Tóm tắt Luận văn thạc sĩ Luật học: Giải quyết khiếu nại về đất đai ở đô thị từ thực tiễn quận Thanh Xuân, thành phố Hà Nội

Chia sẻ: Hinh Duyệt | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:26

Thêm vào BST

Báo xấu

32
lượt xem 2
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Luận văn gồm 3 chương được trình bày như sau: Cơ sở lý luận giải quyết khiếu nại về đất đai ở đô thị; Thực trạng giải quyết khiếu nại về đất đai ở đô thị từ thực tiễn quận Thanh Xuân, thành phố Hà Nội; Quan điểm và giải pháp nâng cao hiệu quả giải quyết khiếu nại về đất đai ở đô thị từ thực tiễn quận Thanh Xuân.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Tóm tắt Luận văn thạc sĩ Luật học: Giải quyết khiếu nại về đất đai ở đô thị từ thực tiễn quận Thanh Xuân, thành phố Hà Nội

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ NỘI VỤ HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA NGUYỄN XUÂN TRƯỜNG GIẢI QUYẾT KHIẾU NẠI VỀ ĐẤT ĐAI Ở ĐÔ THỊ TỪ THỰC TIỄN QUẬN THANH XUÂN, THÀNH PHỐ HÀ NỘI CHUYÊN NGÀNH: LUẬT HIẾN PHÁP VÀ LUẬT HÀNH CHÍNH MÃ SỐ: 60 38 01 02 TÓM TẮT LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HIẾN PHÁP VÀ LUẬT HÀNH CHÍNH HÀ NỘI - 2016
Công trình được hoàn thành tại: HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA Người hướng dẫn khoa học: TS. Nguyễn Bá Chiến Phản biện 1:…………………………………………………… Phản biện 2:…………………………………………………… Luận văn được bảo vệ tại Hội đồng chấm luận văn thạc sĩ, Học viện Hành chính Quốc gia Địa điểm: Phòng họp …....., Nhà...... - Hội trường bảo vệ luận văn thạc sĩ, Học viện Hành chính Quốc gia Số: 77- Đường Nguyễn Chí Thanh - Quận Ba Đình – TP. Hà Nội Thời gian: vào hồi …… giờ …… tháng …… năm 2016 Có thể tìm hiểu luận văn tại: - Thư viện Học viện Hành chính Quốc gia hoặc trên trang Web Khoa Sau đại học, Học viện Hành chính Quốc gia
MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Đất đai là tài sản quốc gia có giá trị lớn, có vị trí đặc biệt quan trọng đối với đời sống của từng hộ gia đình, cá nhân, là tư liệu sản xuất đặc biệt, là điều kiện tối thiểu đảm bảo cho quá trình tái sản xuất giúp xã hội không ngừng phát triển. Nước ta đang trong thời kỳ thực hiện công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nước, nhiều dự án như các khu công nghiệp, nhà máy, các khu đô thị mới, khu dân cư đang được triển khai xây dựng một cách mạnh mẽ. Tuy nhiên, trong quá trình sử dụng cũng như quá trình thực hiện các quan hệ về đất đai vẫn luôn xảy ra những biến động, mâu thuẫn, bất đồng làm cho những chính sách, quyết định của cơ quan nhà nước không được thực thi hoặc thực thi không đầy đủ. Đây cũng là một trong những nguyên nhân dẫn đến các khiếu nại về đất đai nảy sinh, ngày càng trở nên bức xúc và gia tăng cả về số lượng lẫn tính chất phức tạp. Vì vậy, giải quyết khiếu nại về đất đai đô thị đã trở thành một trong những nội dung quản lý hết sức quan trọng của công tác quản lý nhà nước về đất đai nói chung. Giải quyết khiếu nại về đất đai đô thị nhằm giải quyết các mâu thuẫn trong quan hệ đất đai đô thị, nó liên quan đến nhiều vấn đề phức tạp thuộc về pháp luật và những quan hệ xã hội khác, ảnh hưởng trực tiếp đến quyền lợi thiết thân của các tổ chức, cá nhân. Tuy vậy, có thể nhận thấy rằng trên địa bàn quận Thanh Xuân, thành phố Hà Nội, công tác giải quyết khiếu nại trong lĩnh vực đất đai đô thị vẫn còn tồn tại những hạn chế như: một số vụ việc chưa được giải quyết kịp thời hoặc được giải quyết nhưng chưa đúng quy định của pháp luật; tinh thần trách nhiệm của một bộ phận cán bộ, công chức trong thực hiện nhiệm vụ giải quyết khiếu nại trong lĩnh vực đất đai chưa cao; việc giải quyết khiếu nại về đất đai đô thị có nơi làm chưa triệt để, còn có biểu hiện ngại khó, ngại va chạm, chưa thực hiện tốt việc tổ chức đối thoại với người khiếu nại; một số vụ việc đã thanh tra, kiểm tra, có kết luận nhưng chậm ban hành quyết định giải quyết khiếu nại; kiến thức, ý thức tôn trọng, chấp 1
