm h×nh sù vµ h×nh ph¹t ®èi víi ng-êi bÞ kÕt ¸n. Trong giai<br /> ®o¹n nµy, quyÕt ®Þnh h×nh ph¹t lµ ho¹t ®éng kh«ng thÓ thiÕu sau khi ®· ®Þnh téi<br /> danh mµ kÕt qu¶ lµ Héi ®ång xÐt xö nh©n danh Nhµ n-íc CHXHCN ViÖt Nam<br /> tuyªn cho ng-êi bÞ kÕt téi mét h×nh ph¹t cô thÓ. ViÖc Toµ ¸n tuyªn mét h×nh ph¹t<br /> ®¶m b¶o tÝnh c«ng lý cã ý nghÜa chÝnh trÞ, x· héi vµ ph¸p lý hÕt søc to lín. QuyÕt<br /> ®Þnh h×nh ph¹t ®óng, ®¶m b¶o tÝnh nghiªm minh, c«ng b»ng cña ph¸p luËt h×nh sù,<br /> t-¬ng xøng víi tÝnh chÊt, møc ®é nguy hiÓm cho x· héi cña hµnh vi ph¹m téi chÝnh<br /> lµ ®Ó b¶o vÖ ph¸p chÕ vµ chÕ ®é XHCN, lµ c¬ së ph¸p lý ®Çu tiªn ®Ó ®¹t ®-îc c¸c<br /> môc ®Ých cña h×nh ph¹t. Nh×n chung, quyÕt ®Þnh h×nh ph¹t ®óng kh«ng chØ cã t¸c<br /> dông ®èi víi ng-êi ph¹m téi mµ cßn thÓ hiÖn tÝnh nghiªm minh cña ph¸p luËt vµ<br /> ph¸t huy t¸c dông gi¸o dôc, phßng ngõa chung. V× vËy, mäi tr-êng hîp ¸p dông<br /> h×nh ph¹t nhÑ h¬n hoÆc nÆng h¬n møc cÇn thiÕt ®èi víi hµnh vi ph¹m téi ®Òu kh«ng<br /> ®¶m b¶o ®-îc môc ®Ých trõng trÞ vµ gi¸o dôc ng-êi ph¹m téi. §èi víi tr-êng hîp<br /> ng-êi ph¹m téi tù thó, ®Çu thó, thùc sù ¨n n¨n, hèi c¶i, cã kh¶ n¨ng c¶i t¹o tèt, cã<br /> nhiÒu t×nh tiÕt gi¶m nhÑ TNHS... ph¶i cã sù khoan hång. Téi ph¹m cµng nguy hiÓm<br /> th× møc ®é trõng trÞ cµng ph¶i nghiªm kh¾c (h×nh ph¹t cµng cao). Cã nh- vËy míi<br /> buéc ng-êi ph¹m téi ph¶i suy nghÜ vÒ nh÷ng sai lÇm, nh÷ng thiÖt h¹i do m×nh g©y<br /> ra cho x· héi, míi thÊm thÝa hËu qu¶ ph¸p lý mµ m×nh ph¶i g¸nh chÞu ®Ó c¶i t¹o<br /> thµnh ng-êi cã Ých cho x· héi, cã ý thøc tu©n theo ph¸p luËt vµ c¸c quy t¾c cña<br /> cuéc sèng XHCN, kh«ng ph¹m téi míi vµ qua ®ã ®¸p øng ®-îc yªu cÇu phßng<br /> ngõa chung.<br /> <br /> Trong ho¹t ®éng thùc tiÔn, ®Ó quyÕt ®Þnh h×nh ph¹t ®óng, ph¸t huy ®-îc hiÖu<br /> qu¶ vµ môc ®Ých cña h×nh ph¹t kh«ng ph¶i lµ c«ng viÖc ®¬n gi¶n v× Héi ®ång xÐt xö<br /> (ThÈm ph¸n vµ Héi thÈm nh©n d©n) kh«ng bao giê quyÕt ®Þnh h×nh ph¹t l¹i dùa trªn<br /> mét khu«n mÉu chung, mang tÝnh ®Þnh s½n trong mèi quan hÖ víi tÝnh ®a d¹ng cña<br /> c¸c lo¹i hµnh vi ph¹m téi. §Æc biÖt, tõ khi BLHS ®Çu tiªn ra ®êi n¨m 1985, ¸n lÖ<br /> kh«ng cßn ®-îc coi lµ nguån cña ph¸p luËt h×nh sù th× cµng kh«ng thÓ cã mét h×nh<br /> ph¹t mÉu víi nh÷ng th«ng sè cho s½n ®Ó ho¹t ®éng quyÕt ®Þnh h×nh ph¹t chØ viÖc<br /> l¾p r¸p mét c¸ch m¸y mãc. HÖ thèng h×nh ph¹t ®a d¹ng, víi c¸c møc ®é nghiªm<br /> kh¾c kh¸c nhau ®-îc quy ®Þnh trong BLHS tuy ®· ph¸t huy ®-îc t¸c dông tÝch cùc<br /> trong c«ng t¸c ®Êu tranh phßng chèng téi ph¹m nh-ng viÖc quy ®Þnh kho¶ng c¸ch<br /> gi÷a møc tèi thiÓu vµ tèi ®a cña h×nh ph¹t tï cã thêi h¹n vÉn cßn réng nªn dÔ t¹o ra<br /> sù tuú tiÖn trong quyÕt ®Þnh h×nh ph¹t, kh«ng ®¶m b¶o c«ng b»ng gi÷a c¸c tr-êng<br /> hîp ph¹m téi. MÆt kh¸c, ho¹t ®éng quyÕt ®Þnh h×nh ph¹t còng kh«ng cho phÐp<br /> ThÈm ph¸n vµ Héi thÈm nh©n d©n ®-îc quyÕt ®Þnh h×nh ph¹t mét c¸ch chñ quan,<br /> thiÕu c¨n cø ph¸p lý hay ®i t×m téi danh cho mét h×nh ph¹t ®· cã s½n... v× kÕt qu¶ sÏ<br /> lµ sù x©m h¹i th« b¹o c¸c quyÒn vµ lîi Ých chÝnh ®¸ng cña ng-êi ph¹m téi, vi ph¹m<br /> nghiªm träng nguyªn t¾c ph¸p chÕ cña LuËt h×nh sù trong mét nhµ n-íc ph¸p<br /> quyÒn XHCN cña nh©n d©n, do nh©n d©n, v× nh©n d©n.<br /> V× vËy, ®Ó ®¶m b¶o tÝnh kh¸ch quan, ®óng ph¸p luËt cña ho¹t ®éng quyÕt ®Þnh<br /> h×nh ph¹t, ph¸p luËt h×nh sù n-íc ta ®· chÝnh thøc ghi nhËn c¸c c¨n cø quyÕt ®Þnh<br /> h×nh ph¹t trong BLHS ®Ó Toµ ¸n dùa vµo khi quyÕt ®Þnh h×nh ph¹t. Tuy nhiªn, qua<br /> t×m hiÓu thùc tiÔn ¸p dông c¸c c¨n cø quyÕt ®Þnh h×nh ph¹t tõ khi BLHS n¨m 1999<br /> cã hiÖu lùc ®Õn nay ®· cho thÊy vÉn cßn nhiÒu Toµ ¸n m¾c ph¶i nh÷ng sai sãt nhÊt<br /> ®Þnh khi thùc hiÖn ho¹t ®éng quyÕt ®Þnh h×nh ph¹t, nhÊt lµ trong viÖc ¸p dông c¸c<br /> c¨n cø quyÕt ®Þnh h×nh ph¹t. MÆt kh¸c, xuÊt ph¸t tõ viÖc nhËn thøc râ hËu qu¶ tiªu<br /> cùc cho x· héi do ho¹t ®éng quyÕt ®Þnh h×nh ph¹t kh«ng ®óng g©y ra, chóng t«i cho<br /> r´ng viÖc nghiªn cøu mét c²ch c¨n b°n, cã hÖ thèng vÒ “C¨n cø quyÕt ®Þnh h×nh<br /> ph¹t” d­íi gãc ®é lý luËn v¯ thùc tiÔn lµ hÕt søc cÇn thiÕt vµ cã gi¸ trÞ nh»m n©ng<br /> <br /> cao nhËn