Tóm tắt Luận văn Thạc sĩ Luật học: Một số vấn đề lý luận và thực tiễn về phạm tội nhiều lần theo Luật Hình sự Việt Nam

Một số vấn đề lý luận và thực tiễn về phạm tội<br /> nhiều lần theo Luật Hình sự Việt Nam<br /> Nguyễn Thị Bảo Tâm<br /> Khoa Luật. Đại học Quốc gia Hà Nội<br /> Luận văn ThS. Luật: 60 38 40<br /> Người hướng dẫn : GS.TSKH. Lê Văn Cảm<br /> Năm bảo vệ: 2013<br /> 85 tr .<br /> Abstract. Làm sáng tỏ những nội dung cơ bản trong tư tưởng Hồ Chí Minh về đạo<br /> đức cách mạng, chủ yếu là đạo đức của đội ngũ cán bộ y tế. Chỉ ra và phân tích một số<br /> những vấn đề cơ bản, góp phần phát hiện những yếu tố, điều kiện tác động, chi phối<br /> thực trạng đạo đức của đội ngũ cán bộ y tế ở Việt Nam trong những năm gần đây. Đề<br /> xuất một số quan điểm cơ bản và luận chứng một số giải pháp chủ yếu nhằm tiếp tục<br /> xây dựng đạo đức cho đội ngũ cán bộ y tế ở Việt Nam hiện nay.<br /> Keywords.Luật hình sự; Pháp luật Việt Nam; Phạm tội nhiều lần; Phạm tội<br /> <br /> Content.<br /> 1. Tính cấp thiết của đề tài<br /> Phạm tội nhiều lần là một tình tiết thuộc chế định đa tội phạm. Tuy nhiên tình<br /> tiết này vẫn chưa được quy định một cách cụ thể trong Bộ luật Hình sự Việt Nam năm<br /> 1999. Trong Bộ luật nó được coi là một tình tiết "tăng nặng trách nhiệm hình sự" hay<br /> có thể là một tình tiết "định khung tăng nặng". Trong các vụ án hình sự đối tượng<br /> phạm tội nhiều lần chiếm tỉ lệ rất lớn.<br /> Về mặt pháp lý, phạm tội nhiều lần chưa được các nhà làm luật định nghĩa một<br /> cách chính thức mà ở mỗi một tội danh cụ thể lại có một quy định riêng. Ví dụ: tại<br /> Thông tư liên tịch số 01/1998/TTLT/TANDTC-VKSNDTC-BNV ngày 2-01-1998<br /> hướng dẫn áp dụng một số quy định của Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Bộ luật<br /> Hình sự thì:<br /> <br /> Tình tiết "Phạm tội nhiều lần" quy định tại khoản 2 Điều 133, khoản 2<br /> Điều 134a... (đối với một số tội phạm có tính chất tham nhũng và tội phạm<br /> liên quan đến tình dục) được hiểu là đã có tất cả từ hai lần phạm tội đó trở<br /> lên (hai lần phạm tội tham ô trở lên, hai lần phạm tội lợi dụng chức vụ,<br /> quyền hạn lừa đảo chiếm đoạt tài sản xã hội chủ nghĩa trở lên...) mà mỗi lần<br /> phạm tội có đầy đủ yếu tố cấu thành quy định tại khoản 1 điều luật tương<br /> ứng, đồng thời trong các lần phạm tội đó chưa có lần nào bị truy cứu trách<br /> nhiệm hình sự và cũng chưa hết thời hiệu truy cứu trách nhiệm hình sự [22].