Tóm tắt luận văn Thạc sĩ Luật học: Những vấn đề lý luận và thực tiễn về lỗi vô ý trong Luật hình sự Việt Nam

3.2.1.<br /> <br /> MỤC LỤC CỦA LUẬN VĂN<br /> Trang<br /> Trang phụ bìa<br /> Lời cam đoan<br /> Mục lục<br /> Danh mục các từ viết tắt<br /> Danh mục các sơ đồ<br /> Danh mục các biểu đồ<br /> <br /> 3.2.3.<br /> <br /> MỞ ĐẦU<br /> <br /> Chương 1: MỘT SỐ VẤN ĐỀ CHUNG VỀ LỖI VÔ Ý TRONG<br /> <br /> 1<br /> 6<br /> <br /> LUẬT HÌNH SỰ VIỆT NAM<br /> <br /> 1.1.<br /> 1.1.1.<br /> 1.1.2.<br /> 1.1.3.<br /> 1.2.<br /> 1.2.1.<br /> 1.2.2.<br /> 1.3.<br /> 1.3.1.<br /> 1.3.2.<br /> <br /> 3.2.2.<br /> <br /> Khái niệm, bản chất, điều kiện và các dạng lỗi vô ý<br /> Khái niệm và bản chất của lỗi vô ý<br /> Các điều kiện của lỗi vô ý<br /> Các dạng của lỗi vô ý<br /> Phân biệt lỗi vô ý với lỗi cố ý và sự kiện bất ngờ<br /> Phân biệt lỗi vô ý với lỗi cố ý<br /> Phân biệt lỗi vô ý với sự kiện bất ngờ<br /> Vai trò của lỗi vô ý trong vấn đề tội phạm và hình phạt<br /> Vai trò của lỗi vô ý trong vấn đề tội phạm<br /> Vai trò của lỗi vô ý với vấn đề hình phạt<br /> Chương 2: CÁC QUY ĐỊNH VỀ LỖI VÔ Ý TRONG PHÁP<br /> <br /> 6<br /> 6<br /> 11<br /> 13<br /> 20<br /> 20<br /> 21<br /> 23<br /> 23<br /> 26<br /> 30<br /> <br /> 3.2.4.<br /> <br /> 3.2.5.<br /> <br /> 3.2.6.<br /> <br /> 3.2.7.<br /> 3.3.<br /> <br /> LUẬT HÌNH SỰ VIỆT NAM<br /> <br /> 2.1.<br /> 2.1.1.<br /> 2.1.2.<br /> 2.1.3.<br /> 2.2.<br /> 2.2.1.<br /> 2.2.2.<br /> 2.3.<br /> <br /> Lỗi vô ý trong quá trình phát triển của luật hình sự Việt Nam<br /> Các quy định về lỗi vô ý trong pháp luật hình sự Việt Nam thời<br /> kỳ Nhà nước phong kiến (trước Cách mạng tháng Tám năm 1945)<br /> Các quy định về lỗi vô ý trong pháp luật hình sự Việt Nam thời kỳ<br /> sau Cách mạng tháng Tám năm 1945 đến trước năm 1985<br /> Các quy định về lỗi vô ý trong pháp luật hình sự Việt Nam kể<br /> từ khi ban hành Bộ luật hình sự năm 1985 đến trước khi ban<br /> hành Bộ luật hình sự năm 1999<br /> Các quy định về lỗi vô ý trong Bộ luật hình sự hiện hành<br /> Trong Phần chung của Bộ luật hình sự hiện hành<br /> Trong Phần các tội phạm của Bộ luật hình sự hiện hành<br /> Những tồn tại, hạn chế trong các quy định của Bộ luật hình sự<br /> hiện hành về lỗi vô ý<br /> Chương 3: THỰC TIỄN ÁP DỤNG CÁC QUY ĐỊNH CỦA BỘ<br /> <br /> 30<br /> 30<br /> 32<br /> <br /> 3.1.<br /> 3.2.<br /> <br /> Khái quát chung về thực tiễn áp dụng các quy định của Bộ luật<br /> hình sự hiện hành về lỗi vô ý từ năm 2005 đến 2010<br /> Thực tiễn áp dụng các quy định của Bộ luật hình sự hiện hành<br /> về lỗi vô ý đối với các loại tội phạm cụ thể<br /> <br /> 1<br /> <br /> 4.1.<br /> 4.1.1.<br /> 4.1.2.<br /> 4.2.<br /> 4.2.1.<br /> 4.2.2.