VẬN DỤNG PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC THEO DỰ ÁN ĐỂ DẠY MÔN GIÁO DỤC CÔNG DÂN Ở TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG

Chia sẻ: Hoang Thuy | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:6

Thêm vào BST

Báo xấu

1.129
lượt xem 270
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Đổi mới phương pháp dạy học được coi là tâm điểm của giáo dục Việt nam hiện nay. Dạy học theo dự án là một phương pháp tích cực trong dạy học môn Giáo dục công dân. Phương pháp này không chỉ phát huy tính tích cực học tập mà còn hình thành cho học sinh kĩ năng sống và giải quyết các vấn đề của cuộc sống. Vận dụng phương pháp dạy học này giúp giáo viên dạy môn Giáo dục công dân khẳng định được vị trí quan trọng của môn học, thay đổi được cách nhìn nhận...

Chủ đề:

Bình luận(1) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: VẬN DỤNG PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC THEO DỰ ÁN ĐỂ DẠY MÔN GIÁO DỤC CÔNG DÂN Ở TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG

JOURNAL OF SCIENCE OF HNUE Educational Sci. 2010, Vol. 55, No. 8, pp. 115-120 VẬN DỤNG PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC THEO DỰ ÁN ĐỂ DẠY MÔN GIÁO DỤC CÔNG DÂN Ở TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG Đào Thị Ngọc Minh Trường Đại học Sư Phạm Hà Nội 1. Mở đầu Đổi mới phương pháp dạy học được coi là tâm điểm của giáo dục Việt nam hiện nay. Dạy học theo dự án là một phương pháp tích cực trong dạy học môn Giáo dục công dân. Phương pháp này không chỉ phát huy tính tích cực học tập mà còn hình thành cho học sinh kĩ năng sống và giải quyết các vấn đề của cuộc sống. Vận dụng phương pháp dạy học này giúp giáo viên dạy môn Giáo dục công dân khẳng định được vị trí quan trọng của môn học, thay đổi được cách nhìn nhận chưa đúng của xã hội về môn học này. Trong những năm gần đây, đổi mới phương pháp dạy học đã và đang được coi là tâm điểm của ngành giáo dục. Đổi mới phương pháp dạy học được thực hiện ở tất cả các cấp học, ngành học, môn học trong đó có môn Giáo dục công dân - một môn học quan trọng trong nhà trường phổ thông. Tuy nhiên, từ trước đến nay, việc giảng dạy môn học này chưa đạt được hiệu quả thực sự bởi nhiều nguyên nhân, trong đó nguyên nhân cơ bản là sử dụng các phương pháp dạy học chưa phù hợp. Bởi lẽ, môn học này giáo dục cho người học những phẩm chất và kĩ năng sống, do đó việc dạy học đòi hỏi phải có tính thực tiễn cao, trong khi đó phương pháp dạy học được sử dụng lại nặng về truyền thụ lí thuyết, mang nặng tính hàn lâm kinh viện mà thiếu thực tiễn. Nhận thức được vấn đề đó, nhiều giáo viên dạy Giáo dục công dân đã tích cực đổi mới phương pháp dạy học theo mục tiêu của dạy học hiện đại là hướng học sinh vào trung tâm. Quá trình đổi mới bước đầu đã mang lại một số kết quả nhất định nhưng vẫn chưa đáp ứng được mục tiêu đặt ra. Phần lớn giáo viên thực hiện việc đổi mới phương pháp dạy học theo hướng truyền thống, chưa mạnh dạn đưa các phương pháp mới, hiện đại vào dạy học. Hiện nay, trong khi các phương pháp dạy học hiện đại đang được các nước phát triển sử dụng phổ biến thì ở nước ta những phương pháp đó còn hết sức xa lạ và mới mẻ, thậm chí nhiều giáo viên còn không biết đến khái niệm, bản chất của những phương pháp đó như thế nào. Trong những phương pháp dạy học hiện đại thì phương pháp dạy học theo dự 115
