Tóm tắt Luận văn Thạc sĩ Luật học: Độc quyền hành chính trong kinh doanh nhìn dưới góc độ pháp luật cạnh tranh và kiểm soát độc quyền

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI<br /> KHOA LUẬT<br /> ---------***---------<br /> <br /> TRẦN ANH TÚ<br /> <br /> ĐỘC QUYỀN HÀNH CHÍNH TRONG KINH DOANH<br /> NHÌN DƢỚI GÓC ĐỘ PHÁP LUẬT CẠNH TRANH<br /> VÀ KIỂM SOÁT ĐỘC QUYỀN<br /> <br /> CHUYÊN NGÀNH: LUẬT KINH TẾ<br /> MS: 60 38 50<br /> <br /> LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HỌC<br /> NGƢỜI HƢỚNG DẪN KHOA HỌC:<br /> PGS.TS. NGUYỄN NHƢ PHÁT<br /> <br /> HÀ NỘI - 2006<br /> <br /> 1<br /> <br /> PHẦN MỞ ĐẦU<br /> 1. Lý do lựa chọn đề tài:<br /> Công cuộc đổi mới toàn diện đất nước do Đảng và Nhà nước ta khởi<br /> xướng và lãnh đạo trong hai thập kỷ vừa qua đã tạo ra một bước ngoặt vĩ<br /> đại trong lịch sử nước ta. Đây thực sự là một cuộc cách mạng sâu sắc đưa<br /> nền kinh tế nước ta từ cơ chế kế hoạch hoá tập trung, bao cấp chuyển sang<br /> nền kinh tế thị trường có sự quản lý của Nhà nước theo định hướng chủ<br /> nghĩa xã hội chủ nghĩa. Cùng với việc xây dựng một nền kinh tế thị trường<br /> rộng mở, dường như người Việt Nam đã biết thừa nhận và bắt đầu yêu quý<br /> những quy luật phát triển nội tại của nó mà một trong những quy luật ấy đó<br /> là cạnh tranh.<br /> Tuy nhiên, do vừa thoát thai từ một kinh tế tập trung bao cấp, trong<br /> bước chuyển sang nền kinh tế thị trường, ở Việt Nam cũng như ở một số<br /> quốc gia đang trong quá trình chuyển đổi khác, dấu ấn của cơ chế quản lý<br /> kinh tế cũ nên nền kinh tế mới dường như còn quá nặng nề. Biểu hiện dễ<br /> thấy nhất đó là sự can thiệp quá lớn của các cơ quan quản lý Nhà nước, của<br /> quyền lực công tới hoạt động sản xuất, kinh doanh. Chính sự can thiệp một<br /> cách thái quá này đã và đang làm biến dạng đáng kể hoạt động cạnh tranh<br /> trên thị trường.<br /> Thực tiễn cho thấy, trong những năm qua đã xuất hiện ngày càng<br /> nhiều hành vi cạnh tranh không lành mạnh và các hành vi hạn chế cạnh<br /> tranh diễn ra trong nền kinh tế nước ta. Trong đó đặc biệt phải kể đến các<br /> hành vi độc quyền đã gây nhiều thiệt hại cho người tiêu dùng và cho nền<br /> kinh tế, ảnh hưởng nghiêm trọng tới môi trường cạnh tranh lành mạnh.<br /> Theo thông tấn xã Xinhua, Hu Agang, một nhà kinh tế nổi tiếng và là<br /> chuyên gia về các vấn nạn quốc gia Trung Quốc, đã cho rằng độc quyền<br /> cần được phân ra làm 2 nhóm. Nhóm thứ nhất là độc quyền thị trường và<br /> nhóm thứ 2 là độc quyền hành chính Nhà nước.<br /> <br /> 2<br /> <br /> Độc quyền thị trường có thể được định nghĩa là việc sử dụng sức<br /> mạnh kinh tế, quyền lực thị trường và công nghệ mới để điều khiển thị<br /> trường. Loại độc quyền này không thể tạo ra tham nhũng vì nó được điều<br /> chỉnh bởi luật chống độc quyền. Tuy nhiên, hầu hết sự độc quyền ở Trung<br /> Quốc. Việt Nam và một số các quốc gia đang trong quá trình chuyển đổi<br /> khác lại rơi vào nhóm thứ 2. Độc quyền hành chính Nhà nước có thể được<br /> hiểu là việc sử dụng quyền lực Nhà nước để điều khiển thị trường, làm tổn<br /> hại đến mô hình phân phối lợi ích. Loại độc quyền này là vô cùng nguy<br /> hiểm bởi nó thủ tiêu cân bằng thị trường và làm cản trở cạnh tranh công<br /> bằng. Ở Trung Quốc, người ta ước tính mức thiệt hại do hành vi này gây ra<br /> khoảng từ 50 đến 100 tỷ nhân tệ. Ở Việt Nam, chưa có một con số thống kê<br /> chính thức nào cho thấy những tổn hại thực tế mà độc quyền hành chính<br /> ra, tuy nhiên, chúng ta vẫn có thể dễ dàng nhận thấy những ảnh hưởng vô<br /> cùng to lớn mà độc quyền hành chính đã rây ra cho nền kinh tế. Chính vì<br /> vậy, chống độc quyền hành chính trong kinh doanh đã và đang là một cuộc<br /> cách mạng sâu sắc, trở thành yếu tố quan trọng nhất trong quá trình đổi<br /> mới ở Việt Nam hiện nay. Độc quyền hành chính khác biệt so với độc<br /> quyền hành kinh tế không từ những chủ đề, phương thức và mục đích độc<br /> quyền, mà còn khác nhau về điều kiện phát sinh ra độc quyền. Do đó, việc<br /> sử dụng các công cụ kiểm soát độc quyền kinh tế để kiểm soát độc quyền<br /> hành chính trong trường hợp này tỏ ra không hiệu quả. Để có thể tìm ra<br /> một phương thuốc đặc trị cho độc quyền hành chính cần thiết phải có sự<br /> nghiên cứu một chách thấu đáo về bản chất và đặc điểm của loại độc<br /> quyền này. Chính vì vậy tác giả mạnh dạn chọn đề tài “độc quyền hành<br /> chính trong kinh doanh nhìn dƣới góc độ pháp luật cạnh tranh và<br /> kiểm soát độc quyền” làm đề tài khoá luân tốt nghiệp của mình với mong<br /> muốn góp một vài thiển ý cho việc tìm kiếm một công cụ có khả năng tiết<br /> hữu hiệu độc quyền hành chính ở Việt Nam.