<br /> <br /> 56<br /> <br /> LUẬT HÌNH SỰ HIỆN HÀNH VỀ LỖI VÔ Ý<br /> <br /> 4.2.3.<br /> 56<br /> 58<br /> <br /> 58<br /> 64<br /> <br /> 66<br /> 75<br /> <br /> 76<br /> <br /> 78<br /> <br /> 80<br /> 81<br /> 84<br /> <br /> ĐỊNH CỦA BỘ LUẬT HÌNH SỰ HIỆN HÀNH VỀ<br /> LỖI VÔ Ý VÀ NÂNG CAO HIỆU QUẢ ÁP DỤNG<br /> <br /> 35<br /> 38<br /> 39<br /> 43<br /> 49<br /> <br /> Thực tiễn áp dụng các quy định của Bộ luật hình sự hiện hành<br /> về các tội vô ý xâm phạm tính mạng, sức khỏe, nhân phẩm,<br /> danh dự của con người (Chương XII Bộ luật hình sự)<br /> Thực tiễn áp dụng các quy định của Bộ luật hình sự hiện hành<br /> về các tội phạm vô ý xâm phạm sở hữu (Chương XIV Bộ luật<br /> hình sự)<br /> Thực tiễn áp dụng các quy định của Bộ luật hình sự hiện hành<br /> về các tội phạm vô ý xâm phạm an toàn công cộng, trật tự công<br /> cộng (Chương XIX Bộ luật hình sự)<br /> Thực tiễn áp dụng các quy định của Bộ luật hình sự hiện hành<br /> về các tội phạm vô ý xâm phạm trật tự quản lý hành chính<br /> (Chương XX Bộ luật hình sự)<br /> Thực tiễn áp dụng các quy định của Bộ luật hình sự hiện hành<br /> về các tội phạm về chức vụ được thực hiện do lỗi vô ý<br /> (Chương XXI Bộ luật hình sự)<br /> Thực tiễn áp dụng các quy định của Bộ luật hình sự hiện hành<br /> về các tội phạm vô ý xâm phạm hoạt động tư pháp (Chương<br /> XXII Bộ luật hình sự)<br /> Thực tiễn áp dụng các quy định của Bộ luật hình sự hiện hành<br /> về các tội do lỗi vô ý xâm phạm nghĩa vụ, trách nhiệm của<br /> quân nhân (Chương XXIII Bộ luật hình sự)<br /> Nguyên nhân của những tồn tại, hạn chế trong thực tiễn áp<br /> dụng các quy định về tội vô ý theo Bộ luật hình sự hiện hành<br /> Chương 4: MỘT SỐ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN CÁC QUY<br /> Các giải pháp hoàn thiện một số quy định của Bộ luật hình sự<br /> hiện hành về lỗi vô ý<br /> Sự cần thiết và những yêu cầu của việc hoàn thiện những quy<br /> định của Bộ luật hình sự hiện hành về lỗi vô ý<br /> Giải pháp tiếp tục hoàn thiện các quy định của Bộ luật hình sự<br /> hiện hành về lỗi vô ý<br /> Một số giải pháp nâng cao hiệu quả áp dụng các quy định của<br /> Bộ luật hình sự hiện hành về lỗi vô ý<br /> T¨ng c-êng c«ng t¸c gi¶i thÝch, h-íng dÉn ¸p dông ph¸p luËt<br /> N©ng cao n¨ng lùc, tr×nh ®é chuyªn m«n nghiÖp vô, ý thøc<br /> ph¸p luËt vµ tr¸ch nhiÖm nghÒ nghiÖp cña ®éi ngò ThÈm ph¸n<br /> Tßa ¸n c¸c cÊp, nhÊt lµ ®éi ngò ThÈm ph¸n Tßa ¸n cÊp huyÖn<br /> T¨ng c-êng sù hîp t¸c vµ trao ®æi kinh nghiÖm lËp ph¸p h×nh<br /> sù víi n-íc ngoµi<br /> <br /> 84<br /> <br /> KẾT LUẬN<br /> DANH MỤC CÁC TÀI LIỆU THAM KHẢO<br /> PHỤ LỤC<br /> <br /> 101<br /> 103<br /> 109<br /> <br /> 2<br /> <br /> 84<br /> 89<br /> 93<br /> 93<br /> 94<br /> <br /> 98<br /> <br /> MỞ ĐẦU<br /> 1. Tính cấp thiết của việc nghiên cứu<br /> Tội phạm là một thể thống nhất của mặt khách quan và mặt chủ<br /> quan. Mặt khách quan là những biểu hiện bên ngoài của tội phạm, mặt<br /> chủ quan là hoạt động tâm lý bên trong của người phạm tội. Những biểu<br /> hiện đó cùng với khách thể và chủ thể của tội phạm là những yếu tố cấu<br /> thành tội phạm (CTTP) - cơ sở pháp lý để truy cứu trách nhiệm hình sự<br /> (TNHS) đối với người phạm tội. Theo khoa học luật hình sự Việt Nam,<br /> bất cứ hành vi phạm tội nào, dù ít nghiêm trọng, nghiêm trọng, rất<br /> nghiêm trọng hay đặc biệt nghiêm trọng thì giữa những biểu hiện bên<br /> ngoài và những quan hệ tâm lý bên trong, đều là hoạt động của con người<br /> cụ thể, xâm hại hoặc nhằm xâm hại những quan hệ xã hội nhất định.<br /> Trong mặt chủ quan của tội phạm, lỗi là dấu hiệu bắt buộc của mọi<br /> tội phạm được quy định trong luật hình sự, không có lỗi sẽ không có tội<br /> phạm. Việc thừa nhận lỗi như là một căn cứ để truy cứu TNHS là một<br /> nguyên tắc cơ bản, tiến bộ trong pháp luật hình sự Việt Nam.<br /> Mặc dù lỗi có vai trò quan trọng như vậy, nhưng trong thực tiễn<br /> pháp luật việc quy định các dấu hiệu thuộc về mặt chủ quan của tội phạm<br /> nói chung và dấu hiệu lỗi nói riêng trong một số CTTP vẫn còn có những<br /> bất cập, hạn chế nhất định, như không quy định hoặc quy định về lỗi, các<br /> hình thức lỗi, trong đó có lỗi vô ý chưa rõ ràng, mâu thuẫn, thiếu thống<br /> nhất dẫn đến tình trạng người tiến hành tố tụng hiểu sai, áp dụng sai<br /> trong định tội danh và quyết định hình phạt. Từ đó, làm cho hiệu quả,<br /> chất lượng giải quyết vụ án hình sự hạn chế, tình trạng xét xử oan, sai đối<br /> với người thực hiện hành vi hay bỏ lọt tội phạm vẫn tiếp diễn; nhiều vụ<br /> án hình sự không được giải quyết theo trình tự luật định, tình trạng tồn<br /> đọng án đang có dấu hiệu gia tăng, v.v...<br /> <br /> 2. Tình hình nghiên cứu<br /> Trong khoa học luật hình sự Việt Nam, dưới những góc độ khác<br /> nhau, đã có nhiều công trình khoa học nghiên cứu về vấn đề lỗi nói<br /> chung và lỗi vô ý nói riêng, điển hình như: Lê Văn Cảm (2005), Sách<br /> chuyên khảo sau đại học: Những vấn đề cơ bản trong khoa học Luật hình<br /> sự (Phần chung), NXB Đại học Quốc gia Hà Nội; NguyÔn Ngäc Hßa<br /> (2008), Téi ph¹m vµ cÊu thµnh téi ph¹m, NXB C«ng an nh©n d©n, Hµ<br /> Néi; Nguyễn Ngọc Hòa (2004), Cấu thành tội phạm: Lý luận và thực<br /> tiễn, NXB Tư pháp, Hà Nội; §µo TrÝ óc (2000), LuËt h×nh sù ViÖt Nam,<br /> QuyÓn I: "Nh÷ng vÊn ®Ò chung", NXB Khoa häc x· héi, Hµ Néi; Vâ<br /> Kh¸nh Vinh (1994), Nguyªn t¾c c«ng b»ng trong luËt h×nh sù ViÖt Nam,<br /> NXB C«ng an nh©n d©n, Hµ Néi; ViÖn Nghiªn cøu