Tóm tắt luận văn Thạc sĩ Quản lý khoa học và công nghệ: Xây dựng chính sách thu hút nhân lực khoa học và công nghệ chất lượng cao trong điều kiện tự chủ, tự chịu trách nhiệm tại Viện hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam

Chia sẻ: Tri Nhân | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:13

Thêm vào BST

Báo xấu

23
lượt xem 3
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục tiêu của đề tài là nghiên cứu hình thành chính sách thu hút nhân lực khoa học và công nghệ chất lượng cao tại Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam trong điều kiện tự chủ, tự chịu trách nhiệm. Mời các bạn cùng tham khảo nội dung chi tiết.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Tóm tắt luận văn Thạc sĩ Quản lý khoa học và công nghệ: Xây dựng chính sách thu hút nhân lực khoa học và công nghệ chất lượng cao trong điều kiện tự chủ, tự chịu trách nhiệm tại Viện hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƢỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN _________________________________ ĐỖ THỊ LÂM THANH XÂY DỰNG CHÍNH SÁCH THU HÚT NHÂN LỰC KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ CHẤT LƢỢNG CAO TRONG ĐIỀU KIỆN TỰ CHỦ, TỰ CHỊU TRÁCH NHIỆM TẠI VIỆN HÀN LÂM KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ VIỆT NAM LUẬN VĂN THẠC SĨ CHUYÊN NGÀNH: QUẢN LÝ KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ Hà Nội, 2015
ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƢỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN _________________________________ ĐỖ THỊ LÂM THANH XÂY DỰNG CHÍNH SÁCH THU HÚT NHÂN LỰC KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ CHẤT LƢỢNG CAO TRONG ĐIỀU KIỆN TỰ CHỦ, TỰ CHỊU TRÁCH NHIỆM TẠI VIỆN HÀN LÂM KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ VIỆT NAM LUẬN VĂN THẠC SĨ CHUYÊN NGÀNH: QUẢN LÝ KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ Mã số: 60.34.04.12 Hƣớng dẫn khoa học: TS. ĐÀO THANH TRƢỜNG GIÁO VIÊN HƢỚNG DẪN THƢ KÝ HỘI ĐỒNG CHỦ TỊCH HỘI ĐỒNG TS. Đào Thanh Trƣờng TS. Nguyễn Mạnh Dũng PGS.TS. Phạm Huy Tiến Hà Nội, 2015
MỤC LỤC LỜI CẢM ƠN …………………………………………………………….. 3 DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT ……………………………………… 4 DANH MỤC CÁC BẢNG, BIỂU ……………………………………….. 5 PHẦN MỞ ĐẦU ……………………………………………………….…. 6 1. Lý do chọn đề tài ………………………………………………………. 6 2. Tổng quan tình hình nghiên cứu ……………………………………... 8 3. Mục tiêu nghiên cứu …………………………………………………... 20 4. Phạm vi nghiên cứu ……………………………………………………. 20 5. Mẫu khảo sát …………………………………………………………... 20 6. Câu hỏi nghiên cứu ……………………………………………………. 20 7. Giả thuyết nghiên cứu …………………………………………………. 20 8. Phƣơng pháp nghiên cứu ……………………………………………… 21 9. Kết cấu của Luận văn …………………………………………………. 22 CHƢƠNG I. CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ THU HÚT NHÂN LỰC KH&CN CHẤT LƢỢNG CAO ……………………………………………….. 23 1.1. Cơ sở lý luận và phƣơng pháp luận ………………………………… 23 1.2. Một số hƣớng tiếp cận nghiên cứu lý thuyết của đề tài ………….... 24 1.2.1. Quản lý nhân lực và yếu tố con người …………………………. 28 1.2.2. Thuyết X và thuyết Y của Douglass Mr.Gregor ………………... 29 1.2.3. Quan điểm chiết trung ………………………………………….. 31 1.3. Các hệ khái niệm công cụ …………………………………………… 38 1.3.1. Chính sách ……………………………………………………… 38 1.3.2. Nhân lực ………………………………………………………... 39 1.3.3. Nhân lực khoa học và công nghệ ………………………………. 40 1.3.4. Thu hút nhân lực KH&CN ……………………………………... 43 1.3.5. Tự chủ, tự chịu trách nhiệm ……………………………………. 48 * Kết luận Chƣơng I ……………………………………………………... 50 CHƢƠNG II. HIỆN TRẠNG CHÍNH SÁCH THU HÚT NHÂN LỰC KH&CN CHẤT LƢỢNG CAO TẠI VIỆN HÀN LÂM KH&CN VIỆT NAM …………………………………………………………... 51