hành pháp luật về khiếu nại và giải quyết khiếu nại trong lĩnh vực đất đai đô thị của một bộ phận cán bộ, công chức, nhân dân còn hạn chế. Chính vì vậy, việc nghiên cứu những quy định của pháp luật về khiếu nại và giải quyết khiếu nại về đất đai đô thị; đánh giá tình hình khiếu nại trong lĩnh vực đất đai đô thị, kết quả thực hiện công tác giải quyết khiếu nại trong lĩnh vực đất đai đô thị từ thực tiễn quận Thanh Xuân để làm rõ những ưu điểm, hạn chế, nguyên nhân của những hạn chế trong công tác giải quyết khiếu nại về đất đai đô thị, từ đó tìm ra quan điểm, giải pháp nâng cao hiệu quả công tác giải quyết khiếu nại trong lĩnh vực đất đai đô thị trên địa bàn quận là vấn đề có ý nghĩa cả về lý luận và thực tiễn. Xuất phát từ mục đích và ý nghĩa đó, tác giả đã lựa chọn đề tài “Giải quyết khiếu nại về đất đai ở đô thị từ thực tiễn quận Thanh Xuân, thành phố Hà Nội” làm luận văn Thạc sĩ của mình. 2. Tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài Từ nhiều hướng và mức độ tiếp cận khác nhau, đã có rất nhiều các bài viết, công trình nghiên cứu đã làm sáng tỏ những vấn đề mang tính lý luận về khiếu nại đất đai nói chung và đất đai đô thị nói riêng, thực trạng quy định của pháp luật khiếu nại về đất đai, thực trạng công tác giải quyết khiếu nại đất đai, từ đó đưa ra những giải pháp nhằm hoàn thiện pháp luật về khiếu nại về đất đai, cũng như những giải pháp nâng cao chất lượng, hiệu quả công tác giải quyết khiếu nại về đất đai. Những công trình có liên quan đến đề tài: - Tài liệu “Tranh chấp, khiếu nại, tố cáo về đất đai và giải quyết tranh chấp, khiếu nại, tố cáo về đất đai” của Vụ phổ biến, tuyên truyền pháp luật - Bộ tư pháp(2009)[13] - “Pháp luật về đất đai” đặc san tuyên truyền pháp luật số 3 - Hội đồng phối hợp công tác phổ biến, giáo dục pháp luật của Chính phủ (2005) [3] - Lê Văn Thành (2012), “Áp dụng pháp luật trong quản lý nhà nước về đất đai của Ủy ban nhân dân thành phố Hồ Chí Minh hiện nay”, Luận án Tiến sĩ Luật học [15] 2
- Nguyễn Thị Thu Hằng (2011), “Giải quyết khiếu nại về đất đai tại các khu công nghiệp của các cơ quan hành chính nhà nước ở tỉnh Bắc Giang hiện nay”, Luận văn Thạc sĩ Luật học[5] - Nguyễn Thị Lệ Hằng (2010), “Giải quyết khiếu nại trong lĩnh vực quản lý đất đai của Ủy ban nhân dân cấp huyện tỉnh Khánh Hòa”; Luận văn Thạc sĩ Quản lý công [4] - Đinh Ngọc Thức (2014), “Giải quyết khiếu nại về đất đai tại huyện Mê Linh, thành phố Hà Nội”, Luận văn Thạc sĩ Quản lý công [17] Tuy nhiên, cho đến nay, chưa có công trình nghiên cứu chuyên sâu về giải quyết khiếu nại về lĩnh vực đất đai đô thị nói chung và trên địa bàn quận Thanh Xuân, thành phố Hà Nội nói riêng. Do đó, việc nghiên cứu đề tài “Giải quyết khiếu nại về đất đai ở đô thị từ thực tiễn quận Thanh Xuân, thành phố Hà Nội”vừa có ý nghĩa thực tiễn vừa có giá trị nhất định về lý luận. 3. Mục đích và nhiệm vụ của luận văn 3.1. Mục đích của luận văn Trên cơ sở trình bày những vấn đề chung về khiếu nại, giải quyết khiếu nại về đất đai đô thị; phân tích, đánh giá thực trạng khiếu nại và giải quyết khiếu nại về đất đai đô thị trên địa bàn quận Thanh Xuân, thành phố Hà Nội, luận văn đề xuất các giải pháp hoàn thiện pháp luật về đất đai đô thị, pháp luật khiếu nại về đất đai đô thị và bài học kinh nghiệm, phương pháp thẩm tra, xác minh để giải quyết có hiệu quả hơn các khiếu nại về đất đai đô thị. 3.2. Nhiệm vụ của luận văn Để đạt được mục đích này, luận văn có nhiệm vụ nghiên cứu những quy định của pháp luật về đất đai đô thị, pháp luật khiếu nại, thực trạng giải quyết khiếu nại về đất đai đô thị từ thực tiễn quận Thanh Xuân. Trên cơ sở đó chỉ ra những thiếu sót, tồn tại của pháp luật về đất đai đô thị, pháp luật về khiếu nại hiện hành và đề xuất các giải pháp nhằm hoàn thiện pháp luật khiếu nại về đất đai đô thị, nâng cao hiệu quả của công tác giải quyết khiếu nại về đất đai đô thị, góp phần hoàn thiện lý luận và thực tiễn trong xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa. 3
4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu của luận văn 4.1. Đối tượng nghiên cứu Giải quyết khiếu nại về đất đai đô thị từ thực tiễn quận Thanh Xuân, thành phố Hà Nội 4.2. Phạm vi nghiên cứu - Về nội dung: giải quyết khiếu nại về đất đai đô thị theo thủ tục hành chính - Về không gian: từ thực tiễn quận Thanh Xuân, thành phố Hà Nội - Về thời gian: từ năm 2011-2015 5. Phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu của luận văn 5.1. Phương pháp luận Luận văn sử dụng phương pháp luận của chủ nghĩa Mác – Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh và các quan điểm, đường lối, chủ trương, chính sách của Đảng và Nhà nước về giải quyết khiếu nại lĩnh vực đất đai. Kế thừa và sử dụng kết quả nghiên cứu của các tác giả đi trước. 5.2. Phương pháp nghiên cứu - Để giải quyết các vấn đề do đề tài đặt ra, luận văn sử dụng phương pháp lịch sử, phương pháp thống kê, phương pháp phân tích tổng hợp, trao đổi chuyên gia. - So sánh giữa lý luận và thực tiễn tình hình giải quyết khiếu nại về đất đai đô thị ở địa phương với pháp luật đất đai đô thị, pháp luật về khiếu nại của Nhà nước. 6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của luận văn - Luận văn là nguồn tư liệu tổng hợp về thực trạng giải quyết khiếu nại trong lĩnh vực đất đai đô thị từ thực tiễn quận Thanh Xuân. Cung cấp thêm các luận cứ khoa học trong công tác giải quyết khiếu nại về đất đai đô thị tại địa phương trong thời gian tới. - Luận văn có giá trị tham khảo đối với sinh viên đại học, cao học luật và hành chính, hoặc làm tài liệu tham khảo cho những ai quan tâm đến vấn đề này. - Từ các đề xuất tại luận văn có thể là những gợi ý để tiếp tục hoàn thiện hệ thống pháp luật về khiếu nại, giải quyết khiếu nại trong lĩnh vực 4
