Tóm tắt Luận văn Thạc sĩ Sư phạm Lịch sử: Phương pháp dạy học theo chủ đề trong chương trình Lịch sử lớp 11 (Vận dụng ở trường THPT Lương Tài, Bắc Ninh)

Chia sẻ: Dilysstran Dilysstran | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:17

Thêm vào BST

Báo xấu

22
lượt xem 2
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục tiêu nghiên cứu của đề tài là nghiên cứu chương trình, SGK môn Lịch sử ở trường THPT. Đề xuất một số cách thức xây dựng các chủ đề tiêu biểu trong chương trình Lịch sử ở trường THPT và PPDH phù hợp.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Tóm tắt Luận văn Thạc sĩ Sư phạm Lịch sử: Phương pháp dạy học theo chủ đề trong chương trình Lịch sử lớp 11 (Vận dụng ở trường THPT Lương Tài, Bắc Ninh)

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƢỜNG ĐẠI HỌC GIÁO DỤC TRƢƠNG THỊ HÒA PHƢƠNG PHÁP DẠY HỌC THEO CHỦ ĐỀ TRONG CHƢƠNG TRÌNH LỊCH SỬ LỚP 11 (VẬN DỤNG Ở TRƢỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG LƢƠNG TÀI, BẮC NINH) LUẬN VĂN THẠC SĨ NGÀNH SƢ PHẠM LỊCH SỬ HÀ NỘI – 2015
ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƢỜNG ĐẠI HỌC GIÁO DỤC TRƢƠNG THỊ HÒA PHƢƠNG PHÁP DẠY HỌC THEO CHỦ ĐỀ TRONG CHƢƠNG TRÌNH LỊCH SỬ LỚP 11 (VẬN DỤNG Ở TRƢỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG LƢƠNG TÀI, BẮC NINH) LUẬN VĂN THẠC SĨ NGÀNH SƢ PHẠM LỊCH SỬ CHUYÊN NGÀNH: LÍ LUẬN VÀ PHƢƠNG PHÁP DẠY HỌC BỘ MÔN LỊCH SỬ Mã số: 60140111 Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: TS. Hoàng Thanh Tú HÀ NỘI – 2015
MỤC LỤC Lời cảm ơn ......................................................................................................... i Danh mục các chữ viết tắt ................................................................................ ii Danh mục các bảng ......................................................................................... ii3 Danh mục các biểu đồ ..................................................................................... 3v MỞ ĐẦU ........................................................................................................... 5 1. Lý do chọn đề tài ........................................................................................... 5 2. Lịch sử nghiên cứu vấn đề .......................... Error! Bookmark not defined. 3. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu............................................................... 11 4. Mục đích, nhiệm vụ nghiên cứu.................................................................. 11 5. Cơ sở phƣơng pháp luận và phƣơng pháp nghiên cứu ............................... 12 6. Giả thuyết khoa học .................................................................................... 12 7. Đóng góp của đề tài..................................................................................... 13 8. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của đề tài .................................................... 13 9. Cấu trúc luận văn ........................................................................................ 13 CHƢƠNG 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA VIỆC VẬN DỤNG DẠY HỌC THEO CHỦ ĐỀ TRONG MÔN LỊCH SỬ Ở TRƢỜNG THPT Error! Bookmark not defined. 1.1. Cơ sở lý luận ............................................ Error! Bookmark not defined. 1.1.1. Một số khái niệm cơ bản ....................... Error! Bookmark not defined. 1.1.2. Vai trò, ý nghĩa của việc vận dụng dạy học theo chủ đề trong môn LS ở trường THPT ................................................... Error! Bookmark not defined. 1.1.3. Yêu cầu cơ bản khi vận dụng dạy học theo chủ đề trong môn LS ở trường THPT ................................................... Error! Bookmark not defined. 1.1.4. Một số định hướng vận dụng dạy học theo chủ đề trong môn LS ở trường THPT ................................................... Error! Bookmark not defined. 1.2. Thực trạng vận dụng dạy học theo chủ đề trong môn LS ở trƣờng THPT Error! Bookmark not defined.
