Sáng kiến kinh nghiệm THPT: Vận dụng phương pháp dạy học dự án vào dạy học chủ đề Bảo vệ chủ quyền lãnh thổ và biên giới quốc gia, GDQP-AN lớp 11 – THPT

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:65

Thêm vào BST

Báo xấu

19
lượt xem 5
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục đích nghiên cứu sáng kiến "Vận dụng phương pháp dạy học dự án vào dạy học chủ đề Bảo vệ chủ quyền lãnh thổ và biên giới quốc gia, GDQP-AN lớp 11 – THPT" nhằm nâng cao sự liên hệ giữa lý thuyết với thực tiễn, nâng cao hiệu quả hoạt động làm việc nhóm; Phát huy tính tích cực chủ động sáng tạo, tạo tính hứng thú trong học tập, giúp HS được trải nghiệm thực tiễn cuộc sống, góp phần hình thành phẩm chất năng lực; góp phần thực hiện giáo dục hướng nghiệp, định hướng phân luồng, cung cấp nhân lực trực tiếp cho địa phương.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Sáng kiến kinh nghiệm THPT: Vận dụng phương pháp dạy học dự án vào dạy học chủ đề Bảo vệ chủ quyền lãnh thổ và biên giới quốc gia, GDQP-AN lớp 11 – THPT

MỤC LỤC TT NỘI DUNG TRANG PHẦN I. ĐẶT VẤN ĐỀ 1 Lí do chọn đề tài 1 2 Mục đích nghiên cứu 2 3 Nhiệm vụ nghiên cứu 2 4 Đối tượng, phạm vi nghiên cứu 2 5 Phương pháp nghiên cứu 2 6 Giả thuyết khoa học 3 7 Những đóng góp của đề tài 3 8 Cấu trúc của sáng kiến 3 PHẦN II. NỘI DUNG CHƢƠNG 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN 1.1 Tổng quan các công trình liên quan đến đề tài 4 1.2 Cơ sở lí luận 4 1.2.1 Khái niệm về dự án 4 1.2.2 Đặc điểm của phương pháp dạy học theo dự án 4 1.2.3 Các bước tiến hành dạy học theo dự án 5 1.3 Cơ sở thực tiễn 6 1.3.1 Thực trạng dạy học môn GDQP-AN ở trường THPT 6 Thực trạng áp dụng phương pháp dạy học dự án vào dạy học 1.3.2 7 ở trường THPT Kết quả khảo sát thực trạng áp dụng PPDHDA vào dạy học 1.3.3 7 chủ đề tại các trường THPT trên địa bàn huyện Đô Lương Đánh giá thực trạng vận dụng PPDHDA vào dạy học chủ đề 9 1.3.4 ở các trường THPT tại huyện Đô Lương, Nghệ An CHƢƠNG 2. DỰ ÁN DẠY HỌC BẢO VỆ CHỦ QUYỀN LÃNH THỔ VÀ BIÊN GIỚI QUỐC GIA
2.1 Mục tiêu dạy học 10 2.1.1 Kiến thức 10 2.1.2 Kĩ năng 10 2.1.3 Phẩm chất 11 2.1.4 Các năng lực hướng tới hình thành và phát triển ở HS qua dự 11 án 2.2 Đối tượng dạy học của bài học 11 2.3 Ý nghĩa của bài học 11 2.4 Thiết bị dạy học, tư liệu, học liệu 12 2.5 Bảng mô tả các mức độ nhận thức và định hướng năng lực 13 chính được hình thành thông qua chủ đề 2.6 Câu hỏi và bài tập 14 2.6.1 Câu hỏi mức độ nhận biết 14 2.6.2 Câu hỏi thông hiểu 14 2.6.3 Câu hỏi vận dụng 15 2.6.4 Câu hỏi vận dụng cao 15 2.7 Hoạt động dạy học và tiến trình dạy học 15 2.7.1 Kế hoạch chung 15 2.7.2 Tiến trình tổ chức dạy học dự án 17 2.7.3 Tổ chức các hoạt động dạy học 24 2.8 Câu hỏi dành cho tất cả các nhóm 32 2.9 Kiểm tra đánh giá kết quả học tập 35 2.10 Một số sản phẩm của dự án 35 CHƢƠNG 3. THỰC NGHIỆM SƢ PHẠM 3.1 Mục đích của thực nghiệm sư phạm 43 3.2 Nội dung của thực nghiệm sư phạm 43 3.3 Phương pháp thực nghiệm sư phạm 43
3.3.1 Chọn mẫu thực nghiệm 43 3.3.2 Kết quả thực nghiệm 43 3.4 Nhận xét, đánh giá của Thầy (cô) giáo và học sinh 45 3.4.1 Nhận xét, đánh giá của Thầy (cô) giáo 45 3.4.2. Cảm nhận của học sinh 45 PHẦN III. KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ 1 KẾT LUẬN 47 1.1 Kết quả đạt được 47 1.2 Ý nghĩa của đề tài 47 2 KIẾN NGHỊ, ĐỀ XUẤT 48
PHẦN I. ĐẶT VẤN ĐỀ 1. Lý do chọn đề tài Trong chương trình giáo dục phổ thông, môn học Giáo dục Quốc phòng– An ninh (GDQP-AN) giữ vị trí quan trọng trong việc giáo dục tư tưởng, tình cảm đạo đức và truyền thống cho học sinh (HS), là một nội dung cơ bản trong xây dựng nền quốc phòng toàn dân, an ninh nhân dân. Qua môn học, giáo dục HS hình thành phẩm chất, l ng yêu nước n ng nàn, yêu CNXH, niềm tự hào dân tộc, biết suy nghĩ độc lập, hành động tập thể và có tổ chức, nhận r kết quả hoạt động của mình, phát triển tối đa tinh thần chủ động đáp ứng yêu cầu x y dựng và bảo vệ Tổ quốc Việt Nam XHCN Dạy học tốt bộ môn GDQP-AN nh m góp phần vào thực hiện mục tiêu chiến lược của Đảng về đào tạo thế hệ tr , tiếp tục sự nghiệp cách mạng của cha anh, đưa đất nước phát triển và hội nhập Trong đó, những tri thức QP-AN có