Sáng kiến kinh nghiệm THPT: Vận dụng phương pháp dạy học theo dự án để thiết kế, tổ chức dạy học và đánh giá theo định hướng tiếp cận năng lực cho học sinh trường THPT Quỳnh Lưu 4 qua môn Địa lí

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: DOC | Số trang:53

Thêm vào BST

Báo xấu

23
lượt xem 6
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục đích nghiên cứu sáng kiến "Vận dụng phương pháp dạy học theo dự án để thiết kế, tổ chức dạy học và đánh giá theo định hướng tiếp cận năng lực cho học sinh trường THPT Quỳnh Lưu 4 qua môn Địa lí" nhằm giúp học sinh Trường THPT Quỳnh Lưu 4 hiểu được các kiến thức địa lí liên quan đến thực tiễn trong đời sống; Rèn luyện cho học sinh kỹ năng chủ động, tích cực tìm hiểu kiến thức; Giúp học sinh có cơ hội sử dụng kiến thức đã học vào thực tiễn, nắm bắt được xu thế của ngành nghề, chủ động trong việc định hướng, lựa chọn nghề nghiệp trong tương lai.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Sáng kiến kinh nghiệm THPT: Vận dụng phương pháp dạy học theo dự án để thiết kế, tổ chức dạy học và đánh giá theo định hướng tiếp cận năng lực cho học sinh trường THPT Quỳnh Lưu 4 qua môn Địa lí

SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM ĐỀ TÀI “VẬN DỤNG PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC THEO DỰ ÁN ĐỂ THIẾT KẾ, TỔ CHỨC DẠY HỌC VÀ ĐÁNH GIÁ THEO ĐỊNH HƯỚNG TIẾP CẬN NĂNG LỰC CHO HỌC SINH TRƯỜNG THPT QUỲNH LƯU 4 QUA MÔN ĐỊA LÍ.” Môn: Địa lý
SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO NGHỆ AN TRƯỜNG THPT QUỲNH LƯU 4 …………………… SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM ĐỀ TÀI “VẬN DỤNG PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC THEO DỰ ÁN ĐỂ THIẾT KẾ, TỔ CHỨC DẠY HỌC VÀ ĐÁNH GIÁ THEO ĐỊNH HƯỚNG TIẾP CẬN NĂNG LỰC CHO HỌC SINH TRƯỜNG THPT QUỲNH LƯU 4 QUA MÔN ĐỊA LÍ.” Môn: Địa lý Tác giả: Nguyễn Thị Thỏa Tổ chuyên môn: Sử Địa – GDCD – Thể dục QPAN Năm thực hiện: Từ 9/2021 – 4/2022 Số điện thoại liên hệ: 0963783255
PHẦN I. ĐẶT VẤN ĐỀ MỤC LỤC Trang Phần I. ĐẶT VẤN ĐỀ 1 1. Lí do chọn đề tài 1 2. Tính mới của đề tài 2 3. Mục đích nghiên cứu 2 4. Đối tượng nghiên cứu 2 5. Phạm vi nghiên cứu 2 6. Phương pháp nghiên cứu 3 Phần II. NỘI DUNG NGHIÊN CỨU 4 1. Cơ sở lí luận 4 2.Cơ sở thực tiễn 5 3. Những vấn đề chung 7 3.1. Phân loại dạy học dự án 7 3.2. Quy trình hướng dẫn học sinh thực hiện dự án 7 3.3. Kiểm tra đánh giá theo hướng tiếp cận học sinh qua dạy học dự 9 án 3.4. Những thuận lợi và khó khăn khi thực hiện đề tài 10 4.Vận dụng phương pháp dạy học theo dự án để thiết kế, tổ chức 10 dạy học và đánh giá theo định hướng tiếp cận năng lực cho học sinh 4.1.Giới thiệu các chủ đề phù hợp với việc thiết kế và tổ chức dạy 10 học và đánh giá năng lực học sinh theo phương pháp DHDA 4.2. Giới thiệu các chủ đề minh họa áp dụng thiết kế và tổ chức dạy 11 học và đánh giá năng lực học sinh theo phương pháp DHDA 5.Hiệu quả của biện pháp 38 Phần III. KẾT LUẬN 42 1. Kết luận 42 2. Kiến nghị 43 TÀI LIỆU THAM KHẢO 46 1
1. Lý do chọn đề tài Đổi mới chương trình giáo dục và cùng với đó là đổi mới phương pháp dạy học và đổi mới kiểm tra đánh giá đã thể hiện sự quyết tâm cải cách, đem lại những thay đổi về chất lượng và hiệu quả giáo dục.Và ở khía cạnh hoạt động, tất cả những đổi mới này đều được biểu hiện sinh động trong mỗi giờ học qua hoạt động của người dạy và người học. Một giờ học tốt là một giờ học phát huy được tính tích cực, tự giác, chủ động, sáng tạo của cả người dạy và người học nhằm nâng cao tri thức, bồi dưỡng và phát triển phẩm chất, năng lực của người học. Để có một giờ học tốt thì ngoài việc nắm vững những định hướng đổi mới phương pháp dạy học, người giáo viên phải biết lựa chọn và sử dụng những phương pháp và hình thức dạy học thích hợp: Thích hợp với đặc thù môn học, phù hợp với điều kiện cơ sở vật chất của nhà trường đặc