2.1. Tổng quan về Viện Hàn lâm KH&CN Việt Nam …………………. 51 2.1.1. Về chức năng, nhiệm vụ ………………………………………... 51 2.1.2. Về cơ cấu tổ chức……………………………………………….. 53 2.1.3. Vài nét về nhân lực KH&CN tại Viện Hàn lâm KH&CN VN ….. 58 2.2. Hiện trạng chính sách thu hút nhân lực KH&CN chất lƣợng cao ở Viện Hàn lâm KH&CN Việt Nam ……………………………………… 60 2.2.1. Các văn bản và tài liệu có liên quan …………………………… 60 2.2.2. Hiện trạng hoạt động KH&CN tại Viện Hàn lâm KH&CN Việt Nam …………………………………………………………………… 64 2.2.3. Những tồn tại của chính sách thu hút nhân lực KH&CN tại Viện Hàn lâm KH&CN Việt nam …………………………………………… 73 2.3. Đánh giá, phân tích chính sách thu hút nhân lực KH&CN chất lƣợng cao tại Viện Hàn lâm KH&CN Việt Nam …………………... 74 * Kết luận Chƣơng II ……………………………………………………. 78 CHƢƠNG III. CHÍNH SÁCH THU HÚT NGUỒN NHÂN LỰC KH&CN CHẤT LƢỢNG CAO TẠI VIỆN HÀN LÂM KH&CN VIỆT NAM …………………………………………………………... 79 3.1. Cơ sở pháp lý để xây dựng chính sách ……………………...……… 79 3.2. Xây dựng chính sách thu hút nhân lực KH&CN chất lƣợng cao tại Viện Hàn lâm KH&CN Việt Nam …………………………………… 82 3.2.1. Triết lý của chính sách …………………………………………. 82 3.2.2. Mục tiêu của chính sách ………………………………………... 82 3.2.3. Kịch bản hoạt động của chính sách ……………………………. 82 3.3. Điều kiện cần và đủ để thực hiện chính sách thu hút nhân lực KH&CN chất lƣợng cao tại Viện Hàn lâm KH&CN Việt Nam ………. 90 3.3.1. Điều kiện cần …………………………………………………… 90 3.3.2. Điều kiện đủ ……………………………………………………. 92
* Kết luận Chƣơng III …………………………………………………… 93 KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ …………………………………………… 94 Kết luận ………………………………………………………………. 94 Kiến nghị ……………………………………………………………... 95 LỜI CẢM ƠN Xin chân thành cảm ơn TS.Đào Thanh Trường, Chủ nhiệm Khoa Khoa học quản lý, Thầy đã tận tình hướng dẫn và đóng góp nhiều ý kiến quý báu giúp tôi hoàn thành luận văn. Tôi xin cảm ơn các thầy cô trong Khoa Khoa học quản lý, khoa Quản lý Khoa học và Công nghệ và các thầy cô trong Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn, Đại học Quốc gia Hà Nội đã tạo mọi điều kiện để tôi hoàn thành chương trình học cao học và luận văn này! Tôi xin cảm ơn PGS.TS.Phạm Huy Tiến, Viện Hàn lâm KH&CN Việt Nam đã chia sẻ kinh nghiệm, gợi ý đề tài luận văn và đóng góp cho tôi nhiều ý kiến giúp tôi hoàn thành luận văn! Nhân dịp này tôi cũng xin cảm ơn các bạn đồng nghiệp hiện đang công tác tại viện Công nghệ môi trường, các Viện nghiên cứu chuyên ngành và các Ban chức năng thuộc Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam đã động viên, giúp đỡ tôi trong khóa học cũng như trong quá trình hoàn thiện luận văn! Trong quá trình thực hiện luận văn do hạn chế về thời gian và năng lực của bản thân cho nên luận văn này chắc chắn còn nhiều khiếm khuyết. Tôi mong nhận được sự thông cảm và chia sẻ . Tác giả luận văn Đỗ Thị Lâm Thanh