1.2.1. Mục đích, nội dung điều tra, khảo sát .. Error! Bookmark not defined. 1.2.2. Kết quả khảo sát .................................... Error! Bookmark not defined. 1.2.3. Những vấn đề đặt ra cần giải quyết ...... Error! Bookmark not defined. CHƢƠNG 2. XÂY DỰNG MỘT SỐ CHỦ ĐỀ TRONG CHƢƠNG TRÌNH LỊCH SỬ LỚP 11 Ở TRƢỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG .............. Error! Bookmark not defined. 2.1. Vị trí, mục tiêu, nội dung cơ bản của chƣơng trình Lịch sử lớp ....... Error! Bookmark not defined. 2.1.1. Cấu trúc chương trình Lịch sử lớp 11... Error! Bookmark not defined. 2.1.2. Nội dung kiến thức chương trình Lịch sử lớp 11Error! Bookmark not defined. 2.2. Xây dựng các chủ đề trong chƣơng trình Lịch sử lớp 11 ở Trƣờng THPT Lƣơng Tài, Bắc Ninh....................................... Error! Bookmark not defined. 2.2.1. Cơ sở xây dựng các chủ đề trong chương trình Lịch sử lớp 11 ở Trường THPT Lương Tài, Bắc Ninh ............................ Error! Bookmark not defined. 2.2.2. Xây dựng các chủ đề Lịch sử ................ Error! Bookmark not defined. CHƢƠNG 3. MỘT SỐ PHƢƠNG PHÁP DẠY HỌC THEO CHỦ ĐỀ TRONG CHƢƠNG TRÌNH LỊCH SỬ LỚP 11 Ở TRƢỜNG THPT LƢƠNG TÀI, BẮC NINH. THỰC NGHIỆM SƢ PHẠMError! Bookmark not defined. 3.1. Một số nguyên tắc và yêu cầu khi lựa chọn phƣơng pháp dạy học theo chủ đề .............................................................. Error! Bookmark not defined. 3.2. Một số phƣơng pháp dạy học phù hợp với các chủ đề của chƣơng trình Lịch sử lớp 11 ở trƣờng THPT Lƣơng Tài, Bắc NinhError! Bookmark not defined. 3.2.4. Dạy học nêu vấn đề ............................... Error! Bookmark not defined. 3.2.5. Dạy học theo dự án ............................... Error! Bookmark not defined. 3.3. Thực nghiệm sƣ phạm .............................. Error! Bookmark not defined. 3.3.1. Mục đích thực nghiệm sư phạm ............ Error! Bookmark not defined.
3.3.2. Đối tượng và thời gian thực nghiệm ..... Error! Bookmark not defined. 3.3.3. Nội dung và phương pháp thực nghiệm Error! Bookmark not defined. 3.3.4. Kết quả thực nghiệm ............................. Error! Bookmark not defined. KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ ................. Error! Bookmark not defined. TÀI LIỆU THAM KHẢO ............................................................................... 14 PHỤ LỤC ........................................................ Error! Bookmark not defined. MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Đất nƣớc ta đang bƣớc vào giai đoạn công nghiệp hóa, hiện đại hóa với mục tiêu đến năm 2020 Việt Nam sẽ từ một nƣớc nông nghiệp về cơ bản trở thành nƣớc công nghiệp, hội nhập với cộng đồng quốc tế. Xuất phát từ yêu cầu đó đòi hỏi giáo dục phải có những chuyển biến mới để đào tạo ra lớp ngƣời lao động năng động, sáng tạo và phát triển toàn diện. Cùng với các môn học khác, môn Lịch sử trong trƣờng phổ thông góp phần to lớn trong việc giáo dục thế hệ trẻ thành nguồn nhân lực chất lƣợng cao. Nâng cao chất lƣợng giáo dục đƣợc xem là vấn đề sống còn. Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc về giáo dục chỉ rõ: “Đổi mới chương trình, nội dung, phương pháp dạy và học, phương pháp thi và kiểm tra theo hướng hiện đại, nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện, đặc biệt coi trọng giáo dục lý tưởng, giáo dục truyền thống lịch sử cách mạng, đạo đức, lối sống, năng lực sáng tạo, kỹ năng thực hành, tác phong công nghiệp, ý thức trách nhiệm xã hội” [34, tr.131]. Thực tiễn giáo dục trong những năm gần đây cho thấy, việc giáo dục Lịch sử cho học sinh đã có những bƣớc phát triển nhất định. Nhiều giáo viên cố gắng trong cải tiến phƣơng pháp và nâng cao tính hấp dẫn của môn học. Một số học sinh đã vƣơn lên đạt điểm cao trong các kì thi học sinh giỏi môn Lịch sử. Tuy nhiên, do nhiều nguyên nhân khác nhau, hiệu quả giáo dục Lịch sử còn nhiều bất cập, hạn chế gây ra sự bức xúc và trở thành nỗi lo âu của cả
