Tóm tắt luận văn Thạc sĩ Văn hóa học: Chùa ông (Quảng Triệu Hội Quán) của người Hoa thành phố Cần Thơ

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:17

Thêm vào BST

Báo xấu

46
lượt xem 7
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Luận văn nghiên cứu nhằm xác định khái niệm về chùa, di tích lịch sử văn hóa, kiến trúc, tín ngưỡng, vấn đề bảo tồn và phát huy giá trị di tích lịch sử văn hóa để làm cơ sở nghiên cứu về kiến trúc chùa Ông và tín ngưỡng của người Hoa ở Cần Thơ. Xác định giá trị văn hóa của chùa Ông qua công trình kiến trúc, nghệ thuật điêu khắc, nghệ thuật thư pháp, lễ hội còn lưu giữ tại chùa. Qua đó góp phần làm sáng tỏ những nét kiến trúc đặc trưng cũng như tín ngưỡng của người Hoa còn lưu giữ trên mảnh đất Cần Thơ.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Tóm tắt luận văn Thạc sĩ Văn hóa học: Chùa ông (Quảng Triệu Hội Quán) của người Hoa thành phố Cần Thơ

ỦY BAN NHÂN DÂN TỈNH TRÀ VINH TRƯỜNG ĐẠI HỌC TRÀ VINH ____________________________ ISO 9001:2008 HÀ HỒNG NGỌC CHÙA ÔNG (QUẢNG TRIỆU HỘI QUÁN) CỦA NGƯỜI HOA THÀNH PHỐ CẦN THƠ Chuyên ngành: VĂN HÓA HỌC Mã số: 60310640 LUẬN VĂN THẠC SĨ VĂN HÓA HỌC Người hướng dẫn khoa học: GS.TS LÊ CHÍ QUẾ TRÀ VINH, NĂM 2016
TÓM TẮT Với những đặc trưng riêng biệt về địa lý, kinh tế - xã hội, Nam Bộ nói chung và thành phố Cần Thơ nói riêng đã và đang là nơi hội tụ, tiếp biến nhiều dòng chảy văn hóa của các thành phần dân tộc khác nhau. Trong số những dòng văn hóa đó thì văn hóa của người Hoa có lẽ là mạnh mẽ nhất. Với nhiều nguyên nhân khác nhau, người Hoa đã di cư vào Việt Nam qua nhiều thời kỳ và có một bộ phận đã định cư lâu dài ở Cần Thơ. Và trong quá trình định cư trên vùng lãnh thổ mới, người Hoa đã tiếp tục phát triển những đặc trưng văn hóa của mình trên cơ sở những yếu tố văn hóa truyền thống. Những cơ sở tín ngưỡng với kiến trúc thờ tự thường là nơi biểu hiện rõ, sâu sắc và tập trung nhất những đặc trưng văn hóa và những thành tựu nghệ thuật đặc sắc của cộng đồng người Hoa. Vì thế tôi chọn đề tài “Chùa Ông (Quảng Triệu Hội Quán) của người Hoa thành phố Cần Thơ” để nghiên cứu. Nội dung luận văn chúng tôi vận dụng linh hoạt một số phương pháp nghiên cứu Văn hóa học tiêu biểu như: phương pháp hệ thống và liên ngành, so sánh, phỏng vấn sâu, khảo sát thực địa để tìm ra những nét tương đồng, khác biệt nổi bật về kiến trúc, tín ngưỡng của chùa Ông nhằm phục vụ công tác bảo tồn và phát huy giá trị di tích. Bố cục kết cấu gồm có ba chương, trong quá trình viết các chương có sự so sánh với chùa Phước Minh Cung – Trà Vinh và miếu Quan Thánh Đế Quân – An Giang. Bước đầu chúng tôi trình bày tổng quan cơ sở lí luận và thực tiễn, đặc biệt là các khái niệm tín ngưỡng và văn hóa tín ngưỡng, phân loại tín ngưỡng, cơ sở tín ngưỡng và giá trị kiến trúc, mỹ thuật, đặc trưng và giá trị của tín ngưỡng, biến đổi văn hóa và biến đổi sinh hoạt tín ngưỡng và một số lý thuyết tiếp cận như thuyết về giao lưu tiếp biến văn hóa, thuyết sinh thái văn hóa để làm cơ sở lí luận nghiên cứu chùa Ông. Dựa cơ sở đó, chúng tôi trình bày tổng quan chùa Ông ở thành phố Cần Thơ. Ngoài ra, chúng tôi còn trình bày sơ lược vị trí của di tích chùa Ông và sinh hoạt tín ngưỡng tại chùa Ông trong tổng thể văn hóa phi vật thể ở Cần Thơ để có cái nhìn tổng quan hơn, sâu sắc hơn, toàn diện hơn về chùa Ông. -iii-