ý nghĩa rất quan trọng. Trong vài thập kỷ gần đ y, do sự phát triển nhanh chóng của khoa học, kĩ thuật và công nghệ, cũng như quá trình hội nhập quốc tế đã dẫn đến nền kinh tế nước ta trở thành nền kinh tế - tri thức. Trong nền kinh tế - tri thức, kiến thức và kĩ năng của con người là nhân tố quyết định sự phát triển của xã hội. Nhiệm vụ quan trọng đặt ra cho nền giáo dục là ngoài việc trang bị cho HS những kiến thức cơ bản, các môn học cần phát triển các năng lực cần thiết, giúp các em thích ứng được với các yêu cầu của xã hội Quan điểm của Đảng về vấn đề này thể hiện ở mục tiêu giáo dục nh m đáp ứng yêu cầu phát triển kinh tế, văn hóa, xã hội của đất nước hiện tại và tương lai Trong đó đặc biệt chú trọng đổi mới nội dung, phương pháp dạy học (PPDH), thi, kiểm tra và đánh giá chất lượng giáo dục Và “dạy học phải gắn liền với thực tế, giải quyết được các vấn đề, các yêu cầu của thực tế” Dạy học dự án (DHDA) là một hình thức dạy học trong đó HS thực hiện một nhiệm vụ học tập phức hợp, gắn liền với thực tiễn, kết hợp lý thuyết với thực hành và đánh giá kết quả. Kết quả của dự án là một sản phẩm hành động có thể giới thiệu được. Sử dụng dạy học theo dự án không chỉ giúp HS hứng thú, chủ động trong học tập mà còn rèn luyện, phát triển rất nhiều kỹ năng Tuy nhiên việc sử dụng dạy học dự án mới chỉ áp dụng ở các trường đại học, cao đẳng và một số môn học tại các trường THPT. Tuy nhiên, do nhiều nguyên nhân khác nhau, việc áp dụng PPDHDA vào dạy học nói chung và dạy học môn GDQP-AN nói riêng chưa nhiều. Căn cứ vào thực trạng, đặc điểm môn học và với mong muốn góp phần nâng cao chất lượng dạy học, tôi chọn lựa chọn đề tài: Vận dụng phƣơng pháp dạy học dự án vào dạy học chủ đề “Bảo vệ chủ quyền lãnh thổ và biên giới quốc gia”, GDQP-AN lớp 11 – THPT. 1
2. Mục đích nghiên cứu - Việc nghiên cứu, xây dựng: dạy học dự án vào dạy học chủ đề “Bảo vệ chủ quyền lãnh thổ và biên giới quốc gia” GDQP-AN lớp 11–THPT nh m góp phần nâng cao chất lượng học tập môn GDQP-AN, - Đổi mới phương pháp dạy học theo hướng phát triển năng lực học sinh - Nâng cao sự liên hệ giữa lý thuyết với thực tiễn, nâng cao hiệu quả hoạt động làm việc nhóm. - Phát huy tính tích cực chủ động sáng tạo, tạo tính hứng thú trong học tập, giúp HS được trải nghiệm thực tiễn cuộc sống, góp phần hình thành phẩm chất năng lực; góp phần thực hiện giáo dục hướng nghiệp, định hướng phân lu ng, cung cấp nhân lực trực tiếp cho địa phương 3. Nhiệm vụ nghiên cứu Nghiên cứu đề tài giải quyết các vấn đề sau: - Tổng quan cơ sở lí luận và thực tiễn của dạy học gắn liền với trải nghiệm. - Thiết kế tiến trình DHDA qua chủ đề “Bảo vệ chủ quyền lãnh thổ và biên giới quốc gia”. - Tiến hành thực nghiệm sư phạm tại đơn vị công tác và các đơn vị khác. - Khảo sát kết quả thử nghiệm đề tài thông qua lấy ý kiến của đ ng nghiệp và HS 4. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu - Nghiên cứu áp dụng cho học sinh khối 11 tại trường THPT Đô Lương 2 trong năm học 2021 – 2022 - Nghiên cứu xây dựng chủ đề dạy học “Bảo vệ chủ quyền lãnh thổ và biên giới quốc gia” b ng DHDA. - Phạm vi và khả năng nh n rộng cho tất cả các đối tượng học sinh, áp dụng cho dạy học đại trà ở tất cả các trường THPT. 5. Phƣơng pháp nghiên cứu Ở đề tài này tôi đã thực hiện các phương pháp như sau: - Phương pháp nghiên cứu tài liệu. - Phương pháp chuyên gia - Phương pháp quan sát - Phương pháp nghiên cứu quan sát các sản phẩm hoạt động của học sinh. - Phương pháp ph n tích, tổng hợp. - Phương pháp thống kê. 2
6. Giả thuyết khoa học Đối với chủ đề “Bảo vệ chủ quyền lãnh thổ và biên giới quốc gia”, dạy học theo dự án sẽ tạo cơ hội cho HS trải nghiệm thực tiễn cuộc sống, phát triển tư duy sáng tạo và niềm đam mê trong học tập, để từ đó cố gắng nỗ lực học tập để đạt kết quả tốt hơn Mặt khác sự hợp tác các bạn trong nhóm sẽ tạo cơ hội cho sự phát triển các năng lực giao tiếp, trình bày Như vậy PPDHDA góp phần nâng cao hiệu quả chất lượng dạy học so với PPDH truyền thống. 7. Những đóng góp của đề tài Đề tài: DHDA qua chủ đề “Bảo vệ chủ quyền lãnh thổ và biên giới quốc gia”, có những đóng góp về lý luận và thực tiễn như sau: - Hệ thống hóa cơ sở lý luận về DHDA. - Làm sáng tỏ thực trạng xây dựng và tổ chức dạy học theo chủ đề trong các nhà trường phổ thông hiện nay. - DHDA qua chủ đề “Bảo vệ chủ quyền lãnh thổ và biên giới quốc gia”. Giúp người học vận dụng kiến thức bài học ngay vào thực tiễn cuộc sống Đ ng thời khắc sâu kiến thức và hoạt động nhóm sẽ phát huy sự sáng tạo của HS. 8. Cấu trúc của sáng kiến Ngoài phần mở đầu và kết luận, sáng kiến g m có 3 chương: Chương 1 Cơ sở lí luận và thực tiễn Chương 2 Dự án dạy học “Bảo vệ chủ quyền lãnh thổ và biên giới quốc gia” Chương 3 Thực nghiệm sư phạm 3