đất đai đô thị trên địa bàn quận Thanh Xuân nói riêng và cả nước nói chung, góp phần nâng cao nhận thức, ý thức trách nhiệm của các cơ quan, tổ chức, cá nhân trong thực hiện quyền khiếu nại và giải quyết khiếu nại. 7. Kết cấu của luận văn Ngoài phần mở đầu, kết luận, danh mục tài liệu tham khảo, luận văn gồm 3 chương: Chương 1: Cơ sở lý luận và pháp lý giải quyết khiếu nại về đất đai ở đô thị Chương 2: Thực trạng giải quyết khiếu nại về đất đai đô thị ở quận Thanh Xuân, thành phố Hà Nội Chương 3: Quan điểm và giải pháp nâng cao hiệu quả giải quyết khiếu nại về đất đai đô thị ở Việt Nam từ thực tiễn quận Thanh Xuân. Chương 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN GIẢI QUYẾT KHIẾU NẠI VỀ ĐẤT ĐAI Ở ĐÔ THỊ 1.1. Khái niệm, đặc điểm, nội dung khiếu nại về đất đai ở đô thị 1.1.1. Khái niệm khiếu nại về đất đai ở đô thị  Khiếu nại Điều 30 Hiến pháp 2013 quy định: “Mọi người có quyền khiếu nại, tố cáo với cơ quan, tổ chức, cá nhân có thẩm quyền về những việc làm trái pháp luật của cơ quan, tổ chức, cá nhân” [8] Khiếu nại là một hiện tượng xã hội, do đó có nhiều quan niệm và cách hiểu khác nhau về khiếu nại. Và theo quy định tại điều 2, Luật khiếu nại năm 2011: “Khiếu nại là việc công dân, cơ quan, tổ chức hoặc cán bộ, công chức theo thủ tục do Luật này quy định, đề nghị cơ quan, tổ chức, cá nhân có thẩm quyền xem xét lại quyết định hành chính, hành vi hành chính của cơ quan hành chính nhà nước, của người có thẩm quyền trong cơ quan hành chính nhà nước hoặc quyết định kỷ luật cán bộ, công chức khi có căn cứ cho rằng quyết định 5
hoặc hành vi đó là trái pháp luật, xâm phạm quyền, lợi ích hợp pháp của mình” [6]  Đất đai ở đô thị Đất đô thị gắn liền với đất đai toàn quốc, được xác định bằng giới hạn địa giới hành chính đô thị. Tính chất sử dụng đất đô thị mang tính chuyên dùng đa dạng, tập trung, hiệu quả khai thác sử dụng không chỉ theo chiều rộng, mà còn cả chiều sâu và chiều cao; làm cho đất đô thị ngoài giá trị tài nguyên còn có giá trị tài sản theo từng vị trí của thửa đất hay khu đất.  Khiếu nại đất đai ở đô thị Khiếu nại về đất đai ở đô thị là việc công dân, cơ quan, tổ chức theo trình tự, thủ tục khiếu nại và giải quyết khiếu nại do Luật đất đai và Luật khiếu nại quy định đề nghị cơ quan, tổ chức, cá nhân có thẩm quyền xem xét lại quyết định hành chính, hành vi hành chính trong lĩnh vực quản lý đất đai ở đô thị khi có căn cứ cho rằng quyết định hoặc hành vi đó là trái pháp lật, xâm phạm quyền, lợi ích hợp pháp của mình Chủ thể khiếu nại về đất đai ở đô thị là “người sử dụng đất” được quy định tại Điều 5 Luật đất đai năm 2013 Đối tượng về khiếu nại đất đai ở đô thị là các quyết định hành chính hoặc hành vi hành chính về quản lý đất đai ở đô thị của cơ quan nhà nước có thẩm quyền trong thực hiện quyền hạn và trách nhiệm đại diện chủ sở hữu toàn dân về đất đai ở đô thị. 1.1.2. Đặc điểm khiếu nại về đất đai ở đô thị Thứ nhất, chủ thể của khiếu nại về đất đai ở đô thị chỉ có thể là chủ thể của quyền quản lý và quyền sử dụng đất ở đô thị mà không phải là chủ thể của quyền sở hữu đất đai thuộc nhóm đất nào khác. Thứ hai, nội dung của khiếu nại về đất đai ở đô thị rất đa dạng và phức tạp. Thứ ba, đối tượng của khiếu nại về đất đai ở đô thị là quyền quản lý và quyền sử dụng đất. 1.1.3. Nội dung khiếu nại về đất đai ở đô thị - Khiếu nại về thu hồi đất, bồi thường giải phóng mặt bằng, bố trí tái định cư. Để thực hiện chính sách phát triển kinh tế, xã hội của đất nước, Nhà nước đã tiến hành thu hồi đất, giải phóng mặt bằng phục vụ cho các dự 6