biệt là phù hợp với nội dung bài học và đối tượng học sinh. Một trong những phương pháp dạy học tích cực, đem lại hiệu quả cao là phương pháp dạy học dự án (DHDA). Là một hình thức dạy học, trong đó người học thực hiện một nhiệm vụ học tập phức hợp, có sự kết hợp giữa lý thuyết và thực hành, có tạo ra các sản phẩm có thể giới thiệu. Là mô hình học tập mới giúp phát triển kiến thức cùng các kỹ năng bản thân học sinh thông qua những nhiệm vụ. Nhiệm vụ này được người học thực hiện với tính tự lực cao trong toàn bộ quá trình học tập, từ việc xác định mục đích, lập kế họach, đến việc thực hiện dự án, kiểm tra, điều chỉnh, đánh giá quá trình và kết quả thực hiện. Khuyến khích việc học sinh tự tìm tòi và trau dồi kiến thức cũng như thực hiện hóa kiến thức trong quá trình tạo ra sản phẩm do chính mình làm ra .Làm việc nhóm là hình thức cơ bản của DHDA. Thông qua dạy học theo dự án, việc học của học sinh thực sự có giá trị vì nó kết nối với thực tế và rèn luyện được nhiều kĩ năng hoạt động và kĩ năng sống. Học sinh cũng được tạo điều kiện minh họa kiến thức mình vừa nhận được và đánh giá mình học được bao nhiêu và giao tiếp tốt như thế nào.Với cách tiếp cận này, vai trò của giáo viên chủ yếu đóng vai trò tư vấn, hướng dẫn, giúp đỡ chỉ là người chỉ bảo thay vì quản lý trực tiếp học sinh làm việc. Dạy học theo dự án ở bậc trung học là sự cố gắng tăng cường tích hợp kiến thức, làm cho kiến thức có mối liên hệ mạng lưới nhiều chiều, là sự tích hợp vào nội dung những ứng dụng kĩ thuật và đời sống thông dụng làm cho nội dung học có ý nghĩa hơn, hấp dẫn hơn. Có thể nói, việc áp dụng mô hình dạy học theo dự án như là luồng gió mới, “thổi hơi thở” của cuộc sống vào những kiến thức cổ điển, hàn lâm, nâng cao chất lượng “cuộc sống thật” trong các bài học. Là cách thức tổ chức dạy học trong đó HS thực hiện một nhiệm vụ phức hợp, có sự kết hợp giữa lí thuyết với thực hành, tạo ra các sản phẩm có thể giới thiệu. Đánh giá kết quả học tập theo định hướng tiếp cận năng lực cần chú trọng vào khả năng vận dụng sáng tạo tri thức trong những tình huống ứng dụng khác nhau. Hay nói cách khác, đánh giá theo năng lực là đánh giá kiến thức, kĩ 2
năng và thái độ trong những bối cảnh có ý nghĩa. Đánh giá kết quả học tập của học sinh đối với các môn học và hoạt động giáo dục theo quá trình hay ở mỗi giai đoạn học tập chính là biện pháp chủ yếu nhằm xác định mức độ thực hiện mục tiêu dạy học về kiến thức, kĩ năng, phẩm chất và năng lực, đồng thời có vai trò quan trọng trong việc cải thiện kết quả học tập của học sinh. Qua nhiều năm giảng dạy và năm học 2021 2022, tôi được giao nhiệm vụ giảng dạy Địa lí lớp 11,12. Trong quá trình giảng dạy các chủ đề và các bài học, tôi thấy rất nhiều chủ đề hay, phù hợp với việc thiết kế và tổ chức dạy học và đánh giá năng lực học sinh theo phương pháp DHDA. Xuât phat t ́ ́ ừ thực tiễn trên và qua thực tế giảng dạy môn Địa lí tại trường THPT Quỳnh Lưu 4 đã mang lại hiệu quả nhất định, nên tôi đã lựa chọn nghiên cứu biện pháp: “Vận dụng phương pháp dạy học theo dự án để thiết kế, tổ chức dạy học và đánh giá theo định hướng tiếp cận năng lực cho học sinh trường THPT Quỳnh Lưu 4 qua môn địa lí.” 2. Tính mới của đề tài. Thực hiện được yêu cầu của đổi mới phương pháp dạy học, đa dạng hóa các hình thức thiết kế, tổ chức dạy học và đánh giá môn Địa lí trong giai đoạn hiện nay. Hình thành và phát triển cho học sinh phẩm chất và năng lực cốt lõi mà chương trình GDPT hướng tới như tự học, giao tiếp, hợp tác…. Vận dụng và phát huy được những ưu điểm của phương pháp dạy học mới DHDA 3. Mục đích nghiên cứu Tôi nghiên cứu đề tài này nhằm mục đích. Giới thiệu được phương pháp dạy dự án trong đổi mới phương pháp dạy học và kiểm tra đánh giá theo định hướng tiếp cận năng lực học sinh Giúp học sinh Trường THPT Quỳnh Lưu 4 hiểu được các kiến thức địa lí liên quan đến thực tiễn trong đời sống. Rèn luyện cho học sinh kỹ năng chủ động, tích cực tìm hiểu kiến thức Giúp học sinh có cơ hội sử dụng kiến thức đã học vào thực tiễn, nắm bắt được xu thế của ngành nghề, chủ động trong việc định hướng, lựa chọn nghề nghiệp trong tương lai. 4. Đối tượng nghiên cứu Nghiên cứu hiện trạng và giải pháp của vấn đề sử dụng phương pháp dạy dự án trong đổi mới phương pháp dạy học và kiểm tra đánh giá theo định hướng tiếp cận năng lực học sinh nhằm nâng cao hiệu quả phát triển năng lực cho học sinh trường THPT Quỳnh Lưu 4. 3