Đào Thị Ngọc Minh án là một phương pháp dạy học hiện đại, mang tính tích cực cao và rất phù hợp với môn Giáo dục công dân. Vì vậy, làm rõ hơn tính tích cực và khả năng vận dụng phương pháp dạy học theo dự án trong dạy học môn Giáo dục công dân sẽ giải đáp được phần nào những trăn trở của giáo viên về phương pháp dạy học này. 2. Nội dung nghiên cứu 2.1. Khái niệm phương pháp dạy học theo dự án Dạy học theo dự án là một phương pháp dạy học được các nhà sư phạm Mĩ sử dụng từ cuối thế kỉ XIX và đến nay nó được ứng dụng rộng rãi ở các nước phát triển như Pháp, Đan Mạch. . . Ở Việt Nam, phương pháp này cũng bắt đầu được đưa vào dạy học thực nghiệm ở một số trường học và một số môn học nhưng chưa phổ biến. Với những cách tiếp cận khác nhau, các tác giả đã đưa ra nhiều cách định nghĩa về phương pháp dạy học này song nhìn chung có thể hiểu: Dạy học theo dự án là một phương pháp dạy học lấy học sinh làm trung tâm. Phương pháp này giúp học sinh phát triển kiến thức và các kĩ năng liên quan thông qua những nhiệm vụ học tập mang tính mở, khuyến khích học sinh tìm tòi, hiện thực hoá những kiến thức đã học trong quá trình thực hiện dự án và tạo ra những sản phẩm của chính mình. Chương trình của dạy học theo dự án được xây dựng dựa trên những câu hỏi định hướng quan trọng, lồng ghép các chuẩn nội dung và tư duy bậc cao trong những bối cảnh thực tế. Bài học thiết kế theo dự án chứa đựng nhiều kĩ thuật dạy học khác nhau có thể lôi cuốn mọi đối tượng học sinh không phụ thuộc vào cách học của họ. Các phương tiện kĩ thuật cũng được sử dụng để hỗ trợ việc dạy và học. Với mô hình này có thể vận dụng nhiều cách đánh giá khác nhau để giúp học sinh tạo ra những sản phẩm chất lượng và được đánh giá toàn diện. 2.2. Các đặc điểm của dạy học theo dự án - Định hướng thực tiễn: Chủ đề của dự án gắn với thực tiễn và kết quả của dự án có ý nghĩa thực tiễn xã hội. Dạy học dự án tạo ra kinh nghiệm học tập cho học sinh và kinh nghiệm dạy học đối với giáo viên, thu hút học sinh vào những dự án phức tạp trong thế giới thực, học sinh sẽ dựa vào đó để phát triển và ứng dụng các kĩ năng, kiến thức của mình vào cuộc sống. - Định hướng hứng thú: Chủ đề, nội dung của dự án tạo dựng phải phù hợp và thu hút được hứng thú của học sinh, thúc đẩy mong muốn học tập của học sinh, tăng cường năng lực hoàn thành những công việc quan trọng và mong muốn được đánh giá. Khi đó, giá trị của việc học đối với học sinh cũng tăng lên. Trong dạy học dự án, cơ hội cộng tác làm việc với các bạn cùng lớp cũng làm tăng hứng thú học tập của học sinh. Với mô hình dạy học theo dự án, giáo viên sử dụng các phương pháp giảng dạy mới và tương tác. Mục đích là nhằm giúp học sinh hỏi “tại sao?”, 116
Vận dụng phương pháp dạy học theo dự án để dạy môn Giáo dục công dân... “làm thế nào?” và “điều gì sẽ xảy ra nếu mình làm như thế này?”. Mục đích là giúp học sinh hứng thú và sau đó suy nghĩ. Quan trọng nhất là “tránh giáo viên nói quá nhiều”; điều này dẫn đến việc học sinh buồn chán và thụ động. - Định hướng hành động: Dạy học theo dự án thực hiện nguyên tắc kết hợp chặt chẽ giữa lí thuyết và thực hành, huy động nhiều giác quan và khả năng của học sinh. Trong mô hình dạy học theo dự án, học sinh sẽ liên tục khám phá, giải thích, tổng hợp thông tin một cách sát thực và có ý nghĩa. Các tiết học theo dự án hấp dẫn sẽ giúp học sinh hiểu rằng các nhiệm vụ trong lớp là có giá trị. Học sinh sẽ có động cơ tốt khi tin rằng các nhiệm vụ mà họ thực hiện phù hợp với các nhu cầu, quyền lợi và mục đích cá nhân của họ. Song cần nhấn mạnh, giáo viên phải đảm bảo rằng các nhiệm vụ phải phù hợp với khả năng của học sinh. Nếu các nhiệm vụ quá sức thì học sinh sẽ mất tự tin. Nếu các nhiệm vụ quá dễ thì học sinh nhanh chán và mất hứng thú làm việc, các hoạt động học sẽ không còn hiệu quả. - Định hướng sản phẩm: Trong dạy học theo dự án, học sinh luôn phải tạo ra các sản phẩm theo kế hoạch dự án đã đề ra. Học sinh được đánh giá thông qua các sản phẩm này cùng với việc công bố, giới thiệu sản phẩm và quá trình làm việc của mình. Do vậy, khi giới thiệu dự án luôn có định hướng sản phẩm rõ ràng. - Tính tự lực cao của học sinh: Trong dạy học theo dự án, học sinh tham gia tích cực và tự lực vào tất cả các giai đoạn của quá trình dạy học: đề xuất vấn đề, lập kế hoạch, giải quyết vấn đề, báo cáo kết quả dự án. . . . Với cách làm việc như vậy, học sinh thực sự trở thành trung tâm của quá trình dạy học và chủ động chiếm lĩnh kiến thức. - Mang tính phức hợp: Nội dung dự án có sự kết hợp tri thức của nhiều lĩnh vực, nội dung hoặc nhiều môn học khác nhau. Dạy học theo dự án yêu cầu học sinh sử dụng thông tin nhiều môn học khác nhau để giải quyết các nhiệm vụ học tập. Do đó, bên cạnh nội dung các nhiệm vụ của học sinh và công việc của giáo viên cũng mang tính phức hợp. - Cộng tác trong làm việc: Thể hiện sự cộng tác chặt chẽ liên tục trên nhiều khía cạnh: Giữa giáo viên với học sinh và giữa học sinh với học sinh. Việc cộng tác giữa giáo viên với học sinh thể hiện ở sự hướng dẫn, tư vấn và cung cấp thông tin phản hồi của giáo viên cho học sinh. Học sinh sẽ nhận nhiệm vụ và liên tục thông qua tiến trình thực hiện dự án với giáo viên. Đồng thời, các dự án học tập thường được thực hiện theo nhóm, môi trường học tập mang tính cộng đồng xã hội. Bởi vậy, các nhóm học sinh phải có sự cộng tác trong làm việc mới đảm bảo được thành công cho dự án. Nhiều khi với dạy học theo dự án, sự cộng tác được mở rộng đến cộng đồng. Tính cộng tác có tầm quan trọng như là phương tiện làm phong phú hơn và mở rộng sự hiểu biết của học sinh về những điều họ đang học. Với 7 đặc điểm trên có thể thấy dạy học theo dự án hoàn toàn phù hợp với mục tiêu của dạy học hiện đại là hướng người học vào trung tâm, phát huy tính tích 117
Đào Thị Ngọc Minh cực và khả năng độc lập của người học trong quá trình dạy học. 2.3. Vai trò của giáo viên và học sinh trong dạy học theo dự án - Vai trò của giáo viên. Trong môi trường dạy học theo dự án, giáo viên là người hướng dẫn, hỗ trợ và tạo động lực thúc đẩy vai trò tự chủ của học sinh, gắn sự chủ động của học sinh trong việc giải quyết nội dung bài học. Giáo viên chịu trách nhiệm tư vấn và giúp học sinh giải quyết các vướng mắc chứ không phải giải quyết hộ học sinh. Giáo viên cần biết và chủ động trong các hỗ trợ cần thiết. Năng lực và vai trò của giáo viên thể hiện ở các hỗ trợ học sinh (không chỉ bằng các chỉ dẫn mà còn bằng cả các sản phẩm mẫu, các tài liệu cung cấp tham khảo, các nguồn thông tin, cách chuyển giao công