án. Tuy nhiên, vấn đề bồi thường và hỗ trợ, tiến hành tái định cư cho những đối tượng bị thu hồi đất ở đô thị gặp không ít khó khăn, vướng mắc. - Khiếu nại về việc cấp, thu hồi giấy chứng nhận quyền sử dụng đất ở đô thị - Khiếu nại quyết định xử vi phạm hành chính về vi phạm chế độ quản lý, sử dụng đất đai ở đô thị - Khiếu nại đòi lại đất cũ 1.2. Khái niệm, đặc điểm giải quyết khiếu nại về đất đai ở đô thị 1.2.1. Khái niệm giải quyết khiếu nại về đất đai ở đô thị Khoản 11 Điều 2 Luật Khiếu nại năm 2011 quy định: “Giải quyết khiếu nại là việc thụ lý, xác minh, kết luận và ra quyết định giải quyết khiếu nại”. Từ quan niệm về giải quyết khiếu nại hành chính trên, tác giả đưa ra quan niệm về giải quyết khiếu nại về đất đai ở đô thị như sau: “Giải quyết khiếu nại về đất đai ở đô thị là việc cơ quan hành chính nhà nước, người đứng đầu của cơ quan hành chính nhà nước xem xét, đánh giá tính hợp pháp và tính hợp lý của quyết định hành chính, hành vi hành chính trong quản lý đất đai ở đô thị bị khiếu nại thuộc thẩm quyền của mình nhằm bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của người khiếu nại.” 1.2.2. Đặc điểm giải quyết khiếu nại về đất đai ở đô thị Thứ nhất, việc giải quyết khiếu nại về đất đai ở đô thị có tính chất phức tạp, phương thức giải quyết được thực hiện dưới nhiều phương diện khác nhau, thông qua mối quan hệ giữa các cơ quan khác nhau. Thứ hai, theo quy định của luật đất đai, giải quyết khiếu nại đất đai ở đô thị liên quan đến thẩm quyền của nhiều cấp khác nhau, nhiều cơ quan và nhiều cán bộ, công chức được trao quyền. Thứ ba, không phải tất cả các quyết định hành chính, hành vi hành chính trong quản lý và sử dụng đất đai đều là đối tượng của giải quyết khiếu nại về đất đai ở đô thị. Thứ tư, giải quyết khiếu nại về đất đai ở đô thị phải tuân theo những hình thức, thủ tục chặt chẽ do pháp luật quy định, phải công khai, dân chủ (từ khâu thụ lý, tiến hành kiểm tra, xác minh, ban hành quyết định giải quyết khiếu nại). 7
1.3. Nguyên tắc, thẩm quyền, thủ tục giải quyết khiếu nại về đất đai ở đô thị 1.3.1. Nguyên tắc giải quyết khiếu nại về đất đai ở đô thị  Nguyên tắc khách quan  Nguyên tắc công khai minh bạch  Nguyên tắc dân chủ  Nguyên tắc kịp thời 1.3.2. Thẩm quyền giải quyết khiếu nại về đất đai ở đô thị  Thẩm quyền giải quyết khiếu nại về đất đai ở đô thị lần thứ nhất  Thẩm quyền giải quyết khiếu nại về đất đai ở đô thị lần hai 1.3.3. Thủ tục giải quyết khiếu nại về đất đai ở đô thị  Trình tự, thủ tục giải quyết khiếu nại về đất đai ở đô thị lần đầu Bước 1: Tiếp nhận và thụ lý đơn khiếu nại. Bước 2: Xác minh, kết luận nội dung khiếu nại. Bước 3: Ban hành Quyết định giải quyết khiếu nại lần đầu.  Trình tự, thủ tục giải quyết khiếu nại về đất đai ở đô thị lần hai Bước 1: Tiếp nhận và thụ lý đơn khiếu nại. Bước 2: Xác minh, kết luận nội dung khiếu nại. Bước 3: Ban hành quyết định giải quyết khiếu nại lần hai. 1.4. Yếu tố ảnh hưởng đến giải quyết khiếu nại về đất đai ở đô thị 1.4.1. Sự hoàn thiện pháp luật Luật đất đai 2013 đã có nhiều sự thay đổi lớn so với các quy định trước đây trong công tác quản lý nhà nước về đất đai ở đô thị, đồng thời hàng năm đều có những thay đổi, chỉnh sửa và bổ sung như: trong công tác quy hoạch, công tác bồi thường, giải phóng mặt bằng, công tác cấp giấy chứng nhận…nên dẫn đến những lúng túng, khó cập nhật cho cả người làm công tác quản lý cũng như người sử dụng đất ở đô thị. Vì vậy, hệ thống pháp luật về quản lý đất đai nói chung, đất đai ở đô thị nói riêng, về khiếu nại và giải quyết khiếu nại đồng bộ, thống nhất, đầy đủ sẽ là điều kiện tiên quyết, thuận lợi, quyết định hiệu quả của hoạt động giải quyết khiếu nại về đất đai ở đô thị. 8
1.4.2. Sự phát triển kinh tế và giá trị của đất đai ở đô thị Nhằm thực hiện sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa, Nhà nước cần phải thu hồi đất của những người đang sử dụng để mở rộng đô thị, xây dựng công trình công cộng. Thiết nghĩ việc thu hồi đất là cần thiết, nhưng có nhiều dự án lợi dụng mục đích công cộng để thu hồi đất của dân. Cùng với việc thu hồi đất là vấn đề đền bù, giải phóng mặt bằng. Khung giá để đền bù hiện nay so với giá thực tế là rất thấp. Vì vậy, yếu tố giá đất quá thấp để áp cho giá đền bù ở đô thị là nguyên nhân cơ bản dẫn đến khiếu nại của người dân về phương án đền bù thiệt hại và kéo theo đó làm chậm tiến đọ triển khai các công trình. 