Tóm tắt Luận văn Thạc sĩ Luật học: Vai trò của Hội đồng nhân dân trong việc giám sát hoạt động của các cơ quan tiến hành tố tụng hình sự

Vai trò của Hội đồng nhân dân trong việc giám<br /> sát hoạt động của các cơ quan tiến hành tố<br /> tụng hình sự<br /> Lý Minh Vững<br /> Khoa Luật<br /> Luận văn ThS Chuyên ngành: Luật hình sự và tố tụng hình sự<br /> Mã số 60 38 01 04<br /> Người hướng dẫn: PGS.TS Nguyễn Cảnh Hợp<br /> Năm bảo vệ: 2013<br /> <br /> Abstract. Trình bày cơ sở lý luận - pháp lý về vai trò của HĐND trong việc giám sát<br /> hoạt động của các cơ quan tiến hành tố tụng hình sự (TTHS). Tìm hiểu thực trạng hoạt<br /> động giám sát của HĐND đối với hoạt động của các cơ quan tiến hành TTHS tại tỉnh<br /> Cà Mau; chỉ ra những vướng mắc, bất cập trong quá trình áp dụng. Đề xuất hoàn thiện<br /> pháp luật và các giải pháp nâng cao hiệu quả hoạt động giám sát của HĐND đối với<br /> hoạt động của các cơ quan tiến hành TTHS.<br /> Keywords. Hội đồng Nhân dân; Hoạt động giám sát; Pháp luật Việt Nam; Tố tụng<br /> hình sự; Luật hình sự.<br /> <br /> Content<br /> MỞ ĐẦU<br /> <br /> 1. Tính cấp thiết của đề tài<br /> Đã gần bảy mươi năm kể từ khi ra đời, vai trò của HĐND các cấp ở nước ta ngày càng<br /> được khẳng định và củng cố. Trong bộ máy Nhà nước, HĐND vừa là cơ quan quyền lực Nhà<br /> nước ở địa phương, vừa là cơ quan đại diện cho ý chí, nguyện vọng và quyền làm chủ của<br /> nhân dân ở địa phương. Vì vậy, xây dựng HĐND các cấp có thực quyền để đảm đương đầy<br /> đủ vai trò, trách nhiệm của mình là một yêu cầu bức xúc hiện nay.<br /> Giám sát là một trong hai chức năng quan trọng của HĐND, trong đó có việc giám<br /> <br /> sát hoạt động của các cơ quan tiến hành TTHS. Thông qua hoạt động giám sát, chúng ta có<br /> thể kiểm chứng lại tính đúng đắn, sự phù hợp về các quy định của pháp luật đã, đang được<br /> áp dụng trong cuộc sống và những chủ trương biện pháp mà HĐND đã quyết nghị; giúp<br /> chúng ta phát hiện ra những khó khăn, vướng mắc mà kịp thời có những giải pháp tháo gỡ,<br /> để thực hiện nhiệm vụ một cách chủ động; cũng qua hoạt động giám sát còn là cơ sở cho<br /> việc thực hiện công tác thẩm tra và đi đến quyết định vấn đề một cách chính xác, đảm bảo<br /> các Nghị quyết ban hành có chiều sâu, sát thực tiễn, phù hợp với tâm tư nguyện vọng của cử<br /> tri và phù hợp quy định với quy định của pháp luật.