Tóm tắt Luận văn Thạc sĩ Quản lý công: Tổ chức phổ biến, giáo dục pháp luật trong các trường trung học cơ sở tại quận Hoàng Mai, thành phố Hà Nội

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:79

Thêm vào BST

Báo xấu

3
lượt xem 1
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục tiêu nghiên cứu của luận văn "Tổ chức phổ biến, giáo dục pháp luật trong các trường trung học cơ sở tại quận Hoàng Mai, thành phố Hà Nội" nhằm đưa ra các giải pháp hiệu quả, xây dựng mô hình phổ biến, giáo dục pháp luật tiên tiến, và tạo môi trường giáo dục pháp luật tích cực. Những mục tiêu này hướng đến việc xây dựng một thế hệ học sinh THCS tại quận Hoàng Mai có ý thức pháp luật cao và sẵn sàng đóng góp cho xã hội.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Tóm tắt Luận văn Thạc sĩ Quản lý công: Tổ chức phổ biến, giáo dục pháp luật trong các trường trung học cơ sở tại quận Hoàng Mai, thành phố Hà Nội

BỘ NỘI VỤ HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA VŨ THỊ HẰNG TỔ CHỨC PHỔ BIẾN, GIÁO DỤC PHÁP LUẬT TRONG CÁC TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ TẠI QUẬN HOÀNG MAI, THÀNH PHỐ HÀ NỘI ĐỊNH HƯỚNG ỨNG DỤNG NGÀNH QUẢN LÝ CÔNG Hà Nội, 2024
BỘ NỘI VỤ HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA VŨ THỊ HẰNG TỔ CHỨC PHỔ BIẾN, GIÁO DỤC PHÁP LUẬT TRONG CÁC TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ TẠI QUẬN HOÀNG MAI, THÀNH PHỐ HÀ NỘI ĐỊNH HƯỚNG ỨNG DỤNG NGÀNH: QUẢN LÝ CÔNG MÃ SỐ: 8 34 04 03 NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: TS. LÊ NHƯ PHONG Hà Nội, 2024
Lời cam đoan Đề tài “Tổ chức phổ biến, giáo dục pháp luật trong các trường trung học cơ sở tại quận Hoàng Mai, thành phố Hà Nội” là đề án tốt nghiệp thạc sĩ Quản lý công của tôi tại Học viện Hành chính Quốc gia dưới sự hướng dẫn khoa học tận tình của TS. Lê Như Phong. Tôi khẳng định các nguồn số liệu, kết quả được sử dụng trong đề án là trung thực và chưa được công bố trong các công trình nghiên cứu khác. Tác giả Vũ Thị Hằng
Lời cảm ơn Em trân trọng cảm ơn các thầy cô giáo Học viện Hành chính Quốc gia đã tận tình giảng dạy, giúp đỡ và tạo điều kiện tốt nhất cho em trong thời gian học tập và nghiên cứu tại Học viện. Em cũng xin gửi lời cảm ơn chân thành đến UBND quận Hoàng Mai, phòng Tư pháp và phòng Giáo dục và Đào tạo quận Hoàng Mai, Ban Giám Hiệu và giáo viên các trường THCS đã tạo điều kiện, giúp đỡ em trong thời gian nghiên cứu, điều tra, thu thập số liệu cần thiết để tôi có thể hoàn thành đề án của mình. Đặc biệt, em xin gửi lời biết ơn sâu sắc đến TS. Lê Như Phong đã quan tâm, giúp đỡ, hướng dẫn nghiên cứu khoa học để em hoàn thành đề án này. Cuối cùng, xin cảm ơn các bạn đồng nghiệp đã quan tâm, tạo điều kiện cho tác giả trong quá trình nghiên cứu và hoàn thiện đề án. Trân trọng cảm ơn./. Tác giả Vũ Thị Hằng
Danh mục các từ viết tắt TC PBGDPL : Tổ chức Phổ biến, giáo dục pháp luật PBGDPL : Phổ biến, giáo dục pháp luật GDPL : Giáo dục pháp luật THCS : Trung học cơ sở UBND : Ủy ban nhân dân GDCD : Giáo dục Công dân GD&ĐT : Giáo dục và đào tạo BGH : Ban giám hiệu GV : Giáo viên HS : Học sinh PL : Pháp luật
Danh mục bảng Tên bảng Trang Bảng 2.1. Số lượng CB-GV-NV, HS 24 Bảng 2.2. Chất lượng giáo dục đạo đức HS 25 Bảng 2.3. Chất lượng giáo dục toàn diện các trường THCS trong địa bàn 26 quận Hoàng Mai Bảng 2.4. Đối tượng khảo sát 29 Bảng 2.5. Kết quả khảo sát học sinh về hiểu biết hệ thống pháp luật 29 Bảng 2.6. Kết quả khảo sát về bảo vệ tính mạng, thân thể, sức khỏe, 31 danh dự và nhân phẩm Bảng 2.7. Kết quả khảo sát nội dung phổ biến pháp luật liên quan đến 33- 34 đời sống riêng tư, bí mật cá nhân và gia đình. Bảng 2.8. Một số hình thức tổ chức phổ biến, giáo dục pháp luật trong 36 các trường THCS các năm 2020-2024 Bảng 2.9. Hình thức phổ biến pháp luật cho học sinh THCS qua việc 38 lồng ghép vào các môn học Bảng 2.10: Hướng dẫn quy trình TCPBGDPL cho học sinh THCS tại 47-48 quận Hoàng Mai
