Tóm tắt Luận văn Thạc sĩ Triết học: Vai trò của khoa học trong quá trình phát triển kinh tế tri thức ở Việt nam hiện nay

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI<br /> TRUNG TÂM ĐÀO TẠO, BỒI DƯỠNG GIẢNG VIÊN LÝ LUẬN CHÍNH TRỊ<br /> <br /> ---------***--------<br /> <br /> NGUYỄN VĂN THẮNG<br /> <br /> VAI TRÒ CỦA KHOA HỌC TRONG QUÁ TRÌNH PHÁT TRIỂN<br /> KINH TẾ TRI THỨC Ở VIỆT NAM HIỆN NAY<br /> LUẬN VĂN THẠC SỸ TRIẾT HỌC<br /> <br /> Hà nội, năm 2008<br /> <br /> 1<br /> <br /> MỤC LỤC<br /> Trang<br /> MỞ ĐẦU ………….………….……………………………………………… 1<br /> Chương 1: Khoa học và một số vấn đề lý luận về kinh tế tri thức..……..... 9<br /> 1.1. Khoa học và vai trò của khoa học trong quá trình phát<br /> triển kinh tế - xã hội…...…..……………………….……………….……….... 9<br /> 1.1.1. Khoa học - một hình thái ý thức xã hội đặc biệt.……………………..... 9<br /> 1.1.2. Vai trò của khoa học trong quá trình phát triển kinh tế - xã hội……… 10<br /> 1.2. Một số vấn đề lý luận về kinh tế tri thức…..….….……………………....15<br /> 1.2.1. Khái niệm, đặc trưng của kinh tế tri thức……………..………………….….. 15<br /> 1.2.2. Kinh tế tri thức - sự phát triển tất yếu của lực lượng<br /> sản xuất trong giai đoạn hiện nay……………………….……………...…… 23<br /> 1.3. Khoa học - nhân tố quyết định trong quá trình phát triển<br /> kinh tế tri thức……………...……………...…..………….……………….... 28<br /> Chương 2 : Thực trạng kinh tế - xã hội và yêu cầu khách quan<br /> của việc phát huy vai trò của khoa học trong quá trình phát triển<br /> kinh tế tri thức ở Việt Nam hiện nay…………….……….………………….. 31<br /> 2.1. Thực trạng kinh tế - xã hội và thực trạng khoa học<br /> Việt Nam hiện nay…………………………….………….……………….... 31<br /> 2.1.1. Thực trạng kinh tế - xã hội nói chung và kinh tế<br /> tri thức nói riêng ở Việt Nam hiện nay….……...…………………………... 31<br /> 2.1.2. Thực trạng khoa học và việc phát huy vai trò của khoa học<br /> trước yêu cầu phát triển kinh tế tri thức ở Việt nam hiện nay….…..…….… 42<br /> 2.2. Phát huy vai trò của khoa học - yêu cầu khách quan trong<br /> quá trình phát triển kinh tế tri thức ở Việt Nam hiện nay…..........…...….… 60<br /> 2.2.1. Phát huy vai trò của khoa học đáp ứng yêu cầu<br /> khách quan của quá trình phát triển kinh tế - xã hội…………….…...…..... 60<br /> 2.2.2. Phát huy vai trò của khoa học đáp ứng yêu cầu khách quan<br /> 2<br /> <br /> của quá trình tự động hoá sản xuất và tin học hoá xã hội trong<br /> kinh tế tri thức………………………………………………………..…… 65<br /> Chương 3 : Những giải pháp cơ bản nhằm phát huy vai trò<br /> của khoa học đáp ứng yêu cầu phát triển kinh tế tri thức<br /> ở Việt Nam hiện nay.<br /> <br /> ………………………………………………….…<br /> <br /> 70<br /> 3.1. Đẩy mạnh quá trình công nghiệp hoá, hiện đại hoá<br /> gắn với phát triển kinh tế tri thức………………………………………… 70<br /> 3.2. Nâng cao hiệu quả về vai trò lãnh đạo của Đảng, sự quản<br /> lý của Nhà nước nhằm phát huy vai trò của khoa học trong<br /> quá trình phát triển kinh tế tri thức ở Việt Nam hiện nay…….……...…… 72<br /> 3.3. Nhanh chóng áp dụng các thành tựu khoa học và công nghệ<br /> đặc biệt là công nghệ thông tin vào thực hiện các mục tiêu<br /> phát triển kinh tế - xã hội……………………………………...…………. 79<br /> KẾT LUẬN.…………….……………………………………………….. 84<br /> DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO……………….……………… 86<br /> <br /> 3<br /> <br /> MỞ ĐẦU<br /> 1. Lý do chọn đề tài<br /> Trong những năm gần đây, sự phát triển mạnh mẽ của các cuộc cách mạng<br /> khoa học và công nghệ đã tạo ra những dấu ấn quan trọng trong lịch sử phát<br /> triển nền sản xuất xã hội. Dưới sự tác động của khoa học và công nghệ, lực<br /> lượng sản xuất xã hội đã có những bước phát triển mạnh, tạo ra một xu hướng<br /> mới mà ở đó tri thức, đặc biệt là tri thức khoa học và công nghệ ngày càng<br /> đóng vai trò quyết định đối với nền sản xuất xã hội, thúc đẩy mạnh mẽ sự<br /> chuyển dịch cơ cấu kinh tế thế giới: từ kinh tế công nghiệp truyền thống sang<br /> kinh tế tri thức, đây được xem là một xu hướng phát triển chủ đạo của thế giới<br /> trong thế kỷ XXI.