Trên cơ sở lý luận đã trình bày, chúng tôi vận dụng vào việc nghiên cứu mang tính thực tiễn cao. Đó là chúng tôi trình bày đặc trưng kiến trúc, mỹ thuật của chùa Ông tại thành phố Cần Thơ, một ngôi chùa hầu hết vật liệu để cấu thành các chi tiết kiến trúc và thờ tự đều được đưa từ Quảng Đông sang, như: cột gỗ, đá làm trụ chân cột, liễn đối, kèo, đòn tay, chuông đồng, lư hương… Đặc biệt, các diềm mái, bao lam, bức phù điêu và quần thể tiểu tượng gốm trên nóc được chạm lộng, đắp nổi,.. rất sắc sảo còn bảo tồn, lưu giữ đến ngày nay. Chúng tôi cũng làm rõ nhận thức, đức tin của công chúng về Quan Thánh và chùa Ông cũng như tổ chức sinh hoạt tín ngưỡng của Ban Quản trị chùa, cơ chế quản lý và công chúng. Riêng về lễ hội, chúng tôi trình bày các lễ hội ở chùa Ông như lễ vía Quan Thánh, Thiên Hậu Thánh Mẫu, Tài Bạch Tinh Quân,... Đồng thời, chúng tôi chỉ ra sự tiếp xúc và giao lưu văn hóa qua nghệ thuật kiến trúc, mỹ thuật giữa người Hoa với các dân tộc khác rõ nét hơn. Ngoài ra, nhiều tộc người khác cũng tiếp thu yếu tố văn hóa của người Hoa như hình thức thờ Quan Thánh trong gia đình, chức năng là vị thần độ mạng. Sự tiếp thu văn hóa được xem như là một quy luật tất yếu của các tộc người sống cộng cư với nhau trong một khu vực gần hai thế kỷ. Song song đó, chúng tôi cũng khái quát bối cảnh kinh tế - xã hội của thành phố Cần Thơ hiện nay và những biến đổi trong sinh hoạt văn hóa – xã hội để làm nổi rõ những giá trị bất biến của tín ngưỡng Quan Thánh và chùa Ông ở Cần Thơ. Qua đó, góp phần khẳng định vai trò của chùa Ông trong đời sống tinh thần của người Hoa, là điểm giao lưu văn hóa giữa người Hoa với các dân tộc Kinh, Khmer trên mảnh đất Cần Thơ. Để chùa Ông giữ nguyên hiện trạng và tồn tại lâu dài, chúng tôi đưa ra hướng quản lý để bảo tồn và phát huy giá trị di tích nhằm thu hút ngày càng nhiều khách tham quan đến chùa Ông nói riêng và thành phố Cần Thơ nói chung để xứng tầm là thành phố trung tâm động lực phát triển của vùng đồng bằng sông Cửu Long. -iv-
ABSTRACT With the distinct features of geography, economy – society, Southern region, especially Can Tho City, is the place gathering and acculturating cultural flow from different ethnic groups. In that, Chinese culture is the strongest. Due to varied reasons, Chinese people migrated to Vietnam by time-period and some of them settled in Can Tho long time ago. During settle process in new land, Chinese people continue to develop their culture based on the available traditional culture. Creed structures with worship architecture manifest clearly, deeply Chinese culture and art achievements. Therefore, I choose the theme “Ong Pagoda (Quang Trieu Association) of Chinese people in Can Tho City”. In the content of this thesis, we apply some typical research methods of culturology such as: systematic method, interdisciplinary method, comparative method, deep interview method and field research to find out the outstanding similar and different features about the architecture and creed of Ong Pagoda in order to serve for preserving and developing vestige values. Outline of thesis includes three chapters. There is the comparison with Phuoc Minh Cung Pagoda – Tra Vinh and Quan Thanh De Quan Temple – An Giang. First of all, we present general basic theories and reality, especially concepts of creed and creed culture, creed classification, creed basis, values of architecture, art and specificity, creed value, cultural change, creed life change and some approaching theories such as theory of acculturation exchange, theory of eco-culture to be basis theories for researching Ong Pagoda. Based on them, we give the overview about Ong Pagoda in Can Tho City. Moreover, we present briefly the location and creed life at Ong Pagoda in the overall intangible culture in Can Tho for the general, deep and comprehensive view of Ong Pagoda. -v-