Danh mục hình Tên hình Trang 30 Hình 1. Biểu đồ kết quả khảo sát học sinh về hiểu biết hệ thống pháp luật 32 Hình 2. Biểu đồ Kết quả khảo sát về bảo vệ tính mạng, thân thể, sức khỏe, danh dự và nhân phẩm
MỤC LỤC MỞ ĐẦU ---------------------------------------------------------------------------------------1 1. Lý do chọn đề tài ---------------------------------------------------------------------------1 2. Tình hình nghiên cứu liên quan đến đề án. ----------------------------------------------2 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu đề án -------------------------------------------------3 4. Mục tiêu và nhiệm vụ đề án ---------------------------------------------------------------4 5. Phương pháp nghiên cứu ------------------------------------------------------------------4 6. Hiệu quả và lợi ích của đề án ứng dụng trong thực tiễn -------------------------------5 7. Kết cấu đề án --------------------------------------------------------------------------------5 CHƯƠNG 1: CƠ SỞ KHOA HỌC VỀ TỔ CHỨC PHỔ BIẾN, GIÁO DỤC PHÁP LUẬT TRONG CÁC TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ --------------------6 1.1. Khái quát chung về tổ chức phổ biến, giáo dục pháp luật --------------------------6 1.2. Tổ chức phổ biến, giáo dục pháp luật trong các trường Trung học cơ sở --------9 1.3. Các yếu tố tác động đến hoạt động tổ chức phổ biến, giáo dục pháp luật trong các trường Trung học cơ sở --------------------------------------------------------------------- 16 1.4. Kinh nghiệm tổ chức phổ biến, giáo dục pháp luật trong các trường Trung học cơ sở tại một số địa phương và giá trị tham khảo cho Quận Hoàng Mai ------------ 19 TIỂU KẾT CHƯƠNG I ------------------------------------------------------------------- 22 CHƯƠNG 2: THỰC TRẠNG TỔ CHỨC PHỔ BIẾN, GIÁO DỤC PHÁP LUẬT TRONG CÁC TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ TẠI QUẬN HOÀNG MAI, THÀNH PHỐ HÀ NỘI-------------------------------------------------------------------- 23 2.1. Khái quát về các trường Trung học cơ sở tại quận Hoàng Mai, thành phố Hà Nội -------------------------------------------------------------------------------------------------- 23 2.2. Thực trạng tổ chức phổ biến, giáo dục pháp luật trong các trường Trung học cơ sở tại quận Hoàng Mai, thành phố Hà Nội ----------------------------------------------- 26 2.3. Đánh giá chung thực trạng tổ chức phổ biến, giáo dục pháp luật trong các trường Trung học cơ sở tại quận Hoàng Mai, thành phố Hà Nội ------------------------------ 40 TIỂU KẾT CHƯƠNG 2 ------------------------------------------------------------------ 47 CHƯƠNG 3: GIẢI PHÁP, LỘ TRÌNH VÀ CÁC NGUỒN LỰC TỔ CHỨC PHỔ
BIẾN, GIÁO DỤC PHÁP LUẬT TRONG CÁC TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ TẠI QUẬN HOÀNG MAI, THÀNH PHỐ HÀ NỘI --------------------------- 48 3.1. Giải pháp tổ chức phổ biến giáo dục pháp luật trong các trường Trung học cơ sở tại quận Hoàng Mai, thành phố Hà Nội…………………………………………….48 3.2. Lộ trình và các nguồn lực tổ chức phổ biến giáo dục pháp luật trong các trường Trung học cơ sở tại quận Hoàng Mai, thành phố Hà Nội………………………………………………………………………………….58 TIỂU KẾT CHƯƠNG 3 ------------------------------------------------------------------ 61 KẾT LUẬN ---------------------------------------------------------------------------------- 62 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ---------------------------------------------- 63 PHỤ LỤC……………………………………………………….……….….………..
MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Giáo dục được coi là nền tảng vững chắc cho sự phát triển bền vững và thịnh vượng của mỗi quốc gia. Một quốc gia không thể đạt được sự thịnh vượng nếu không có một nền giáo dục phát triển. Giáo dục không chỉ nâng cao trình độ dân trí, mà còn đóng vai trò quan trọng trong việc phát triển kinh tế đất nước. “Nghị quyết số 29-NQ/TW Hội nghị TW 8 BCHTW Đảng (khoá XI) về đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo, ngày 4/11/2013 đã khẳng định rằng “Giáo dục là quốc sách hàng đầu,” nhấn mạnh tầm quan trọng của giáo dục trong chiến lược phát triển quốc gia” [1]. Việt Nam đang trong tiến trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước, hướng tới mục tiêu hội nhập sâu rộng với quốc tế, việc phát triển giáo dục được Đảng và Nhà nước đặc biệt coi trọng. Tại khoản 1 Điều 61 Hiến pháp năm 2013 đã quy định: “Phát triển giáo dục là quốc sách hàng đầu nhằm nâng cao dân trí, phát triển nguồn nhân lực, bồi dưỡng nhân tài”. Trong hệ thống giáo dục quốc dân, hoạt động phổ biến giáo dục pháp luật (PBGDPL) đóng một vai trò quan trọng, là cầu nối để đưa pháp luật vào đời sống xã hội, làm cho mỗi thành viên trong xã hội nhận thức được tính công bằng và lợi ích của việc tuân thủ pháp luật, là tiền đề tạo ra nguồn nhân lực có trình độ chất lượng, hiểu biết và thực hành tốt PL, tạo động lực cho sự phát triển của xã hội. Do vậy, việc tổ chức phổ biến giáo dục pháp luật (TCPBGDPL) cũng đang ngày càng khẳng định vai trò then chốt quan trọng trong đời sống xã hội. Hoạt động TCPBGDPL đối với giáo dục nói chung và giáo dục trung học cơ sở (THCS) nói riêng tại các địa phương lại vô cùng quan trọng trong hệ thống giáo dục. Đặc biệt, ở bậc THCS, học sinh (HS) đang trong giai đoạn hình thành và phát triển nhân cách. Việc được trang bị kiến thức pháp luật từ sớm sẽ giúp các em hiểu rõ về quyền và nghĩa vụ của mình, tôn trọng pháp luật, và hình thành thói quen sống và làm việc theo pháp luật. Giáo dục pháp luật (GDPL) cho HS còn góp phần tạo nền móng cho nhận thức sau này. Những kiến thức pháp luật cơ bản được trang bị từ bậc THCS sẽ là nền tảng quan trọng cho việc tiếp thu kiến thức pháp luật nâng cao về sau, giúp HS dễ dàng nắm bắt và vận dụng pháp luật trong cuộc sống và công việc hiệu quả. 1
Quận Hoàng Mai là một trong những quận đông dân số nhất của Hà Nội, đóng vai trò quan trọng trong việc thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội. Tuy nhiên, mật độ dân số cao cũng kéo theo nhiều thách thức, đặc biệt là trong công tác an ninh trật tự và việc thực thi pháp luật. Việc TCPBGDPL cho học sinh THCS tại quận Hoàng Mai, thành phố Hà Nội còn gặp nhiều khó khăn và bất cập. Đối tượng HS đa dạng đến từ nhiều hoàn cảnh khác nhau, dẫn đến sự khác biệt trong nhận thức và tiếp thu kiến thức pháp luật. Các quy định về PBGDPL còn chưa rõ ràng, đội ngũ thực hiện thiếu kinh nghiệm và chưa được đào tạo chuyên sâu, hình thức và phương pháp tổ chức còn đơn điệu, thiếu sáng tạo và hấp dẫn đối với HS. Thiếu sự phối hợp giữa các cơ quan chức năng, nhà trường và gia đình trong việc triển khai các chương trình GDPL. Những hạn chế này dẫn đến việc GDPL chưa đạt được hiệu quả như mong muốn, gây ra nhiều hệ lụy cho công tác giáo dục và sự phát triển nhân cách của HS. Chính vì vậy, tác giả đã chọn đề tài “Tổ chức phổ biến, giáo dục pháp luật trong các trường Trung học cơ sở tại quận Hoàng Mai, thành phố Hà Nội” làm đề án tốt nghiệp. Đề tài này sẽ giúp phát hiện và khắc phục những bất cập hiện tại, từ đó đề xuất các giải pháp cải thiện hiệu quả TCPBGDPL, đáp ứng yêu cầu phát triển toàn diện của học sinh và xã hội, góp phần xây dựng nền tảng vững chắc cho sự phát triển của đất nước. 2. Tình hình nghiên cứu liên quan đến đề án. Tìm hiểu tình hình nghiên cứu liên quan đến đề án: “Tổ chức