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT KÝ HIỆU Ý NGHĨA KH&CN Khoa học và Công nghệ NCCB Nghiên cứu cơ bản DĐXH Di động xã hội NCKH Nghiên cứu khoa học R&D Nghiên cứu và triển khai Tổ chức hợp tác & phát triển kinh tế (Oganiation OECD for Economic Co-operation and Development). TKCN Triển khai công nghệ Tổ chức Văn hóa, Khoa học và Giáo dục của Liên UNESCO Hiệp Quốc (United Nations Educational, Scientific and Cuntural Organisation). NCV Nghiên cứu viên NCVC Nghiên cứu viên chính
DANH MỤC CÁC BẢNG, BIỂU SƠ ĐỒ, BẢNG BIỂU Trang Bảng 1.1. Thuyết X và thuyết Y của Douglass Mc Gregor 31 Hình 1.1. Những bậc phát triển của quản lý nhân lực 32 Hình 1.2. Mô hình quản lý nhân lực của Martin Hilb 34 Hình 1.3. Mô hình liên kết 35 Hình 1.4. Hình khối quản trị nhân sự 37 Hình 2.1. Sơ đồ tổ chức của Viện Hàn lâm KH&CN Việt Nam 56 Hình 2.2. Sơ đồ tổ chức của các đơn vị nghiên cứu chuyên ngành 57 thuộc Viện Hàn lâm KH&CN Việt Nam Bảng 2.1. Nhân lực phân theo trình độ tại Viện Hàn lâm KH&CN VN 58 Hình 2.3. Phân bố lực lượng cán bộ KHCN của Viện Hàn lâm 58 Hình 2.4. Phân bố lực lượng cán bộ KH&CN chất lượng cao, giai 66 đoạn 2010-2014 Bảng 2.2. Số lượng NCS và học viên cao học, giai đoạn 2010-2014 66 Hình 2.5. Số lượng NCS và học viên cao học, giai đoạn 2010-2014 67 Bảng 2.3. Tổng hợp số lượng cán bộ nghiên cứu trẻ của các đơn vị 67 trực thuộc Viện Hàn lâm KH&CN Việt Nam năm 2014 Bảng 2.4. Tổng hợp số lượng và kinh phí thực hiện đề tài độc lập 70 trẻ cấp Viện Hàn lâm KH&CN Việt Nam
Bảng 2.5. Tổng hợp số lượng các công trình công bố khoa học, 72 sáng chế, giải pháp hữu ích, giai đoạn 2010-2014 PHẦN MỞ ĐẦU 1. Lý do nghiên cứu Trong mọi thời đại nguồn lực con người luôn luôn được coi là nguồn tài nguyên quý giá. Từ đầu thế kỷ 15,Tiến sĩ Thân Nhân Trung đã tổng kết thành một triết lý “Hiền tài là nguyên khí quốc gia” và ngày nay, trong nền kinh tế thị trường, nhân lực khoa học và công nghệ đã trở thành nhân tố quyết định không chỉ đối với việc thực hiện thành công các mục tiêu kinh tế-xã hội trung và dài hạn mà còn trực tiếp góp phần thay đổi lực lượng sản xuất ngay trong từng cơ sở. Trên bình diện quốc gia, nguồn “vốn nhân lực“ (Human capital) đóng vai trò quyết định thắng lợi trong sự cạnh tranh của các doanh nghiệp, việc thiếu đội ngũ cán bộ khoa học và công nghệ (KH&CN) giỏi, chất lượng cao còn trở thành lực cản đối với tiến trình đi tới những mục tiêu tăng trưởng kinh tế và bền vững. Nhận thức rõ tầm quan trọng của khoa học và công nghệ và cùng với việc tiếp tục khẳng định KH&CN là quốc sách hàng đầu, Hội nghị Ban chấp hành TW Đảng lần thứ 6 khóa XI đã nhận định “Nhân lực KH&CN là tài sản vô giá của đất nước; tri thức KHCN là nguồn lực đặc biệt quan trọng trong phát triển kinh tế tri thức”. Nghị quyết Hội nghị Trung ương 6 đã đề ra mục tiêu: “Hình thành đồng bộ đội ngũ cán bộ KH&CN có trình độ cao, tâm huyết, trung thực, tận tụy. Phát triển các tổ chức, tập thể KH&CN mạnh, các nhà khoa học đầu ngành. Số cán bộ KH&CN nghiên cứu đạt mức 11 người/1 vạn dân; tăng nhanh số lượng các công trình công bố quốc tế và số lượng các sáng chế được bảo hộ trong nước và ở nước ngoài”.
