Tóm tắt Luận văn Thạc sĩ Luật học: Những vấn đề lý luận và thực tiễn về quyết định hình phạt trong trường hợp chuẩn bị phạm tội, phạm tội chưa đạt theo luật hình sự Việt Nam

Những vấn đề lý luận và thực tiễn về quyết<br /> định hình phạt trong trường hợp chuẩn bị<br /> phạm tội, phạm tội chưa đạt theo luật hình sự<br /> Việt Nam<br /> Bùi Thị Chinh Phương<br /> Khoa Luật<br /> Luận văn Thạc sĩ ngành: Luật hình sự; Mã số: 60 38 40<br /> Người hướng dẫn: GS.TSKH Lê Văn Cảm<br /> Năm bảo vệ: 2011<br /> Abstract: Trình bày những vấn đề chung về Quyết định hình phạt (QĐHP) trong<br /> trường hợp chuẩn bị phạm tội, phạm tội chưa đạt theo luật hình sự Việt Nam như: khái<br /> niệm, các căn cứ và ý nghĩa của việc quyết định hình phạt, khái quát sự hình thành và<br /> phát triển của pháp luật hình sự nước ta từ trước khi pháp điển hóa Bộ luật hình sự<br /> (BLHS) Việt Nam năm 1985 và BLHS Việt Nam năm 1999 về QĐHP trong trường<br /> hợp chuẩn bị phạm tội, phạm tội chưa đạt. Nghiên cứu nội dung cơ bản của các quy<br /> phạm, thực tiễn áp dụng của chế định QĐHP trong trường hợp chuẩn bị phạm tội,<br /> phạm tội chưa đạt theo luật hình sự Việt Nam năm 1999 thông qua phân tích một số<br /> vụ án cụ thể. Nghiên cứu đánh giá, phân tích những điểm tồn tại của chế định QĐHP<br /> trong trường hợp chuẩn bị phạm tội, phạm tội chưa đạt và đề xuất kiến giải hoàn thiện<br /> để nâng cao hiệu qủa áp dụng các quy phạm về chế định này trong luật hình sự Việt<br /> Nam, phù hợp với yêu cầu cải cách tư pháp từ nay cho đến năm 2020.<br /> Keywords: Pháp luật Việt Nam; Luật hình sự; Phạm tội<br /> Content<br /> MỞ ĐẦU<br /> 1. Tính cấp thiết của đề tài<br /> Thực tiễn đấu tranh phòng, chống tội phạm trong những năm gần đây thấy rằng tình hình tội<br /> phạm diễn biến hết sức phức tạp, tinh vi, với nhiều khâu, nhiều thủ đoạn và nhiều giai đoạn khác<br /> nhau. Luật hình sự đi vào đời sống xã hội có vai trò ý nghĩa quan trọng trong cuộc đấu tranh<br /> phòng, chống tội phạm. Một trong những vấn đề quan trọng của luật hình sự là việc quyết định<br /> hình phạt (QĐHP) của Tòa án đối với các trường hợp phạm tội nói chung, trong trường hợp<br /> chuẩn bị phạm tội, phạm tội chưa đạt nói riêng có ý nghĩa chính trị xã hội và pháp lý. Bởi lẽ, hoạt<br /> động thường xuyên của Tòa án là việc QĐHP, do vậy, việc đưa ra các bản án chính xác, công<br /> bằng và đúng pháp luật không chỉ đảm bảo tính nghiêm minh của pháp luật mà còn có tác dụng<br /> cho người dân tin tưởng vào chính sách pháp luật của Nhà nước.<br /> Thực tiễn xét xử trong các năm gần đây có nhiều bản án, QĐHP trong trường hợp chuẩn<br /> bị phạm tội, phạm tội chưa đạt còn có những điểm chưa thống nhất, gây nên nhiều bức xúc<br /> trong dư luận xã hội và quần chúng nhân dân.<br /> <br /> Hiện nay, các quy định của Pháp luật hình sự của Nhà nước ta đang trong giai đoạn hoàn<br /> thiện, trong chừng mực nhất định quy định đó còn chưa rõ ràng, việc QĐHP cho các trường<br /> hợp chuẩn bị phạm tội, phạm tội chưa đạt còn mang tính khái quát cao, chưa chặt chẽ. Chính<br /> vì những hạn chế này đã ảnh hưởng không nhỏ, gây khó khăn trong việc QĐHP nói chung và<br /> QĐHP trong trường hợp chuẩn bị phạm tội, phạm tội chưa đạt của Tòa án các cấp nói riêng.