1.4.3. Năng lực và ý thức trách nhiệm của cán bộ, công chức giải quyết khiếu nại về đất đai Đất đai ở đô thị là một vấn đề phức tạp, đã và đang phát sinh nhiều khiếu nại, nhưng tổ chức và cơ chế giải quyết khiếu nại thiếu ổn định, còn nhiều bất cập so với yêu cầu thực tế. Đặc biệt, tình trạng đơn thư, vụ việc từ khiếu nại không thành chuyển sang tố cáo cán bộ giải quyết. Giải quyết một vụ khiếu nại đòi hỏi phải có các bước điều tra, nghiên cứu, kết luận và thi hành kết luận (tương tự như một vụ án hành chính hoặc vụ án dân sự), do đó cần một đội ngũ những người am hiểu pháp luật, có nghiệp vụ chuyên sâu và làm việc chuyên trách. Ngoài ra, khi phát sinh khiếu nại, người có thẩm quyền đã không tập trung chỉ đạo giải quyết kịp thời, thậm chí né tránh, đùn đẩy. Như vậy, có thể thấy rằng, năng lực, trình độ đội ngũ cán bộ làm công tác giải quyết khiếu nại về đất đai ở đô thị hạn chế, yếu kém, thiếu tinh thần trách nhiệm, không khách quan thì khó có thể phân tích đúng tình huống pháp luật, khó có thể lựa chọn quy phạm pháp luật phù hợp áp dụng cho tình huống pháp luật đó, vì thế hiệu lực, hiệu quả giải quyết khiếu nại sẽ thấp. 1.4.4. Nhận thức của người dân ở đô thị Nhìn chung việc khiếu nại, giải quyết khiếu nại nói chung và giải quyết khiếu nại về đất đai ở đô thị nói riêng đều phụ thuộc vào trình độ dân trí, ý thức pháp luật của người dân. 9
1.4.5. Các yếu tố khác Ngoài ra, còn có một số yếu tố khác tác động tới giải quyết khiếu nại về đất đai ở đô thị như: mức độ giám sát của các cơ quan dân cử và toàn xã hội đối với hoạt động giải quyết khiếu nại, mức độ công khai, dân chủ trong giải quyết khiếu nại, tài chính; cơ sở vật chất, trang thiết bị phục vụ công tác giải quyết khiếu nại; việc ứng dụng công nghệ thông tin… Chương 2 THỰC TRẠNG GIẢI QUYẾT KHIẾU NẠI VỀ ĐẤT ĐAI ĐÔ THỊ Ở QUẬN THANH XUÂN, THÀNH PHỐ HÀ NỘI 2.1. Khái quát về điều kiện địa lý, tình hình kinh tế- xã hội ảnh hưởng đến giải quyết khiếu nại về đất đai ở đô thị ở quận Thanh Xuân, thành phố Hà Nội 2.1.1. Điều kiện địa lý Quận Thanh Xuân là 1 trong các quận trung tâm, nằm chếch về trục phía Tây Nam của Thành phố Hà Nội. Trên địa bàn quận có 5 tuyến đường giao thông chính đi qua như: đường Giải phóng, đường Nguyễn Trãi, đường vành đai 3, đường Trường Chinh, đường Láng Hạ - Thanh Xuân. Ngoài ra trên địa bàn quận còn có một mạng lưới giao thông nội bộ nối liền giữa các trục giao thông chính và các phường trong toàn quận với các quận, huyện giáp ranh.Vị trí này rất thuận lợi cho việc phát triển kinh tế - xã hội, phát triển kinh doanh - thương mại - dịch vụ. 2.1.2. Tình hình kinh tế - xã hội Kinh tế của quận được duy trì và phát triển theo đúng định hướng cơ cấu trong 5 - 10 năm gần đây với xu hướng giảm dần tỷ trọng công nghiệp và tăng dần tỷ trọng dịch vụ. Trong đó, kinh tế Nhà nước chiếm tỷ trọng lớn, các thành phần kinh tế ngoài Nhà nước tăng trưởng cả về số lượng, quy mô và hiệu quả.Dịch vụ thương mại phát triển rộng khắp trên địa bàn phục vụ nhu cầu dân sinh.Nhiều dịch vụ chất lượng cao, đặc biệt là dịch vụ ngân hàng tài chính phát triển. 10
2.2. Tình hình, đặc điểm khiếu nại về đất đai đô thị ở quận Thanh Xuân 2.2.1. Tình hình khiếu nại về đất đai đô thị ở quận Thanh Xuân Tại quận Thanh Xuân, số vụ việc khiếu nại trong lĩnh vực đất đai ở đô thị chiếm tỷ lệ lớn hơn so với các lĩnh vực khác. Tình hình khiếu nại về đất đai ở đô thị của quận Thanh Xuân từ năm 2010 đến năm 2015 cụ thể như sau: Về tình hình tiếp công dân, tiếp nhận đơn khiếu nại hành chính: Giai đoạn từ năm 2011 đến hết năm 2015, cơ quan hành chính cấp quận đã tiếp 1.623 lượt, 2.375 người với 2.104 vụ việc khiếu nại. Đối với khiếu nại về đất đai ở đô thị, trong 5 năm qua, UBND quận Thanh Xuân đã tiếp nhận 70 vụ việc, trong tổng số 2.134 đơn thư khiếu nại, tố cáo, phản ánh và kiến nghị mà UBND quận tiếp nhận. Số liệu trên cho thấy, trong giai đoạn từ năm 2011 đến hết năm 2015, tình hình khiếu nại nói chung có chiều hướng tăng dần theo từng năm, nhưng khiếu nại về đất đai ở đô thị nói riêng trên địa bàn quận Thanh Xuân lại có chiều hướng giảm dần. Tuy vậy, nội dung khiếu nại về đất đai ở đô thị vẫn chiếm tới 48% tổng số vụ việc khiếu nại khiếu nại hành chính thuộc thẩm quyền giải quyết. Nguyên nhân phát sinh khiếu nại về đất đai ở đô thị trên địa bàn quận thời gian qua có cả nguyên nhân khách quan và nguyên nhân chủ quan.  Nguyên nhân khách quan Thứ nhất, sự bất cập của hệ thống chính sách pháp luật về đất đai ở đô thị. Chính sách pháp luật về quản lý, sử dụng đất đai ở đô thị qua các thời kỳ có nhiều thay đổi, thiếu tính ổn định, chưa đồng bộ, có những quy định chưa sát thực tế, thiếu cụ thể. Thứ hai, sự yếu kém trong công tác tổ chức thi hành pháp luật về đất đai ở đô thị tại Thanh Xuân. Thứ ba, công tác bồi thường giải phóng mặt bằng còn nhiều bất cập.Việc điều tra, đo đạc, lập và chỉnh lý hồ sơ địa chính trên địa bàn quận còn nhiều hạn chế làm ảnh hưởng đến công tác xây dựng phương án bồi thường, hỗ trợ và tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất. 11