Để đạt được mục tiêu trên, giải pháp đầu tiên cần: “Xây dựng và thực hiện chính sách đào tạo, bồi dưỡng, trọng dụng, đãi ngộ, tôn vinh đội ngũ cán bộ KHCN; tạo môi trường thuận lợi, điều kiện vật chất để đội ngũ cán bộ KHCN phát triển tài năng và hưởng lợi ích xứng đáng với giá trị lao động sáng tạo của mình” Lý thuyết và thực tiễn phát triển ở tất cả các quốc gia trên thế giới cho thấy, nguồn nhân lực đóng vai trò hết sức quan trọng đối với quá trình tăng trưởng và phát triển kinh tế. Trong giai đoạn đầu của quá trình phát triển, mô hình tăng trưởng kinh tế chủ yếu dựa vào tích lũy vốn vật chất. Tuy nhiên, quá trình tăng trưởng và phát triển kinh tế trong giai đoạn sau này sẽ chủ yếu dựa trên cải tiến công nghệ và phát triển vốn con người hay nhân lực, đặc biệt là nhân lực cho phát triển KH&CN. Trong bối cảnh hội nhập kinh tế, khi mà sự cạnh tranh diễn ra ngày càng gay gắt, nguồn nhân lực đóng vai trò ngày càng quan trọng. Việt Nam đứng trước đòi hỏi phải bằng mọi cách chuyển từ lợi thế so sánh dựa trên lao động giá rẻ và nhờ cậy vào tài nguyên, môi trường, sáng tạo sang lợi thế cạnh tranh chủ yếu dựa trên phát huy nguồn lực con người nhất là nguồn nhân lực chất lượng cao. Tuy nhiên, trong giai đoạn kinh tế thị trường hiện nay, mặc dù các Nghị quyết của Đảng, các văn bản pháp luật luôn đề cao vai trò của nhân tài trong khoa học nhưng trên thực tế hầu như chưa có chính sách nào cụ thể để thực sự trọng dụng, sử dụng và tôn vinh cán bộ khoa học. Đã đến lúc phải thay đổi tư duy về sử dụng, chính sách đãi ngộ và trọng dụng cán bộ KH&CN, phải coi đây là một vấn đề cấp bách cần được giải quyết kịp thời để giải quyết tình trạng “chảy chất xám” đang gia tăng trong các tổ chức khoa học và công nghệ. Mặt khác, chính sách tiền lương cho người làm khoa học và công nghệ chưa thỏa đáng. Có thể nói người làm công tác khoa học và công nghệ ở Việt Nam đang hưởng một chế độ tiền lương thấp nhất trong hệ thống thang bảng lương của công
chức, viên chức nhà nước. Điều này là nguyên nhân quan trọng làm cho hiện tượng “chảy chất xám” trong các tổ chức KH&CN gia tăng. Không nằm ngoài xu thế hiện nay, tại Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam, việc xây dựng chính sách thu hút nhân lực khoa học và công nghệ chất lượng cao cũng đang là vấn đề cấp thiết. Hàng năm số lượng cán bộ KH&CN đầu ngành, có trình độ chuyên môn cao đang ít dần và ngày càng suy giảm do hết tuổi lao động và sức khỏe không đảm bảo, đặc biệt thiếu cán bộ KH&CN trẻ kế cận có trình độ cao. Trong khi đó, hàng năm số lượng cán bộ trẻ có trình độ cao tốt nghiệp loại giỏi ở trong và ngoài nước về làm việc tại Viện Hàn lâm KH&CN Việt Nam thì rất ít do họ không được tạo động lực và đủ niềm say mê với hoạt động nghiên cứu khoa học, không đủ điều kiện để phấn đấu theo đuổi và gắn bó với sự nghiệp khoa học lâu dài. Vậy câu hỏi: làm thế nào để xây dựng nguồn nhân lực khoa học và công nghệ chất lượng cao, đặc biệt đối với những lĩnh vực KH&CN mới, lĩnh vực KH&CN tiên tiến, lĩnh vực KH&CN ưu tiên và xây dựng được những tổ chức KH&CN đạt trình độ quốc tế, thì việc xây dựng chính sách thu hút nhân lực khoa học và công nghệ chất lượng cao trong điều kiện tự chủ, tự chịu trách nhiệm tại Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam là hết sức cần thiết. Đã đến lúc chúng ta phải thay đổi cách trả lương cào bằng như hiện nay sang trả lương theo nhu cầu công việc, trả lương theo nhiệm vụ để tạo động lực và tạo môi trường thuận lợi, điều kiện vật chất để các nhà KH&CN phát triển tài năng và hưởng lợi ích xứng đáng với đúng giá trị lao động sáng tạo của mình. 2. Tổng quan tình hình nghiên cứu Hiện nay, các quốc gia đều có sự nhận thức sâu sắc về tầm quan trọng của nguồn nhân lực trong khoa học và công nghệ (KH&CN). Được coi là nguồn lực then chốt nhất trong các nguồn lực, nguồn nhân lực KH&CN sẽ tạo ra sự đổi mới mang tính cách mạng, thúc đẩy truyền bá tri thức về KH&CN, là động lực cho áp