<br /> Do đó, để tiếp tục xây dựng và hoàn thiện hệ thống các văn bản pháp luật làm cơ sở cho<br /> tổ chức và hoạt động của hệ thống các cơ quan tư pháp, bảo đảm mọi hành vi vi phạm pháp<br /> luật đều bị xử lý, không làm oan cho người vô tội, bởi lẽ mọi công dân đều bình đẳng trước<br /> pháp luật. Tuy nhiên, trong diễn biến quá trình thực hiện tội phạm, việc xác định những hành<br /> vi nào đã đến mức gây ra hoặc đe dọa gây ra nguy hiểm cho xã hội là tội phạm, QĐHP đối<br /> với những người thực hiện hành vi nói trên giúp cho Cơ quan điều tra, Viện kiểm sát và Tòa<br /> án xét xử đúng người, đúng tội, đúng pháp luật, không bỏ lọt tội phạm, không làm oan người<br /> vô tội, làm được điều này không phải bao giờ cũng đơn giản, dễ dàng. Mặt khác, để QĐHP<br /> được chính xác và công bằng thường gặp một số khó khăn nhất định hay còn có nhiều sai sót,<br /> đặc biệt khi đánh giá tính chất, mức độ nguy hiểm cho xã hội và thời điểm dừng lại của hành<br /> vi phạm tội trong thực tế khách quan với ý nghĩ, mong muốn chủ quan của người phạm tội.<br /> Trong bối cảnh hiện nay, tình trạng phạm tội đang diễn biến hết sức phức tạp chính vì lẽ đó<br /> mà QĐHP cho những hành vi chuẩn bị phạm tội, phạm tội chưa đạt theo pháp luật hình sự Việt<br /> Nam hiện hành, không thể không coi trọng. Mặc dù, tội phạm trong trường hợp chuẩn bị phạm<br /> tội, phạm tội chưa đạt luôn chiếm tỷ lệ không lớn so với các tội phạm hoàn thành, tính chất và<br /> mức độ cũng không nguy hiểm bằng, song không vì thế mà pháp luật của Nhà nước ta không<br /> quan tâm chú trọng.<br /> Trong giai đoạn xây dựng Nhà nước pháp quyền và cải cách tư pháp ở Việt Nam hiện<br /> nay, để đẩy mạnh công tác đấu tranh phòng chống tội phạm có hiệu quả cao, bên cạnh việc cụ<br /> thể hóa các căn cứ QĐHP nói chung, việc nghiên cứu và làm rõ cơ sở pháp lý các quy định<br /> QĐHP trong trường hợp đặc biệt phần nào giải quyết vấn đề đặt ra nêu trên. Mặt khác, hiện<br /> nay trong khoa học luật hình sự Việt Nam, chưa có đề tài nghiên cứu về QĐHP trong trường<br /> hợp chuẩn bị phạm tội, phạm tội chưa đạt một cách sâu sắc, đầy đủ, có hệ thống và toàn diện,<br /> mà chỉ nghiên cứu trong phạm vi về QĐHP nói chung.<br /> Vì vậy, việc tiếp cận và nghiên cứu đề tài QĐHP trong trường hợp chuẩn bị phạm tội,<br /> phạm tội chưa đạt, những vấn đề lý luận và việc áp dụng nó trong thực tiễn, trên cơ sở đó đưa ra<br /> những kiến giải lập pháp hoàn thiện phục vụ yêu cầu đấu tranh phòng, chống tội phạm, đồng thời,<br /> ngăn chặn, hạn chế tới mức thấp nhất hậu quả của tội phạm gây ra, điều đó có ý nghĩa lý luận và<br /> thực tiễn quan trọng. Đây là lý do chúng tôi lựa chọn nghiên cứu đề tài: "Những vấn đề lý luận<br /> và thực tiễn về quyết định hình phạt trong trường hợp chuẩn bị phạm tội, phạm tội chưa<br /> đạt theo luật hình sự Việt Nam" làm luận văn thạc sĩ Luật học của mình.