PHẦN II. NỘI DUNG CHƢƠNG 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN 1.1. Tổng quan các công trình nghiên cứu liên quan đến đề tài: Qua tìm hiểu, tôi thấy có khá nhiều đề tài nghiên cứu và áp dụng PPDHDA (ở các môn học khác). Trong phạm vi của đề tài, tôi xin liệt kê một số công trình nghiên cứu DHDA như: - “Vận dụng phương pháp dạy học theo dự án để dạy môn giáo dục công dân ở trường THPT” – Tác giả: Đào Thị Ngọc Minh – trường Đại học sư phạm Hà Nội. - “Tổ chức dạy học theo dự án một số kiến thức thuộc phần “Từ trường và cảm ứng điện từ” – Học phần điện và từ đại cương cho sinh viên nghành kĩ thuật trường đại học giao thông – Tác giả Nguyễn Thanh Nga – Đại học sư phạm thành phố H Chí Minh (Luận văn thạc sĩ năm 2009). - Vận dụng phương pháp dạy học theo dự án trong dạy học môn Toán cho học sinh lớp 10 – 11 THPT – Tác giả: Nguyễn Đắc Thắng – Trương đại học Giáo dục (Bảo vệ luận văn, năm 2012)… Và bước đầu thực nghiệm DHDA vào bộ môn GDQP-AN của một số trường THPT… Nhưng đề tài DHDA qua chủ đề “Bảo vệ chủ quyền lãnh thổ và biên giới quốc gia”, mới ở phương pháp tổ chức và thiết kế nội dung theo hướng trải nghiệm, sáng tạo. Học sinh làm việc chủ yếu theo nhóm, có thể vận dụng kiến thức liên môn để đóng vai, thuyết minh, phỏng vấn... Hoạt động trải nghiệm dạy học dự án ngoài phạm vi nhà trường còn nh m mục đích n ng cao ý thức trách nhiệm của đoàn viên, thanh niên đối với đất nước. PPDHDA qua chủ đề giúp giáo viên có thể tham khảo, sử dụng một cách sáng tạo, hiệu quả trong dạy học và thông qua kết quả thực nghiệm có đối chứng để kiểm chứng tính khả thi của đề tài. 1.2. Cơ sở lý luận của đề tài 1.2.1. Khái niệm về dự án ''Dự án'' được hiểu theo nghĩa phổ thông là đề án, một dự thảo hay một kế hoạch, trong đó đề án, dự thảo hay kế hoạch này cần được thực hiện nh m đạt mục đích đề ra. 1.2.2. Đặc điểm của phương pháp dạy học theo dự án Là một hình thức dạy học, trong đó người học thực hiện một nhiệm vụ học tập phức hợp, có mục tiêu rõ ràng, gắn với thực tiễn, kết hợp lí thuyết với thực hành Người học được hướng dẫn để thực hiện các công việc như tự lập kế hoạch, tự triển khai thực hiện kế hoạch, kiểm tra, điều chỉnh, tự đánh giá quá trình và kết quả thực hiện. Hình thức làm việc chủ yếu là theo nhóm, kết quả của dự án là những sản phẩm cụ thể, được trình bày rõ ràng, có thể giới thiệu được. 4
Quan điểm đổi mới dạy học hiện nay là tăng tính hành động, vận dụng kiến thức giải quyết những vấn đề thực tiễn của nguời học, phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo của người học, dạy học theo dự án là một trong những hình thức thực hiện được quan điểm này. 1.2.3. Các bước tiến hành dạy học theo dự án Dạy học theo dự án được thực hiện theo 5 bước như sau: Bước 1: Xác định chủ đề, nhiệm vụ học tập và nghiên cứu gắn với yêu cầu của môn học. - Có thể khởi đầu b ng ý tưởng học sinh quan tâm hoặc những định hướng, chỉ dẫn của giáo viên. - Cần tạo ra một tình huống xuất phát, một nhiệm vụ cần giải quyết, trong đó chú ý đến việc liên hệ với hoàn cảnh thực tiễn xã hội và đời sống, chú ý hứng thú của người học cũng như ý nghĩa của đề tài. Bước 2: Xây dựng kế hoạch thực hiện: - Học sinh với sự hướng dẫn của giáo viên xây dựng đề cương lập kế hoạch thực hiện - Xác định mục tiêu của dự án. - Hình dung nội dung chi tiết và các công việc cụ thể, cách thức thực hiện, các điều kiện cần thiết như ngu n tư liệu, thiết bị cần thiết, kinh phí, người tham gia,…Dự kiến thời gian, địa điểm triển khai công việc, ph n công người thực hiện, dự kiến sản phẩm cần đạt. Tất cả vấn đề