Nhµ n-íc vµ Ph¸p luËt<br /> (1993), M« h×nh lý luËn vÒ Bé luËt h×nh sù ViÖt Nam (PhÇn chung), NXB<br /> Khoa häc x· héi, Hµ Néi; Dương Tuyết Miên (2007), Định tội danh và<br /> quyết định hình phạt, NXB Lao động - xã hội; Cao Thị Oanh, Vấn đề mặt<br /> chủ quan của đồng phạm, Tạp chí Luật học 2/2002; Trần Quang Tiệp,<br /> Một số vấn đề lỗi trong luật hình sự, Tạp chí Nhà nước và pháp luật, số<br /> 11/1999; Lê Thị Thu Thủy (2003), Nguyên tắc trách nhiệm trên cơ sở lỗi<br /> trong luật hình sự Việt Nam, Luận văn thạc sĩ luật học, Trường Đại học<br /> Luật Hà Nội, Hà Nội, v.v..<br /> <br /> Trước tình hình trên, tác giả nhận thấy việc nghiên cứu "Những vấn<br /> đề lý luận và thực tiễn về lỗi vô ý trong luật hình sự Việt Nam" là cần<br /> thiết, khách quan, đáp ứng yêu cầu của công cuộc cải cách tư pháp hiện<br /> nay ở Việt Nam.<br /> <br /> Tuy nhiªn, qua nghiªn cøu, kh¶o s¸t néi dung c¸c s¸ch chuyªn kh¶o,<br /> c¸c luËn ¸n, luËn v¨n vµ c¸c bµi b¸o khoa häc vÒ chế định lỗi vô ý cña<br /> c¸c nhµ khoa häc luật hình sự ë n-íc ta, cho thÊy hÇu hÕt ®ã lµ c¸c c«ng<br /> tr×nh nghiªn cøu c¬ b¶n về các vấn đề chung của luật hình sự, cßn ®èi víi<br /> chế định lỗi vô ý, nh×n mét c¸ch tæng quan, ch-a ®-îc quan t©m mét<br /> c¸ch ®óng møc. Nh÷ng nghiªn cøu vÒ lỗi vô ý míi chØ dõng l¹i ë c¸c<br /> c«ng tr×nh nghiªn cøu ®¬n lÎ, hoÆc lµ ®Ò cËp ®Õn các yếu tố CTTP, hoặc<br /> là về mặt chủ quan của tội phạm, hoÆc lµ ®-îc thÓ hiÖn mét phÇn trong<br /> kÕt qu¶ cña c¸c c«ng tr×nh nghiªn cøu kh¸c vÒ phần chung của luật hình<br /> sự. Có thể nói hiện nay ở Việt nam vẫn ch-a triÓn khai nghiªn cøu cã hÖ<br /> thèng, toµn diÖn vµ s©u s¾c vÒ lỗi vô ý d-íi gãc ®é lý luËn và thực tiễn áp<br /> dụng. Do đó, nguyªn nh©n cña những tån t¹i, bÊt cËp trong thùc tiÔn ¸p<br /> <br /> 3<br /> <br /> 4<br /> <br /> dông những quy định về lỗi vô ý ch-a ®-îc ph©n tÝch cã hÖ thèng ®Ó ®-a<br /> ra nh÷ng kiÕn nghÞ, gi¶i ph¸p ®ång bé.<br /> 3. Mục đích, nhiệm vụ nghiên cứu<br /> 3.1. Mục đích nghiên cứu<br /> Tác giả nghiên cứu đề tài với những mục đích sau:<br /> - Làm sáng tỏ những vấn đề lý luận về lỗi vô ý trong luật hình sự<br /> Việt Nam;<br /> - Nghiên cứu, phân tích thực tiễn pháp luật Việt nam quy định về lỗi<br /> vô ý và thực tiễn áp dụng trong hoạt động xét xử của Tòa án các cấp, rút<br /> ra được những tồn tại, hạn chế của việc quy định và áp dụng các quy<br /> định về lỗi vô ý và những nguyên nhân của nó;<br /> - Đề xuất các giải pháp hoàn thiện luật thực định và nâng cao hiệu<br /> quả áp dụng các quy định của luật hình sự về lỗi vô ý.