<br /> 2. Tình hình nghiên cứu<br /> Trước và sau khi pháp điển hóa lần thứ hai Bộ luật hình sự (BLHS) Việt Nam năm 1999,<br /> các nhà khoa học luật hình sự đã có nhiều công trình khoa học nghiên cứu chuyên sâu về<br /> QĐHP nói chung, nhưng QĐHP trong trường hợp chuẩn bị phạm tội, phạm tội chưa đạt theo<br /> luật hình sự Việt Nam, có rất ít công trình nghiên cứu về vấn đề này, hoặc có chăng vấn đề<br /> này chỉ được nghiên cứu với tính chất là một mảng nhỏ trong QĐHP nói chung, hay trong các<br /> sách chuyên khảo, giáo trình và các bài viết.<br /> - Sách chuyên khảo:<br /> + Chế định các giai đoạn thực hiện tội phạm trong sách Các nghiên cứu chuyên khảo về<br /> Phần chung luật hình sự, tập IV, Nxb Công an nhân dân, Hà Nội năm 2000, của tác giả<br /> TSKH. GS. Lê Văn Cảm.<br /> + Những vấn đề cơ bản trong khoa học luật hình sự (Phần chung), sách chuyên khảo, Nxb<br /> Đại học Quốc gia Hà Nội, năm 2005, của GS. TSKH. Lê Văn Cảm.<br /> <br /> 2<br /> <br /> - Sách giáo trình:<br /> Các giai đoạn phạm tội, (chương XII, Giáo trình Luật hình sự Việt Nam Phần chung),<br /> Nxb Đại học Quốc gia Hà Nội, của TS. Nguyễn Ngọc Chí, 2001 (tái bản 2003, 2007).<br /> - Các bài viết:<br /> + Trần Văn Độ, Hoàn thiện các quy định của Bộ luật hình sự về giai đoạn thực hiện tội<br /> phạm, Tòa án nhân dân, số 02/1999.<br /> + GS. TS. Võ Khánh Vinh: Quyết định hình phạt trong trường hợp chuẩn bị phạm tội, phạm<br /> tội chưa đạt và đồng phạm, Tạp chí Tòa án nhân dân, số 1/1992.<br /> + Lâm Minh Hạnh, Chương III - Các giai đoạn phạm tội, trong sách: Những vấn đề lý<br /> luận cơ bản về tội phạm trong Luật hình sự Việt Nam. Nxb Khoa học Xã hội Hà Nội, 1986<br /> + TS. Phạm Mạnh Hùng: Hoàn thiện các quy định về cơ sở của trách nhiệm hình sự với<br /> trường hợp chuẩn bị phạm tội, phạm tội chưa đạt và đồng phạm, Tạp chí Kiểm sát, số<br /> 10/1999.<br /> + TS. Trịnh Quốc Toản: Một số vấn đề về giai đoạn phạm tội chưa đạt, tạp chí Khoa học<br /> (chuyên san Kinh tế - Luật), số 4/2002.<br /> + TS. Trịnh Tiến Việt: Về phạm tội chưa đạt và một số hình thức phạm tội khác trong quá<br /> trình thực hiện tội phạm, Tạp chí Khoa học (chuyên san Luật học), số 02/2009.<br /> + TS. Dương Tuyết Miên: Quyết định hình phạt trong trường hợp chuẩn bị phạm tội,<br /> phạm tội chưa đạt, Tạp chí Luật học, số 4/2001, và đề tài luận án Tiến sỹ "Quyết định hình<br /> phạt trong luật hình sự Việt Nam", Luận án Tiến sỹ luật học, Trường Đại học Luật Hà Nội,<br /> năm 2002.<br /> + Tác giả Trần Văn Sơn trong: Quyết định hình phạt theo quy định của Bộ luật hình sự<br /> năm 1999 trong Tạp chí Tòa án nhân dân, số 11/2000.<br /> + Nguyễn Thị Mai, Chuẩn bị phạm tội hay phạm tội chưa đạt, Tạp chí Tòa án nhân dân,<br /> số 6/1993, v.v...<br /> Ngoài ra, dưới góc độ luận văn thạc sĩ cũng chưa có công trình nào nghiên cứu trực tiếp<br /> về vấn đề này.