<br /> <br /> 3<br /> <br /> 2. Tình hình nghiên cứu:<br /> Độc quyền hành chính trong kinh doanh là một hiện tượng tuy không<br /> mới nhưng lạ trong tư duy pháp lý truyền thống về chống độc quyền.<br /> Chính vì vậy, nghiên cứu vấn đề này, ở Việt Nam không nhiều tác giả.<br /> Ngoài những nghiên cứu có tính chất khai khá, gợi mở của PGS – TS Phạm<br /> Duy Nghĩa trong Chuyên khảo Luật kinh tế và một số những nhận diện của<br /> PGS – TS Nguyễn Như Phát trong một số bài báo thì có thể kết luận rằng<br /> tính đến thời điểm hiện nay chưa hề có một công trình khoa học nào nghiên<br /> cứu một cách chuyên biệt và thấu đáo về độc quyền hành chính dưới<br /> phương diện pháp lý.<br /> Trên thế giới, chúng ta có thể bắt gặp những nghiên cứu về vấn đề<br /> này trong một số bài viết của một vài tác giả người Trung Quốc trong quá<br /> trình quốc gia này ban hành luật chống độc quyền như Dahuan Tong,<br /> Xiaoye Wang…<br /> -Dahuan Tong,<br /> <br /> Administrative Mônpoly is Corruption, Beijung<br /> <br /> Youth Daily 24/09/2001, reprinted in Prople’ s Daily 9/1/2002<br /> -Xiaoye Wang, (2002) The Prospect of Antimonopoly Legislation in<br /> China, Washington Iniversity Clobal Studies Law Review, 2002 Vol.<br /> 1:2001<br /> 3. Mục đích và vi phạm nghiên cứu của đề tài:<br /> 3.1. Mục đích nghiên cứu:<br /> Mục đích nghiên cứu của đề tài là làm rõ bản chất, nội dung của độc<br /> quyền hành chính trong kinh doanh từ giác độ pháp lý, qua đó, đề xuất<br /> được những kiến giải có giá trị về mặt chính sách và pháp luật cho việc tiết<br /> chế một cách có hiệu quả hiện tượng độc quyền hành chính.<br /> <br /> 4<br /> <br /> Để đạt được mục đích trên, luận văn đặt ra nhứng nhiệm vụ nghiên<br /> cứu cụ thể như sau:<br /> - Thứ nhất: Nhận diện từ nhiều giác độ hiện tượng độc quyền hành<br /> chính trong kinh doanh, đưa ra khái niệm độc quyền hành chính, đánh giá<br /> bản chất, làm rõ những đặc điểm của hiện tượng độc quyền hành chính<br /> trong mối tương quan so sánh với độc quyền kinh tế.<br /> - Thứ hai: Phân tích, đánh giá thực trạng độc quyền hành chính trong<br /> kinh doanh ở Việt Nam và thực trạng điều chỉnh của pháp luật Việt Nam<br /> hiện nay đối với hiện tượng này. Tham khảo kinh nghiệm của một số quốc<br /> gia đi trước trong việc xử lý những vấn đề liên quan tới độc quyền hành<br /> chính.<br /> -Thứ ba: Trên cở sở phân tích những nguyên nhân, điều kiện của độc<br /> quyền hành chính để đề xuất những kiến nghị nhằm hoàn thiện chính sách,<br /> pháp luật tiết chế hiện tượng độc quyền hành chính trong kinh doanh.<br /> 3.2. Phạm vi nghiên cứu<br /> Độc quyền hành chính là một hiện tượng phức tạp<br /> 4. Phƣơng pháp nghiên cứu<br /> Trong luận văn này tác giả đã sử dụng kết hợp nhiều phương pháp<br /> nghiên cứu từ phương pháp phân tích, tổng hợp khái quát hoá tới so sánh<br /> luật học trên cơ sở lý luận của chủ nghĩa Mác-LêNin về Nhà nước và pháp<br /> luật. Trong đó, phương pháp phân tích và tổng hợp được đặc biệt quan tâm,<br /> vì đây là một đề tài hoàn toàn mới mẻ, nghiên cứu về một vấn đề không<br /> phổ biến trên thế giới, tác giả phải tự tìm hiểu, phân tích từng hiện<br /> tượng,vụ việc cụ thể để từ đó khái quát hoá nên thành những khái niệm<br /> pháp lý. Ngoài ra, phương pháp so sánh cũng được tác giả sử dụng nhiều<br /> để đối chiếu tham khảo những kinh nghiệm của những quốc gia trên thế<br /> giới đã và đang phải đối phó với độc quyền hành chính.<br /> 5. Kết cấu của luận văn:<br /> <br /> 5<br /> <br />