5. Phạm vi nghiên cứu Nghiên cứu thực trạng, phân tích phương pháp, khả năng vận dụng phương pháp DHDA vào thiết kế, tổ chức dạy học và kiểm tra đánh giá theo định hướng tiếp cận năng lực học sinh Trường THPT Quỳnh Lưu 4 hiện nay. 6. Phương pháp nghiên cứu Với đề tài này, tôi đã sử dụng các phương pháp nghiên cứu như sau: Phương pháp thu thập tài liệu: Tôi thu thập những tài liệu nghiên cứu có liên quan đến vấn đề vận dụng phương pháp dự án trong thiết kế, tổ chức dạy học và đánh giá theo định hướng tiếp cận năng lực cho học sinh THPT Quỳnh Lưu 4 Phương pháp quan sát tìm hiểu: Quan sát và ghi chép lại những vấn đề vận dụng phương pháp dự án trong thiết kế, tổ chức dạy học và đánh giá theo định hướng tiếp cận năng lực cho học sinh trường THPT Quỳnh Lưu 4 qua môn địa lí. Phương pháp khảo sát: Tiến hành phát phiếu khảo sát lấy ý kiến từ đồng nghiệp và một số học sinh tại THPT Quỳnh Lưu 4 về sự hứng thú với phương pháp DHDA Phương pháp thống kê biểu đồ : Sử dụng kiến thức toán học để tổng hợp, thống kê, tính tỉ lệ phần trăm, xây dựng biểu đồ..... Phương pháp thực nghiệm: Áp dụng lồng ghép các phương pháp, hình thức , nội dung vào dạy học địa lí 11,12 nhằm năng cao hiệu quả thiết kế, tổ chức dạy học và đánh giá theo định hướng tiếp cận năng lực cho học sinh trường THPT Quỳnh Lưu 4 qua môn địa lí. 4
PHẦN II. NỘI DUNG 1. Cơ sở lí luận 1.1. Khái niệm về dạy học dự án Thuật ngữ “dự án” trong tiếng Anh là “Project”, có nguồn gốc từ tiếng La tinh và ngày nay được hiểu theo nghĩa phổ thông là một đề án, một dự thảo hay một kế hoạch. Khái niệm dự án được sử dụng phổ biến trong hầu hết các lĩnh vực kinh tế xã hội: Trong sản xuất, doanh nghiệp, trong nghiên cứu khoa học cũng như trong quản lý xã hội... Từ lĩnh vực kinh tế, xã hội, khái niệm dự án đã đi vào lĩnh vực GD ĐT không chỉ với ý nghĩa là các dự án phát triển giáo dục mà còn được sử dụng như một phương pháp hay hình thức dạy học. Dạy học theo dự án là một hình thức sư phạm trong đó học sinh học với sự điều khiển và trợ giúp của giáo viên, nhưng phải tự giải quyết những thách thức trong học tập, đòi hỏi sự kết hợp của hai khía cạnh: dạy và học, lý thuyết và thực hành. Thông qua dự án sẽ tạo ra một sản phẩm học tập. Dạy học dựa trên dự án là một mô hình học tập hiện đại mà học sinh là trung tâm của việc giảng dạy. Là cách thức tổ chức dạy học trong đó HS thực hiện một nhiệm vụ phức hợp, có sự kết hợp giữa lí thuyết với thực hành, tạo ra các sản phẩm có thể giới thiệu. Giáo viên hướng dẫn thực hành để giúp phát triển kiến thức và kỹ năng của trẻ thông qua các nhiệm vụ học tập. Học sinh được khuyến khích khám phá và thực hành những gì đã học để tạo ra sản phẩm của riêng mình. Đây là chương trình giảng dạy dựa trên câu hỏi cốt lõi và kết hợp nội dung tiêu chuẩn. Bản chất của dạy học dự án là người học lĩnh hội kiến thức và kĩ năng thông qua việc giải quyết một bài tập tình huống gắn với thực tiễn (bài tập dự án). Kết thúc dự án người học phải hoàn thành ít nhất một sản phẩm cụ thể. Nội dung bài dạy không truyền thụ theo PPDH truyền thống mà là cơ sở để người học thực hiện nhiệm vụ. 1.2 Lợi ích của dạy học dự án Phương pháp dạy học theo dự án có nhiều đặc điểm riêng và rất rõ ràng để phân biệt với các phương pháp khác. Đồng thời các đặc điểm này cũng rất phù hợp và tạo nên sự tích cực cho các học sinh. Định hướng hứng thú cho người học: Khác với cách học truyền thống, với phương pháp dạy học theo dự án học sinh được tham gia chọn nội dung cũng như đề tài phù hợp với khả năng của bản thân, nhờ đó tạo ra hứng thú cho các em. 5