Ngoài ra, việc xác định loại đường, vị trí để áp giá các loại đất trên cơ sở khung giá của UBND quậncũng là nguyên nhân gây nên sự tuỳ tiện trong việc xác định giá đất, không phù hợp với giá chuyển nhượng thực tế. Hậu quả là người dân không tự giác di dời làm chậm tiến độ thi công. Một số người làm công tác GPMB không được đào tạo nghiệp vụ, không nghiên cứu các văn bản pháp luật hiện hành, họ thực hiện nhiệm vụ chủ yếu là dựa vào khả năng cá nhân và kinh nghiệm công tác. Đây là nguyên nhân dẫn đến những sai sót trong công tác lập phương án bồi thường, hỗ trợ và tái định cư Bên cạnh đó mô hình tổ chức bộ máy thực hiện công tác giải phóng mặt bằng và cơ chế phối hợp tại một số phường thuộc quận Thanh Xuân chưa đáp ứng được yêu cầu và tiến độ của các chủ đầu tư, Hội đồng bồi thường, hỗ trợ và tái định cư, trì trệ trong việc lập và xây dựng phương án cũng như việc đề xuất cấp cóthẩm quyền giải quyết vướng mắc phát sinh trong quá trình thực hiện.Chưa có quy định và hướng dẫn cụ thể việc áp dụng những biện pháp cưỡng chế đối với những hộ gia đình, cá nhân không chấp hành việc đo đạc đất đai, kiểm đếm tài sản.  Nguyên nhân chủ quan Việc áp dụng pháp luật của Ủy ban nhân dân các cấp còn có tình trạng tùy tiện, nhất là ở cấp phường. Đất đai có giá trị đặc biệt, nhưng trong thời gian dài UBND quận Thanh Xuân đã quản lý lỏng lẻo, dẫn tới những sai phạm có tính phổ biến, trong đó đáng lưu ý là một bộ phận cán bộ, công chức đã lợi dụng chức quyền để chia chác đất đai hoặc trục lợi từ đất đai, để lại những hậu quả nặng nề và gây ra những bức xúc trong dư luận xã hội. Một bộ phận người dân chưa nhận thức đầy đủ các quy định của pháp luật, nên khiếu nại thiếu căn cứ, khiếu nại những nội dung không thuộc thẩm quyền của các cơ quan hành chính, cố chấp được thua, cố tình không thừa nhận việc giải quyết đúng pháp luật của cơ quan nhà nước có thẩm quyền. Tình trạng vi phạm pháp luật, mất dân chủ, tham nhũng, tiêu cực xảy ra khá phổ biến, nhất là ở cơ sở gây bất bình, bức xúc trong nhân dân, làmphát 12
sinh khiếu kiện. Một số cán bộ, đảng viên thoái hóa biến chất, tham nhũng, tiêu cực ở cơ sở trực tiếp hoặc gián tiếp tham gia, dính líu vào các vụ việc khiếu kiện, làm cho tình hình càng trở nên gay gắt, phức tạp hơn. Công tác tuyên truyền, phổ biến pháp luật về đất đai ở đô thị, pháp luật về khiếu nại trên địa bàn quận còn quá nhiều yếu kém, chưa thường xuyên, không đúng trọng tâm, trong điểm và hiệu quả chưa cao. 2.2.2. Đặc điểm khiếu nại về đất đai đô thị ở quận Thanh Xuân Thứ nhất, khiếu nại chủ yếu phát sinh ở một số phường tập trung những dự án lớn Thứ hai, khiếu nại chủ yếu mang tính đơn lẻ Thứ ba, nội dung khiếu nại chủ yếu đối với quyết định bồi thường giải phóng mặt bằng. 2.3. Tình hình giải quyết khiếu nại về đất đai đô thị ở quận Thanh Xuân 2.3.1. Kết quả giải quyết khiếu nại về đất đai đô thị ở quận Thanh Xuân  Về công tác tiếp công dân, xử lý đơn thư khiếu nại Xác định hoạt động tiếp công dân, xử lý đơn thư khiếu nại, tố cáo của công dân được quy định trong Luật khiếu nại, Luật tố cáo và Luật tiếp công dân là trách nhiệm của tất cả các cấp, các ngành. Vì vậy, trong những năm qua, công tác tiếp công dân, xử lý đơn thư khiếu nại về đất đai ở đô thị của công dân trên địa bàn quận đã được cấp ủy Đảng, chính quyền quận quan tâm, chỉ đạo, xem xét xử lý kịp thời, đảm bảo ổn định tình hình, giảm khiếu nại, tố cáo. Nhìn chung, việc tổ chức tiếp công dân của quận đảm bảo đúng quy định. Công tác tiếp công dân được thực hiện có hiệu quả, góp phần tích cực làm giảm khiếu nại về đất đai ở đô thị phức tạp, vượt cấp. Người dân được tiếp, giải thích, hướng dẫn trực tiếp, kiến thức và ý thức tôn trọng, chấp hành pháp luật nóichung, pháp luật về khiếu nại đất đai ở đô thị nói riêng được nâng lên.  Kết quả giải quyết khiếu nại về đất đai ở đô thị 13