phổ biến, giáo dục pháp luật trong các trường Trung học cơ sở tại quận Hoàng Mai, Thành phố Hà Nội” cho thấy các nhà khoa học đã tiếp cận theo nhiều cách, với những cấp độ khác nhau. Bài viết của tác giả Hoàng Thị Kim Quế, Bàn về hiệu quả PBGDPL ở nước ta hiện nay, Tạp chí Khoa học pháp lý, Trường Đại học Luật thành phố Hồ Chí Minh, năm 2011. Bài viết đã nhấn mạnh hiệu quả PBGDPL được đánh giá thông qua các tiêu chí cơ bản về trạng thái tri thức ban đầu của đối tượng PBGDPL khi chưa được PBGDPL; về trạng thái của động cơ và hành vi tích cực pháp luật ở đối tượng PBGDPL. [7] Bài viết của tác giả Hoàng Thanh Xuân, Tăng cường công tác tuyên truyền, phổ biến pháp luật nhằm bảo vệ quyền, lợi ích cho đoàn viên và người lao động giai 2
đoạn hiện nay, Tạp chí Nghiên cứu Khoa học Công đoàn, số 11, năm 2017. Để bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp và chính đáng của đoàn viên, người lao động trong giai đoạn hiện nay, tổ chức Công đoàn cần không ngừng tăng cường công tác tuyên truyền, giáo dục nhằm nâng cao nhận thức về chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước cho người sử dụng lao động và người lao động, đặc biệt là những kiến thức pháp luật về lao động và công đoàn... [13] Sách chuyên khảo của TS. Nguyễn Quốc Sửu, Giáo dục pháp luật cho đội ngũ cán bộ, công chức hành chính trong điều kiện xây dựng nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam, Nxb. Chính trị Quốc gia- Sự thật, Hà Nội- 2011. Cuốn sách đã phân tích làm rõ khái niệm, các đặc trưng của Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam, xác định đặc trưng, tiêu chuẩn, chức năng, nhiệm vụ của đội ngũ cán bộ, công chức hành chính trong điều kiện xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam gắn với các yêu cầu giáo dục pháp luật. Qua nghiên cứu trên đây cho thấy, các công trình khoa học, đề tài nghiên cứu, ... đã thể hiện các khía cạnh khác nhau, giải quyết nhiều nội dung về các vấn đề lí luận và thực tiễn trong hoạt động tổ chức PBGDPL trong các trường THCS. Tuy nhiên, chưa có đề án nào nghiên cứu một cách toàn diện, chuyên biệt về TCPBGDPL trong các trường THCS tại quận Hoàng Mai, thành phố Hà Nội. Đề án tác giả nghiên cứu là công trình khoa học đầu tiên tiếp cận dưới góc độ quản lý công, nghiên cứu một cách toàn diện và chuyên biệt về “Tổ chức phổ biến, giáo dục pháp luật trong các trường Trung học cơ sở tại quận Hoàng Mai, Thành phố Hà Nội”. 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu đề án - Đối tượng nghiên cứu: Hoạt động TCPBGDPL trong các Trường THCS tại quận Hoàng Mai, Thành phố Hà Nội. - Phạm vi nghiên cứu: Phạm vi về không gian: Đề án nghiên cứu tại các trường THCS quận Hoàng Mai, Thành phố Hà Nội. Phạm vi về thời gian: Đề án nghiên cứu thực trạng TCPBGDPL trong các Trường THCS tại quận Hoàng Mai, Thành phố Hà Nội từ năm 2020 đến nay. 3
Phạm vi về nội dung: Đề án tập trung vào 03 vấn đề lớn, gồm: Nội dung, hình thức và chủ thể TCPBGDPL trong các Trường THCS công lập tại quận Hoàng Mai, Thành phố Hà Nội. 4. Mục tiêu và nhiệm vụ đề án 4.1. Mục tiêu nghiên cứu của đề án Trên cơ sở xây dựng cơ sở lý luận về TCPBGDPL các Trường THCS, đề án phân tích, đánh giá thực trạng TCPBGDPL trong các Trường THCS tại quận Hoàng Mai, Thành phố Hà Nội nhằm đề xuất giải pháp nâng cao nhận thức pháp luật cho học sinh, đánh giá và cải thiện thực trạng TCPBGDPL, đưa ra các giải pháp hiệu quả, xây dựng mô hình PBGDPL tiên tiến, và tạo môi trường giáo dục pháp luật tích cực. Những mục tiêu này hướng đến việc xây dựng một thế hệ học sinh THCS tại quận Hoàng Mai có ý thức pháp luật cao và sẵn sàng đóng góp cho xã hội. 4.2. Nhiệm vụ nghiên cứu của đề án Thứ nhất, đề án xây dựng cơ sở khoa học về TCPBGDPL trong các Trường THCS thông qua việc phân tích làm rõ khái niệm, đặc điểm, vai trò của PBGDPL trong