xã hội. Điều đó không chỉ đƣợc phản ánh qua điểm số các kì thi tốt nghiệp phổ thông và thi tuyển vào đại học, cao đẳng mà còn qua kết quả điều tra xã hội học, qua các sân chơi truyền hình và dƣ luận xã hội. Dạy học tích hợp là một trong những quan điểm dạy học phù hợp với mục tiêu đổi mới và đáp ứng đƣợc nhu cầu học tập của học sinh hiện nay. Dạy học tích hợp góp phần tạo tƣ duy lôgic cho học sinh, kiến thức cung cấp cho phổ thông, trƣớc hết là Văn học, Địa lí, GDCD. Học sinh có vai trò tích cực, chủ động trong việc học tập theo hƣớng tích hợp vì ở đây các em huy động những kiến thức đã học để hiểu sâu, toàn diện một sự kiện. Các em đƣợc ôn tập, củng cố, tổng hợp các kiến thức ở mức cao hơn và biết vận dụng thông minh trong học tập. Tuy không đề cập nhiều theo hƣớng tích hợp chủ đề nhƣng tài liệu đã tập trung phân tích rõ ý nghĩa của dạy học tích hợp trong xu thế phát triển chung của giáo dục hiện nay đặc biệt là nhấn mạnh sự tích hợp liên môn giữa các môn học. Tài liệu đƣợc biên soạn với mục đích hƣớng dẫn ôn tập nhƣ: “Hướng dẫn học và ôn tập lịch sử trung học phổ thông” tập 1, tập 2 (2003) cũng do Phan Ngọc Liên chủ biên chỉ ra: việc ôn tập tổng kết trong môn Lịch sử ở trƣờng phổ thông phải chú ý đến mối quan hệ giữa lịch sử dân tộc và lịch sử thế giới. Do đó, chúng ta có thể vận dụng dạy học theo chủ đề trong các bài ôn tập để củng cố kiến thức cho học sinh đồng thời chú ý đến việc xây dựng các chủ đề tích hợp kiến thức lịch sử thế giới và lịch sử Việt Nam. Phƣơng pháp dạy học Lịch sử theo chủ đề tạo cho giáo viên có thể linh hoạt trong quá trình giảng dạy, học sinh học đƣợc nhiều và chủ động tìm tòi, chiếm lĩnh kiến thức. Hơn nữa khi học theo chủ đề sẽ giúp học sinh ôn tập có hệ thống và dễ dàng ghi nhớ kiến thức. Trong cuốn Phương pháp ôn tập Lịch sử ở trường phổ thông – Một số vấn đề lý luận và thực tiễn (2012) TS. Hoàng Thanh Tú đã chỉ ra việc căn cứ vào trình độ học sinh, loại bài ôn tập trong chƣơng trình, mục tiêu cần đạt để lựa chọn, cấu trúc nội dung ôn tập phù hợp
với hình thức tổ chức và phƣơng pháp tiến hành. “Các nội dung ôn tập có thể cấu trúc theo hai kiểu điển hình là cấu trúc theo chủ đề khái quát và so sánh các sự kiện trong mối quan hệ đồng đại/lịch đại và cấu trúc theo chủ đề tương ứng với các nội dung về chính trị, kinh tế, xã hội, văn hóa, khởi nghĩa, kháng chiến, chiến tranh”[29, tr. 215-216]. Dạy và học Lịch sử theo các chủ đề, chuyên đề không chỉ tạo tƣ duy logic cho học sinh, tăng khả năng hiểu bài…mà còn giúp quá trình ôn tập hiệu quả hơn. Trên cơ sở đó học sinh đƣợc ôn tập, củng cố, tổng hợp các kiến thức ở mức độ cao và biết vận dụng sáng tạo trong học tập. Trong giáo trình “Phương pháp dạy học môn Lịch sử ở trường THPT” của PGS.TS Vũ Quang Hiển và TS. Hoàng Thanh Tú đồng chủ biên (2014) đã trình bày khái niệm chung về dạy học tích hợp và nhấn mạnh vận dụng tích hợp trong môn Lịch sử, nhiệm vụ của giáo viên và học sinh cũng nhƣ những ƣu điểm của dạy học tích