<br /> Như vậy, nhìn một cách tổng quát, các sách báo khoa học pháp lý trên đây đều đề cập đến<br /> một số khía cạnh nhất định về QĐHP trong trường hợp chuẩn bị phạm tội, phạm tội chưa đạt,<br /> nhưng chủ yếu nghiên cứu dưới góc độ là một trường hợp nhỏ trong QĐHP nói chung. Có thể<br /> nói, đến nay chưa có một công trình, hay tài liệu nghiên cứu toàn diện về QĐHP trong trường<br /> hợp chuẩn bị phạm tội, phạm tội chưa đạt. Với nội dung đề tài này, tác giả lựa chọn nghiên<br /> cứu làm luận văn của mình, sẽ góp phần làm rõ hơn nữa về việc QĐHP trong trường hợp<br /> chuẩn bị phạm tội, phạm tội chưa đạt. Trong giai đoạn hoàn thiện pháp luật và xây dựng Nhà<br /> nước pháp quyền, xã hội chủ nghĩa, vấn đề QĐHP trong trường hợp chuẩn bị phạm tội, phạm<br /> tội chưa đạt càng có vai trò quan trọng bảo vệ công bằng xã hội, đảm bảo được các nguyên tắc<br /> pháp luật hình sự như: (1) Nguyên tắc bình đẳng trước pháp luật; (2) Nguyên tắc công minh; (3)<br /> Nguyên tắc không tránh khỏi trách nhiệm; (4) Nguyên tắc trách nhiệm do lỗi…<br /> Do vậy, QĐHP đúng người đúng tội, không bỏ lọt tội phạm, không làm oan, sai người vô<br /> tội, tuân thủ nguyên tắc mọi hành vi vi phạm pháp luật hình sự đều phải chịu trách nhiệm hình<br /> sự (TNHS). Vì lẽ đó, vấn đề này cần được làm sáng tỏ hơn về mặt lý luận và thực tiễn làm cơ<br /> sở cho việc hoàn thiện cho các quy định về QĐHP trong trường hợp chuẩn bị phạm tội, phạm<br /> tội chưa đạt. Ngoài ra còn đáp ứng yêu cầu trong hoạt động cải cách tư pháp của nước ta trong<br /> việc QĐHP có căn cứ và đúng pháp luật, để mọi hành vi vi phạm pháp luật hình đều phải chịu<br /> TNHS, theo phán quyết của Tòa án.<br /> 3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu:<br /> Mục đích nghiên cứu<br /> Mục đích của luận văn góp phần hoàn thiện thêm một số điểm về mặt lý luận khoa học và<br /> thực tiễn của việc QĐHP trong trường hợp chuẩn bị phạm tội, phạm tội chưa đạt theo PLHS<br /> <br /> 3<br /> <br /> Việt Nam năm 1999. Đồng thời xác định những điểm bất cập chưa hợp lý trong thực tiễn xét<br /> xử và đề xuất một số kiến giải lập pháp nâng cao hiệu quả áp dụng các quy phạm về QĐHP<br /> trong trường hợp chuẩn bị phạm tội, phạm tội chưa đạt dưới góc độ thực tiễn của hoạt động<br /> xét xử và nhận thức khoa học.<br /> Nhiệm vụ nghiên cứu<br /> Từ mục đích nghiên cứu nêu trên, tác giả đặt ra cho mình các nhiệm vụ nghiên cứu chủ<br /> yếu như sau:<br /> Thứ nhất: Về mặt lý luận trên cơ sở nghiên cứu những quy định chung về QĐHP trong<br /> luật hình sự Việt Nam, khái quát sự hình thành và phát triển của PLHS nước ta từ trước khi pháp<br /> điển hóa pháp BLHS năm 1985 và BLHS năm 1999 về QĐHP trong trường hợp chuẩn bị phạm<br /> tội, phạm tội chưa đạt. Phân tích nội dung cơ bản, thực tiễn áp dụng của chế định nói trên bằng việc<br /> tham khảo một số vụ án cụ thể.<br /> Thứ hai: Nghiên cứu đánh giá, phân tích những điểm tồn tại của chế định QĐHP trong<br /> trường hợp chuẩn bị phạm tội, phạm tội chưa đạt và đề xuất kiến giải hoàn thiện để nâng cao hiệu<br /> quả áp dụng các quy phạm về chế định này trong luật hình sự Việt Nam, phù hợp với yêu cầu cải<br /> cách tư pháp từ nay cho đến năm 2020.