trên được trình bày trong đề cương hoạt động và kế hoạch thực hiện. - Khơi gợi sự hứng thú: Tập thể nhóm phải động viên, khích lệ thể hiện sự say mê, hứng khởi trong việc nhận nhiệm vụ và hoàn thành nhiệm vụ. Bước 3: Các nhóm thực hiện nhiệm vụ dự án: - Thu thập thông tin: Từ sách báo, tạp chí, mạng internet, khảo sát, điều tra, phỏng vấn, thực địa… - Xử lí thông tin: Tổng hợp, phân tích dữ liệu (có thể biểu hiện b ng sơ đ , biểu đ ...) - Thảo luận thường xuyên giữa các thành viên trong nhóm để giải quyết các vấn đề và kiểm tra tiến độ. - Xây dựng sản phẩm: Tập hợp các kết quả thành một sản phẩm cuối cùng. Bước 4: Giới thiệu sản phẩm trước tập thể lớp - Trình bày, giới thiệu sản phẩm b ng các cách: Bài viết, Powerpoint, bản đ , tranh ảnh, mô hình, kể cả việc đóng kịch, kể truyện, phỏng vấn… 5
Bước 5: Đánh giá kết quả đạt được so với mục tiêu xác định - Học sinh tự rút ra những bài học từ việc học theo dự án: Đã học được gì? Hình thành được những thái độ tích cực nào? Có hài lòng về kết quả thu được không? Đã gặp những khó khăn gì và đã giải quyết như thế nào? Những cảm nhận của cá nhân sau khi thực hiện xong một dự án? - Giáo viên: Đánh giá chất lượng sản phẩm giới thiệu, kết quả tự đánh giá, phương pháp làm việc. 1.3. Cơ sở thực tiễn của đề tài 1.3.1. Thực trạng dạy học môn GDQP-AN ở trường THPT GDQP-AN là môn học chính khóa trong trường THPT, là một nội dung cơ bản trong xây dựng nền quốc phòng toàn dân, an ninh nhân dân. Bộ môn GDQP-AN ở trường THPT góp phần giáo dục toàn diện cho HS về l ng yêu nước, yêu CNXH, niềm tự hào và sự trân trọng đối với truyền thống đấu tranh chống giặc ngoại xâm của dân tộc, của lực lượng vũ trang nh n d n Việt Nam, tin tưởng vào sự lãnh đạo đúng đắn, sáng suốt của Đảng cộng sản Việt Nam và thắng lợi của công cuộc đổi mới đất nước, rèn những kĩ năng cần thiết, những thao tác tư duy cơ bản. Những năm gần đ y, bộ môn QP-AN ở trường THPT đã có nhiều thay đổi tích cực về nội dung, PPDH. Phần lớn GV hiện nay ở các trường đã nhận thức được việc cần phải đổi mới PPDH QP&AN theo hướng tích cực, lấy HS làm trung tâm, phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo của HS trong quá trình học tập. Nhiều PPDH mới được GV tiến hành trong quá trình giảng dạy như: dạy học dự án, thảo luận nhóm, dạy học nêu vấn đề…đã mang lại kết quả tốt, giúp HS có thể lĩnh hội kiến thức một cách tốt hơn và đ ng thời cũng cho bản thân GV thấy hứng thú, say mê với sự nghiệp. Tuy nhiên, thực trạng dạy và học GDQP-AN ở trường THPT hiện nay vẫn còn nhiều bất cập dẫn đến chất lượng dạy và học chưa cao Việc thay đổi từ quan niệm “người thầy làm trung t m” sang “học tr là trung t m” chưa thật sự rõ nét. Đa số HS chưa coi trọng, yêu thích môn học vì nhiều lí do khác nhau như: các bài giảng khô khan, nhàm chán, thiếu tính hấp dẫn, chưa tạo được hứng thú trong học tập. HS học tập một cách thụ động, đơn thuần chỉ là ghi nhớ kiến thức một cách máy móc mà không rèn luyện kĩ năng tư duy hay thuyết trình. Với cách học truyền thống đã khiến tư duy của nhiều HS đi vào lôi m n, học sinh chỉ ghi chép kiến thức b ng các dòng chữ, với cách học này chúng ta không kích thích được sự phát triển của trí não, điều đó làm cho một số HS tuy học tập rất chăm chỉ nhưng sự tiếp thu vẫn hạn chế. Bên cạnh đó, HS luôn cảm thấy mất tự tin khi đứng trước tập thể, không biết thế nào dể trình bày một vấn đề cho logic và mang tính thuyết phục. Kết quả dẫn đến học sinh không có hứng thú học tập, đánh mất sự đam mê học hỏi, tiếp thu kiến thức. 6
Từ thực trạng trên đã đặt ra một yêu cầu bức thiết cho môn GDQP-AN nói riêng và các môn học khác ở trường phổ thông nói chung phải có những biện pháp đổi mới nh m phát huy những thế mạnh bộ môn và khắc phục những hạn chế để chất lượng giáo dục được nâng cao. 1.3.2. Thực trạng áp dụng phương pháp dạy học dự án vào dạy học chủ đề ở trường THPT Khi thực hiện đề tài này, tôi đã tiến hành điều tra 15 GV và 430 HS các trường THPT trên địa bàn huyện Đô Lương, tỉnh Nghệ An b ng phương pháp khảo sát qua bảng hỏi, thống kê để xử lí số liệu từ tháng 10/2021. Giáo viên Học sinh STT Trường THPT SL TL(%) SL TL(%) 1 Đô Lương 1 6 40% 