Based on the above theories, we apply to research with high practicality. We present typical features of architecture and art of Ong Pagoda in Can Tho City which building materials were transported from Guang Dong, China such as: wood pillars, stone pedestal, couplet board, rafter, purlin, bronze bell, censer,…. Especially, roof edgings, bao lam, relieve pictures and pottery symbol complex on the roof are curved and relieved finely which preserved until now. We also explain the awareness and belief of people about Quan Thanh and Ong Pagoda as well as organizing creed life of pagoda administrative board, management mechanic and public. As for festival, we present festivals at Ong Pagoda such as Birthday festival of Quan Thanh, Thien Hau Thanh Mau, Tai Bach Tinh Quan,… At the same time, we show the contact and cultural exchange by comparison Chinese architecture and art with the other ethnic groups. In addition, some ethnic groups acquire Chinese culture as worshiping Quan Thanh in family to protect them. The cultural acquirement is regarded as inevitable rule when ethnic groups live together in a region in two centuries. Besides, we generalize economic – social background of Can Tho City presently and changes in cultural – social life in order to highlight constant value of Quan Thanh creed and Ong Pagoda in Can Tho whereby affirming the role of Ong Pagoda in spirit life of Chinese people and being the place exchanging culture between Chinese people and Kinh people, Khmer people in Can Tho. For the purpose of preserving actual state, we propose some management methods in order to preserve and develop vestige value so that Can Tho City, especially Ong Pagoda, attracts more and more tourists in the context that Can Tho becomes the development center of Mekong Delta. -vi-
MỤC LỤC Trang tựa Quyết định giao đề tài LỜI CAM ĐOAN ....................................................................................................... i LỜI CẢM ƠN ............................................................................................................ii TÓM TẮT ................................................................................................................ iii ABSTRACT ............................................................................................................... v DANH SÁCH CÁC CHỮ VIẾT TẮT ..................................................................... x DANH SÁCH CÁC HÌNH....................................................................................... xi DANH SÁCH CÁC BẢNG .....................................................................................xii PHẦN MỞ ĐẦU ........................................................................................................ 