hợp. Theo đó, môn Lịch sử có thể đƣợc tích hợp lại thành các chủ đề, chuyên đề vì giữa các chƣơng, các bài, các phần có mối quan hệ chặt chẽ giúp cho học sinh hình thành kiến thức một cách có hệ thống. Có thể tích hợp liên môn giữa môn học Lịch sử với các môn học khác làm cho kiến thức các môn học bổ sung cho nhau, giúp học sinh hiểu sâu sắc hơn các sự kiện đã học. Giáo viên là ngƣời chủ động trong việc phân tích nội dung chƣơng trình và lựa chọn các phƣơng pháp, phƣơng tiện phối hợp trong quá trình dạy học tích hợp. Và khâu chuẩn bị bài của học sinh là một yếu tố quan trọng quyết định sự thành công của phƣơng pháp này. Trong cuốn “Một số chuyên đề phương pháp dạy học Lịch sử”(2002) TS. Ngô Minh Oanh trong bài viết “Về mối quan hệ giữa kiến thức lịch sử thế giới và lịch sử Việt Nam ở trường phổ thông” đã nêu lên cơ sở thực tiễn và cơ sở khoa học của vấn đề và con đƣờng, biện pháp sử dụng kiến thức lịch sử thế giới để dạy tốt lịch sử Việt Nam. Vận dụng kiến thức lịch sử thế giới để dạy tốt lịch sử Việt Nam là một biện pháp nâng cao hiệu quả dạy học và vai trò của ngƣời giáo viên là vô cùng quan trọng trong việc vận dụng sáng tạo các
phƣơng pháp và biện pháp dạy học thích hợp. Từ mối quan hệ mật thiết gắn bó giữa lịch sử thế giới và lịch sử Việt Nam chúng ta có thể xây dựng đƣợc các chủ đề lịch sử phù hợp dựa trên sự tích hợp kiến thức lịch sử thế giới và Việt Nam góp phần giúp học sinh hiểu sâu sắc hơn tiến trình lịch sử dân tộc, so sánh với các dân tộc trên thế giới cũng nhƣ sự đóng góp của dân tộc vào lịch sử nhân loại. TS. Nguyễn Anh Dũng trong bài viết “Tích hợp kiến thức các bộ môn khoa học xã hội trong dạy học Lịch sử ở trường phổ thông” in trong “Một số chuyên đề phương pháp dạy học Lịch sử” (2002) đã trình bày một số vấn đề về tích hợp các kiến thức bộ môn khoa học xã hội (chủ yếu là Địa lý, Văn học, GDCD) trong dạy học lịch sử. Tuy chỉ khái quát về xu hƣớng tích hợp liên môn trong dạy học Lịch sử mà không đề cập đến tích hợp lịch sử theo chủ đề nhƣng bài viết đã nhấn mạnh xu hƣớng tích hợp ngày càng phổ biến ở trong nƣớc cũng nhƣ trên thế giới và hiệu quả to lớn khi dạy học tích hợp. Ở một góc nhìn khác, nhà sƣ phạm N.G.Đai-ri (1973) lại tiến hành phân tích và chỉ rõ những yêu cầu quan trọng nhất của giờ học và việc chuẩn bị giờ học lịch sử trong chuyên khảo “Chuẩn bị giờ học lịch sử như thế nào?”. Tác giả nhấn mạnh đến việc thiết lập hệ thống kiến thức trong các bài học vì “Nội dung của hầu như giờ học nào cũng đều gắn bó chặt chẽ với những giờ học trước và giờ học sau” [11, tr. 98]. Việc xây dựng thành các chủ đề trong môn Lịch sử sẽ giúp học sinh thấy rõ hệ thống kiến thức vì các sự kiện có mối quan hệ gắn bó với nhau. Trong luận văn thạc sĩ “Một số biện pháp đổi mới phương pháp dạy học Lịch sử ở trường phổ thông trong xu thế hội nhập quốc tế hiện nay” (2010) của Trần Thùy Chi cũng đã trình bày vận dụng dạy học theo quan điểm tích hợp liên môn. Theo đó, khi vận dụng liên môn trong dạy học Lịch sử có thể vận dụng dạy học tích hợp các chuyên ngành Lịch sử trong một giai đoạn lịch sử và dạy học tích hợp các chuyên ngành Lịch sử theo một chủ đề, chuyên đề và dạy học tích hợp liên môn giữa Lịch sử với Văn học, Địa lí,