thøc vµ kh¾c phôc nh÷ng v-íng m¾c, thiÕu sãt trong thùc tiÔn ho¹t ®éng<br /> quyÕt ®Þnh h×nh ph¹t cña Toµ ¸n. Ngoµi ra, nghiªn cøu hoµn thiÖn quy ®Þnh vÒ c¸c<br /> c¨n cø quyÕt ®Þnh h×nh ph¹t còng lµ mét nhiÖm vô cÊp thiÕt ®Ó x©y dùng ph¸p luËt<br /> h×nh sù c«ng b»ng, nh©n ®¹o, d©n chñ vµ c«ng minh trong nhµ n-íc ph¸p quyÒn<br /> XHCN ViÖt Nam.<br /> 2. T×nh h×nh nghiªn cøu:<br /> <br /> C¸c c¨n cø quyÕt ®Þnh h×nh ph¹t ®-îc quy ®Þnh t¹i §iÒu 45 BLHS n¨m 1999 lµ<br /> c¬ së ph¸p lý b¾t buéc Toµ ¸n ph¶i dùa vµo khi thùc hiÖn ho¹t ®éng quyÕt ®Þnh<br /> h×nh ph¹t. §©y lµ mét chÕ ®Þnh quan träng vµ kh«ng thÓ thiÕu nh»m ®¶m b¶o chÊt<br /> l-îng, hiÖu qu¶ cña ho¹t ®éng quyÕt ®Þnh h×nh ph¹t cña Toµ ¸n. ChÝnh v× vËy, c¸c<br /> c¨n cø quyÕt ®Þnh h×nh ph¹t kh«ng chØ ®-îc ®Ò cËp ®Õn trong gi¸o tr×nh LuËt h×nh<br /> sù cña c¸c tr-êng ®¹i häc nh- §¹i häc LuËt Hµ Néi, khoa LuËt thuéc §¹i häc Quèc<br /> gia Hµ Néi... ®Ó ®µo t¹o cö nh©n luËt häc, c¸n bé t- ph¸p t-¬ng lai, mµ cßn lµ mèi<br /> quan t©m cña c¸c c¸n bé lµm c«ng t¸c xÐt xö, lµ träng t©m nghiªn cøu cña c¸c nhµ<br /> khoa häc ph¸p lý h×nh sù nh-:<br /> TSKH. PGS. Lª C¶m: VÒ b¶n chÊt ph¸p lý cña quy ph¹m “Nguyªn t¾c quyÕt<br /> ®Þnh h×nh ph¹t“ t¹i §iÒu 37 Bé luËt h×nh sù ViÖt Nam - T¹p chÝ Tßa ¸n nh©n d©n<br /> sè 1+2/1989; Nh©n th©n ng-êi ph¹m téi - T¹p chÝ Tßa ¸n nh©n d©n sè 10/2001.<br /> TSKH. PGS. Lª C¶m vµ ThS. TrÞnh TiÕn ViÖt: Nh©n th©n ng-êi ph¹m téi: Mét<br /> sè vÊn ®Ò lý luËn c¬ b¶n - T¹p chÝ Tßa ¸n nh©n d©n sè 1/2002.<br /> ThS. TrÞnh TiÕn ViÖt: VÒ c¸c t×nh tiÕt gi¶m nhÑ vµ t¨ng nÆng tr¸ch nhiÖm h×nh<br /> sù trong Bé luËt H×nh sù n¨m 1999 vµ mét sè kiÕn nghÞ - T¹p chÝ Tßa ¸n nh©n d©n<br /> sè 13/2004.<br /> ThS. Ph¹m Thanh B×nh: C¸c t×nh tiÕt t¨ng nÆng, gi¶m nhÑ tr¸ch nhiÖm h×nh sù<br /> trong luËt h×nh sù ViÖt Nam - T¹p chÝ Tßa ¸n nh©n d©n sè 8/1995.<br /> ThS. NguyÔn Mai Bé: ViÖc ¸p dông c¸c t×nh tiÕt t¨ng nÆng - T¹p chÝ Tßa ¸n<br /> nh©n d©n sè 1/1999.<br /> <br /> ThS. §inh V¨n QuÕ: Mét sè ®iÓm míi cña Bé luËt H×nh sù n¨m 1999 vÒ h×nh<br /> ph¹t vµ quyÕt ®Þnh h×nh ph¹t - T¹p chÝ Tßa ¸n nh©n d©n sè 3/2000.