180 41.86% 2 Đô Lương 3 5 33.3% 140 32.56% 3 Đô Lương 4 4 26.7% 110 25.58% Tổng 15 100% 430 100% Bảng 1.1. Số lượng giáo viên và học sinh tham gia khảo sát đề tài 1.3.3. Kết quả khảo sát thực trạng áp dụng PPDHDA vào dạy học chủ đề tại các trường THPT trên địa bàn huyện Đô Lương: - Điều tra từ GV: TT Câu hỏi Tỉ lệ lựa chọn (%) Rất cần Cần thiết Không cần thiết thiết 1 Việc rèn luyện năng lực, kĩ năng thực hành cho học sinh 94% 6% 0% có cần thiết hay không? Thầy (cô) có thường xuyên tổ Thường Thỉnh thoảng Không bao 2 chức hoặc hướng dẫn cho học xuyên giờ sinh lập dự án dạy học chủ đề 3.1% 39.2% 57.7% tại địa phương hay không ? 3 Thầy (cô) chọn hình thức nào Kiểm tra Dạy kiến thức Chuẩn bị bài để tổ chức dạy học dự án vào đánh giá mới ở nhà dạy học chủ đề cho học sinh? 14,6% 27,8% 57,6% 7
PP dạy PP dạy học giải PP bàn tay 4 Phương pháp hoặc kĩ thuật học theo quyết vấn đề nặn bột dạy học nào được sử dụng dạy dự án chủ đề? 23,2% 69.5% 7.3% Thái độ của học sinh khi được Rất hứng Hứng thú Không hứng 5 hướng dẫn dạy học dự án vào thú thú dạy học chủ đề? 16% 39% 45% - Điều tra từ HS: T Câu hỏi Tỉ lệ lựa chọn (%) T Rất quan trọng Quan trọng Không quan trọng 1 Em đánh giá như thế nào về vai tr 85,3% 14,7% 0% của việc học tập dự án theo hoạt động nhóm hiện nay ? Ngoài giờ học trên Thường xuyên Thỉnh thoảng Không bao giờ 2 lớp em đã giành bao nhiêu thời gian tìm hiểu về ứng dụng 26% 63.7% 10,3% của các kiến thức được học ? 3 Em có thực hiện kế Có Không Không có kế hoạch hoạch học tập đã đề ra khi học tập 1 dự án chủ đề không ? 51,3 % 16.2% 32.5% Cảm nhận lĩnh hội kiến thức trong quá trình học tập dự án vào chủ đề Mức độ Gặp rất nhiều Gặp nhiều Gặp ít Không gặp khó khăn khó khăn khó khăn khó khăn Số 235 149 31 15 lượng Tỷ lệ % 54.65% 34.65% 7.21% 3.49% Bảng 1.2. Kết quả điều tra thực trạng phát triển dạy học dự án vào dạy học chủ đề 8
1.3.4. Đánh giá thực trạng vận dụng PPDHDA vào dạy học chủ đề ở các trƣờng THPT tại huyện Đô Lƣơng, Nghệ An Qua bảng số liệu trên, tôi có một số đánh giá như sau: - Việc phát triển DHDA vào dạy học chủ đề cho HS hiện nay rất được quan tâm để thực hiện Tất cả 94% GV được khảo sát đều chọn phướng án “rất cần thiết” và 6% chọn phương án “cần thiết” sử dụng PPDHDA - Về mức độ thường xuyên tổ chức hoạt động DHDA vào dạy học chủ đề: Có 39.2% GV được khảo sát cho là thỉnh thoảng có tổ chức DHDA Có đến 57.7% GV chưa bao giờ tổ chức các hoạt động DHDA, và chỉ có 3 1% GV thường xuyên tổ chức hoạt động này cho HS. Nhìn chung phần lớn GV chỉ mới chú trọng làm sao chỉ truyền đạt hết kiến thức cho HS mà không cần quan t m đến bất cứ nội dung nào khác. - Về thái độ của HS khi được hướng dẫn dạy học chủ đề dạy học: có 39% hứng thú, 16% rất hứng thú, có tới 45 % không hứng thú Điều này cho thấy cần phải cải tiến các hình thức dạy học truyền thống và tìm kiếm những PPDH mới m , hấp dẫn hơn - Cảm nhận lĩnh hội kiến thức trong quá trình học tập chủ đề có tới 58.14% gặp rất nhiều khó khăn; 34.65% gặp nhiều khó khăn và 7.21% gặp ít khó khăn Tuy r ng các em nhận thức được kiến thức lĩnh hội có ý nghĩa quan trọng trong cuộc sống song việc học tập các chủ đề gặp nhiều khó khăn Điều đó cho thấy HS chưa làm quen nhiều với dự án vào dạy học chủ đề, và còn rất lúng túng với các dạng bài tập “mở” khi đọc hiểu để trả lời câu hỏi hoặc vận dụng kiến thức để giải quyết các vấn đề thực tiễn. Qua nghiên cứu, thể nghiệm thành công DHDA vào dạy học chủ đề ở đơn vị công tác, tôi muốn chia s một số kinh nghiệm trong việc đổi mới xây dựng dạy học dự án qua chủ đề “Bảo vệ chủ quyền lãnh thổ và biên giới quốc gia” Quốc phòng - an ninh 11 – THPT. 9