việc và quá trình đánh giá). Trong lớp học truyền thống, giáo viên nắm giữ tất cả các kiến thức và truyền tải đến học sinh. Với mô hình dạy học theo dự án, giáo viên đóng vai trò là người tạo điều kiện thuận lợi cho học sinh làm việc, một hướng dẫn viên, một nhà tư vấn, một người cộng tác. Đồng thời giáo viên sử dụng và theo đuổi mô hình dạy học theo dự án phải tập trung hơn vào việc tự tạo cơ hội học tập, tiếp cận thông tin, làm mẫu hướng dẫn học sinh và không ngừng nâng cao năng lực. . . . - Vai trò của học sinh. Với mô hình dạy học này học sinh là người chịu trách nhiệm chính, là trung tâm của quá trình dạy học. Học sinh tự lập kế hoạch, tự định hướng quá trình học tập, hợp tác giải quyết vấn đề, tự kiểm tra, đánh giá. Học sinh đóng vai là những “chuyên gia” thuộc những ngành nghề khác nhau trong xã hội, hoàn thành vai trò của mình dựa trên những kiến thức, kĩ năng nhất định. Cũng chính vì vậy, dạy học theo dự án trở nên thực và hữu ích, hấp dẫn với học sinh. Học sinh được giao những nhiệm vụ phức hợp nhưng cụ thể, bám sát với kiến thức trong chương trình, có phạm vi liên môn và kiến thức cuộc sống, qua đó rèn luyện kĩ năng sống cho mình. Học sinh tự quyết định cách tiếp cận của mình đối với mỗi nhiệm vụ được giao. Đồng thời có trách nhiệm trong việc hoàn thành và báo cáo sản phẩm. Học sinh phải tham gia tích cực và giữ vai trò chính trong tất cả các khâu của quá trình học tập. Giai đoạn cuối cùng trình bày sản phẩm là một giai đoạn rất quan trọng, nó thể hiện kết quả của quá trình làm việc và sự tiến bộ của học sinh, đồng thời là giai đoạn học sinh thể hiện sự sáng tạo trong suốt quá trình làm việc, thể hiện khả năng quyết định vấn đề của mình. 118
Vận dụng phương pháp dạy học theo dự án để dạy môn Giáo dục công dân... 2.4. Ưu điểm của phương pháp dạy học theo dự án trong dạy học môn Giáo dục công dân Dạy học theo dự án là một cách làm hiệu quả để gắn những nội dung kiến thức với thực tiễn, giữa lí thuyết với thực hành, giữa môi trường học tập với môi trường xã hội. Đối với môn GDCD, phương pháp này sẽ giúp học sinh thấy kiến thức GDCD là kiến thức “sống” gắn liền với thực tế cuộc sống. Khiến cho kiến thức GDCD không còn nặng nề lí thuyết hữu ích đối với bản thân học sinh. Trong quá trình thực hiện dự án học sinh có cơ hội được vận dụng các kiến thức đã học vào hoạt động thực tiễn, thực hiện “học đi đôi với hành” đối với kiến thức của tất cả các môn khoa học tự nhiên cũng như xã hội. Học tập theo dự án giúp học sinh tiếp cận với một lượng kiến thức đa dạng, phong phú từ nhiều nguồn khác nhau, sử dụng kiến thức của nhiều môn học khác nhau để giải quyết một nhiệm vụ được giao. Với cách thức dạy học như vậy, học sinh được nghiên cứu sâu hơn về một chủ đề học tập chứ không đơn thuần là tìm ra những câu trả lời đúng cho những câu hỏi mà giáo viên đặt ra. Theo cách này học sinh thực sự chiếm lĩnh kiến thức và trở thành trung tâm của quá trình dạy học. Thông qua việc thực hiện dự án, học sinh được rèn luyện nhiều kĩ năng: thuyết trình, làm việc nhóm, khai thác, tìm kiếm và chọn lựa thông tin. . . đặc biệt học sinh được chú trọng rèn luyện các kĩ năng sống như: kĩ năng giao tiếp, cộng tác nhóm trong làm việc, kĩ năng trao đổi, chia sẻ thông tin, kĩ năng tự định hướng, tự điều chỉnh và xử lí tình