<br /> 4. Phạm vi nghiên cứu:<br /> Luận văn tập trung nghiên cứu những vấn đề lý luận và thực tiễn về QĐHP trong trường<br /> hợp chuẩn bị phạm tội, phạm tội chưa đạt theo luật hình sự Việt Nam hiện hành, và thực tiễn<br /> áp dụng các quy định về QĐHP của Tòa án bằng việc nghiên cứu một số vụ án cụ thể.<br /> 5. Cơ sở lý luận và các phương pháp nghiên cứu:<br /> - Cơ sở lý luận: luận văn tác giả dựa trên cơ phương pháp luận của chủ nghĩa duy vật biện<br /> chứng của chủ nghĩa Mác - Lênin, Tư tưởng Hồ Chí Minh, quan điểm của Đảng và Nhà nước<br /> ta về đấu tranh phòng, chống tội phạm. Luận văn cũng vận dụng những luận điểm khoa học<br /> trong các công trình nghiên cứu, sách chuyên khảo và các bài viết đăng trên tạp chí của một<br /> số các nhà khoa học hình sự Việt Nam trong và ngoài nước.<br /> - Các phương pháp nghiên cứu: Lịch sử cụ thể, phương pháp luật học so sánh và phương<br /> pháp phân tích, tổng hợp…<br /> Bên cạnh đó việc nghiên cứu đề tài luận văn tác giả còn vận dụng các bản án hình sự và<br /> các thông tin trên các phương tiện thông tin đại chúng.<br /> 6. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của luận văn:<br /> Việc nghiên cứu đề tài luận văn là kết quả nghiên cứu một cách đồng bộ có hệ thống và<br /> riêng biệt toàn diện nhất về những vấn đề lý luận và thực tiễn về QĐHP trong trường hợp chuẩn<br /> bị phạm tội, phạm tội chưa đạt theo luật hình sự Việt Nam. Luận văn góp phần hoàn thiện hơn các<br /> quy định của PLHS hiện hành về chế định này, nhằm góp phần nâng cao hiệu quả trong thực tiễn<br /> xét xử của Tòa án về QĐHP trong các trường hợp mà tác giả lựa chọn đề tài luận văn nghiên cứu.<br /> Về thực tiễn, luận văn tiếp cận nghiên cứu các bản án của Tòa án đã xét xử để rút ra ý<br /> nghĩa thực tiễn.<br /> 7. Kết cấu của luận văn<br /> Ngoài lời nói đầu, Kết luận và Danh mục tài liệu tham khảo, nội dung của luận văn gồm 3<br /> chương:<br /> Chương 1: Những vấn đề chung về quyết định hình phạt trong trường hợp chuẩn bị phạm<br /> tội, phạm tội chưa đạt trong Luật hình sự Việt Nam.<br /> Chương 2: Các quy phạm về quyết định hình phạt trong trường hợp chuẩn bị phạm tội,<br /> phạm tội chưa đạt theo Bộ luật hình sự Việt Nam năm 1999 và thực tiễn áp dụng.<br /> Chương 3: Hoàn thiện các quy phạm về quyết định hình phạt trong trường hợp chuẩn bị<br /> phạm tội, phạm tội chưa đạt theo theo luật hình sự Việt Nam.<br /> <br /> 4<br /> <br /> Chương 1<br /> NHỮNG VẤN ĐỀ CHUNG VỀ QUYẾT ĐỊNH HÌNH PHẠT<br /> TRONG TRƯỜNG HỢP CHUẨN BỊ PHẠM TỘI, PHẠM TỘI CHƯA ĐẠT THEO<br /> LUẬT HÌNH SỰ VIỆT NAM<br /> 1.1. Khái niệm, các căn cứ quyết định hình phạt và ý nghĩa của việc quyết định hình<br /> phạt<br /> 1.1.1. Khái niệm quyết định hình phạt<br /> Khái niệm QĐHP được coi là một trong các khái niệm cơ bản và quan trọng của Luật<br /> hình sự Việt Nam, đây là một trong những khái niệm thể hiện tập trung nhất bản chất giai cấp<br /> và chính sách hình sự của Nhà nước ta. QĐHP là giai đoạn quan trọng trong hoạt động xét xử<br /> vụ án hình sự của Tòa án. Khi chưa có BLHS năm 1985, khái niệm QĐHP chỉ mang ý nghĩa<br /> lượng hình, sau khi có BLHS này ra đời, mới xuất hiện tên gọi quyết định hình phạt như hiện<br /> nay. Mặc dù, là khái niệm quan trọng nhưng cho tới nay, PLHS Việt Nam vẫn chưa có một văn<br /> bản chính thức để định nghĩa cụ thể về khái niệm QĐHP. Khái niệm này chỉ được nghiên cứu<br /> dưới góc độ là một khái niệm khoa học luật hình sự mà chưa được quy định trong hệ thống<br /> văn bản pháp lý hình sự có tính chất chính thống.