CHƢƠNG 2. DỰ ÁN DẠY HỌC BẢO VỆ CHỦ QUYỀN LÃNH THỔ VÀ BIÊN GIỚI QUỐC GIA 2. 1. Mục tiêu dạy học 2.1.1. Kiến thức - HS hiểu được khái niệm; sự hình thành; các bộ phận cấu thành lãnh thổ và chủ quyền lãnh thổ, biên giới quốc gia Việt Nam và cách xác định đường biên giới quốc gia trên đất liền, trên biển, trong l ng đất và trên không. - Quán triệt các quan điểm của Đảng, Nhà nước; các nội dung biện pháp cơ bản về xây dựng quản lí và bảo vệ biên giới quốc gia. - Xác định được thái độ, trách nhiệm của công dân trong xây dựng, quản lí và bảo vệ biên giới quốc gia. - Trách nhiệm của HS trong việc xây dựng và bảo vệ chủ quyền lãnh thổ, biên giới quốc gia của Tổ quốc hiện nay. 2.1.2. Kỹ năng - Rèn luyện cho HS kĩ năng xác định kiến thức cơ bản - Rèn luyện kĩ năng tổng hợp vấn đề, so sánh, phân tích. - Rèn luyện kĩ năng thu thập, xử lý tư liệu, ứng dụng công nghệ thông tin ( PowerPoint – Word), xây dựng các video… vào việc xây dựng bài thuyết trình. - Rèn khả năng làm việc hiệu quả theo nhóm - Sử dụng bản đ tư duy để phát triển các ý tưởng cá nhân về một chủ đề nào đó, biết cách sử dụng kĩ thuật KWL, biết sử dụng các phàn mềm Power Point, Word, Prezi… chèn hình ảnh, âm thanh, tạo video… tạo nên sản phẩm báo cáo dự án học tập. - Kĩ năng quan sát và thể nghiệm đời sống; kĩ năng trình bày một vấn đề; kĩ năng tranh luận, thảo luận; kĩ năng x y dựng một bài thuyết trình của bộ môn GDQP-AN. - Phát triển kĩ năng thuyết trình, giao tiếp, thiết lập được bài phỏng vấn, xây dựng được kịch bản... - Rèn luyện kĩ năng sống + Tính hợp tác giữa các thành viên trong công việc; sự chia s ; sự phân công công việc theo năng lực; sự khéo léo trong giao tiếp; sự khoa học trong kế hoạch học tập và làm việc; Cách thức và những nguyên tắc khi liên hệ công việc và đề nghị hợp tác với các tổ chức; Thói quen làm việc đúng thơi gian, khả năng vượt thử thách, tháo gỡ khó khăn Phát huy được năng lực riêng, sở trường của người 10
học; khả năng giao tiếp, thuyết trình, hùng biện, tổ chức sự kiện, kĩ năng vi tính, tin học... + Xây dựng những kĩ năng sống cơ bản trong HS sau khi thực hiện dự án, kĩ năng giao tiếp được nâng lên; cách thức làm việc khoa học hơn; tinh thần hợp tác giữa các thành viên trong tập thể thể lớp sẽ được nâng lên.Từ đó các em sẽ biết cách tổ chức các sự kiện riêng của lớp một cách hiệu quả. 2.1.3. Phẩm chất - Bước đầu hình thành ý thức say mê nghiên cứu khoa học. - Tích cực tham gia các hoạt động xã hội, tích cực ủng hộ các chủ trương của Đảng và nhà nước.Tham gia vào việc tuyên truyền giáo dục ý thức, b i dưỡng l ng yêu nước và niềm tự hào dân tộc. - Tích cực b i dưỡng ý thức vươn lên trong học tập, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. - Có thái độ phê phán, tố cáo các hành vi, vi phạm pháp luật về xuyên tạc các giá trị lịch sử… 2.1.4. Các năng lực hướng tới hình thành và phát triển ở HS qua dự án - Góp phần hình thành các năng lực: tự học, giải quyết vấn đề, sáng tạo, giao tiếp, hợp tác, sử dụng công nghệ thông tin và truyền thông, sử dụng ngôn ngữ. - Năng lực tư duy tổng hợp kiến thức QP-AN; năng lực sử dụng số liệu thống kê; năng lực sử dụng bản đ , biểu đ , tranh ảnh; năng lực khảo sát thực tế. 2.2. Đối tƣợng dạy học của bài học - Dự án thực hiện cho học sinh khối 11 THPT năm học 2021 - 2022 2.3. Ý nghĩa của bài học Qua bài học, khơi dậy ở HS tính sáng tạo, tinh thần tự giác cao trong học tập. Các em sẽ cảm thấy tự tin, tự giác, tích cực hơn trong học tập cũng như trong cuộc sống h ng ngày. Bên cạnh đó, giúp các em nắm vững những kiến thức cơ bản về chủ quyền lãnh thổ và biên giới quốc gia. Xây dựng cho HS l ng yêu nước sâu sắc, ý chí quyết tâm cao trong học tập và làm việc. Từ đó, các em sẽ nhận thức được trách nhiện của bản th n đối với việc xây dựng và bảo vệ chủ quyền lãnh thổ, biên giới quốc gia. Các em sẽ nỗ lực hết mình để đạt kết quả cao trong học tập, góp phần không nhỏ vào công cuộc xây dựng và bảo vệ Tổ quốc nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam. Thông qua việc thực hiện dự án, HS được tham gia các hoạt động ngoại khoá trong những vai tr khác nhau như một báo cáo viên khoa học, người dẫn chương trình, phóng viên, diễn viên, họa sĩ... HS sẽ được chủ động thiết kế các hoạt động tìm kiếm và xử lý thông tin, làm việc theo nhóm nội dung, trao đổi, tranh luận để xây dựng một kịch bản thống nhất và triển khai chương trình hoạt 11