<br /> 3.2. Nhiệm vụ nghiên cứu<br /> Để có thể đạt được mục đích đó, trong phạm vi đề tài, tác giả tập<br /> trung vào những nhiệm vụ sau:<br /> - Nghiên cứu những vấn đề chung về lỗi, lỗi vô ý, các hình thức và<br /> vai trò của lỗi vô ý, phân biệt lỗi vô ý với lỗi cố ý và với sự kiện bất ngờ;<br /> Lỗi vô ý trong quá trình phát triển của luật hình sự Việt Nam;<br /> <br /> tưởng Hồ Chí Minh và các quan điểm của Đảng Cộng sản Việt Nam về<br /> pháp luật, đấu tranh chống và phòng ngừa tội phạm.<br /> Đồng thời được tiến hành bằng những phương pháp nghiên cứu khoa<br /> học cơ bản như: phân tích, tổng hợp, so sánh, hệ thống, logic, đối chiếu<br /> thực tiễn, thống kê, v.v... Nhờ vậy, những vấn đề có liên quan tới lỗi vô ý<br /> được xem xét, đánh giá từ nhiều góc độ khác nhau, bảo đảm tính đầy đủ,<br /> toàn diện, có hệ thống và xác thực.<br /> 5. Ý nghĩa của luận văn<br /> Kết quả nghiên cứu và những đề xuất được nêu trong luận văn, có ý<br /> nghĩa lý luận và thực tiễn trong việc đấu tranh phòng, chống tội phạm.<br /> Thông qua công trình nghiên cứu này, tác giả mong muốn đóng góp vào<br /> việc hoàn thiện pháp luật nói chung và vào công cuộc đấu tranh phòng,<br /> chống tội phạm nói riêng.<br /> Luận văn có thể được sử dụng làm tài liệu tham khảo cho cán bộ làm<br /> công tác nghiên cứu, giảng dạy về khoa học pháp lý nói chung, khoa học<br /> luật hình sự, tội phạm học và các cán bộ thực tiễn đang công tác tại các<br /> cơ quan bảo vệ pháp luật,…<br /> 6. Những điểm mới của luận văn<br /> <br /> - Nghiên cứu, phân tích làm sáng tỏ thực tiễn pháp luật hình sự quy<br /> định về lỗi vô ý;<br /> <br /> Đây là công trình chuyên khảo đầu tiên ở cấp luận văn thạc sĩ luật<br /> học, nghiên cứu hệ thống, toàn diện, đầy đủ về vấn đề về lỗi vô ý trong<br /> luật hình sự Việt Nam. Những điểm mới của luận văn là:<br /> <br /> - Nghiên cứu, phân tích thực trạng áp dụng các quy định về lỗi vô ý<br /> trong hoạt động xét xử của các Tòa các cấp từ năm 2005 đến 2010;<br /> <br /> - Làm sáng tỏ hệ thống những vấn đề lý luận về lỗi vô ý trong luật<br /> hình sự Việt Nam;<br /> <br /> - Phân tích rút ra những tồn tại và hạn chế của các quy định về lỗi vô<br /> ý trong BLHS hiện hành và thực tiễn áp dụng;<br /> <br /> - Phân tích một cách sâu sắc và đánh giá toàn diện về sự thể hiện của<br /> lỗi vô ý trong Bộ luật hình sự (BLHS) hiện hành;<br /> <br /> - Trên cơ sở phân tích sự cần thiết, những yêu cầu của việc hoàn<br /> thiện pháp luật quy định về lỗi vô ý, luận văn đề xuất các kiến nghị, giải<br /> pháp hoàn thiện và nâng cao hiệu quả áp dụng các quy định về lỗi vô ý.<br /> Cơ sở phương pháp luận của việc nghiên cứu là chủ nghĩa duy vật<br /> biện chứng và chủ nghĩa duy vật lịch sử, học thuyết Mác - Lênin, tư<br /> <br /> - Phân tích, đánh giá một cách toàn diện thực trạng áp dụng pháp<br /> luật về lỗi vô ý; nêu ra những hạn chế, bất cập về mặt lập pháp, những<br /> tồn tại trong trong thực tiễn áp dụng pháp luật cũng như nguyên nhân của<br /> những hạn chế, bất cập đó. Và trên cơ sở đó luận văn đề xuất các giải<br /> pháp khả thi để hoàn thiện pháp luật nhằm nâng cao hiệu của áp dụng<br /> pháp luật về lỗi vô ý.