Định hướng thực tiễn: Với các dự án mang chủ đề từ thực tiễn xã hội, thực tiễn của nghề nghiệp cũng như từ cuộc sống. Thông qua đó, giúp các em liên hệ với thực tiễn và cảm thấy hứng thú hơn. Ngoài ra, dự án học tập còn có ý nghĩa thực tiễn xã hội khi mà việc học tập của các em được gắn với cuộc sống hàng ngày. Với cách thực hiện đúng và trong các trường hợp lý tưởng nó có thể tạo ra tính tích cực cho xã hội. Tính tự lực cho học sinh: Trong quá trình học, các học sinh phải tự lực, tự ý thức, tham gia tích cực vào các giai đoạn học. Việc này giúp các em có sự tự giác, tính trách nhiệm, sáng tạo. Trong phương pháp này, giáo viên đóng vai trò hướng dẫn, giúp đỡ. Thế nhưng, các giáo viên cũng cần dựa vào tình hình thực tế khả năng của các em để thực hiện. Mang tính liên môn, phức hợp: Sự đòi hỏi các em có sự liên kết, xâu chuỗi nhiều lĩnh vực, nhiều môn khác nhau nhằm giải quyết các vấn đề. Cộng tác làm việc: Việc học theo phương pháp dự án ở môn Địa lí là chia theo nhóm, các em học sinh được phân chia nhiệm vụ, các em cần phải biết cách tìm kiếm thông tin và phối hợp cũng như làm việc của bản thân, thực hiện nhiệm vụ của mình. Định hướng hành động: Giúp các em học sinh có sự kết hợp giữa nghiên cứu lý thuyết và thực hành. Định hướng sản phẩm: Trong quá trình học, các sản phẩm được tạo ra theo định hướng với chức năng, công dụng riêng. Định hướng các năng lực, phẩm chất: Năng lực chung, năng lực đặc thù, phẩm chất yêu nước, nhân ái, chăm chỉ, trách nhiệm, trung thực 2. Cơ sở thực tiễn Thực trạng của vấn đề vận dụng phương pháp dạy học theo dự án để thiết kế, tổ chức dạy học và đánh giá theo định hướng tiếp cận năng lực cho học sinh trường THPT Quỳnh Lưu 4 qua môn địa lí. Trong những năm học vừa qua, nhận thức của đội ngũ giáo viên về tính cấp thiết phải đổi mới phương pháp dạy học đã thay đổi và có nhiều chuyển biến. Việc áp dụng những phương pháp dạy học tích cực đã được thực hiện, song không thường xuyên và còn mang nặng tính hình thức vì thế tính hiệu quả khi sử dụng một số phương pháp còn nhiều hạn chế. Dạy học vẫn nặng về truyền thụ kiến thức. Việc kiểm tra, đánh giá vẫn chỉ chú trọng đến đánh giá kết quả cuối kỳ học mà chưa chú trọng đến việc đánh giá thường xuyên trong quá trình học. Quá trình đánh giá và kết quả đánh giá hoàn toàn là do giáo viên, chưa có sự kết hợp giữa đánh giá của giáo viên với tự đánh giá của học sinh. Câu hỏi trong các đề kiểm tra còn nặng về kiểm tra ghi nhớ, tái hiện kiến thức, học thuộc máy móc, 6
chưa có nhiều câu hỏi theo hướng mở, gắn với thực tế cuộc sống, các câu hỏi đánh giá năng lực vận dụng, giải quyết những vấn đề của thực tiễn của học sinh Dạy học dự án là một phương pháp dạy học có nhiều ưu điểm và đã được áp dụng vào thực tế giảng dạy các môn học nói chung và môn Địa lí nói riêng. Tuy nhiên với nhiều giáo viên Địa lí, phương pháp dạy học theo dự án vẫn còn khá mới mẻ. Điều này xuất phát từ nhiều nguyên nhân khác nhau: *Thứ nhất, nhóm nguyên nhân chủ quan: Về phía các nhà quản lí giáo dục: do những tồn tại trong chương trình sách giáo khoa, phương tiện dạy học, cơ sở vật chất của các cơ sở giáo dục, cách thức kiểm tra và đánh giá hồ sơ giáo viên, cách thức thi cử,…đã ảnh hưởng đến việc vận dụng phương pháp dạy học theo dự án để thiết kế, tổ chức dạy học và đánh giá theo định hướng tiếp cận năng lực cho học sinh trường THPT Quỳnh Lưu 4. Về phía giáo viên: Chất lượng đội ngũ giáo viên chưa đồng đều, nhiều giáo viên chưa thấy rõ lợi ích to lớn của việc sử dụng phương pháp dạy học theo dự án