<br /> Song trong thực tế, hoạt động giám sát nói chung, việc giám sát hoạt động của các cơ<br /> quan tiến hành TTHS nói riêng trong thời gian qua tuy có chuyển biến tích cực, nhưng vẫn<br /> còn nhiều lúng túng, bất cập, chưa mang lại hiệu quả cao, thường bộc lộ một số hạn chế chủ<br /> yếu sau: Công tác giám sát chưa đều, chủ yếu do Thường trực và các Ban HĐND tiến hành;<br /> việc tham gia hoạt động giám sát của các Đại biểu còn hạn chế, chủ yếu mới giám sát tại kỳ<br /> họp. Giám sát của HĐND đôi khi còn mang tính hình thức: nội dung giám sát có lúc chưa sâu,<br /> chưa tập trung vào các vấn đề mang tính bức xúc ở địa phương, những vấn đề mà nhiều cử tri<br /> quan tâm. Kết luận của Đoàn giám sát đôi lúc chưa sâu, chưa chỉ đúng căn nguyên, đúng<br /> trọng tâm vấn đề đề cập… Cũng có trường hợp kết luận của đoàn giám sát chưa được coi<br /> trọng, sự tiếp thu, khắc phục còn hạn chế. Ngoài ra, trong thực hiện giám sát vẫn còn có sự né<br /> tránh, nể nang, ngại va chạm… nên hiệu lực và hiệu quả giám sát của HĐND chưa cao.<br /> Nguyên nhân của những hạn chế trên là: 1) có sự hạn chế trong nhận thức (chưa nhận<br /> thức đúng, đầy đủ về vị trí, chức năng, vai trò, trách nhiệm của HĐND); 2) thiếu sự tự tin và<br /> chưa quyết liệt của một bộ phận Đại biểu (còn nể nang, ngại va chạm v.v…); 3) chưa có quy<br /> định ràng buộc trách nhiệm pháp lý nếu không thực hiện đúng kết luận giám sát; 4) thêm nữa,<br /> tính hình thức trong hoạt động của HĐND, cơ chế cho hoạt động giám sát chưa rõ ràng (làm<br /> cho một số Đại biểu HĐND thiếu tự tin vào hoạt động); 5) sự hạn chế về năng lực, trình độ;<br /> 6) thiếu thông tin lẫn thời gian thỏa đáng dành cho hoạt động thực hiện nhiệm vụ Đại biểu…<br /> Đây chính là một vấn đề bức xúc cần được nghiên cứu, hoàn thiện; trên cơ sở đó,<br /> tìm ra những giải pháp phù hợp góp phần khắc phục những vướng mắc, bất cập trong hoạt<br /> động giám sát của HĐND như đã nói ở trên, để hoạt động này ngày càng hiệu quả. Đó là<br /> lý do tác giả chọn đề tài: Vai trò của HĐND trong việc giám sát hoạt động của các cơ<br /> quan tiến hành TTHS (trên cơ sở các số liệu thực tiễn của địa bàn tỉnh Cà Mau) làm đề tài<br /> luận văn thạc sĩ luật học.<br /> 2. Tình hình nghiên cứu có liên quan đến đề tài<br /> <br /> Thời gian qua đã có một số bài viết nghiên cứu về hoạt động giám sát của HĐND đối<br /> với hoạt động của các cơ quan tiến hành TTHS trên các tạp chí, sách chuyên khảo nhưng vẫn<br /> chưa có một công trình nghiên cứu chuyên sâu về vấn đề này, quan điểm của các tác giả vẫn<br /> còn nhiều nội dung chưa đạt đến sự đồng thuận, vì vậy vấn đề này cần phải được tiếp tục<br /> nghiên cứu.<br /> Tuy nhiên, ở các khía cạnh khác của hoạt động giám sát của HĐND cũng có một số<br /> công trình nghiên cứu, bài viết quan trọng như:<br /> - Sách chuyên khảo: ‘‘Giám sát và cơ chế giám sát việc thực hiện quyền lực Nhà<br /> nước”. Nxb Khoa học xã hội, Hà Nội, 1996 do GS.TSKH Đào Trí Úc và PGS.TS Võ Khánh<br /> Vinh đồng chủ biên; ‘‘Một số vấn đề cơ bản về hoàn thiện bộ máy Nhà nước Cộng hòa xã hội<br /> chủ nghĩa Việt Nam”. Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội, 1997 do GS.TS Nguyễn Duy Gia làm<br /> chủ biên; ‘‘HĐND trong hệ thống cơ quan quyền lực Nhà nước”. Nxb Pháp lý, 1998, do PTS.<br /> Nguyễn Đăng Dung chủ biên; ‘‘HĐND và UBND theo Hiến pháp 1992” và ‘‘Luật tổ chức<br /> HĐND và UBND năm 1994”. Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội 1996, của Phùng Văn Tửu.<br /> - Luận án tiến sĩ có liên quan: ‘‘Nâng cao hiệu lực hoạt động giám sát của HĐND cấp<br /> tỉnh trong điều kiện đổi mới ở Việt Nam hiện nay”. Học viện chính trị quốc gia Hồ Chí Minh,<br /> 1998 của Vũ Mạnh Thông.<br /> 3. Mục đích, nhiệm vụ, phạm vi và đối tượng nghiên cứu đề tài:<br /> 3.1. Mục đích nghiên cứu của luận văn: Trên cơ sở nghiên cứu, làm sáng tỏ những vấn đề<br /> lý luận và thực tiễn về giám sát hoạt động của các cơ quan tiến hành TTHS, luận văn đề xuất một<br /> số giải pháp góp phần nâng cao hiệu quả giám sát của HĐND đối với hoạt động của các cơ quan<br /> tiến hành TTHS.<br /> 3.2. Đối tượng nghiên cứu của luận văn là các quy định của Hiến pháp 1992, Luật<br /> tổ chức HĐND năm 2003, Bộ luật TTHS năm 2003 có liên quan đến hoạt động giám sát<br /> của HĐND đối với hoạt động của các cơ quan tiến hành TTHS.<br /> 3.3. Phạm vi nghiên cứu của luận văn là các qui định của pháp luật liên quan đến giám<br /> sát của HĐND đối với hoạt động của các cơ quan tiến hành TTHS. Số liệu thống kê phục vụ<br /> cho việc nghiên cứu, so sánh, đối chiếu trong đề tài được viện dẫn từ các báo cáo giám sát,<br /> báo cáo năm của Hội đồng nhân dân tỉnh Cà Mau, của Chánh án TAND, Viện trưởng<br /> VKSND tỉnh và các huyện, thành phố trong tỉnh.<br /> 4. Phương pháp nghiên cứu<br /> Luận văn được thực hiện dựa trên cơ sở phương pháp luận của chủ nghĩa Mác - Lênin,<br /> <br /> tư tưởng Hồ Chí Minh và các quan điểm của Đảng và Nhà nước ta về xây dựng Nhà nước<br /> pháp quyền xã hội chủ nghĩa, về cải cách tư pháp; đồng thời, dựa trên cơ sở các bài viết, các<br /> đề tài khoa học của các nhà nghiên cứu lý luận về vai trò, nhiệm vụ, hình thức hoạt động giám<br /> sát của HĐND, các hoạt động của các cơ quan tiến hành TTHS.<br /> Các phương pháp nghiên cứu được tác giả vận dụng gồm: phân tích, tổng hợp, đối<br /> chiếu, so sánh, thống kê hình sự.<br /> 5. Điểm mới của luận văn<br /> Điểm mới của luận văn gồm:<br /> - Làm sáng tỏ hơn các quy định của pháp luật hiện hành về giám sát của HĐND đối<br /> với hoạt động của các cơ quan tiến hành TTHS, chỉ ra những vướng mắc, bất cập trong quá<br /> trình áp dụng.<br /> - Đề xuất giải pháp hoàn thiện pháp luật về giám sát của HĐND đối với hoạt động của<br /> các cơ quan tiến hành TTHS.