các Trường THCS; xác định nội dung, hình thức, chủ thể TCPBGDPL trong các Trường THCS; các yếu tố ảnh hưởng đến TCPBGDPL trong các Trường THCS. Thứ hai, đề án khảo sát thực trạng về nhận thức và nhu cầu GDPL; xây dựng chương trình, tổ chức và đánh giá các hoạt động GDPL của HS THCS tại quận Hoàng Mai, Thành phố Hà Nội; đánh giá khách quan về những kết quả đạt được; những hạn chế, bất cập; chỉ rõ nguyên nhân những hạn chế, bất cập của TCPBGDPL trong các Trường THCS tại quận Hoàng Mai, Thành phố Hà Nội. Thứ ba, đề án đề xuất những giải pháp và lộ trình TCPBGDPL trong các Trường THCS tại quận Hoàng Mai, Thành phố Hà Nội trong thời gian tới. 5. Phương pháp nghiên cứu + Phương pháp phân tích, tổng hợp tài liệu (các văn bản pháp luật, báo cáo, công trình nghiên cứu,...). + Phương pháp thống kê: các số liệu thực trạng về TCPBGDPL trong các trường THCS tại quận Hoàng Mai. 4
+ Phương pháp điều tra bằng phiếu hỏi với đối tượng HS khối 6,7,8,9 các trường THCS Hoàng Mai, THCS Giáp Bát, THCS Yên Sở (200 HS) và phỏng vấn chuyên sâu GV một số trường trong địa bàn. + Phương pháp xử lý thông tin và xử lý số liệu: thu thập số liệu, xử lý số liệu để đưa ra những nhận định khách quan về thực trạng TCPBGDPL trong các trường THCS tại quận Hoàng Mai. 6. Hiệu quả và lợi ích của đề án ứng dụng trong thực tiễn Đề án làm rõ vai trò của PBGDPL trong việc trang bị kiến thức pháp luật, kỹ năng áp dụng pháp luật cho học sinh, góp phần hình thành ý thức tôn trọng và chấp hành pháp luật. Làm phong phú thêm kho tàng lý luận về PBGDPL nói chung và PBGDPL trong các trường THCS tại quận Hoàng Mai nói riêng. Đề án làm rõ những vấn đề lý luận về nội dung, hình thức TCPBGDPL trong các trường THCS tại quận Hoàng Mai, thành phố Hà Nội, từ đó đề xuất các biện pháp nhằm nâng cao hiệu quả của hoạt động này. Kết quả nghiên cứu của đề án có thể cung cấp cơ sở khoa học, pháp lý và thực tiễn cho các cơ quan, tổ chức, cá nhân TCPBGDPL, góp phần phát huy những kết quả tích cực, đồng thời khắc phục những hạn chế, bất cập của TCPBGDPL trong các Trường THCS tại quận Hoàng Mai, Thành phố Hà Nội nhằm đảm bảo sự ổn định, bền vững và phát triển của các nhà trường. 7. Kết cấu đề án Đề án gồm 3 chương: Chương 1: Cơ sở khoa học của tổ chức phổ biến, giáo dục pháp luật trong các trường Trung học cơ sở. Chương 2: Thực trạng tổ chức phổ biến giáo dục pháp luật trong các trường THCS tại quận Hoàng Mai, thành phố Hà Nội. Chương 3: Giải pháp, lộ trình và các nguồn lực tổ chức phổ biến, giáo dục pháp luật trong các trường THCS tại quận Hoàng Mai, thành phố Hà Nội. 5
CHƯƠNG 1: CƠ SỞ KHOA HỌC VỀ TỔ CHỨC PHỔ BIẾN, GIÁO DỤC PHÁP LUẬT TRONG CÁC TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ 1.1. Khái quát chung về tổ chức phổ biến, giáo dục pháp luật 1.1.1. Khái niệm tổ chức phổ biến, giáo dục pháp luật Tổ chức phổ biến, giáo dục pháp luật là một trong những nhiệm vụ quan trọng của các cơ quan nhà nước, tổ chức chính trị - xã hội và công dân trong xã hội. PBGDPL là nhằm hình thành ý thức tôn trọng, tuân thủ pháp luật cho mọi công dân, đảm bảo hiệu lực và hiệu quả của hệ thống pháp luật trong đời sống xã hội. Trong khoa học pháp lý, PBGDPL là những khái niệm bao hàm nhau. Trong đó, khái niệm giáo dục pháp luật (GDPL) là khái niệm có phạm vi rộng và bao quát, vì trong hoạt động giáo dục pháp luật, có cả hoạt động phổ biến pháp luật (PBPL). PBGDPL là quá trình tổ chức các hoạt động truyền bá pháp luật tới đối tượng cụ thể bằng nhiều hình thức khác nhau nhằm nâng cao kiến thức pháp luật, từ đó nâng cao nhận thức về pháp luật, ý thức tôn trọng, nghiêm chỉnh chấp hành và bảo vệ pháp luật của người dân. Theo nghĩa rộng: GDPL được coi là một hệ thống con của hệ thống giáo dục nói chung, có mối quan hệ tương hỗ với các hệ thống khác như kinh tế, chính trị, văn hóa, và đạo đức. Quá trình