huống. . . . Các kĩ năng này giúp học sinh tự tin, thành công trong cuộc sống sau này. Trong quá trình thực hiện dự án, học sinh là người chủ động thực hiện theo kế hoạch đề ra, đồng thời tự lực tham gia vào các giai đoạn của quá trình dạy học: đề xuất hoặc đóng góp ý kiến cho sáng kiến dự án; xây dựng kế hoạch; thực hiện dự án và trình bày kết quả. Do vậy các công việc này thực sự đòi hỏi và khuyến khích tinh thần trách nhiệm, thái độ tích cực và sự sáng tạo của người học. Các tình huống đưa ra trong dự án gắn liền với thực tiễn cuộc sống, học sinh được đóng các vai trò khác nhau trong cuộc sống để thực hiện nhiệm vụ học tập, do vậy không chỉ tạo hứng thú cho học sinh mà còn phát triển khả năng thích ứng, khả năng tự đương đầu, giải quyết các vấn đề thực tế. Tùy từng dự án khác nhau học sinh có thể đặt mình trong nhiều hoàn cảnh và nhiệm vụ khác nhau. Với những đặc trưng như trên, có thể thấy dạy học theo dự án là một phương pháp dạy học tích cực đối với việc dạy học nói chung và môn GDCD nói riêng. Phương pháp này không chỉ phát huy tính tích cực học tập mà còn hình thành cho học sinh kĩ năng sống, kĩ năng giải quyết các vấn đề của cuộc sống. Việc vận dụng phương pháp dạy học theo dự án giúp giáo viên dạy GDCD khẳng định được vị trí quan trọng của môn học, thay đổi được cách nhìn nhận chưa đúng của xã hội về môn học này . 119
Đào Thị Ngọc Minh 3. Kết luận Như vậy, phương pháp dạy học theo dự án là một trong nhiều phương pháp dạy học tích cực và có tính khả thi. Tuy nhiên, không phải với nội dung nào, phương pháp này cũng phát huy tác dụng. Người giáo viên cần vận dụng nó một cách linh hoạt, cùng với việc kết hợp với các phương pháp dạy học khác để quá trình dạy và học nói chung và môn GDCD nói riêng đạt được hiệu quả cao. TÀI LIỆU THAM KHẢO [1] Nguyễn Văn Cường, Nguyễn Thị Diệu Thảo, 2004. Dạy học theo dự án - Một phương pháp có chức năng kép trong đào tạo. Tạp chí Giáo dục, số 80. [2] Nguyễn Văn Cường, Nguyễn Thị Diệu Thảo, 2006. Vận dụng dạy học theo dự án trong môn phương pháp dạy học Kinh tế gia đình. Tạp chí Giáo dục, số 142, tr 42. [3] Nguyễn Văn Cường, 2006. Một số vấn đề chung về đổi mới phương pháp dạy học ở trường THPT. Dự án phát triển giáo dục THPT 2006. [4] Phạm Văn Đông, 1994. Phương pháp dạy học phát huy tính tích cực - một phương pháp vô cùng quý báu. Tạp chí NCGD số 271. [5] Trần Bá Hoành, 2002. Đặc trưng của phương pháp dạy học tích cực. Tạp chí NCGD số 23. [6] Lê Văn Hồng, 2006. Đặc điểm, cấu trúc của dạy học dự án và kết quả việc vận dụng vào dạy môn kĩ thuật số. Tạp chí Giáo dục, số 133, tr 31-32. [7] Lê Công Triêm, 2002. Một số vấn đề hiện nay của phương pháp dạy học đại học. Nxb Giáo dục. ABSTRACT Application innovative teaching method in teaching civic education subject in secondary school Innovative teaching methods are considered the focal point of education in Vietnam now. Project-based learning is a positive approach in teaching civic edu- cation subjects. This method not only promotes positive academic formation but also for the students life skills and problem solving of life. Applying this method of teaching helps tutors teach Civic Education and affirms the important position of the subject. Change is not the correct perspective on the subject of this society. 120