1 1. Lý do chọn đề tài ................................................................................................1 2. Lịch sử nghiên cứu vấn đề ..................................................................................2 3. Mục tiêu nghiên cứu ...........................................................................................3 4. Nhiệm vụ nghiên cứu ..........................................................................................3 5. Phương pháp nghiên cứu ....................................................................................4 6. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của đề tài ............................................................5 7. Bố cục của luận văn ............................................................................................6 PHẦN NỘI DUNG .................................................................................................... 7 CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÍ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA ĐỀ TÀI ........................ 7 1.1. Cơ sở lý luận ....................................................................................................7 1.1.1 Tín ngưỡng và văn hóa tín ngưỡng ...........................................................7 1.1.2. Phân loại tín ngưỡng...............................................................................11 1.1.3. Đặc trưng và giá trị của tín ngưỡng ........................................................12 1.1.4. Biến đổi văn hóa và biến đổi sinh hoạt tín ngưỡng ................................13 1.1.5. Một số lý thuyết tiếp cận văn hóa tín ngưỡng ........................................16 1.2. Cơ sở thực tiễn ...............................................................................................19 1.2.1. Người Hoa ở Cần Thơ – quá trình lịch sử và hiện trạng ........................19 -vii-
1.2.2. Lịch sử hình thành và phát triển của chùa Ông ở Cần Thơ ....................26 1.3. Vị trí của di tích chùa Ông và sinh hoạt tín ngưỡng tại chùa Ông trong tổng thể văn hóa phi vật thể ở Cần Thơ ........................................................................27 CHƯƠNG 2: GIÁ TRỊ KIẾN TRÚC – MỸ THUẬT VÀ SINH HOẠT TÍN NGƯỠNG Ở CHÙA ÔNG ..................................................................................... 31 2.1. Nghệ thuật kiến trúc – mỹ thuật.....................................................................31 2.1.1. Đặc điểm kiến trúc..................................................................................31 2.1.2. Đặc điểm mỹ thuật..................................................................................39 2.2. Giá trị văn hóa của sinh hoạt tín ngưỡng tại chùa Ông .................................42 2.2.1. Nhận thức, đức tin của công chúng về Quan Thánh và chùa Ông .........42 2.2.2. Các thành tố tổ chức sinh hoạt tín ngưỡng .............................................46 2.2.3. Lễ hội chùa Ông .....................................................................................48 2.2.3.1. Lễ vía Quan Thánh ..........................................................................49 2.2.3.2. Lễ vía Bà Thiên Hậu .......................................................................54 2.2.3.3. Các lễ hội khác ................................................................................55 CHƯƠNG 3: DI TÍCH CHÙA ÔNG TRONG ĐỜI SỐNG VĂN HÓA Ở CẦN THƠ HIỆN NAY ..................................................................................................... 