này giúp hình thành nhân cách và bản chất lịch sử - xã hội của cá nhân thông qua sự tác động, điều chỉnh của pháp luật và các chuẩn mực xã hội khác. Theo nghĩa hẹp: GDPL là quá trình tác động có mục đích, có tổ chức và có kế hoạch của các chủ thể GDPL (như nhà giáo dục, cán bộ pháp luật) để chuyển tải và truyền đạt những nội dung pháp luật thông qua các phương pháp giáo dục và hình thức giáo dục phù hợp tới đối tượng tiếp nhận. Mục tiêu của quá trình này là đạt được hiệu quả giáo dục nhất định, xây dựng thái độ, niềm tin pháp luật và kỹ năng xử lý các tình huống pháp luật. Theo Luật PBGDPL năm 2012, quy định tổ chức PBPL là trách nhiệm của toàn bộ hệ thống chính trị (các cơ quan nhà nước, tổ chức chính trị, tổ chức chính trị - xã hội, tổ chức xã hội - nghề nghiệp, đơn vị sự nghiệp công lập, lực lượng vũ trang nhân dân và của mọi công dân), trong đó Nhà nước giữ vai trò nòng cốt. Theo đó, tổ chức PBPL là 6
quá trình lập kế hoạch, triển khai và quản lý các hoạt động nhằm truyền tải kiến thức pháp luật tới các đối tượng mục tiêu. Quá trình này bao gồm việc xác định nhu cầu, lựa chọn phương pháp, điều phối các nguồn lực và đánh giá hiệu quả các hoạt động PBPL. Từ những phân tích khái niệm trên, có thể hiểu khái niệm TCPBGDPL như sau: TCPBGDPL là hoạt động có định hướng, có mục đích và thường xuyên tới nhận thức của con người nhằm trang bị cho mỗi người một trình độ kiến thức pháp lý nhất định để từ đó có ý thức đúng đắn về pháp luật, tôn trọng và tự giác tuân thủ pháp luật”. [5] 1.1.2. Mục đích, yêu cầu của tổ chức phổ biến, giáo dục pháp luật 1.1.2.1 Mục đích của tổ chức phổ biến giáo dục pháp luật Mục đích của TCPBGDPL có thể được thể hiện qua các tiêu chí sau: Thứ nhất, Nâng cao nhận thức và hiểu biết pháp luật: TCPBGDPL nhằm giúp học sinh THCS hiểu biết các quy định pháp luật cơ bản, nhận thức rõ quyền và nghĩa vụ của mình. Qua đó, HS sẽ hình thành ý thức pháp luật, tuân thủ các quy định, tránh các hành vi vi phạm pháp luật. Thứ hai, Xây dựng văn hóa pháp lý: TCPBGDPL luật góp phần xây dựng văn hóa pháp lý trong cộng đồng, tạo nền tảng cho một xã hội công bằng, văn minh. Văn hóa pháp lý không chỉ là hiểu biết về các quy định pháp luật mà còn là thái độ tôn trọng và thực hiện pháp luật trong cuộc sống hàng ngày. Thứ ba, Hỗ trợ quản lý xã hội và nhà nước: TCPBGDPL giúp nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước và xã hội, tăng cường pháp chế, và xây dựng nhà nước pháp quyền. Việc này tạo ra một cộng đồng có ý thức pháp luật, tự giác tuân thủ và bảo vệ pháp luật. Thứ tư, Hình thành động cơ, hành vi và thói quen xử sự theo pháp luật: TCPBGDPL luật hướng tới việc hình thành và củng cố động cơ tuân thủ pháp luật, từ đó xây dựng các hành vi và thói quen xử sự theo pháp luật trong HS. Qua các chương trình giáo dục, HS được trang bị kiến thức và kỹ năng để nhận diện và ứng phó với các tình huống pháp lý trong thực tế, đồng thời phát triển động cơ hành động dựa trên nền tảng pháp luật. 1.1.2.2. Yêu cầu của tổ chức phổ biến, giáo dục pháp luật Để thực hiện hiệu quả hoạt động TCPBGDPL, một số yêu cầu cơ bản sau cần 7
được đáp ứng: - Các hoạt động TCPBGDPL cần quán triệt và thực hiện đầy đủ các chủ trương, chính sách của Đảng và Nhà nước, đảm bảo các chương trình giáo dục pháp luật được triển khai hiệu quả, phù hợp với điều kiện thực tế của địa phương. - Các cơ quan, tổ chức như Phòng GD&ĐT, Phòng Tư pháp, BGH các trường cần phát huy vai trò của mình trong việc tổ chức và thực hiện các hoạt động giáo dục pháp luật. Điều này bao gồm việc xây dựng kế hoạch chi tiết, cung cấp tài liệu giáo dục, tổ chức các buổi tuyên truyền, hội thảo, và các hoạt động ngoại khóa liên quan đến pháp luật. Việc phối hợp chặt chẽ giữa các cơ quan và tổ chức sẽ đảm bảo tính đồng bộ và hiệu quả của công tác TCPBGDPL. - Sử dụng hiệu