<br /> Có nhiều tác giả đều có quan điểm chung về QĐHP: là việc Tòa án lựa chọn loại hình phạt<br /> cụ thể (bao gồm hình phạt chính và có thể cả hình phạt bổ sung) với mức độ cụ thể trong phạm vi<br /> luật định để áp dụng cho người phạm tội. Có thể đưa ra khái niệm khoa học về QĐHP được hiểu<br /> theo nghĩa rộng và nghĩa hẹp như sau:<br /> Thứ nhất: Nghĩa hẹp là Tòa án ra QĐHP với hình phạt chính và hình phạt bổ sung.<br /> Thứ hai: Nghĩa rộng là QĐHP bao gồm cả hình phạt chính và hình phạt bổ sung, quyết<br /> định các biện pháp chấp hành hình phạt, miễn TNHS, miễn hình phạt hoặc là quyết định áp<br /> dụng các biện pháp tư pháp khác nhằm mục đích thay thế hoặc bổ sung cho hình phạt<br /> Theo quan điểm của chúng tôi, khái niệm QĐHP được hiểu là: Quyết định hình phạt là<br /> hoạt động của Tòa án lựa chọn loại hình phạt và mức hình phạt cụ thể bao gồm hình phạt<br /> chính và hình phạt bổ sung, trong phạm vi luật định để áp dụng đối với người phạm tội.<br /> Hiện nay, có các xu hướng cho rằng:<br /> Thứ nhất; xác định khung hình phạt thuộc về giai đoạn định tội danh<br /> Thứ hai; xác định khung hình phạt thuộc về giai đoạn QĐHP<br /> Theo chúng tôi, để đi tới QĐHP phải trải qua giai đoạn định tội danh chính xác, dựa vào<br /> những căn cứ pháp lý của PLHS, khoa học mới đi đến QĐHP.<br /> 1.1.2. Các căn cứ quyết định hình phạt<br /> 1.1.2.1. Căn cứ vào quy định của Bộ luật hình sự<br /> Căn cứ vào Phần chung của Luật hình sự Tòa án khi QĐHP bao gồm hình phạt chính và hình<br /> phạt bổ sung. Áp dụng đúng khung hình phạt, loại hình phạt mà điều luật quy định, không được<br /> áp dụng cao hơn mức cao nhất của khung hình phạt.<br /> Căn cứ vào các quy định của BLHS là quan trọng nhất trong các căn cứ QĐHP. Căn cứ<br /> này thể hiện nguyên tắc pháp chế xã hội chủ nghĩa.<br /> 1.1.2.2. Quyết định hình phạt phải căn cứ vào tính chất và mức độ nguy hiểm của hành vi<br /> phạm tội<br /> Dưới góc độ khoa học, theo chúng tôi: Tính chất mức độ nguy hiểm của hành vi phạm tội<br /> là những dấu hiệu (về chất) phản ánh sự khác nhau giữa tội phạm này với tội phạm khác. Còn<br /> mức độ nguy hiểm cho xã hội của hành vi là dấu hiệu (định lượng) phản ánh mức độ nguy<br /> hiểm cụ thể của cùng một loại tội phạm được thực hiện trong các trường hợp khác nhau.<br /> 1.1.2.3. Căn cứ vào nhân thân người phạm tội<br /> Nhân thân người phạm tội là tổng hợp tất cả các đặc điểm có ảnh hưởng nhất định tới<br /> HVPT và khả năng cải tạo giáo dục của người đó. Nhân thân người phạm tội còn là cách xét<br /> tổng hợp giữa quan hệ của người đó với xã hội, gia đình và những người xung quanh, cũng như<br /> <br /> 5<br /> <br />