<br /> Về mặt lý luận, dưới góc độ khoa học luật hình sự các nhà nghiên cứu đã đưa<br /> ra khái niệm này như sau: Phạm tội nhiều lần là phạm tội từ hai lần trở lên mà những<br /> tội ấy được quy định tại cùng một điều (hoặc tại cùng một khoản của điều) tương ứng<br /> trong Phần riêng Bộ luật Hình sự, đồng thời với những tội ấy vẫn còn thời hiệu truy<br /> cứu trách nhiệm hình sự và người phạm tội vẫn chưa bị xét xử. Đối với những trường<br /> hợp phạm từ hai tội trở lên mà những tội ấy được quy định tại các điều khác nhau của Bộ<br /> luật này, chỉ khi nào do các điều tương ứng trong phần các tội phạm Bộ luật này quy<br /> định riêng mới bị coi hoặc có thể bị coi là phạm tội nhiều lần. Hay có thể được hiểu là:<br /> Phạm tội nhiều lần là phạm tội từ hai lần trở lên như hai lần trộm cắp, hai<br /> lần lừa đảo chiếm đoạt tài sản, ba lần chứa mại dâm, bốn lần tham ô... và<br /> mỗi lần thực hiện hành vi đã cấu thành một tội phạm độc lập nhưng tất cả<br /> các tội phạm đó đều bị xét xử trong cùng một bản án...; Phạm tội nhiều lần<br /> là người phạm tội có nhiều lần thực hiện hành vi phạm tội, nhưng hành vi<br /> đó chỉ cấu thành một tội, xâm phạm đến cùng một khách thể trực tiếp và<br /> chưa đưa ra truy tố, xét xử... [26].<br /> Qua khái niệm trên, chúng ta có thể thấy tình tiết phạm tội nhiều lần bao gồm<br /> năm nội dung sau: (1) Phạm tội nhiều lần là người phạm tội đã thực hiện từ hai hành vi<br /> phạm tội trở lên, tác động đến cùng một đối tượng hoặc nhiều đối tượng khác nhau (ví<br /> dụ: phạm tội nhiều lần đối với cùng một người hoặc đối đối với nhiều người - điểm c<br /> khoản 1 Điều 104 Bộ luật Hình sự, nhiều lần trộm cắp, nhiều lần hiếp dâm...). (2) Nếu<br /> <br /> tách ra từng hành vi phạm tội riêng lẻ thì mỗi hành vi ấy đã đủ các yếu tố cấu thành<br /> một tội phạm độc lập. (3) Tất cả các hành vi phạm tội đó đều được quy định tại một<br /> điều luật cụ thể trong phần riêng Bộ luật Hình sự (cùng là tội trộm cắp, hiếp dâm...), có<br /> thể cùng một khoản, có thể phạm tội ở các khoản khác nhau của cùng một điều luật.<br /> (4) Các hành vi phạm tội đó chưa hết thời hiệu truy cứu trách nhiệm hình sự, chưa bị<br /> các cơ quan có thẩm quyền xử lý theo quy định của pháp luật (như đình chỉ điều tra,<br /> đình chỉ vụ án...) và cùng bị đưa ra xét xử một lần trong cùng một vụ án (được tuyên<br /> trong một bản án). (5) Nếu điều luật có quy định về giá trị tài sản hoặc thiệt hại về tài<br /> sản thì người phạm tội phải chịu trách nhiệm hình sự về tổng giá trị tài sản của các lần<br /> phạm tội cộng lại [22].<br /> Như vậy, có thể thấy việc hiểu về tình tiết phạm tội nhiều lần khá phức tạp.<br /> Mặt khác để hiểu đúng về tình tiết phạm tội nhiều lần chúng ta cần phải phân biệt nó<br /> với các tình tiết khác thuộc chế định đa tội phạm: phạm nhiều tội, tội liên tục, phạm tội<br /> có tính chất chuyên nghiệp, tái phạm, tái phạm nguy hiểm. Đây là những tình tiết có<br /> nhiều dấu hiệu giống nhau, nếu không phân biệt được sẽ dẫn đến việc hiểu sai và áp<br /> dụng sai.