Trong công tác giải quyết khiếu nại về đất đai ở đô thị trên địa bàn quận cho thấy, quản lý và sử dụng đất đai ở đô thị là vấn đề nổi cộm, phức tạp, đơn thư khiếu nại không những chiếm tỷ lệ cao, mà thường gay gắt, bức xúc và dễ xung đột.  Kết quả kiểm tra, rà soát, giải quyết các vụ việc khiếu nại, tố cáo, tồn đọng, bức xúc kéo dài. Thực hiện kế hoạch số 1103/KH-TTCP ngày 10/05/2012 của Thanh tra chính phủ về kiểm tra, rà soát, giải quyết các vụ việc tồn đọng, phức tạp, kéo dài; Tổ công tác của UBND thành phố Hà Nội đã tiến hành kiểm tra, rà soát và có biên bản thống nhất với UBND quận Thanh Xuân có 02 vụ việc.  Công tác thanh tra, kiểm tra trách nhiệm thực hiện pháp luật về khiếu nại Từ năm 2011- 2015, UBND quận Thanh Xuân đã tiến hành 28 cuộc thanh các cơ quan, đơn vị về công tác tiếp dân, giải quyết khiếu nại về đất đai ở đô thị ở 28 cơ quan, đơn vị. Công tác thanh tra, kiểm tra việc thực hiện Luật Khiếu nại, Luật Tố cáo đã được các cấp trên địa bàn quận thực hiện đúng quy định của pháp luật. 2.3.2. Đánh giá tình hình giải quyết khiếu nại về đất đai đô thị ở quận Thanh Xuân Công tác tiếp công dân, xử lý đơn thư và giải quyết khiếu nại về đất đai nói chung, giải quyết khiếu nại về đất đai ở đô thị nói riêng trên địa bàn quận thời gian qua đã có những chuyển biến tích cực; đặc biệt là sự quan tâm chỉ đạo tích cực của cấp uỷ các cấp, sự tham gia tích cực của các tổ chức đoàn thể, các cơ quan thông tin đại chúng, tạo được sự thống nhất của cả hệ thống chính trị trong công tác tiếp công dân và giải quyết khiếu nại, tố cáo; nhận thức và trách nhiệm của cấp uỷ, chính quyền địa phương đối với công tác này được nâng lên rõ rệt. Lãnh đạo các cấp đã chỉ đạo giải quyết kịp thời đối với các vụ việc khiếu nại về đất đai ở đô thị có tính chất phức tạp, đông người; thực hiện tổ chức tiếp công dân theo đúng quy định, kịp thời giải quyết các vụ việc khiếu nại, tố cáo mới phát sinh, tập trung giải quyết dứt điểm từ cơ sở. Xác định được mục đích và ý nghĩa của công tác tiếp công dân là cầu nối giữa nhân dân với Đảng và Nhà nước. 14
Thực hiện chế độ tiếp công dân thường xuyên và định kỳ theo đúng quy định. Ủy ban nhân dân quận đã chỉ đạo Chủ tịch Uỷ ban nhân dân các phường và Thủ trưởng các ngành bố trí tiếp công dân trong tháng theo quy định. Thủ trưởng phòng Tài nguyên - Môi trường, Thanh tra quận đã có nhiều biện pháp chỉ đạo tích cực trong việc giải quyết đơn thư khiếu nại về đất đai ở đô thị. 2.3.3. Hạn chế và nguyên nhân trong giải quyết khiếu nại về đất đai đô thị ở quận Thanh Xuân Về hạn chế - Một số Ủy ban nhân dân cấp phường như phường Kim Giang, phường Phương Liệt còn coi nhẹ công tác giải quyết khiếu nại về đất đai đô thị của công dân, do vậy việc chỉ đạo giải quyết khiếu nại thiếuthống nhất, tập trung, chưa huy động được vai trò của các tổ chức quần chúngtrong công tác giải quyết khiếu nại về đất đai đô thị, chưa gắn việc giải quyết vớiyêu cầu phát triển kinh tế xã hội của địa phương, do vậy nhiều vụ việc mớiphát sinh nhưng không được giải quyết kịp thời, gây bức xúc cho nhân dân. - Một số Ủy ban nhân dân cấp phường chưa làm tốt việc tiếpdân, nhận đơn, chưa hướng dẫn cụ thể theo pháp luật về việc nộp đơn để tình trạng người đi khiếu nại đi hết nơi này đến nơi khác, một nội dung đơn mà gửi đi rất nhiều cơ quan. - Các vụ việc khiếu nại về đất đai đô thị trên địa bàn quận đã được giải quyết nhưng việc tổ chức thực hiện chưatốt, thiếu kiểm tra, đôn đốc kịp thời để khiếu kiện kéo dài, gây bức xúc, làmphát sinh những quan hệ khiếu nại mới phức tạp hơn. - Đất đai đặc biệt là đất đai đô thị là vấn đề phức tạp, đã và đang phát sinh nhiều khiếu nại,nhưng tổ chức và cơ chế giải quyết khiếu nại thiếu ổn định và nhìn chung bấtcập so với yêu cầu thực tế. - Khiếu nại về đất đaiđô thị chủ yếu nảy sinh ở cấp quận, phường nhưng bộ máy thụ lý ở hai cấp này lại không tương ứng. - Việc áp dụng pháp luật của Ủy ban nhân dân quận Thanh Xuân và các phường còn có tình trạng tùy tiện. 15
- Nhiều công chức làm nhiệm vụ tiếp dân, giải quyết khiếu nại về đất đai đô thị của công dân còn yếu kém về trình độ, năng lực chuyên môn. - Việc tiếp công dân còn bị coi nhẹ và chưa được tổ chức tốt, cán bộtiếp dân chưa am hiểu pháp luật, thiếu trách nhiệm trong việc tiếp dân và thậm chí còn rất vô cảm trước bức xúc của dân, giải quyết sự việc chưa thấutình, đạt lý; không phổ biến, hướng dân người dân khiếu nại đúng quy định của pháp luật; chỉ nhận đơn thư rồi "để đó", dẫn đến tình trạng người dân khiếu nại vượt cấp. - Việc phối hợp giải quyết khiếu nại về đất đai đô thị giữa các cơ quan có thẩm quyền chưa được chặt chẽ và thống nhất, còn đùn đẩy trách nhiệm, có nhiều vụ việc còn có ý kiến khác nhau làm cho công dân tiếp khiếu dai dẳng. - Một số Ủy ban nhân dân phường giải quyết khiếu nại về đất đai đô thị lần đầu chưa bảo đảm về trình tự, thủ tục. - Công tác thanh tra, kiểm tra việc giải quyết khiếu nại về đất đai đô thị đôi khi cònmang tính hình thức, chiếu lệ. - Việc tuyên truyền phổ biến chính sách pháp luật nói chung, pháp luậtvề khiếu nại đất đai đô thị nói riêng trên các phương tiện thông tin đại chúng, trong cộng