<br /> Đối với Việt Nam hiện nay, chúng ta đang trong quá trình đẩy mạnh công<br /> cuộc công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nước và đi sâụ vào tiến trình hội nhập<br /> kinh tế thế giới, thì việc phát triển kinh tế tri thức là một yêu cầu khách quan,<br /> một nhiệm vụ cơ bản của công cuộc xây dựng và phát triển đất nước.<br /> Nhận thức được xu hướng đó Đảng và Nhà nước ta đã xác định, kinh tế tri<br /> thức vừa là thời cơ, đồng thời cũng là thách thức đối với nước ta trong quá<br /> trình phát triển. Chính vì vậy, Đại hội IX đã xác định: “từng bước phát triển<br /> kinh tế tri thức” [17, tr. 163] và "phát huy sức mạnh vật chất, trí tuệ và tinh<br /> thần toàn dân tộc, tạo động lực và nguồn lực phát triển nhanh, bền vững" [17,<br /> tr. 165]; dù rằng, sự nghiệp công nghiệp hoá, hiện đại hoá đang đặt ra những<br /> nhiệm vụ lớn. Song, chúng ta không thể không tính tới việc phát triển hướng<br /> tới kinh tế tri thức theo cách riêng, phù hợp với đặc điểm và trình độ của con<br /> người Việt nam.<br /> Tuy nhiên, trong kinh tế tri thức, khoa học và công nghệ là nhân tố đóng<br /> vai trò quyết định, là động lực trực tiếp thúc đẩy sự phát triển kinh tế - xã hội.<br /> Chính vì vậy, Văn kiện Đại hội X đã chỉ rõ nhiệm vụ phát triển khoa học và<br /> công nghệ trong những năm tới là: “nâng cao năng lực và hiệu quả hoạt động<br /> 4<br /> <br /> của khoa học và công nghệ. Phấn đấu đến năm 2010, năng lực khoa học và<br /> công nghệ nước ta đạt trình độ của các nước tiên tiến trong khu vực trên một số<br /> lĩnh vực quan trọng” [18, tr. 98]. Đồng thời, trong mục tiêu, nhiệm vụ phát<br /> triển kinh tế - xã hội 5 năm 2006 - 2010 đã khẳng định: "Phát triển mạnh khoa<br /> học và công nghệ, giáo dục và đào tạo; nâng cao chất lượng nguồn nhân lực,<br /> đáp ứng yêu cầu công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nước và phát triển kinh tế<br /> tri thức" [18, tr. 187].<br /> Vấn đề đặt ra là trong quá trình tiếp cận hướng tới kinh tế tri thức, chúng ta<br /> phải có nhận thức đầy đủ và đúng đắn về vai trò của khoa học, từ đó có cơ chế<br /> chính sách hợp lý để nhanh chóng xây dựng được đội ngũ đông đảo các nhà<br /> khoa học có đủ bản lĩnh, trí tuệ… có thể tiếp thu, làm chủ công nghệ và sáng tạo<br /> ra những tri thức mới; đồng thời, nhanh chóng đưa các thành tựu khoa học và<br /> công nghệ vào phục vụ sản xuất và đời sống… đưa khoa học thực sự trở thành<br /> động lực trực tiếp thúc đẩy sự phát triển kinh tế - xã hội.<br /> Vậy thực trạng năng lực khoa học và trình độ đội ngũ cán bộ khoa học Việt<br /> Nam hiện nay như thế nào, những đòi hỏi, yêu cầu nào đang đặt ra đối với việc<br /> phát huy vai trò của khoa học trong quá trình phát triển kinh tế tri thức ở Việt<br /> Nam hiện nay, đây là những vấn đề đặt ra cần phải giải quyết.<br /> Từ những vấn đề nêu trên, việc thực hiện các mục tiêu chiến lược phát<br /> triển kinh tế - xã hội giai đoạn 2006 - 2010 và tầm nhìn đến năm 2020; trong<br /> đó việc phát huy vai trò của khoa học và công nghệ đóng vai trò quan trọng<br /> trong quá trình thực hiện các mục tiêu chiến lược trên càng trở nên có ý nghĩa<br /> quan trọng và cấp bách hơn bao giờ hết. Xuất phát từ những lý do cơ bản đó,<br /> tác giả chọn đề tài “Vai trò của khoa học trong quá trình phát triển kinh tế tri<br /> thức ở Việt nam hiện nay” làm luận văn thạc sỹ chuyên ngành triết học.<br /> 2. Tình hình nghiên cứu đề tài<br /> Xuất phát từ xu hướng phát triển của kinh tế tri thức cũng như từ vị trí, vai<br /> trò của khoa học và công nghệ đối với sự phát triển kinh tế - xã hội nói chung,<br /> 5<br /> <br />