<br /> Từ những lý do trên đây chúng tôi lựa chọn nghiên cứu đề tài "Một số vấn đề<br /> lý luận và thực tiễn về phạm tội nhiều lần theo luật hình sự Việt Nam" làm luận văn<br /> thạc sĩ luật học của mình.<br /> 2. Tình hình nghiên cứu<br /> Phạm tội nhiều lần là một tình tiết được đề cập đến trong luật hình sự Việt<br /> Nam với yếu tố là tình tiết tăng nặng định khung của rất nhiều loại tội và là tình tiết<br /> tăng nặng trách nhiệm hình sự. Tình tiết này đã được đề cập đến trong Bộ luật Hình sự<br /> năm 1985 và tiếp tục được kế thừa trong Bộ luật Hình sự 1999. Vấn đề này cũng được<br /> đề cập trong một số giáo trình, sách tham khảo do các tác giả khác nhau biên soạn như:<br /> 1) Giáo trình Luật hình sự Việt Nam (Phần chung). Tập thể tác giả do TSKH.PGS. Lê<br /> Cảm chủ biên, Nxb Đại học Quốc gia Hà Nội, Hà Nội, 2003 (tái bản); 2) Giáo trình<br /> <br /> Luật hình sự Việt Nam, Tập I, Tập thể tác giả do GS.TS. Nguyễn Ngọc Hòa chủ biên,<br /> Nxb Công an nhân dân, Hà Nội, 2007; 3) Giáo trình Luật hình sự Việt Nam, Tập thể<br /> tác giả do GS.TS. Võ Khánh Vinh chủ biên, Nxb Công an nhân dân, Hà Nội, 2005; 4)<br /> Giáo trình Luật hình sự Việt Nam - Phần chung, Trường Đại học Cảnh sát nhân dân,<br /> Hà Nội, 1995; 5) Bình luận khoa học Bộ luật Hình sự (Phần chung), Tác giả Đinh Văn<br /> Quế, Nxb Thành phố Hồ Chí Minh, 2000; 6) Chế định nhiều tội phạm - những vấn đề<br /> lý luận và thực tiễn, Tác giả TS. Lê Văn Đệ, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội, 2003<br /> v.v...<br /> Một số nhà khoa học - luật gia hình sự Việt Nam đã dành không ít công sức<br /> cho việc nghiên cứu về đề tài này, đáng chú ý là các công trình nghiên cứu của<br /> TSKH.PGS. Lê Cảm: 1) Chế định đa tội phạm trong Sách chuyên khảo sau đại học:<br /> Những vấn đề cơ bản trong khoa học luật hình sự (Phần chung), Nxb Đại học Quốc<br /> gia Hà Nội, 2005; 2) Chế định đa (nhiều) tội phạm và mô hình lý luận của nó trong<br /> luật hình sự Việt Nam, Tạp chí Dân chủ và pháp luật, số 6/2001; 3) Lê Cảm, Trịnh<br /> Quốc Toản, Định tội danh: lý luận hướng dẫn mẫu và 350 bài thực hành, Nxb Đại học<br /> Quốc gia Hà Nội, 2004; 4) Các nghiên cứu chuyên khảo về Phần chung luật hình sự,<br /> Tập IV, Nxb Công an nhân dân, Hà Nội, 2002.