59 3.1. Bối cảnh kinh tế - xã hội Cần Thơ và những biến đổi trong sinh hoạt văn hóa – xã hội ..................................................................................................................59 3.1.1. Bối cảnh kinh tế - xã hội.........................................................................59 3.1.2. Những biến đổi trong sinh hoạt văn hóa – xã hội ..................................62 3.2. Những giá trị bất biến của tín ngưỡng Quan Thánh và chùa Ông ở Cần Thơ .....64 3.2.1. Chùa Ông – trung tâm giáo dục truyền thống văn hóa tộc người Hoa ở Cần Thơ ............................................................................................................64 3.2.2. Chùa Ông – điểm giao lưu văn hóa các tộc người ở Cần Thơ ...........67 3.3. Những vấn đề còn bàn thảo trong nhận thức và tổ chức quản lý di tích lịch sử văn hóa chùa Ông ở Cần Thơ ...............................................................................73 3.3.1. Nhận thức của người dân ........................................................................73 3.3.2. Quản lý văn hóa ......................................................................................75 -viii-
KẾT LUẬN .............................................................................................................. 81 TÀI LIỆU THAM KHẢO ...................................................................................... 84 PHỤ LỤC -ix-
DANH SÁCH CÁC CHỮ VIẾT TẮT NXB Nhà xuất bản KHXH & NV Khoa học xã hội & Nhân văn VHTT Văn hóa thông tin Tp.HCM Thành phố Hồ Chí Minh NV TPHCM Nhân văn Thành phố Hồ Chí Minh PL Phụ lục PV Phỏng vấn TL Trả lời Tp Thành phố ĐBSCL Đồng bằng sông Cửu Long -x-
DANH SÁCH CÁC HÌNH Trang Số hiệu hình Tên hình (Phụ lục) Hình 1.1 Bản đồ thành phố Cần Thơ 8 Chùa Ông (Quảng Triệu Hội quán) – Thành phố Cần Thơ, Hình 1.2 8 kiến trúc hình chữ Quốc Bảng ghi danh công đức những người đóng góp xây chùa, Hình 1.3 9 giúp xác định niên đại chùa Ông Hình 1.4 Lư đồng niên đại 1896 9 So sánh sự khác biệt giữa ngạch cửa chùa Ông – Cần Thơ Hình 2.1 10 và chùa Phước Minh Cung – Trà Vinh Hình 2.2 Thuyền Bát Nhã bằng gỗ chạm lọng 4 lớp 10 Hình 2.3 Gian chính điện chùa Ông 11 Hình 2.4 Gian thờ Phật Quán Thế Âm 11 Hình 2.5 Mỹ thuật ở chùa Ông 12-13 Hình 2.6 Bộ Ngũ Sự bằng gỗ 13 Hình 2.7 Lễ vía Quan Thánh 13 Hình 2.8 Lễ vật người dân cúng ngày vía Quan Thánh 14 Hình 3.1 Khách đến viếng chùa Ông ngày thường 14 -xi-
DANH SÁCH CÁC BẢNG Trang Số hiệu bảng Tên bảng (Phụ lục) Bảng 1.1 Danh sách chùa, miếu của người Hoa ở TP. Cần Thơ 5 Sự giống và khác giữa chùa Ông – Cần Thơ, chùa Phước Minh Bảng 2.1 6 Cung – Trà Vinh, miếu Quan Thánh Đế Quân – An Giang Bảng 3.1 Số liệu khách du lịch đến Tp.Cần Thơ 7 -xii-
PHẦN MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Ngay từ đầu thế kỷ XX, Cần Thơ được xem là một trong những vị trí trung tâm kinh tế, văn hóa, xã hội của vùng đồng bằng sông Cửu Long. Mặc dù Cần Thơ không có những thắng cảnh, di tích lịch sử văn hóa nổi tiếng như: Vườn Quốc gia Phong Nha - Kẻ Bàng, Quần thể di tích Cố đô Huế, Thánh địa Mỹ Sơn,..., nhưng Cần Thơ lại có những điểm du lịch mang đặc trưng tự nhiên miền sông nước như chợ nổi trên sông, vườn trái cây (như Mỹ Khánh, Phong Điền…), cánh đồng phù sa, cù lao ven sông và