GDCD… Dạy học tích hợp theo quan điểm liên môn là một phƣơng pháp dạy học phù hợp với đặc trƣng môn học, yêu cầu đổi mới của giáo dục. “Xu thế tích hợp môn học trong nhà trường phổ thông” đăng trên Tạp chí giáo dục 2/2002 của TS. Nguyễn Minh Phƣơng và TS. Cao Thị Thặng đã nêu lên những quan điểm chung về tích hợp, xu hƣớng tích hợp ở nƣớc ngoài và đề xuất xây dựng môn học theo quan điểm tích hợp ở Việt Nam. Theo đó, ta thấy đƣợc tích hợp là một xu hƣớng mới đã và đang đƣợc nhiều nƣớc trên thế giới quan tâm thực hiện với nhiều hiệu quả to lớn. Nƣớc ta đang tiến tới xây dựng một chƣơng trình và bộ SGK Lịch sử phù hợp với yêu cầu của đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục phổ thông sau năm 2015. PGS.TS. Nghiêm Đình Vỳ trong báo cáo tham luận “Một số suy nghĩ ban đầu về định hướng xây dựng chương trình và SGK môn Lịch sử ở trường phổ thông sau 2015” tại Hội thảo khoa học quốc gia về dạy học Lịch sử ở trường phổ thông Việt Nam đã nhấn mạnh: Hiện nay môn Lịch sử ở THPT đang được học theo chương trình đồng tâm với THCS, nhưng mức độ chưa được tốt. Chúng tôi đề nghị không nên học lặp lại mà nên áp dụng dạy theo chủ đề cả về lịch sử thế giới và lịch sử Việt Nam. Nói như vậy không có nghĩa là môn Lịch sử là môn tự chọn, mà như trên tôi đã đề nghị phải là môn cơ bản, bắt buộc. Nhưng vẫn nên theo xu thế là trong nội bộ môn Lịch sử có những chủ đề bắt buộc và có cả chủ đề tự chọn”. Xuất phát từ thực trạng dạy và học môn Lịch sử ở trƣờng phổ thông hiện nay thì yêu cầu đổi mới là vấn đề cấp bách. Dự kiến dạy học lịch sử theo những chủ đề là một trong những hƣớng đi phù hợp và đúng đắn với thực tế giáo dục của chúng ta hiện nay. Đó là xu thế phát triển chung mà nhiều nƣớc trên thế giới đã và đang thực hiện với nhiều những thành tựu to lớn. TS. Nguyễn Xuân Trƣờng trong bài viết“Nhìn nhận lại chương trình, SGK Lịch sử hiện hành và một số vấn đề trao đổi, định hướng xây dựng chương trình, SGK sau năm 2015” tại Hội thảo khoa học quốc gia về dạy học Lịch sử ở trường phổ thông Việt Nam đã đề xuất ở cấp THPT, nội dung
kiến thức lịch sử không lặp lại tiến trình nhƣ THCS, mà đƣợc thiết kế thành các chủ đề. Tuy nhiên, phải đảm bảo tính toàn diện giữa các chủ đề về chiến tranh với chủ đề về kinh tế, văn hóa. Nhƣ vậy, có thể thấy dạy học theo chủ đề là một trong những định hƣớng đƣợc nhiều nhà nghiên cứu, nhà quản lý giáo dục đƣa ra tại hội thảo và đây là một trong những hƣớng đi đúng đắn, phù hợp với thực trạng dạy và học Lịch sử ở nƣớc ta hiện nay góp phần xây dựng chƣơng trình SGK mới sau năm 2015. Tháng 10 năm 2013 một hội thảo quốc tế “Đổi mới và hiện đại hóa chương trình và sách giáo khoa theo định hướng phát triển bền vững” đƣợc tổ chức tại Hà Nội nhằm tăng cƣờng hợp tác, nghiên cứu, trao đổi kinh nghiệm phục vụ cho chƣơng trình đổi mới sau năm 2015. Trong hội thảo, TS. Hoàng Thanh Tú đã trình bày quan điểm của mình về vai trò của SGK và đề xuất ý kiến cho SGK mới trong bài viết “Biên soạn và sử dụng sách giáo khoa lịch sử phổ thông theo định hướng phát triển năng lực của học sinh”. Qua khảo sát ý kiến đánh giá mong muốn của GV và HS về SGK Lịch sử, cũng nhƣ ƣu điểm trong SGK của các nƣớc nhƣ Vƣơng quốc Anh và Australia tác giả đề xuất ý kiến cho việc biên soạn SGK mới trong dạy học môn học Lịch sử ở Việt Nam theo định hƣớng phát triển năng lực của HS THPT. Về nội dung, theo các chủ đề của chƣơng trình quốc gia, SGK đƣợc biên soạn theo hƣớng tích hợp lịch sử thế giới và lịch sử Việt Nam, các sự kiện quan trọng đƣợc lựa chọn làm chủ đề nghiên cứu sâu (bắt buộc hoặc tự chọn), tập trung vào những vấn đề gắn với thực tiễn cuộc sống hoặc có ý nghĩa với HS trong hiện tại và tƣơng lai. Cũng tại hội thảo này, PGS. TS. Nghiêm Đình Vỳ đã đề xuất “Đổi mới việc biên soạn SHK Lịch sử ở trường phổ thông trong quá trình hội nhập quốc tế”. Trong đó trình bày dự kiến SGK ở trƣờng trung học phổ thông nên viết dƣới dạng chủ đề. Chủ đề cũng chính là sự tích hợp kiến thức môn học gồm những nội dung có tính tổng quát, có thể riêng biệt cũng có thể liên quan đến nhiều lĩnh vực, liên quan giữa thế giới và Việt Nam, gắn liền với thực