<br /> - Đề xuất các giải pháp nâng cao hiệu quả giám sát của HĐND đối với hoạt động của<br /> các cơ quan tiến hành TTHS.<br /> 6. Kết cấu của luận văn<br /> Ngoài phần mở đầu, kết luận và danh mục tài liệu tham khảo, nội dung của luận văn<br /> gồm 3 chương:<br /> Chương 1: Cơ sở lý luận - pháp lý về vai trò của HĐND trong việc giám sát hoạt động<br /> của các cơ quan tiến hành TTHS.<br /> Chương 2: Thực trạng hoạt động giám sát của HĐND đối với hoạt động của các cơ<br /> quan tiến hành TTHS tại tỉnh Cà Mau.<br /> Chương 3: Hoàn thiện pháp luật và các giải pháp nâng cao hiệu quả hoạt động giám sát<br /> của HĐND đối với hoạt động của các cơ quan tiến hành TTHS.<br /> <br /> Reference<br /> DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO<br /> <br /> 1.<br /> <br /> Ban Công tác lập pháp thuộc Ủy ban Thường vụ Quốc hội (2006), Báo cáo khoa học<br /> đổi mới hoạt động giám sát và xây dựng quy trình giám sát của Quốc hội, các cơ quan<br /> của Quốc hội và Đại biểu Quốc hội, Hà Nội.<br /> <br /> 2.<br /> <br /> Bộ luật Hình sự năm 1985<br /> <br /> 3.<br /> <br /> Bộ luật Hình sự năm 1999.<br /> <br /> 4.<br /> <br /> Bộ luật TTHS năm 2003.<br /> <br /> 5.<br /> <br /> Phạm Tấn Beo (2009), Luật hình sự Việt Nam, quyển 1 (phần chung), Nxb, Chính trị<br /> Quốc gia, Hà Nội.<br /> <br /> 6.<br /> <br /> Lê Cảm (2006), Các nguyên tắc cơ bản của cải cách tư pháp trong giai đoạn xây dựng<br /> nhà nước pháp quyền Việt Nam, tạp chí TAND.<br /> <br /> 7.<br /> <br /> Lê Văn Cảm (2005), sách chuyên khảo sau đại học, những vấn đề cơ bản trong luật<br /> hình sự, Nxb Đại học Quốc gia Hà Nội.<br /> <br /> 8.<br /> <br /> Lê Văn Cảm (2009), hệ thống tư pháp hình sự trong giai đoạn xây dựng Nhà nước pháp<br /> quyền (sách chuyên khảo), Nxb Đại học Quốc gia Hà Nội.<br /> <br /> 9.<br /> <br /> Nguyễn Đăng Dung (chủ biên) (1998), HĐND trong hệ thống cơ quan quyền lực Nhà<br /> nước, Nxb Pháp lý.<br /> <br /> 10.<br /> <br /> Trần Phương Đạt (chủ biên) và Nguyễn Đức Phúc (2010), hợp tác quốc tế trong TTHS Việt<br /> Nam (sách chuyên khảo), Nxb Công an nhân dân, Hà Nội.<br /> <br /> 11.<br /> <br /> Nguyễn Duy Gia làm (chủ biên) (1997), Một số vấn đề cơ bản về hoàn thiện bộ máy<br /> Nhà nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam, Nxb Chính trị Quốc gia, Hà Nội.<br /> <br /> 12.<br /> <br /> Hiến pháp năm 1959.<br /> <br /> 13.<br /> <br /> Hiến pháp năm 1980.<br /> <br /> 14.<br /> <br /> Hiến pháp 1992 (sửa đổi bổ sung năm 2001).<br /> <br /> 15.<br /> <br /> Mai Hữu Khuê, Bùi Văn Nhơn (2002), Từ điển giải tích thuật ngữ hành chính, Nxb<br /> Lao động, Hà Nội.<br /> <br /> 16.<br /> <br /> Luật Tổ chức HĐND và Ủy ban hành chính năm 1962.<br /> <br /> 17.<br /> <br /> Luật Tổ chức HĐND và UBND năm 1983.<br /> <br />