nhiều điểm du lịch khác, bên cạnh là các di sản văn hóa phi vật thể (đờn ca tài tử, dù kê..), di sản văn hóa vật thể (nhà cổ, đình cổ, chùa cổ, miếu cổ v.v.). Trong số các di tích văn hóa vật thể, tiêu biểu phải kể di tích kiến trúc – mỹ thuật Chùa Ông (Quảng Triệu Hội Quán) tại Quận Ninh Kiều, Tp. Cần Thơ (Tên gọi Quảng Triệu Hội Quán, là hội quán của một nhóm người Hoa ở hai phủ Quảng Châu và Triệu Khánh, tỉnh Quảng Đông Trung Quốc lập ra. Tuy nhiên, tên gọi chùa Ông là thông dụng, vì đối tượng được thờ giữa chính điện là Quan Thánh). Đó là những tài sản vô giá chứa đựng đầy đủ những tinh hoa, trí tuệ, tài năng của người dân Cần Thơ nói riêng, người Việt Nam nói chung và là bằng chứng cụ thể, sinh động về lịch sử lâu đời của mỗi dân tộc, mỗi vùng, miền. Chùa Ông là điểm thu hút khá đông khách du lịch trong và ngoài nước đến thăm vùng đất Tây Đô. Ngôi chùa là nơi lưu giữ cho đời sau những giá trị mà người đi trước đã tạo nên, và cùng với các danh thắng khác làm nên vẻ đẹp phong phú của mảnh đất này. Vì vậy, việc nghiên cứu, tìm hiểu bản chất và giá trị văn hóa trong kiến trúc và tín ngưỡng của một di tích lịch sử là một phần không thể thiếu trong xu hướng hiện nay. Điều đó đã tạo cơ hội và thách thức cho việc bảo tồn, phát huy giá trị văn hóa của di tích góp phần vào việc giữ gìn bản sắc dân tộc và tiếp thu những tinh hoa văn hóa của nhân loại. Khi tìm hiểu về di tích lịch sử văn hóa chùa Ông tôi nhận thấy có khá nhiều bài viết liên quan đến kiến trúc chùa Ông và tín ngưỡng của người Hoa ở vùng đất -1-
Cần Thơ. Song các bài viết, các công trình nghiên cứu chỉ đề cập đến một khía cạnh nào đó hay dừng lại ở từng lĩnh vực. Do vậy, việc nghiên cứu một cách tòan diện, đầy đủ về chùa Ông là một việc làm có ý nghĩa. Nó góp phần hiểu rõ vai trò, giá trị và định hướng bảo tồn chùa Ông, đáp ứng kịp thời nhu cầu hưởng thụ văn hóa của các tầng lớp nhân dân trong và ngoài thành phố. Là người có nhiều năm công tác trong ngành văn hóa, có những tìm hiểu bước đầu về chùa Ông nên được nghiên cứu sâu hơn về chùa Ông dưới gốc độ kiến trúc và tín ngưỡng là một thôi thúc đối với tôi. Vì thế tôi chọn đề tài “Chùa Ông (Quảng Triệu Hội Quán) của người Hoa thành phố Cần Thơ” làm luận văn thạc sĩ ngành văn hóa học, với mong muốn luận văn sẽ góp phần cung cấp một cái nhìn chuẩn xác hơn và phát huy tốt hơn các giá trị của chùa Ông trong đời sống xã hội hiện tại thông qua việc vận dụng những kiến thức đã học từ nhà trường vào hoạt động thực tiễn tại chùa Ông. 2. Lịch sử nghiên cứu vấn đề Về đề tài kiến trúc chùa Ông của người Hoa ở thành phố Cần Thơ đã có một số công trình ấn phẩm đề cập như sau: 1. Trần Phỏng Diều (2008), Chùa Hoa ở Cần Thơ, NXB Văn nghệ, Hội Văn học Nghệ thuật TP Cần Thơ. Trình bày sơ lược về quá trình hình thành vùng đất Cần Thơ, quá trình định cư của người Hoa ở Cần Thơ và sự hình thành các ngôi chùa. Khảo sát các vị thần được thờ trong chùa, các lễ hội trong các ngôi chùa Hoa, cách bày trí, kiểu kiến trúc… 2. Tống Kim Sơn (2004), Văn hóa vật chất và tổ chức xã hội của người Hoa ở Cần Thơ, Luận văn Thạc sĩ Văn hóa học, Tp. Hồ Chí Minh. Luận văn nghiên cứu về đời sống văn hóa, xã hội, phong tục, trang phục,… của người Hoa ở thành phố Cần Thơ. 3. Nguyễn Thị Ngọc Hân (2012), Di tích kiến trúc nghệ thuật chùa Ông, NXB Đại học Cần Thơ. Giới thiệu chung về kiến trúc, mỹ thuật, các vị thần được phối tự,... -2-