<br /> <br /> 5<br /> <br /> 6<br /> <br /> 4. Phương pháp nghiên cứu<br /> <br /> 7. Kết cấu của luận văn<br /> Ngoài phần mở đầu, kết luận, danh mục tài liệu tham khảo và phụ<br /> lục, nội dung của luận văn gồm 4 chương:<br /> Chương 1: Một số vấn đề chung về lỗi vô ý trong luật hình sự Việt<br /> Nam.<br /> Chương 2: Các quy định về lỗi vô ý trong pháp luật hình sự Việt<br /> Nam.<br /> Chương 3: Thực tiễn áp dụng các quy định của Bộ luật hình sự hiện<br /> hành về lỗi vô ý.<br /> Chương 4: Một số giải pháp hoàn thiện các quy định Bộ luật hình sự<br /> hiện hành về lỗi vô ý và nâng cao hiệu quả áp dụng.<br /> Chương 1<br /> NHỮNG VẤN ĐỀ CHUNG VỀ LỖI VÔ Ý<br /> TRONG LUẬT HÌNH SỰ VIỆT NAM<br /> 1.1. Khái niệm, bản chất, điều kiện và các dạng lỗi vô ý<br /> 1.1.1. Khái niệm và bản chất của lỗi vô ý<br /> Mặc dù còn tồn tại sự khác nhau nhất định về cách tiếp cận, tên gọi<br /> của vấn đề, nhưng về cơ bản các các nhà khoa học đều thống nhất lỗi là<br /> một yếu tố thuộc mặt chủ quan của tội phạm, đó là sự kết hợp giữa yếu tố<br /> lý trí và ý chí, trong đó, lý trí thể hiện khả năng nhận thức hoặc không<br /> nhận thức được tính chất nguy hiểm cho xã hội của hành vi, còn ý chí thể<br /> hiện năng lực điều khiển hành vi hoặc kìm chế việc thực hiện hành vi đó<br /> để thực hiện một xử sự khác không trái với lợi ích của xã hội.<br /> Lỗi là thái độ tâm lý của chủ thể (cá nhân) có năng lực trách nhiệm<br /> hình sự, thể hiện dưới hình thức cố ý hoặc vô ý đối với hành vi nguy hiểm<br /> cho xã hội bị luật hình sự cấm và hậu quả do hành vi đó gây ra trong khi<br /> họ có đủ điền kiện để lựa chọn, thực hiện hành vi khác phù hợp với đòi<br /> hỏi của xã hội.<br /> 7<br /> <br /> Căn cứ vào đặc điểm cấu trúc tâm lý các yếu tố lý trí và ý chí của<br /> con người, khoa học luật hình sự đã chia lỗi thành hai loại: lỗi cố ý và<br /> lỗi vô ý.<br /> Lỗi cố ý được hiểu là thái độ tâm lý của người phạm tội đối với hành<br /> vi và khả năng gây ra hậu quả của hành vi, họ nhận thức rõ hành vi của<br /> mình có tính chất nguy hiểm cho xã hội; thấy trước hậu quả của hành vi<br /> đó và mong muốn hoặc có ý thức để mặc cho hậu quả đó xảy ra.<br /> Còn đối với lỗi vô ý để có thể đưa ra một nhận định, một cách hiểu<br /> đúng về nó, cần phải làm rõ các yếu tố cấu thành nên lỗi vô ý:<br /> - Yếu tố lý trí: là khi chủ thể không nhận thức được hoặc nhận thức<br /> không đầy đủ đặc điểm thể hiện tính chất nguy hiểm cho xã hội của hành<br /> vi khi quyết định thực hiện hành vi, họ không thấy được khả năng xảy ra<br /> hậu quả nguy hiểm cho xã hội.