động ngoại khóa… Qua đó vận dụng được kiến thức để giải quyết nhiều vấn đề khác trong quá trình học tập và cuộc sống h ng ngày. 2.4. Thiết bị dạy học, tƣ liệu, học liệu Chuẩn Chuẩn bị TT Thiết bị, tƣ liệu, học liệu bị của của HS GV - Máy tính x x Công nghệ - Máy quay x x phần - Máy in x cứng - Máy chiếu x - Ứng dụng internet x x Công - Phần mềm violet x nghệ - - Phần mềm Word, Power Point của Microsoft x x phần mềm - Phần mềm chỉnh sửa video clip x - Các phần mềm khác - Sách giáo khoa giáo dục quốc phòng, an ninh x x Tư liệu 11; Ngữ Văn 11; Lịch sử 11; Địa lí 11 (NXB in Giáo dục) - Tranh ảnh, bản đ , phim tư liệu. x Đ - Các sản phẩm mẫu của học sinh. x dùng - Khung tranh triển lãm. x - www wipikedia Bách khoa toàn thư Việt Nam x - http://www.bachkim.vn x Ngu n - http://www.google.com.vn x internet - http://www.youtube.com x - http://www.mp3.zing.vn x - Thông báo với nhà trường và phụ huynh về x chương trình này Khác - Giấy mời, đại biểu, khách mời tham gia chương x trình... 12
2.5. Bảng mô tả các mức độ nhận thức và định hƣớng năng lực chính đƣợc hình thành thông qua chủ đề Nội dung Nhận biết Thông hiểu Vận dụng Vận dụng cao Nêu được khái Phân tích Nhận xét về Liên hệ thực tế niệm lãnh thổ được các nội công cuộc chiến hiện nay đất quốc gia, chủ dung chủ đấu bảo vệ chủ nước ta làm Lãnh thổ quyền lãnh thổ quyền lãnh quyền lãnh thổ thế nào để quốc gia quốc gia, các bộ thổ quốc gia Tổ quốc của khẳng định và chủ phận cấu thành nhân dân ta, qua được các chủ quyền lãnh thổ quốc gia đó rút ra bài học quyền lãnh thổ lãnh thổ và nội dung chủ cho mình trong quốc gia. quốc gia quyền lãnh thổ công cuộc bảo quốc gia. vệ đất nước hiện nay. Nêu được khái Phân tích Liên hệ thực tế Vai trò của niệm biên giới được các bộ trách nhiệm của học sinh trong quốc gia, các bộ phận cấu công dân trong việc góp phần phận cấu thành thành biên việc gìn giữ bảo bảo vệ vùng Biên giới biên giới quốc giới quốc vệ biên giới biên giới quốc quốc gia gia, sự hình thành gia. quốc gia của Tổ gia nước Cộng biên giới quốc gia quốc. hòa xã hội chủ và cách xác định nghĩa Việt biên giới quốc gia Nam hiện nay. Nêu được một số Phân tích Liên hệ thực tế Thiết kế ý quan điểm của được những công cuộc gìn tưởng, giải Đảng, Nhà nước quan điểm, giữ và bảo vệ pháp về bảo vệ Bảo vệ về bảo vệ biên nội dung cơ biên giới quốc biên giới quốc biên giới giới quốc gia. bản xây gia hiện nay. gia trong giai quốc gia dựng quản lí đoạn hiện nay. nước cộng Trình bày được nội dung cơ bản và bảo vệ hòa xã hội biên giới chủ nghĩa xây dựng và quản lí, bảo vệ biên quốc gia. Việt Nam giới quốc gia nước CHXH Việt Nam 13
Trách Nêu được các Giải thích Liên hệ thực tế Giải thích nhiệm của trách nhiệm công được các trách nhiệm được ý nghĩa công dân dân, của học sinh trách nhiệm công dân của của việc học trong xây trong việc xây công dân học sinh trong sinh cùng dựng và dựng và quản lí, trong việc việc xây dựng và chung tay bảo quản lí, bảo vệ biên giới xây dựng và quản lí, bảo vệ vệ chủ quyền bảo vệ quốc gia quản lí, bảo biên giới quốc lãnh thổ và biên giới vệ biên giới gia biên giới quốc quốc gia quốc gia gia - Góp phần hình thành các năng lực: tự học, giải quyết vấn đề, sáng tạo, giao tiếp, hợp tác, sử dụng công nghệ thông tin và truyền thông, sử dụng ngôn ngữ. - Năng lực tư duy tổng hợp sự kiện; năng lực sử dụng số liệu thống kê; năng lực sử dụng bản đ , biểu đ , tranh ảnh; năng lực khảo sát thực tế. 2.6. Câu hỏi và bài tập 2.6.1. Câu hỏi mức độ nhận biết: Câu 1: Lãnh thổ quốc gia bao g m các bộ phận cấu thành là: A. Vùng đất, vùng nước, vùng lòng đất, vùng trời B. Vùng đất, vùng trời, vùng biển C. Vùng l ng đất, vùng trời, vùng nước D. Biển, hải đảo và đất liền vùng đặc quyền kinh tế Câu 2: Các yếu tố cơ bản cấu thành một quốc gia độc lập, có chủ quyền là: A. Lãnh thổ, tài chính, d n cư B. Dân cư, lãnh thổ, chính quyền. C. Chính quyền, d n cư, kinh tế Câu 3: Vùng nước biên giới là: A. Vùng biển n m bên ngoài và tiếp liền với vùng nước nội thủy của quốc gia. B. Vùng biển được xác định bởi một bên là bờ biển và một bên là đường cơ sở. C. Toàn bộ các phần nước n m trong đường biên giới quốc gia. D. Vùng nước thuộc các sông, hồ, biển nội địa nằm trên khu vực biên giới quốc gia. 2.6.2. Câu hỏi thông hiểu Câu 1: Phân tích các nội dung chủ quyền lãnh thổ quốc gia? Câu 2: Phân tích các bộ phận cấu thành biên giới quốc gia? Câu 3: Ph n tích các quan điểm của Đảng và Nhà nước về bảo vệ biên giới quốc gia nước Cộng hòa xã hội chủ nghiã Việt Nam? 14