<br /> Ngoài ra, còn có một số bài đăng trên tạp chí khoa học pháp lý như: 1) Bàn về<br /> tình tiết tăng nặng trách nhiệm hình sự "Phạm tội nhiều lần" quy định trong Luật Hình<br /> sự Việt Nam, của ThS. Lê Văn Luật (Tạp chí Khoa học pháp lý, số 4/2006; 2) Thực tiễn<br /> áp dụng tình tiết tăng nặng trách nhiệm hình sự trong giải quyết hình phạt - tồn tại và giải<br /> pháp, của Vũ Hồng Thiêm (Tạp chí Tòa án nhân dân, số 10, tháng 5/2008); 3) Về việc<br /> áp dụng tình tiết phạm tội nhiều lần, phạm tội đối với nhiều người trong một số tội<br /> phạm của Bộ luật Hình sự năm 1999, của Nguyễn Hải Dũng (Tạp chí Kiểm sát, số<br /> 2/2005; 4) Áp dụng các quy định của Bộ luật Hình sự năm 1999 về tình tiết tăng nặng<br /> phạm tội có tổ chức và phạm tội nhiều lần, của Vũ Thành Long (Tạp chí Kiểm sát, số<br /> 21/2006); 5) Bàn về phạm tội có tổ chức, phạm tội nhiều lần, của Đỗ Thanh Huyền<br /> <br /> (Tạp chí Tòa án nhân dân, số 8/2007); 6) Các tình tiết giảm nhẹ, tăng nặng trách<br /> nhiệm hình sự theo Bộ luật Hình sự năm 1999, của Dương Tuyết Miên (Tạp chí Tòa án<br /> nhân dân, số 1/2003); 7) Cần hiểu chính xác về tình tiết tăng nặng chung và tình tiết<br /> tăng nặng định khung trong Bộ luật Hình sự, của Trinh Đình Thể (Tạp chí Tòa án nhân<br /> dân, số 8/1998); 8) Một số vấn đề cần chú ý khi áp dụng các tình tiết tăng nặng, giảm<br /> nhẹ trách nhiệm hình sự, của Đinh Văn Quế (Tạp chí Tòa án nhân dân, số 4/2010); 9)<br /> Những hạn chế trong các quy định của Bộ luật Hình sự năm 1999 về các tình tiết giảm<br /> nhẹ, tăng nặng trách nhiệm hình sự và hướng khắc phục, của Hồ Sĩ Sơn (Tạp chí Tòa<br /> án nhân dân, số 16/2008); 10) Việc áp dụng các tình tiết tăng nặng, của Mai Bộ (Tạp<br /> chí Tòa án nhân dân, số 1/1999) v.v...<br /> Các công trình nghiên cứu nói trên đã đề cập đến vấn đề phạm tội nhiều lần<br /> nhưng chỉ dừng lại ở một khía cạnh nào đó hoặc chừng mực xem xét qua các trường<br /> hợp phạm tội cụ thể hay kiến nghị sửa đổi, bổ sung Bộ luật Hình sự. Tuy nhiên, về<br /> phương diện nghiên cứu lý luận chuyên sâu và có hệ thống vấn đề phạm tội nhiều lần<br /> vẫn chưa được quan tâm một cách đúng mức. Do vậy, nhiều vấn đề lý luận và thực<br /> tiễn xung quanh vấn đề phạm tội nhiều lần cần phải được tiếp tục nghiên cứu một cách<br /> toàn diện, đầy đủ và sâu sắc hơn.<br /> 3. Phạm vi nghiên cứu<br /> Phạm tội nhiều lần là một vấn đề tương đối hẹp và phức tạp. Nghiên cứu về<br /> vấn đề này đã có nhiều nghiên cứu chung mà ít có nghiên cứu chuyên sâu. Do đó,<br /> phạm vi nghiên cứu của luận văn sẽ xem xét và giải quyết một số vấn đề cơ bản xung<br /> quanh vấn đề phạm tội nhiều lần như: 1) Khái niệm và đặc điểm của phạm tội nhiều<br /> lần; 2) Phân biệt phạm tội nhiều lần và một số tình tiết khác thuộc chế định đa tội<br /> phạm như phạm nhiều tội, phạm tội liên tục, phạm tội có tính chất chuyên nghiệp, tái<br /> phạm, tái phạm nguy hiểm; 3) Những quy định của pháp luật Việt Nam hiện hành về<br /> "Phạm tội nhiều lần". Trên cơ sở nghiên cứu những nội dung cơ bản của phạm tội<br /> <br />