tiễn. Tác giả cũng nhấn mạnh đây là xu thế hiện nay của nhiều nƣớc trên thế giới. Nhìn chung, các công trình nghiên cứu ở trên đã trình bày những nội dung cơ bản về dạy học tích hợp và nhấn mạnh vận dụng dạy học tích hợp trong môn Lịch sử, nhiệm vụ của giáo viên và học sinh cũng nhƣ những ƣu điểm của dạy học tích hợp. Khẳng định tích hợp là một xu hƣớng chung của nhiều nƣớc trên thế giới và là xu thế tất yếu trong quá trình đổi mới ở nƣớc ta. Tuy nhiên, các tài liệu chƣa đi sâu vào việc xây dựng các chủ đề tích hợp trong môn Lịch sử, vận dụng các phƣơng pháp dạy học vào dạy các chủ đề Lịch sử. Trên cơ sở đó, luận văn sẽ đi sâu vào trình bày cơ sở lí luận, thực tiễn của dạy học Lịch sử theo chủ đề, đề xuất một số chủ đề và phƣơng pháp dạy học các chủ đề đó trong chƣơng trình Lịch sử lớp 11 THPT và áp dụng cho đối tƣợng học sinh tại trƣờng THPT Lƣơng Tài. 2. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu 3.1. Đối tượng nghiên cứu Phƣơng pháp dạy học theo chủ đề trong chƣơng trình Lịch sử lớp 11 ở trƣờng THPT. 3.2. Phạm vi nghiên cứu Về nội dung: Dạy học tích hợp các chủ đề trong môn Lịch sử và vận dụng trong chƣơng trình môn Lịch sử lớp 11 THPT. Về địa bàn khảo sát: Các trƣờng THPT trên địa bàn tỉnh Bắc Ninh (THPT Lƣơng Tài, THPT Thuận Thành 1, THPT Gia Bình 1). Về hình thức tổ chức dạy học: tập trung vào bài nội khóa Về địa bàn thực nghiệm: THPT Lƣơng Tài, Bắc Ninh. 3. Mục đích, nhiệm vụ nghiên cứu 4.1. Mục đích Đề xuất cách thức xây dựng một số chủ đề trong môn Lịch sử lớp 11 THPT (Chƣơng trình Chuẩn) và PPDH phù hợp các chủ đề đó, đáp ứng yêu
cầu dạy học tích hợp, góp phần nâng cao chất lƣợng dạy học Lịch sử ở trƣờng trung học phổ thông. 3.2. Nhiệm vụ Để đạt đƣợc mục tiêu trên, đề tài thực hiện các nhiệm vụ: - Nghiên cứu cơ sở lý luận về dạy học theo chủ đề trong môn Lịch sử ở trƣờng THPT. - Tiến hành điều tra cơ bản đối với giáo viên và học sinh ở một số trƣờng THPT để đánh giá thực trạng việc dạy học Lịch sử theo các chủ đề. - Nghiên cứu chƣơng trình, SGK môn Lịch sử ở trƣờng THPT. - Đề xuất một số cách thức xây dựng các chủ đề tiêu biểu trong chƣơng trình Lịch sử ở trƣờng THPT và PPDH phù hợp. - Tiến hành thực nghiệm sƣ phạm. 4. Cơ sở phƣơng pháp luận và phƣơng pháp nghiên cứu 5.1. Cơ sở phương pháp luận Dựa trên những quan điểm của chủ nghĩa Mác Lênin, tƣ tƣởng Hồ Chí Minh, quan điểm đƣờng lối của Đảng và Nhà nƣớc ta về lịch sử, giáo dục. 4.2. Phương pháp nghiên cứu Phƣơng pháp nghiên cứu lý luận: Sƣu tầm, tổng hợp, phân tích hệ thống, khái quát hóa những tài liệu từ sách, báo, tạp chí…về lý luận phƣơng pháp dạy học, đổi mới phƣơng pháp dạy học, dạy học theo các chủ đề, phân tích nội dung chƣơng trình, SGK lớp 11. Phƣơng pháp nghiên cứu thực tiễn: quan sát, dự giờ, trao đổi với giáo viên, học sinh, điều tra xã hội học để đánh giá về thực trạng dạy học theo chủ đề trong dạy học Lịch sử ở trƣờng THPT; điều tra bằng phiếu hỏi và thực nghiệm SP nhằm kiểm tra, đối chứng kết quả nghiên cứu của luận văn. Phƣơng pháp thống kê toán học: xử lý số liệu bằng phần mềm SPSS 22.0.