<br /> - Yếu tố ý chí: chủ thể có điều kiện lựa chọn, thực hiện hành vi phù<br /> hợp với quy định của pháp luật hình sự, nhưng chủ thể đã tự mình tước<br /> bỏ điều kiện này và lựa chọn, thực hiện một hành vi khác – hành vi trái<br /> pháp luật hình sự.<br /> Từ những nhận định và phân tích trên đây, có thể đưa ra quan niệm<br /> về lỗi vô ý như sau: Lỗi vô ý được hiểu là thái độ tâm lý của người phạm<br /> tội khi lựa chọn và thực hiện hành vi nguy hiểm cho xã hội do không<br /> nhận thức đầy đủ tính chất nguy hiểm cho xã hội của hành vi trong khi<br /> có đủ điều kiện để nhận thức được.<br /> 1.1.2. Các điều kiện của lỗi vô ý<br /> Các điều kiện để một người bị coi là có lỗi:<br /> Thứ nhất, chủ thể phải có năng lực tự do – năng lực nhận thức được<br /> đòi hỏi của xã hội và năng lực điều khiển được hành vi phù hợp với đòi<br /> hỏi của xã hội. Đây chính là vấn đề năng lực trách nhiệm hình sự. Chỉ<br /> những chủ thể có năng lực tự do thì mới có thể có lỗi.<br /> Thứ hai, chủ thể có năng lực tự do chỉ có thể có lỗi trong trường hợp<br /> cụ thể khi có điều kiện phát huy năng lực đó – điều kiện cho phép chủ thể<br /> trong trường hợp cụ thể biến năng lực tự do thành sự tự do thực sự.<br /> 8<br /> <br /> Thứ ba, chủ thể không sử dụng năng lực tự do và điều kiện cho phép<br /> trong trường hợp cụ thể để lựa chọn hành vi tự do mà đã lựa chọn hành<br /> vi nguy hiểm cho xã hội – hành vi mất tự do.<br /> Các điều kiện của lỗi vô ý:<br /> Thứ nhất, chủ thể không nhận thức được đầy đủ các đặc điểm thể<br /> hiện tính chất nguy hiểm cho xã hội của hành vi.<br /> Thứ hai, chủ thể phải có sự tin tưởng quá mức cần thiết hoặc sự cẩu<br /> thả, thiếu thận trọng trong việc đánh giá hành vi.<br /> 1.1.3. Các dạng của lỗi vô ý<br /> 1.1.3.1. Lỗi vô ý vì quá tự tin<br /> Lỗi vô ý vì quá tự tin là trường hợp người phạm tội tuy thấy trước<br /> hành vi của mình có thể gây ra hậu quả nguy hiểm cho xã hội, nhưng cho<br /> rằng hậu quả đó sẽ không xảy ra hoặc có thể ngăn ngừa được.<br /> - Về lý trí: người phạm tội do vô ý vì quá tự tin trước khi lựa chọn,<br /> thực hiện hành vi đã nhận thức được tính chất nguy hiểm cho xã hội của<br /> hành vi của mình và nhận thức được khả năng có thể xảy ra hậu quả nguy<br /> hiểm cho xã hội.<br /> - Về ý chí: Người phạm tội do vô ý vì quá tự tin không mong muốn<br /> hành vi của mình gây ra hậu quả nguy hiểm cho xã hội. Đây là dấu hiệu<br /> cơ bản để phân biệt giữa lỗi cố ý gián tiếp với lỗi vô ý vì quá tự tin.<br /> 1.1.3.2. Lỗi vô ý do cẩu thả<br /> Lỗi vô ý do cẩu thả là trường hợp người phạm tội không thấy trước<br /> hành vi của mình có thể gây ra hậu quả nguy hại cho xã hội, mặc dù phải<br /> thấy trước và có thể thấy trước hậu quả đó.