quả nguồn lực: Các hoạt động cần được tổ chức một cách khoa học, tránh lãng phí, đảm bảo mọi HS đều được tiếp cận với giáo dục pháp luật một cách đầy đủ. Điều này bao gồm việc huy động các nguồn lực từ cộng đồng, xã hội hóa các hoạt động giáo dục pháp luật và tối ưu hóa việc sử dụng các nguồn tài chính, nhân lực và cơ sở vật chất sẵn có. - Đổi mới phương pháp giảng dạy: Các phương pháp giảng dạy cần được đổi mới, sáng tạo, phù hợp với đối tượng HS. Việc áp dụng các phương pháp giảng dạy mới không chỉ tăng cường hiệu quả giảng dạy mà còn tạo ra sự hứng thú, khuyến khích HS tích cực tham gia vào các hoạt động học tập và tìm hiểu pháp luật. - Đánh giá và cải thiện liên tục: Thường xuyên đánh giá hiệu quả của các chương trình giáo dục pháp luật để xác định những điểm mạnh và yếu, từ đó đưa ra các biện pháp cải thiện kịp thời. Điều này bao gồm việc thu thập phản hồi từ HS, GV, và phụ huynh, tổ chức các buổi đánh giá định kỳ và điều chỉnh chương trình giảng dạy dựa trên các kết quả đánh giá. Việc liên tục cải thiện sẽ đảm bảo chương trình giáo dục pháp luật luôn phù hợp và hiệu quả trong việc nâng cao nhận thức và hiểu biết pháp luật cho HS. 1.1.3. Đặc điểm tổ chức phổ biến, giáo dục pháp luật Thứ nhất, tính toàn diện và liên tục: PBGDPL là hoạt động phải được thực hiện liên tục, không ngừng nghỉ, nhằm đảm bảo mọi công dân đều được tiếp cận thông tin pháp luật kịp thời và đầy đủ. Các chương trình giáo dục pháp luật cần được 8
lồng ghép vào chương trình giảng dạy ở các cấp học. Thứ hai, đa dạng hình thức tổ chức: Hoạt động PBGDPL được thực hiện thông qua nhiều hình thức khác nhau như: Tủ sách pháp luật: Cung cấp các tài liệu, sách báo về pháp luật để người dân tìm hiểu, nghiên cứu; Tổ chức các buổi sinh hoạt câu lạc bộ để thảo luận, học tập và trao đổi kiến thức pháp luật; Các cuộc thi tìm hiểu pháp luật; Phổ biến trực tuyến thông qua các trang thông tin điện tử, mạng xã hội để truyền tải thông tin pháp luật tới đông đảo người dân. Thứ ba, sự tham gia của nhiều chủ thể: Công tác PBGDPL không chỉ là trách nhiệm của Nhà nước mà còn có sự tham gia của nhiều tổ chức, cá nhân, doanh nghiệp. Các cơ quan nhà nước, tổ chức xã hội, trường học, và cả doanh nghiệp đều có vai trò quan trọng trong việc tổ chức và hỗ trợ hoạt động PBGDPL. Thứ tư, tính kịp thời và chính xác: Thông tin pháp luật được phổ biến phải đảm bảo tính chính xác, đầy đủ, rõ ràng và dễ hiểu. Các thông tin này cần được cập nhật thường xuyên để phản ánh đúng tình hình pháp luật hiện hành và đáp ứng nhu cầu tìm hiểu pháp luật của người dân. Thứ năm, hỗ trợ và khuyến khích từ Nhà nước: Nhà nước có vai trò quan trọng trong việc hỗ trợ và khuyến khích các hoạt động PBGDPL. Các chính sách và biện pháp hỗ trợ của Nhà nước bao gồm việc cung cấp nguồn lực, tổ chức các hoạt động đào tạo, và khuyến khích sự tham gia của cộng đồng và các tổ chức trong công tác này. Công tác PBGDPL có những đặc điểm đặc trưng về tính toàn diện, đa dạng hình thức tổ chức, sự tham gia của nhiều chủ thể, tính kịp thời và chính xác, gắn liền với thực tiễn, và sự hỗ trợ của Nhà nước. Những đặc điểm này đảm bảo rằng mọi công dân đều có thể tiếp cận và hiểu biết pháp luật một cách hiệu quả, góp phần xây dựng một xã hội công bằng và văn minh. 1.2. Tổ chức phổ biến, giáo dục pháp luật trong các trường Trung học cơ sở 1.2.1. Khái niệm tổ chức phổ biến, giáo dục pháp luật trong các trường Trung học cơ sở. Trường học là những cơ sở giáo dục, được thành lập và hoạt động theo quy định của pháp luật, nhằm mục đích giáo dục, đào tạo và phát triển nhân cách, trí tuệ cho học 9