Câu 4: Tại sao công dân và học sinh lại có trách nhiệm trong việc xây dựng, quản lí và bảo vệ chủ quyền lãnh thổ, biên giới quốc gia? 2.6.3. Câu hỏi vận dụng Câu 1: Em hãy làm rõ vai trò của công dân trong việc góp phần bảo vệ chủ quyền lãnh thổ quốc gia nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam. Câu 2: Liên hệ thực tế trách nhiệm của công dân và học sinh trong việc xây dựng và bảo vệ chủ quyền lanh thổ, biên giới quốc gia. 2.6.4. Câu hỏi vận dụng cao Qua kiến thức đã học về bảo vệ chủ quyền lãnh thổ và biên giới quốc gia, qua tìm hiểu qua các tài liệu, tư liệu trên các phương tiện thông tin đại chúng. Em hãy chứng minh quần đảo Trường Sa và quần đảo Hoàng Sa thuộc chủ quyền lãnh thổ nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam? 2.7. Hoạt động dạy học và tiến trình dạy học 2.7.1. Kế hoạch chung Sau đ y là bảng tiến trình tổ chức các hoạt động học tập. Tiến trình cụ thể của các hoạt động được trình bày dưới bảng sau: Kết quả/ sản Hoạt động Hỗ trợ phẩm dự kiến Thời Tiến trình (tên và yêu cầu gian dạy học của học sinh của giáo viên của sản phẩm; tiêu chí đánh giá) - Tiếp nhận nhiệm - GV nêu tính - Thành lập được vụ của GV giao về cấp thiết chủ đề nhóm. tìm hiểu những vấnvà chuyển giao - Bàn kế hoạch đề của dự án. nhiệm vụ cho hoạt động. + Lãnh thổ quốc HS b ng các - Hợp đ ng được gia và chủ quyền câu hỏi. kí kết. Hoạt động 1: lãnh thổ quốc gia. - Cung cấp tư - Học sinh nêu Tuần 1 Khởi động + Biên giới quốc liệu, hình ảnh mang tính chất được những hiểu và giao gia hỗ trợ HS. biết ban đầu có nhiệm vụ + Bảo vệ biên giới thể chưa đầy đủ quốc gia nước - Hướng dẫn về các nội dung Cộng hòa xã hội HS, hoàn thành liên quan đến bài chủ nghĩa Việt phiếu điều tra học. Nam. thành lập nhóm. +Trách nhiệm của - Hướng dẫn và 15
học sinh trong xây cùng HS kí hợp dựng và quản lí, đ ng. bảo vệ biên giới quốc gia. - Điền nội dung vào phiếu điều tra để thành lập nhóm. - Thành lập được nhóm và kí kết hợp đ ng với GV. Trên cơ sở các - Trợ giúp HS - Đề cương chi nhiệm vụ được xây dựng kế tiết cho từng chủ giao, HS thực hiện hoạch hoạt đề ở các nhóm các nhiệm vụ theo động của nhóm.- Bảng phân công nhóm và công việc nhiệm vụ cụ thể này được thực hiện ngoài lớp học. - Trợ giúp HS cho từng thành trong quá trình viên và thời gian Hoạt động 2: - Sau khi thành lập thực hiện cho việc hoàn nhóm các nhóm thành nhiệm vụ. Tuần 1 Xây dựng kế xây dựng kế hoạch nhiệm vụ. hoạch hoạt làm việc. - Hỏi đáp thêm động một số vấn đề - Các nhóm HS để làm rõ nội dựa trên phiếu định dung chủ đề và hướng hoạt động các công việc phân công nhiệm cần thực hiện. vụ, xây dựng kế hoạch sinh hoạt nhóm để hoàn thành nhiệm vụ - Học sinh và các - Chuẩn bị kế - Kế hoạch thực nhóm HS làm việc hoạch thực hiện hiện dự án của ở nhà dự án, phiếu nhóm: Phân công Hoạt động 3: - HS làm việc cá đánh giá sản nhiệm vụ, thống Tuần 1 phẩm và những nhất địa điểm và Thực hiện nhân và nhóm theo kế hoạch đề ra: hỗ trợ khác cho cách thức tiến dự án việc thực hiện hành - Thu thập thông dự án của HS. tin, xử lý thông tin, tổng hợp kết quả - Hỗ trợ HS 16
nghiên cứu của các thành viên trong nhóm. - Viết báo cáo kết quả của nhóm và chuẩn bị trình bày. - Báo cáo kết quả - Lắng nghe các - Bản thuyết trình làm việc của nhóm. nhóm trình bày báo cáo kết quả Hoạt động 4: - Lắng nghe và - Nêu câu hỏi tìm hiểu (video) Tuần 2, Báo cáo và đánh giá sản phẩm - Đánh giá sản - Bảng đánh giá 3, 4, 5 đánh giá của nhóm khác phẩm của các hoạt động của cá nhiệm vụ - Thảo luận và tổng nhóm nhân trong nhóm. thực hiện. kết vấn đề nghiên - Nhận xét và - Kết quả đánh cứu tổng kết hoạt giá sản phẩm của động nhóm. nhóm. 2.7.2. Tiến trình tổ chức dạy học dự án - Dự án thực hiện trong 1 tuần (1 tiết) HOẠT ĐỘNG CỦA GIÁO VIÊN VÀ HỌC SINH TUẦN 1: HOẠT ĐỘNG 1: KHỞI ĐỘNG VÀ GIAO NHIỆM VỤ 1. Mục tiêu: - Xây dựng được các nội dung chủ đề cần tìm hiểu - Thành lập được các nhóm theo sở thích - Phổ biến nhiệm vụ cho các nhóm - Rèn luyện kĩ năng làm việc nhóm 2. Thời gian: 45 phút 3. Cách thức tổ chức hoạt động - GV cho HS xem một số hình ảnh và trả lời các câu hỏi sau: 17