5. Giả thuyết khoa học Nếu xây dựng đƣợc các chủ đề và tổ chức tốt các hoạt động dạy học Lịch sử theo chủ đề ở trƣờng trung học phổ thông theo hƣớng đề xuất của đề tài sẽ góp phần tạo tƣ duy logic cho học sinh, đồng thời đóng góp đề xuất vào quá trình biên soạn các chủ đề trong chƣơng trình môn Lịch sử sau năm 2015. 6. Đóng góp của đề tài Thực hiện tốt những nhiệm vụ đề ra, luận văn góp phần: Khẳng định vai trò, ý nghĩa của phƣơng pháp dạy học theo chủ đề đặc biệt là vận dụng trong dạy học Lịch sử ở trƣờng THPT theo hƣớng phát huy hứng thú, tính tích cực, chủ động của học sinh. Đề xuất một số cách thức xây dựng các chủ đề trong dạy học Lịch sử ở trƣờng THPT và lựa chọn PPDH phù hợp. Đặc biệt trong xu thế chung của việc đổi mới chƣơng trình và SGK lịch sử sau năm 2015 theo hƣớng tích hợp các chủ đề sẽ cung cấp cho giáo viên và học sinh có bƣớc tiếp cận ban đầu, sẵn sàng và chủ động trong dạy và học lịch sử theo yêu cầu mới. 7. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của đề tài Ý nghĩa khoa học: làm phong phú thêm lí luận PPDHLS nói chung và vấn đề xây dựng các chủ đề, phƣơng pháp dạy học các chủ đề trong chƣơng trình môn Lịch sử ở trƣờng THPT nói riêng. Ý nghĩa thực tiễn: là nguồn tài liệu tham khảo cho sinh viên các trƣờng Cao đẳng, Đại học Sƣ phạm, Đại học Giáo dục; GV môn LS và bản thân tác giả luận văn vận dụng trong quá trình DHLS ở trƣờng THPT. 8. Cấu trúc luận văn Ngoài phần mở đầu, kết luận, danh mục tài liệu tham khảo, phụ lục luận văn gồm có 3 chƣơng: Chƣơng 1: Cơ sở lý luận và thực tiễn của việc vận dụng dạy học theo chủ đề trong môn Lịch sử ở trƣờng THPT.
Chƣơng 2: Xây dựng một số chủ đề cho chƣơng trình Lịch sử 11 ở trƣờng THPT. Chƣơng 3: Một số phƣơng pháp dạy học theo chủ đề trong dạy học Lịch sử 11 ở trƣờng THPT Lƣơng Tài, Bắc Ninh. Thực nghiệm sƣ phạm. TÀI LIỆU THAM KHẢO 1. Bộ Giáo dục và đào tạo, Tài liệu lƣu hành nội bộ (2009), Chương trình dạy học chuyên sâu môn Lịch sử. 2. Bộ Giáo dục và đào tạo, Dự thảo chương trình giáo dục phổ thông tổng thể (trong chương trình giáo dục phổ thông mới). 3. Bộ Giáo dục và đào tạo, Kỉ yếu hội thảo khoa học quốc gia về dạy học Lịch sử ở trường phổ thông Việt Nam (2012), Nxb Giáo dục Việt Nam. 4. Bộ Giáo dục và đào tạo, Kỉ yếu hội thảo quốc tế đổi mới và hiện đại hóa chương trình và sách giáo khoa theo định hướng phát triển bền vững. Nxb Giáo dục Việt Nam. 5. Bộ Giáo dục và đào tạo, Tài liệu bồi dưỡng giáo viên thực hiện chương trình, sách giáo khoa lớp 11 môn Lịch sử. Nxb Giáo dục Hà Nội. 6. Trần Thùy Chi (2010), Một số biện pháp đổi mới phương pháp dạy học Lịch sử ở trường phổ thông trong xu thế hội nhập quốc tế hiện nay. Luận văn thạc sĩ, Trƣờng Đại học Sƣ phạm Hà Nội. 7. Nguyễn Thị Côi (2011), Các con đường, biện pháp nâng cao hiệu quả dạy học Lịch sử ở trường phổ thông. Nxb Đại học Sƣ phạm, Hà Nội. 8. Nguyễn Thị Côi (2011), Ôn luyện và kiểm tra lịch sử 11. Nxb Đại học Quốc gia Thành phố Hồ Chí Minh.