sinh, sinh viên. Điều 2, Điều lệ trường Trường THCS, trường trung học phổ thông và trường phổ thông có nhiều cấp học Ban hành kèm theo Thông tư 12/2011/TT-BGDĐT quy định: “Trường trung học là cơ sở giáo dục phổ thông của hệ thống giáo dục quốc dân. Trường có tư cách pháp nhân, có tài khoản và con dấu riêng” [2]. Trường tổ chức việc dạy và học các môn học, hoạt động giáo dục nhằm đạt được mục tiêu giáo dục. Trường học bao gồm các cấp lớp từ lớp 6 đến lớp 9, bảo đảm đủ các điều kiện về đội ngũ cán bộ, giáo viên, nhân viên; đáp ứng cơ sở vật chất, trang thiết bị phục vụ giảng dạy và học tập; có đủ những điều kiện về tài chính; thực hiện chương trình giáo dục, kế hoạch dạy học do Bộ GD&ĐT quy định nhằm phát triển sự nghiệp giáo dục. Cơ cấu tổ chức trường trung học gồm: hội đồng trường; hiệu trưởng và phó hiệu trưởng; hội đồng thi đua khen thưởng; hội đồng kỷ luật; hội đồng tư vấn; tổ chức Đảng Cộng sản Việt Nam; tổ chức Công đoàn; tổ chức Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh; tổ chức Đội Thiếu niên Tiền phong Hồ Chí Minh; các tổ chuyên môn; tổ văn phòng; lớp học; tổ phục vụ các hoạt động giáo dục đặc thù của trường chuyên biệt [2]. Từ những phân tích các khái niệm ở trên, có thể hiểu khái niệm TCPBGDPL trong các trường THCS như sau: TCPBGDPL trong các trường THCS là hoạt động hoạt động có định hướng, có tổ chức, có chủ đích của các chủ thể PBGDPL thông qua các hình thức, phương pháp khác nhau nhằm trang bị cho HS các kiến thức, kĩ năng pháp luật cơ bản, từ đó góp phần hình thành nhân cách, ý thức công dân và tạo nền tảng cho việc tuân thủ pháp luật cộng đồng. 1.2.2. Chủ thể, đối tượng tổ chức phổ biến, giáo dục pháp luật trong các trường Trung học cơ sở 1.2.2.1. Chủ thể của tổ chức phổ biến, giáo dục pháp luật trong các trường Trung học cơ sở Chủ thể TCPBGDPL trong các trường THCS được hiểu là tất cả những người mà theo chức năng, nhiệm vụ hay trách nhiệm xã hội đã tham gia góp phần thực hiện mục tiêu PBGDPL. Chủ thể PBGDPL trong các trường THCS có nhiều loại. Căn cứ 10
vào mức độ liên quan giữa các mục tiêu PBGDPL và chức năng, nhiệm vụ do luật định, chủ thể PBGDPL trong các trường THCS bao gồm: - Nhà trường: Là chủ thể chính và trực tiếp tổ chức, triển khai công tác PBGDPL. Trong đó, BGH, Phòng Tư vấn Học đường, Tổ Chủ nhiệm và các tổ chức Đoàn, Đội trong nhà trường đóng vai trò quan trọng. Có nhiệm vụ xây dựng kế hoạch, chương trình, tổ chức các hoạt động PBGDPL. - Cơ quan quản lý nhà nước: Bộ GD&ĐT là cơ quan chịu trách nhiệm chính về việc tổ chức, chỉ đạo cả triển khai hoạt động PBGDPL trong hệ thống các trường THCS trên toàn quốc. Sở GD&ĐT, UBND các địa phương là đơn vị trực tiếp tổ chức, triển khai và quản lý hoạt động PBGDPL trong các trường THCS tại địa phương mình. Các cơ quan quản lí nhà nước cung cấp tài liệu, hỗ trợ kinh phí, tập huấn, bồi dưỡng cho đội ngũ làm công tác PBGDPL. - Cơ quan, tổ chức pháp luật: Các cơ quan Tư pháp, Công an, Toà án hỗ trợ, phối hợp với nhà trường trong công tác này. Cung cấp thông tin, tài liệu, tham gia các hoạt động truyền thông, tuyên truyền pháp luật. - Tổ chức đoàn thể: Đoàn Thanh niên, Hội Học sinh, Hội Cha mẹ HS tham gia tích cực vào các hoạt động PBGDPL. Vận động, tuyên truyền, tổ chức các hoạt động thiết thực nhằm nâng cao nhận thức pháp luật cho HS và cộng đồng. 1.2.2.2. Đối tượng của tổ chức phổ biến, giáo dục pháp luật trong các trường Trung học cơ sở Đối tượng tác động của PBGDPL trong các trường THCS rất đa dạng, phong phú, bao gồm: Học sinh: HS là đối tượng chính của hoạt động PBGDPL, được các hoạt động giáo dục phổ biến hướng đến. Các chương trình và hoạt động được thiết kế để giúp họ hiểu biết về các quy định pháp luật, nắm bắt các khái niệm pháp lý cơ bản và phát triển kỹ năng quan trọng như tư duy pháp luật và giải quyết vấn đề. Phụ huynh: Phụ huynh cũng là một phần quan trọng của đối tượng mà tổ chức giáo dục trong trường hướng đến. Họ cần được thông tin và hỗ trợ để có thể hỗ trợ cho việc GDPL của con em mình. Việc tạo cơ hội cho phụ huynh tham gia vào các hoạt động 11