đồng dân cư chưa thường xuyên nên nhận thức của một bộ phận nhân dân về pháp luật còn mơ hồ. Nguyên nhân của những hạn chế Nguyên nhân khách quan - Tính chưa đầy đủ, thiếu đồng bộ, cùng nhiều điểm có xung đột trong toàn hệ thống pháp luật liên quan đến giải quyết khiếu nại về đất đai nói chung và đất đai đô thị nói riêng. - Cơ chế, chính sách hiện nay chưa chú ý đúng mức đến quyền lợi người dân, chưa đảm bảo cuộc sống ổn định của người dân có đất đô thị được chuyển đổi mục đích sử dụng; chưa có tiêu chí rõ ràng để xác định đất đô thị đã sử dụng ổn định; chưa phân biệt giữa việc lấn, chiếm đất đô thị với việc khai thác đất, khai hoang, phục hóa; chưa phân biệt rõ chính sách thu hồi đất đô thị giao cho doanh nghiệp làm khu công nghiệp, trụ sở, khu du lịch, xây dựng nhà ở để kinh doanh 16
- Cơ sở pháp lý thực hiện giải quyết khiếu nại đất đai đô thị hiện nay chưa được quy định cụ thể trong Luật Khiếu nại, cũng như được quy định trong Luật đất đai. Nguyên nhân chủ quan - Những tồn tại có tính lịch sử, như việc cho thuê, cho mượn, cầm cố đất đô thị trong nội bộ nhân dân không có hoặc không lưu giữ được các tài liệu, sổ sách khi trưng dụng, trưng thu, trưng mua, thu hồi đất không có quyết định, chưa bồi thường hoặc đã bồi thường nhưng không lưu giữ hồ sơ, đã gây khó khăn rất lớn cho quá trình giải quyết các vụ việc. - Giải quyết khiếu nại về đất đai ở đô thị tại quận Thanh Xuân là mô hình hợp lý, song tựu chung vẫn là hoạt động kiểm tra trong cùng hệ thống, nên đã tạo ra nhiều khả năng thiếu khách quan. - Biên chế lực lượng làm công tác giải quyết khiếu nại về đất đai đô thị tại quận Thanh Xuân có hạn nên không thể giải quyết tất cả các vụ việc theo thời hạn luật định, do đó vẫn còn những vụ việc tồn đọng, kéo dài. - Nhiều vụ việc khiếu nại về đất đai đô thị mặc dù UBND quận đã nỗ lực cố gắng vận dụng chính sách giải quyết có lý, có tình, phù hợp với tình hình thực tế và đúng với quy định của pháp luật, đã được đối thoại trực tiếp nhiều lần, nhưng do nhiều động cơ khác nhau người khiếu nại vẫn cố tình đeo bám, khiếu nại và làm cho tình hình trở nên phức tạp hơn. - Công tác phổ biến, giáo dục pháp luật về đất đai đô thị, giải quyết khiếu nại về đất đai đô thị trên địa bàn quận chưa thường xuyên, hiệu quả chưa cao 2.4. Bài học kinh nghiệm rút ra Thứ nhất, sự lãnh đạo, chỉ đạo của cấp ủy, chính quyền các cấp có vai trò đặc biệt quan trọng trong thực hiện công tác giải quyết khiếu nại về đất đai ở đô thị. Thứ hai, cần tiếp tục nâng cao ý thức trách nhiệm của đội ngũ cán bộ, công chức, viên chức trong việc thực hiện công vụ, giám sát thường xuyên, xử lý kịp thời, dứt điểm các sai phạm. 17
Thứ ba, thực hiện tốt công tác tiếp công dân, giải quyết khiếu nại về đất đai đô thị. Thứ tư, tăng cường công tác tuyên truyền, phổ biến, giáo dục pháp luật về đất đai nói chung và đất đai đô thị nói riêng Chương 3 QUAN ĐIỂM VÀ GIẢI PHÁP NÂNG CAO HIỆU QUẢ GIẢI QUYẾT KHIẾU NẠI VỀ ĐẤT ĐAI ĐÔ THỊ Ở VIỆT NAM TỪ THỰC TIỄN QUẬN THANH XUÂN 3.1. Quan điểm nâng cao hiệu quả giải quyết khiếu nại về đất đai ở đô thị từ thực tiễn quận Thanh Xuân Quán triệt triển khai thực hiện nghiêm túc, đầy đủ chủ trương, chính sách của Đảng và pháp luật của Nhà nước về công tác tiếp dân, giải quyết khiếu nại về đất đai đô thị Tăng cường pháp chế, đồng thời xử lý hài hòa lợi ích của các bên trong quá trình giải quyết khiếu nại về đất đai ở đô thị Vì vậy, trong quản lý nhà nước về đất đai ở đô thị, cần thiết phải xây dựng và thực hiện một hệ thống chính sách tổng hợp về kinh tế - xã hội, đảm bảo giải quyết hài hòa giữa lợi ích của các bên tham gia vào quan hệ quản lý, sử dụng đất đai ở đô thị (đặc biệt là lợi ích của người bị thu hồi đất, lợi ích của người được giao đất, cho thuê đất để thực hiện dự án đầu tư đã được phê duyệt và lợi ích của nhà nước - lợi ích của toàn dân); cũng như giải quyết hài hòa giữa lợi ích trước mắt và lợi ích lâu dài của sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước. 3.2. Giải pháp nâng cao hiệu quả giải quyết khiếu nại về đất đai ở đô thị từ thực tiễn quận Thanh Xuân 3.2.1. Tiếp tục hoàn thiện pháp luật về Luật đất đai và Luật khiếu nại Thứ nhất, Sở Tài nguyên và Môi trường chủ trì phối hợp với các sở, ngành liên quan rà soát các văn bản quy phạm pháp luật liên quan đến quản lý nhà nước về đất đai nói chung và đất đai ở đô thị nói riêng, đề xuất, kiến nghị sửa đổi, bổ sung hoặc ban hành mới cho phù hợp với Luật Đất đai năm 2013 và điều kiện thực tế tại các quận trên địa bàn thành phố Hà Nội. 18