<br /> <br /> 1.2. Phân biệt lỗi vô ý với lỗi cố ý và sự kiện bất ngờ<br /> 1.2.1. Phân biệt lỗi vô ý với lỗi cố ý<br /> Lỗi cố ý là hình thức lỗi, trong đó chủ thể lựa chọn và thực hiện<br /> hành vi nguy hiểm cho xã hội mặc dù đã ý thức (nhận thức) được các đặc<br /> điểm thể hiện tính nguy hiểm cho xã hội của hành vi đó. Ở lỗi vô ý,<br /> người phạm tội không nhận thức được hoặc nhận thức không đầy đủ đặc<br /> điểm thể hiện tính chất nguy hiểm cho xã hội của hành vi khi quyết định<br /> thực hiện hành vi, không thấy được khả năng xảy ra hậu quả nguy hiểm<br /> cho xã hội. Đây là sự khác nhau cơ bản giữa lỗi vô ý với lỗi cố ý, đối với<br /> lỗi cố ý về mặt ý chí chủ thể nhận thức rõ được các đặc điểm thể hiện<br /> tính nguy hiểm cho xã hội của hành vi phạm tội.<br /> Về mặt lý trí của lỗi vô ý vì quá tự tin và lỗi cố ý gián tiếp nói riêng<br /> và lỗi cố ý nói chung có sự giống nhau đó là đều thấy trước được hậu quả<br /> nguy hiểm cho xã hội của hành vi. Tuy nhiên, ở lỗi cỗ ý gián tiếp, khi lựa<br /> chọn thực hiện hành vi phạm tội chủ thể thấy trước được hậu quả nguy<br /> hiểm và đã chấp nhận khả năng hậu quả nguy hiểm sẽ xảy ra còn ở lỗi vô<br /> ý vì quá tự tin, chủ thể cũng thấy trước được hậu quả nguy hiểm cho xã<br /> hội của hành vi nhưng đã loại trừ khả năng đó, cho rằng khả năng đó<br /> không xảy ra hoặc sẽ ngăn ngừa được.<br /> 1.2.2. Phân biệt lỗi vô ý với sự kiện bất ngờ<br /> Sự khác nhau trực diện cơ bản giữa lỗi vô ý và sự kiện bất ngờ đó là<br /> sự khác nhau giữa việc gây hậu quả nguy hiểm trong trường hợp có lỗi<br /> (lỗi vô ý) và gây hậu quả nguy hiểm trong trường hợp không có lỗi (sự<br /> kiện bất ngờ).<br /> <br /> - Dấu hiệu thứ hai: Người phạm tội có nghĩa vụ phải thấy trước và<br /> có thể thấy trước hậu quả nguy hiểm cho xã hội có thể xảy ra. Nhưng<br /> người phạm tội đã không thấy vì cẩu thả, thiếu thận trọng trong khi lựa<br /> chọn, thực hiện hành vi.<br /> <br /> Xét về bản chất của các hình thức lỗi vô ý trong đó có lỗi vô ý do<br /> cẩu thả và sự kiện bất ngờ, bên cạnh những điểm giống nhau, giữa<br /> chúng còn tồn tại những điểm khác nhau cơ bản. Lỗi vô ý do cẩu thả<br /> giống với sự kiện bất ngờ ở chỗ: chủ thể thực hiện hành vi đều không<br /> thể thấy trước được hậu quả nguy hiểm cho xã hội do hành vi của mình<br /> gây ra. Nhưng trong trường hợp vô ý do cẩu thả thì chủ thể không thấy<br /> trước hậu quả nguy hiểm là do cẩu thả, còn trong sự kiện bất ngờ, chủ<br /> <br /> 9<br /> <br /> 10<br /> <br /> - Dấu hiệu thứ nhất: Người phạm tội không thấy trước được hậu quả<br /> nguy hiểm cho xã hội do hành vi của mình gây ra.<br /> <br />