9. Nguyễn Thị Côi (Chủ biên) (2011), Rèn luyện kĩ năng nghiệp vụ sư phạm môn Lịch sử. Nxb Đại học Sƣ phạm, Hà Nội. 10. Phạm Kim Chung (2015), Bài giảng dạy học tích hợp. Trƣờng Đại học Giáo dục. 11. N.G. Đai-ri (1973), Chuẩn bị giờ học Lịch sử như thế nào. Nxb Giáo dục, Hà Nội. 12. Vũ Quang Hiển, Hoàng Thanh Tú (Chủ biên) (2014), Phương pháp dạy học môn Lịch sử ở trường phổ thông. Nxb Đại học Quốc gia Hà Nội. 13. Nguyễn Bội Hoàn (2003), Một số biện pháp sư phạm nâng cao hiệu quả sử dụng kiến thức lịch sử thế giới trong dạy học lịch sử dân tộc lớp 12 THPT giai đoạn 1919 – 1945. Khóa luận tốt nghiệp, Trƣờng Đại học Sƣ phạm Hà Nội. 14. Trần Bá Hoành (2006), Đổi mới phương pháp dạy học, chương trình, sách giáo khoa. Nxb Đại học sƣ phạm Hà Nội. 15. Đặng Thành Hƣng (2002), Dạy học hiện đại. Nxb Đại học Quốc gia Hà Nội. 16. Kiều Thế Hƣng (1999), Hệ thống thao tác sư phạm trong dạy học lịch sử ở trường phổ thông trung học. Nxb ĐHQG Hà Nội. 17. I.F. Kharlamốp (1978). Phát huy tích cực học tập của học sinh như thế nào, tập 1. Nxb Giáo dục, Hà Nội. 18. I.F. Kharlamốp (1978). Phát huy tích cực học tập của học sinh như thế nào, tập 2. Nxb Giáo dục, Hà Nội. 19. Phan Ngọc Liên (Chủ biên), Trịnh Đình Tùng, Nguyễn Thị Côi (2010), Phương pháp dạy học Lịch sử, tập 1. Nxb Đại học Sƣ phạm, Hà Nội. 20. Phan Ngọc Liên (Chủ biên), Trịnh Đình Tùng, Nguyễn Thị Côi (2010), Phương pháp dạy học Lịch sử, tập 2. Nxb Đại học Sƣ pham, Hà Nội.
21. Phan Ngọc Liên (2000), Từ điển thuật ngữ Lịch sử phổ thông. Nxb Đại học Quốc gia Hà Nội. 22. Phan Ngọc Liên, Trịnh Đình Tùng, Nguyễn Thị Côi, Trần Vĩnh Tƣờng (2002), Một số chuyên đề phương pháp dạy học Lịch sử. Nxb Đại học quốc gia Hà Nội. 23. Phan Ngọc Liên (2005), Đổi mới phương pháp dạy học lịch sử ở trường phổ thông (Một số chuyên đề). Nxb Đại học Sƣ phạm Hà Nội. 24. Phan Ngọc Liên (2009), Lịch sử 11, Sách giáo viên. Nxb Giáo dục. 25. Lê Hồng Nhung (2012), Tích hợp các loại hình nghệ thuật vào dạy học các cuộc chiến tranh và cách mạng tiêu biểu trong chương trình lịch sử Trung học phổ thông (Chương trình chuẩn). Khóa luận tốt nghiệp, Trƣờng Đại học Giáo dục. 26. Nguyễn Minh Phƣơng, Cao Thị Thặng (2002), “Xu thế tích hợp môn học trong nhà trƣờng phổ thông”, Tạp chí giáo dục, số 22 , tr.13 - 16. 27. Đào Trọng Quang (7/1997), “Biên soạn sách giáo khoa theo quan điểm tích hợp cơ sở lí luận và một số kinh nghiệm”, Nghiên cứu giáo dục, tr.24 - 26. 28. Sách giáo khoa Lịch sử trường trung học một số nước (1999), Hà Nội: Dự án phát triển giáo dục Trung học cơ sở. 29. Hoàng Thanh Tú (2012), Phương pháp ôn tập Lịch sử ở trường Trung học phổ thông một số vấn đề lý luận và thực tiễn. Nxb Đại học Quốc gia Hà Nội. 30. Trịnh Đình Tùng (Chủ biên ) (2007), Hướng dẫn trả lời câu hỏi và bài tập lịch sử 11. Nxb Đại học Quốc gia thành phố Hồ Chí Minh.
31. Thái Duy Tuyên (1999), Những vấn đề cơ bản giáo dục học hiện đại. Nxb Giáo dục, Hà Nội. 32. Thái Duy Tuyên (2001), Giáo dục học hiện đại. Nxb Giáo dục, Hà Nội. 33. Đậu Thị Hải Vân (2003), Sử dụng tài liệu văn học để nâng cao hiệu quả bài học lịch sử trong dạy học chương II "Khái quát tiến trình lịch sử Việt Nam từ giữa thế kỉ XIX đến hết chiến tranh thế giới thứ nhất". Khóa luận tốt nghiệp, Trƣờng Đại học Sƣ phạm Hà Nội. 34. Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XI. Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội, 2011. 35. Vũ Duy Yên (1997), “Mấy suy nghĩ về vấn đề đổi mới phƣơng pháp dạy học”. Nghiên cứu giáo dục , tr.14. 36. (2005) Từ điển Giáo dục học. Nxb Giáo dục. 37. (2009) Từ điển Tiếng Việt. Nxb Giáo dục.