<br /> §Æng Xu©n §¯o: “Mét sè néi dung míi cña c¸c quy ®Þnh vÒ c¸c t×nh tiÕt gi¶m<br /> nhÑ, t¨ng nÆng tr¸ch nhiÖm h×nh sù trong Bé luËt H×nh sù ViÖt Nam n¨m 1999” T¹p chÝ Tßa ¸n nh©n d©n sè 8/2000...<br /> Tuy nhiªn, nh÷ng c«ng tr×nh khoa häc nµy chñ yÕu nghiªn cøu vÒ c¸c c¨n cø<br /> quyÕt ®Þnh h×nh ph¹t d-íi gãc ®é lµ c¸c c¨n cø ®éc lËp hoÆc lµ mét phÇn trong chÕ<br /> ®Þnh quyÕt ®Þnh h×nh ph¹t cña LuËt h×nh sù nªn phÇn nµo ch-a thÓ hiÖn ®-îc tÝnh<br /> hÖ thèng, tÝnh toµn diÖn vÒ lý luËn vµ thùc tiÔn. §Æc biÖt, c¸c c«ng tr×nh khoa häc<br /> nµy còng ch-a ®-a ra ®-îc c¸c gi¶i ph¸p hoµn thiÖn quy ®Þnh vÒ c¨n cø quyÕt ®Þnh<br /> h×nh ph¹t. §iÒu ®ã cho thÊy yªu cÇu nghiªn cøu c¶ vÒ lý luËn vµ thùc tiÔn nh»m<br /> hoµn thiÖn c¸c quy ®Þnh cña ph¸p luËt h×nh sù cã liªn quan ®Õn c¨n cø quyÕt ®Þnh<br /> h×nh ph¹t vµ hoµn thiÖn quy ®Þnh vÒ c¨n cø quyÕt ®Þnh h×nh ph¹t t¹i §iÒu 45 BLHS<br /> n¨m 1999 lµ hoµn toµn cã gi¸ trÞ khoa häc vµ rÊt thiÕt thùc. Lµm ®-îc ®iÒu nµy sÏ<br /> gãp phÇn n©ng cao chÊt l-îng ho¹t ®éng quyÕt ®Þnh h×nh ph¹t, qua ®ã ®¸p øng môc<br /> tiªu n©ng cao hiÖu lùc, hiÖu qu¶ cña c«ng t¸c xÐt xö c¸c vô ¸n h×nh sù mµ NghÞ<br /> quyÕt sè 49-NQ/TW ngµy 02/6/2005 cña Bé ChÝnh trÞ vÒ ChiÕn l-îc C¶i c¸ch tph¸p ®Õn n¨m 2020 ®· ®Ò ra.<br /> 3. môc ®Ých nghiªn cøu cña ®Ò tµi:<br /> <br /> XuÊt ph¸t tõ t×nh h×nh nghiªn cøu vÒ c¸c c¨n cø quyÕt ®Þnh h×nh ph¹t, chóng<br /> t«i nhËn thÊy cÇn cã sù nghiªn cøu toµn diÖn, cã hÖ thèng vÒ c¸c c¨n cø quyÕt ®Þnh<br /> h×nh ph¹t ®-îc quy ®Þnh t¹i §iÒu 45 BLHS n¨m 1999. Dùa trªn kÕt qu¶ nghiªn cøu<br /> vÒ lý luËn vµ ®¸nh gi¸ thùc tiÔn vËn dông c¸c c¨n cø quyÕt ®Þnh h×nh ph¹t trong<br /> ho¹t ®éng xÐt xö cña Toµ ¸n c¸c cÊp, luËn v¨n kh«ng nh÷ng nh»m tiÕp tôc ph¸t<br /> triÓn ®Ò t¯i “C¸c t×nh tiÕt t¨ng nÆng tr¸ch nhiÖm h×nh sù: Mét sè vÊn ®Ò vÒ lý<br /> luËn vµ thùc tiÔn” m¯ t²c gi° ®± ho¯n th¯nh n¨m 1995 ë bËc cö nh©n luËt häc m¯<br /> cßn ®-a ra nh÷ng ý kiÕn ®Ò xuÊt hoµn thiÖn quy ®Þnh cña ph¸p luËt h×nh sù cã liªn<br /> <br />