đặc biệt là chưa nắm vững nguyên tắc, phương pháp, hình thức thiết kế và tổ chức dạy học theo dự án. Bên cạnh đó còn có một số giáo viên chưa thật sự tâm huyết với nghề dạy học, ngại đổi mới, cho rằng việc thiết kế và tổ chức dạy học chủ đề Địa lí theo phương pháp DHDA phải tốn nhiều thời gian, kinh phí. Thực tế ở trường THPT Quỳnh Lưu 4 của tôi có 4 giáo viên Địa lí, nhưng qua khảo sát việc giáo viên chúng tôi vận dụng phương pháp DHDA rất ít, khoảng 23 dự án trên một năm, chủ yếu qua các tiết dạy học nghiên cứu bài học, dạy học chủ đề, dạy học địa lí gắn với hoạt động sản xuất kinh doanh tại địa phương, hoặc là qua các kỳ thi giáo viên dạy giỏi cấp trường... Với ý kiến khảo sát từ đồng nghiệp trong việc áp dụng phương pháp DHDA trong thiết kế , tổ chức dạy học, đánh giá theo hướng tiếp cận năng lực học sinh, kết quả như sau Giáo viên Thường xuyên Thỉnh thoảng SL Tỉ lệ (%) SL Tỉ lệ (%) SL Tỉ lệ (%) 4 100 2 50 2 50 Về phía học sinh: Nhiều học sinh không thích học môn Địa lí hoặc coi môn Địa lí chỉ là môn phụ. Đặc biệt đối với trường THPT Quỳnh Lưu 4 là một ngôi trường ở vùng bán sơn địa, điều kiện đang còn nhiều khó khăn, học sinh nhiều em về nhiều mặt còn hạn chế. Vì vậy mà tình trạng học chống đối hoặc không hợp tác với giáo viên trong quá trình học diễn ra khá phổ biến. Chính các em trước cuộc sống hiện đại và thực dụng đã làm giảm hứng thú đối với môn học. Các em đa số học tập bị động, chưa xác định mục tiêu, định hưỡng rõ ràng nên đã làm cho các em sao nhãng đối với việc học nói chung và môn Địa lí nói riêng. 7
Với ý kiến khảo sát từ học sinh về sự hứng thú trong học tập của phương pháp truyền thống như sau Không hứng Rất hứng thú Hứng thú Bình thường thú Lớp Sĩ số Tỉ Tỉ SL SL SL Tỉ lệ(%) SL Tỉ lệ(%) lệ(%) lệ(%) 11A7 44 5 11,3 9 20 9 20 21 48,7 11A5 45 6 13 7 15,5 12 26,6 20 44,9 12A12 40 3 7,5 5 12,5 17 42,5 15 37,5 12A10 41 5 12,0 7 17,0 13 31,7 16 39,3 *Thứ hai, nhóm nguyên nhân khách quan: Do khó khăn về cơ sở vật chất như bàn ghế chưa đồng bộ, không cơ động, lớp học chật hẹp, đặc biệt là đồ dùng, phương tiện dạy học Địa lí ở các trường THPT còn thiếu thốn gây trở ngại lớn cho việc áp dụng các phương pháp dạy học tích cực nhất là phương pháp dạy học theo dự án. 3. Những vấn đề chung 3.1.Phân loại dạy học dự án 3.1.1. Phân loại theo thời gian thực hiện dự án Việc phân loại theo quỹ thời gian sẽ chia phương pháp dạy học theo dự án làm 3 mức: dự án nhỏ, dự án trung bình và dự án lớn. Mỗi dự án lại có thời lượng khác nhau. Dự án nhỏ: Với dự án nhỏ này sẽ được thực hiện lồng ghép trong một số giờ học. Dự án trung bình: Nó còn được gọi là ngày dự án khi được thực hiện vài ngày. Với giới hạn thời lượng trong 40 giờ học hoặc 1 tuần. Dự án lớn: Với thời gian thực hiện có lượng thời gian nhiều, kéo dài trong nhiều tuần. 3.1.2.Phân loại dự án theo nhiệm vụ Dự án nghiên cứu: Các dự án nghiên cứu sẽ nhằm giải thích các hiện tượng trong cuộc sống, các quá trình diễn ra sự việc. Dự án tìm hiểu: Nhằm khảo sát các đối tượng cụ thể. Dự án kiến tạo: Đó là dự án thực hiện các hành động thực tiễn hoặc tập trung vào tạo ra các sản phẩm vật chất như trang trí, sáng tác, biểu diễn, trưng bày… 3.1.3. Phân loại theo mức độ của nội dung học 8
Ở phần phân loại theo mức độ nội dung học sẽ được chia làm 2 dạng dự án là dự án mang tính thực hành và dự án mang tính tích hợp. Dự án mang tính tích hợp: Nó là các dự án nghiên cứu lý thuyết, thực hiện các hoạt động thực hành, thực tiễn, giải quyết vấn đề mang nội dung tích hợp của nhiều nội dung hoạt động. Dự án mang tính thực hành: Đó là các dự án tập trung vào việc thực hành các nhiệm vụ trên cơ sở vận dụng kiến thức đã học, kiến thức thực tế, và các kỹ năng cơ bản để tạo ra sản phẩm. 3.2. Quy trình hướng dẫn học sinh thực hiện dự án. Bước 1 *Chuẩn bị: Xây dựng ý tưởng, lựa chọn chủ đề, tiểu chủ đề, lập kế hoạch các nhiệm vụ học tập + Hoạt động của GV Xây dựng bộ câu hỏi định hướng: xuất phát từ nội dung học và mục tiêu cần đạt được. Thiết kế dự án: xác định lĩnh vực thực tiễn ứng dụng nội dung học, ai cần, ý tưởng và tên dự án. Thiết kế các nhiệm vụ cho HS: làm thế nào để HS thực hiện xong thì bộ câu hỏi được giải quyết và các mục tiêu đồng thời cũng đạt được. Chuẩn bị các tài liệu hỗ trợ GV và HS cũng như các điều kiện thực hiện dự án trong thực tế. + Hoạt động của HS Làm việc nhóm để lựa chọn chủ đề dự án. Xây dựng kế hoạch dự án: xác định những công việc cần làm, thời gian dự kiến, vật liệu, kinh phí, phương pháp tiến hành và phân công công v iệc trong nhóm. Chuẩn bị các nguồn thông tin đáng tin cậy để chuẩn bị thực hiện dự án. Cùng GV thống nhất các tiêu chí đánh giá dự án. Bước 2 * Thực hiện dự án: Thu thập thông tin ,thực hiện điều tra ,thảo luận với các thành viên khác ,tham vấn giáo viên hướng dẫn + Hoạt động của GV Theo dõi, hướng dẫn, đánh giá HS trong quá trình thực hiện dự án Liên hệ các cơ sở, khách mời cần thiết cho HS. 9
Chuẩn bị cơ sở vật chất, tạo điều kiện thuận lợi cho các em thực hiện dự án. Bước đầu thông qua sản phẩm cuối của các nhóm HS. + Hoạt động của HS Phân công nhiệm vụ các thành viên trong nhóm thực hiện dự án theo đúng kế hoạch. Tiến hành thu thập, xử lý thông tin thu được. Xây dựng sản phẩm hoặc bản báo cáo. Liên hệ, tìm nguồn giúp đỡ khi cần. Thường xuyên phản hồi, thông báo thông tin cho GV và các nhóm khác Bước 3 * Kết thúc dự án: Tổng hợp các kết quả, xây dựng sản phẩm trình bày kết quả, phản ánh lại quá trình học tập + Hoạt động của GV Chuẩn bị cơ sở vật chất cho buổi báo cáo dự án. Theo dõi, đánh giá sản phẩm dự án của các nhóm. + Hoạt động của HS Chuẩn bị tiến hành giới thiệu và báo cáo sản phẩm. Tiến hành giới thiệu và báo cáo sản phẩm. Tự đánh giá sản phẩm dự án của nhóm. Đánh giá sản phẩm dự án của các nhóm khác theo tiêu chí đã đưa ra. 3.3. Kiểm tra đánh giá theo hướng tiếp cận năng lực học sinh qua dạy học dự án Vận dụng phương pháp DHDA để đổi mới kiểm tra đánh giá theo định hướng tiếp cận năng lực học sinh, không hạn chế ở khả năng tái hiện tri thức mà chú trọng tới khả năng vận dụng tri thức giải quyết nhiệm vụ gắn với thực tiễn. Theo TS. Vũ Đình Chuẩn Vụ trưởng vụ giáo dục trung học thì: “Chương trình GDPT hiện hành quan tâm chủ yếu tới việc HS sẽ học được những gì.Việc xây dựng chương trình như vậy được gọi là theo hướng tiếp cận nội dung.Chương trình mới sẽ được xây dựng theo hướng tiếp cận năng lực HS, tức là xuất phát từ các năng lực mà mỗi HS cần có trong cuộc sống và kết quả cuối cùng phải đạt các năng lực ấy.Theo đó nội dung, phương pháp dạy học, phương pháp kiểm tra đánh giá đều phải hướng tới tiếp cận năng lực học sinh”.Các năng lực cần đạt trong trong dạy học môn Địa lí 10
Nhận thức khoa học địa lí: Nhận thức thế giới theo quan điểm không gian, giải thích các hiện tượng và quá trình địa lí Tìm hiểu địa lí: Sử dụng các công cụ địa lí học, tổ chức học tập ở thực địa, khai thác Internet phục vụ môn học Vận dụng kiến thức, kỹ năng đã học: Cập nhật thông tin và liên hệ thực tế, thực hiện chủ đề học tập khám phá từ thực tiễn ,vận dụng tri thức địa lí giải quyết một vấn đề thực tiễn Công cụ sử dụng để kiểm tra đánh giá theo hướng tiếp cận năng lực HS mà GV có thể sử dụng là phiếu đánh giá theo tiêu chí rubic như sau: Đánh giá dự án không chỉ đơn thuần là đánh giá sản phẩm của dự án mà còn phải đánh giá mức độ hiểu, khả năng nhận thức và kĩ năng của học sinh đồng thời theo dõi sự tiến bộ ở các em. Công cụ thường sử dụng trong vận dụng phương pháp DHDA để kiểm tra ,đánh giá theo hướng tiếp cận năng lực học sinh, giáo viên có thể sử dụng các công cụ đánh giá như: “Phiếu đánh giá theo tiêu chí (Rubic)” Một phiếu đánh giá, rubric được sử dụng để đánh giá cả định đính và định lượng. 