nhưng chưa đi sâu phân tích đặc trưng văn hóa của sinh họat tín ngưỡng, kiến trúc gắn với chùa Ông, làm cơ sở cho việc đánh giá, đề xuất quản lý văn hóa ở địa phương. 4. Phạm Mai Hùng (2003), Giữ gìn và phát huy di sản văn hóa dân tộc, NXB Văn hóa Thông tin, Hà Nội. Tuyển chọn những bài viết của PGS.TS Phạm Mai Hùng đề cập tơi nhiều vấn đề thuộc lĩnh vực di sản văn hóa, giúp người nghiên cứu có thêm kiến thức, giải pháp về công tác bảo tồn bảo tàng. 5. Tỉnh ủy, Ủy ban nhân tỉnh Cần Thơ (2002), Địa chí Cần Thơ, cung cấp những thông tin về vùng đất Cần Thơ từ khi thành lập. 3. Mục tiêu nghiên cứu Mục tiêu chính: phân tích đánh giá bản chất và giá trị tín ngưỡng, kiến trúc – mỹ thuật chùa Ông (Quảng Triệu Hội Quán) quận Ninh Kiều dưới góc nhìn văn hóa học. Các mục tiêu cụ thể: Luận văn nghiên cứu nhằm xác định khái niệm về chùa, di tích lịch sử văn hóa, kiến trúc, tín ngưỡng, vấn đề bảo tồn và phát huy giá trị di tích lịch sử văn hóa để làm cơ sở nghiên cứu về kiến trúc chùa Ông và tín ngưỡng của người Hoa ở Cần Thơ. Xác định giá trị văn hóa của chùa Ông qua công trình kiến trúc, nghệ thuật điêu khắc, nghệ thuật thư pháp, lễ hội còn lưu giữ tại chùa. Qua đó góp phần làm sáng tỏ những nét kiến trúc đặc trưng cũng như tín ngưỡng của người Hoa còn lưu giữ trên mảnh đất Cần Thơ. Phân tích vai trò, vị trí của chùa Ông trong đời sống văn hóa đô thị để rút ra những điểm mạnh, từ đó đề xuất một số giải pháp chủ yếu đối với công tác bảo tồn, tôn tạo và phát huy giá trị của di tích lịch sử văn hóa chùa Ông trong việc đón khách thập phương đến viếng chùa. 4. Nhiệm vụ nghiên cứu Góp phần vào việc bảo tồn và phát huy giá trị di tích lịch sử văn hóa của cộng đồng người Hoa đang đóng góp công sức cho công cuộc xây dựng địa -3-
phương Cần Thơ ngày càng giàu mạnh và phong phú bản sắc trong quá trình chuyển mình lên thành đô thị trung tâm động lực của đồng bằng sông Cửu Long phát triển bền vững. Nghiên cứu, phân tích, làm rõ những đặc trưng kiến trúc, mỹ thuật và tín ngưỡng ở chùa Ông để có thể làm bài học kinh nghiệm cho các trường hợp và địa bàn khác. Giúp Ban Quản lý di tích thành phố Cần Thơ - đơn vị trực thuộc của cơ quan tác giả, có chức năng nghiên cứu bảo tồn và phát huy các giá trị di tích lịch sử văn hóa của các dân tộc trên địa bàn thành phố Cần Thơ có thêm những hiểu biết và cứ liệu để tiến hành công tác ngày càng thuận lợi. 5. Phương pháp nghiên cứu Phương pháp nghiên cứu: để thực hiện đề tài này, tác giả đã hệ thống tư liệu và nghiên cứu các vấn đề thuộc lĩnh vực văn hóa. Trong quá trình nghiên cứu luận văn sử dụng một số phương pháp: Phương pháp hệ thống và liên ngành là phương pháp xuyên suốt trong quá trình giải quyết các bình diện cụ thể của luận văn, chẳng hạn nhìn theo lịch đại, đồng đại, góc nhìn địa văn hóa, văn hóa tín ngưỡng, quản lý văn hóa v.v.. Với phương pháp này sẽ giúp nhận diện sự vật, hiện tượng một cách hệ thống trong bối cảnh không gian, nhóm tộc người và quá trình lịch sử - xã hội để làm nổi bật kiến trúc chùa Ông và tín ngưỡng của người Hoa ở Cần Thơ. Phương pháp so sánh nhằm so sánh, đối chiếu các đặc điểm của chùa Ông với các chùa của người Hoa có chức năng tương tự ở trong và ngoài thành phố để tìm ra mối quan hệ hay những nét tương đồng, khác biệt về kiến trúc, tín ngưỡng giữa những nhóm người Hoa. Từ đó, hiểu thêm về vai trò, giá trị của chùa Ông ở Cần Thơ. Phương pháp phỏng vấn sâu để lắng nghe những tiếng nói từ cộng đồng người Hoa về những sự kiện ảnh hưởng, làm biến đổi phong tục tập quán, lối sống. Từ đó giúp cho chùa Ông tìm ra những bước đi thích hợp cho mình. -4-