TÀI LIỆU THAM KHẢO 1. Chính phủ nước Cộng hòa Xã hội chủ nghĩa Việt Nam (2005), Nghị định số 115/2005/NĐ-CP về quy định cơ chế tự chủ, tự chịu trách nhiệm của tổ chức khoa học và công nghệ công lập. 2. Chính phủ nước Cộng hòa Xã hội chủ nghĩa Việt Nam (2006), Nghị định số 43/2006/NĐ-CP về quy định quyền tự chủ, tự chịu trách nhiệm về thực hiện nhiệm vụ, tổ chức bộ máy, biên chế và tài chính đối với đơn vị sự nghiệp công lập. 3. Chính phủ nước Cộng hòa Xã hội chủ nghĩa Việt Nam (2007), Nghị định số 80/2007/NĐ-CP về doanh nghiệp khoa học và công nghệ. 4. Chính phủ nước Cộng hòa Xã hội chủ nghĩa Việt Nam (2010), Nghị định 96/2010/NĐ-CP ngày 20/9/2010 của Chính phủ về sửa đổi bổ sung một số điều của Nghị định 115/2005/NĐ-CP ngày 05/9/2005 quy định cơ chế tự chủ, tự chịu trách nhiệm của tổ chức khoa học và công nghệ công lập và Nghị định số 80/2007/NĐ-CP ngày 19/5/2007 của Chính phủ về doanh nghiệp khoa học và công nghệ. 5. Chính phủ nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam (2014), Nghị định số 40/2014/NĐ-CP ngày 12/5/2014 quy định việc sử dụng, trọng dụng cá nhân hoạt động KH&CN. 6. Chính phủ nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam (2014), Nghị định số 95/2014/NĐ-CP ngày 17/10/2014 quy định về đầu tư và cơ chế tài chính đối với hoạt động khoa học và công nghệ 7. Phan Xuân Dũng, Hồ Thị Mỹ Duệ (2006), Đổi mới quản lý và hoạt động các tổ chức Khoa học và Công nghệ theo cơ chế doanh nghiệp, NXB Chính trị Quốc gia, Hà Nội.
8. Vũ Cao Đàm, Trịnh Ngọc Thạch (2002), Giáo trình lý luận đại cương về Khoa học và công nghệ, NXB Đại học Quốc gia Hà Nội. 9. Vũ Cao Đàm (2009), Giáo trình Khoa học chính sách, NXB Đại học Quốc gia Hà Nội. 10.Vũ Cao Đàm (2003), Tập bài giảng Lý thuyết hệ thống, Trường Đại học KHXH&NV, Đại học Quốc gia Hà Nội 11.Vũ Cao Đàm (2009), Tuyển tập các công trình đã công bố, tập III NXB Thế giới. 12. Nguyễn Trọng Điều (2002), Quản lý nguồn nhân lực, NXB Chính trị quốc gia, Hà Nội, 13. Martin Hilb (2003), Quản trị nhân lực tổng thể: Mục tiêu- Chiến lược- Công cụ, NXB Thống kê, Hà Nội 14. Hà Duy Ngọ (2014), Đánh giá nhu cầu và đề xuất giải pháp cho công tác đào tạo, phát triển đội ngũ chuyên gia, cán bộ KH&CN, Kỷ yếu Hội thảo quốc gia về đào tạo, phát triển đội ngũ chuyên gia, cán bộ khoa học và công nghệ trong lĩnh vực tài nguyên và môi trường. 15. Hoàng Xuân Long, Phan Thu Hà (2005), Tự chủ, tự chịu trách nhiệm của các tổ chức nghiên cứu và phát triển Nhà nước, Tổng luận Khoa học–Công nghệ - Kinh tế, số 1-2005 (203), Bộ Khoa học và Công nghệ, Trung tâm Thông tin khoa học và công nghệ quốc gia. 16. Luật Khoa học và Công nghệ (2013), NXB Chính trị Quốc gia, Hà Nội. 17. Phạm Huy Tiến (2006): Bàn về thực hiện Nghị định 115/2005/NĐ-CP, Tạp chí Hoạt động Khoa học số tháng 12.2006, trang 28-29. 18. Nguyễn Thị Anh Thu (2000): Đổi mới chính sách nhân lực khoa học và công nghệ trong cơ quan nghiên cứu và phát triển, NXB Khoa học xã hội.
19. Đào Thanh Trường (2008), Di động xã hội của cộng đồng khoa học, Tạp chí Xã hội học.