3.4. Những thuận lợi và khó khăn khi thực hiện đề tài * Thuận lợi: Cơ sở vật chất nhà trường đã được trang bị tốt hơn: Có phòng máy chiếu, một số lớp đã có ti vi phục vụ cho giảng dạy. Phần lớn học sinh có nhiều kỹ năng trong việc cập nhật những tiến bộ của công nghệ thông tin để phục vụ cho việc học tập Phần lớn học sinh đã đã được làm quen với phương pháp DHDA qua một số môn học nói chung, và dạy học địa lí qua các chủ đề, và hoạt động giáo dục bộ môn nói riêng Nhiều giáo viên luôn có ý thức trong đổi mới phương pháp, hình thức tổ chức dạy học. * Khó khăn: Nhiều em chưa thực sự hứng thú với môn học và còn quen với phương pháp học cũ. 11
Nhiều giáo viên còn chưa thành thạo khi áp dụng CNTT Năng lực thiết kế, tổ chức DHDA của một số GV còn hạn chế Cơ sở vật chất nhà trường đã được cải thiện nhưng vẫn chưa thể đủ phục vụ. 4. Vận dụng phương pháp dạy học theo dự án để thiết kế, tổ chức dạy học và đánh giá theo định hướng tiếp cận năng lực cho học sinh 4.1. Giới thiệu các chủ đề phù hợp với việc thiết kế và tổ chức dạy học và đánh giá năng lực học sinh theo phương pháp DHDA Nghiên cứu chương trình địa lí theo chuẩn, xác định các nội dung trọng tâm các chủ đề, thì có rất nhiều chủ đề trong chương trình địa lí THPT cơ bản và căn cứ vào kế hoạch giáo dục của nhà trường, tổ, nhóm chuyên môn, thì các chủ đề có thể áp dụng để thực hiện như: TT Nội dung Chủ đề 1 Thiên nhiên nhiệt đới ẩm gió mùa Sử dụng và bảo vệ tài nguyên thiên nhiên Địa lí dân cư Chương trình địa lí 12 Một số vấn đề phát triển phân bố công CB nghiệp Một số vấn đề phát triển phân bố nông nghiệp... Địa lí các vùng kinh tế… 2 Chủ đề một số vấn đề mang tính toàn cầu Chương trình địa lí 11 Một số vấn đề của các châu lục và khu vực CB Khu vực Đông Nam Á… 3 Một số quy luật của vỏ địa lí Địa lí dân cư Chương trình địa lí 10 Địa lí các ngành công nghiệp CB Địa lí các ngành nông nghiệp Môi trường và sự phát triển bền vững… 4 Dạy học địa lí gắn với hoạt động sản xuất Một số hoạt động giáo kinh doanh tại địa phương dục Các hoạt động trải nghiệm….. 12
4.2.Giới thiệu các chủ đề minh họa áp dụng thiết kế và tổ chức dạy học và đánh giá năng lực học sinh theo phương pháp DHDA TT Phân loại Tên dự án Dự án nhỏ: Với dự án nhỏ này sẽ được thực Sử dụng và bảo vệ tài 1 hiện lồng ghép trong giờ học nguyên thiên nhiên Dự án trung bình: dự án khi được thực hiện vài Một số vấn đề mang tính 2 ngày, hoặc 1 tuần. toàn cầu Dự án lớn: Với thời gian thực hiện có lượng Dạy học địa lí gắn với 3 thời gian nhiều, kéo dài trong nhiều tuần. hoạt động sản xuất kinh doanh tại địa phương 4.2.1. Dự án nhỏ Chủ đề: SỬ DỤNG VÀ BẢO VỆ TÀI NGUYÊN THIÊN NHIÊN ĐỊA LÍ 12 I. MỤC TIÊU 1. Kiến thức Phân tích được sự suy thoái tài nguyên rừng, đất, một số loại tài nguyên khác một số nguyên nhân dẫn đến sự suy giảm, cạn kiệt tài nguyên và ô nhiễm môi trường. 2. Năng lực Năng lực đặc thù + Năng lực nhận thức khoa học Địa lí: Biết được sự suy thoái tài nguyên rừng đất; một số nguyên nhân dẫn đến sự suy giảm, cạn kiệt tài nguyên và ô nhiễm môi trường. Biết được chiến lược, chính sách về tài nguyên và môi trường của Việt Nam. Phân tích các bảng số liệu về sự biến động của tài nguyên rừng đất ở nước ta. + Năng lực tìm hiểu Địa lí: Tìm hiểu thông tin, tư liệu, biết được sự suy thoái tài nguyên rừng, đất; một số nguyên nhân dẫn đến sự suy giảm, cạn kiệt tài nguyên và ô nhiễm môi trường. Phân tích các bảng số liệu về sự biến động của tài nguyên rừng, đất ở nước ta, ở địa phương. + Năng lực vận dụng kiến thức, kĩ năng đã học: Vận dụng kiến thức đã học để đưa ra một số biện pháp và vận dụng được một số biện pháp bảo vệ tự nhiên ở địa phương. Năng lực chung + Năng lực tự học: Khai thác được tài liệu phục vụ cho bài học. + Năng lực giao tiếp và hợp tác: Làm việc nhóm có hiệu quả. 13