Phương pháp khảo sát thực địa nhằm tìm hiểu về kiến trúc và tín ngưỡng của người Hoa ở chùa Ông, đồng thời xem xét công tác bảo tồn và phát huy giá trị di tích lịch sử văn hóa. Qua đó đánh giá mức độ ảnh hưởng của nó đối với các hoạt động văn hóa xã hội và đưa ra những giải pháp thích hợp cho công tác bảo tồn, phát huy giá trị di tích kiến trúc nghệ thuật chùa Ông. Các phương pháp nghiên cứu trên đều tuân thủ nguyên tắc của phương pháp luận nghiên cứu khoa học nói chung nhằm xác định mục tiêu của đề tài, giải quyết thỏa đáng nội dung mà đề tài nêu ra, tìm ra được giải pháp ứng dụng vào thực tế. 6. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của đề tài Thông qua việc tham khảo và tập hợp một cách hệ thống các nguồn tư liệu, luận văn xác định khái niệm về chùa, di tích lịch sử văn hóa và đặt thêm nền tảng xây dựng cơ sở khoa học cho vấn đề bảo tồn, phát huy giá trị của di tích lịch sử văn hóa nói chung. Đồng thời góp phần làm sáng tỏ những giá trị của chùa Ông từ góc nhìn kiến trúc, tín ngưỡng để rút ra những bài học cho công tác bảo tồn và phát huy giá trị di tích lịch sử văn hóa chùa Ông đáp ứng nhu cầu phát triển của xã hội. Tính thực tiễn của luận văn thể hiện ở việc khảo sát, đánh giá thực trạng kiến trúc chùa Ông và thực hành tín ngưỡng của người Hoa ở Cần Thơ một cách khách quan, khoa học. Từ đó đánh giá mức độ ảnh hưởng của chùa Ông góp phần giải quyết những điều bất cập bằng những đề xuất có tính giải pháp, vừa đáp ứng yêu cầu phát triển của địa phương vừa có ý nghĩa định hướng cho việc bảo tồn và phát huy giá trị để chùa Ông ngày càng thu hút khách tham quan khi đến Cần Thơ. Dựa trên lý luận ngành văn hóa học tiếp thu từ nhà trường và quá trình hoạt động thực tiễn, luận văn góp phần nâng cao nhận thức về giá trị của kiến trúc chùa Ông và thực hành tín ngưỡng của người Hoa ở Cần Thơ nhằm đáp ứng nhu cầu hiểu biết của những người quan tâm và các cấp quản lý, chính quyền địa phương. Từ kết quả đó góp phần vạch những bước đi thích hợp để thực hiện giải pháp bảo tồn và phát huy giá trị di tích lịch sử văn hóa, tiến tới sự phát triển lâu dài và bền vững cho chùa Ông trong tương lai. -5-
7. Bố cục của luận văn Ngoài phần mở đầu và kết luận, luận văn được chia thành 3 chương, trong quá trình viết các chương, chúng tôi có so sánh với miếu Quan Thánh Đế Quân ở tỉnh An Giang và chùa Phước Minh Cung ở tỉnh Trà Vinh: Chương 1: Những vấn đề chung, chương này nghiên cứu và làm rõ một số thuật ngữ sử dụng trong luận văn đồng thời giới thiệu khái quát về chùa Ông ở thành phố Cần Thơ. Chương 2: Tìm hiểu sâu những giá trị nghệ thuật điêu khắc, kiến trúc còn giữ nguyên trạng cổ kính với những ý nghĩa tín ngưỡng đặc trưng của người Hoa từ lúc xây dựng đến nay ở chùa Ông. Những ghi nhận và đánh giá của bà con người Hoa đối với chùa Ông. Tầm ảnh hưởng của ngôi chùa trong đời sống tinh thần của bà con. Chương 3: Hiện trạng ngày nay- nghệ thuật điêu khắc, kiến trúc chùa Ông và tín ngưỡng của người Hoa ở Cần Thơ. Nêu một số giải pháp, định hướng cho vấn đề bảo tồn, phát huy giá trị di tích kiến trúc nghệ thuật chùa Ông trong tiến trình đô thị hóa, hội nhập kinh tế. -6-