+ Năng lực giải quyết vấn đề và sáng tạo: Biết sử dụng công cụ, phương tiện CNTT phục vụ bài học; phân tích và xử lí tình huống. 3. Phẩm chất Yêu quê hương đất nước, chăm chỉ học tập, có tinh thần trách nhiệm trong vấn đề dân số và bảo vệ tài nguyên và môi trường. II. BẢNG MÔ TẢ CÁC NĂNG LỰC CẦN TIẾP CẬN VÀ PHÁT TRIỂN Nội dung Vận dụng Nhận biết Thông hiểu Vận dụng cao chủ đề thấp Nội Suy giảm tài Sự suy giảm Nhận xét bảng Năng lực tư dung: nguyên rừng; của các tài số liệu thống duy tổng hợp Vấn đề hiện trạng sử nguyên ảnh kê để rút ra theo lãnh thổ: sử dụng dụng đất hưởng đến môi nhận xét cần (Đưa ra được và bảo trường và đời thiết về hiện nguyên nhân, vệ tài sống con người trạng sử dụng các giải pháp nguyên như thế nào tài nguyên và hành động thiên cụ thể để bảo nhiên vệ môi trường). III. THIẾT BỊ DẠY HỌC VÀ HỌC LIỆU 1. Giáo viên: Thiết bị: Máy tính, máy chiếu Học liệu: Atlat Địa lí Việt Nam, giáo án điện tử. Một số hình ảnh, video về môi trường Việt Nam, tài liệu tham khảo liên quan. 2. Học sinh: Máy tính, giấy A3, A4, bút màu, sưu tầm một số hình ảnh về bài học. VI. TỔ CHỨC HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC 1. Hoạt động học tập ở nhà a. Giáo viên 1. Lựa chọn các nội dung của bài học để học sinh tự tìm hiểu ở nhà, không thảo luận trên lớp. Giáo viên thu sản phẩm để chấm điểm: Hệ thống rừng đặc dụng và vai trò Vườn quốc gia và vai trò Tình hình sử dụng các tài nguyên: Nước, Biển, Khí hậu, Khoáng sản. 14
Các biện pháp bảo vệ tài nguyên ở địa phương. (Quỳnh Lưu hoặc Nghệ An) 2. Chia các nhóm học tập. 3. Ký kết hợp đồng học tập với nhóm trưởng các nhóm (theo phụ lục 1) 4. Giáo viên thiết kế các phiếu học tập để các nhóm tự tìm hiểu ở nhà. Tất cả các nhóm cùng nghiên cứu nội dung chủ đề theo hướng dẫn của phiếu học tập (theo phụ lục 2). Giao nhiệm vụ cụ thể cho các nhóm chuyên sâu về một nội dung của dự án thực hiện ở trên lớp. Cụ thể: + Giao nhiện vụ cho nhóm 1: Tìm hiểu về tài nguyên rừng. + Giao nhiện vụ cho nhóm 2: Tìm hiểu về tài nguyên đất. + Giao nhiện vụ cho nhóm 3: Viết bài báo, hoặc đoạn văn ngắn tuyên truyền mọi người trong cộng đồng chung tay bảo vệ tài nguyên thiên nhiên và môi trường. Giáo viên giúp đỡ học sinh của các nhóm nếu các nhóm có yêu cầu. 5. Chuẩn bị các thiết bị đồ dùng, học liệu, dạy học Thông tin phản hồi phiếu học tập (theo phụ lục 3). Máy chiếu. Giáo án điện tử. b. Học sinh Sau khi ký kết hợp đồng học tập với giáo viên, các nhóm tiến hành thảo luận các nội dung cần nghiên cứu. Phân công nhiệm vụ cho các thành viên trong tổ. Nghiên cứu sách giáo khoa, tra cứu các tài liệu liên quan trên mạng, sách báo để hoàn thiện phiếu học tập. Chuẩn bị nội dung chuyên sâu để hoàn thành sản phẩm tiến báo cáo trên lớp. Báo cáo các nhóm có thể trình bày dưới nhiều hình thức: powerpoint, văn bản đánh máy, tiểu phẩm, sơ đồ tư duy, tranh tự họa.... 2. Hoạt động học tập trên lớp * Hoạt động khởi động a. Mục tiêu Tạo hứng thú học tập, huy động sự hiểu biết thực tiễn của HS Tìm ra những nội dung HS chưa biết, để tự đó bổ sung và khắc sâu kiến thức của bài học cho HS. b.Tổ chức thực hiện Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ 15
GV yêu cầu học sinh xem video về môi trường https://drive.google.com/file/d/1wrM0x3ys8ptGC7zzS1S7DFcwaVshAyfD/ view?usp=sharing Trả lời câu hỏi “ Em biết gì về hiện trạng các loại tài nguyên, môi trường ở nước ta hiện nay” Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ + HS làm việc cá nhân/ cặp, thực hiện nhiệm vụ + Sản phẩm: Nội dung trả lời của HS về hiện trạng tài nguyên môi trường Bước 3: HS trả lời Bước 4: GV đưa ra kết quả và kết nối vào bài học *Hoạt động hình thành kiến thức mới Nội dung 1 : Tìm hiểu sử dụng và bảo vệ tài nguyên sinh vật a. Mục tiêu Biết được sự suy thoái tài nguyên rừng, một số nguyên nhân dẫn đến sự suy giảm, cạn kiệt tài nguyên và ô nhiễm môi trường. Biết được chiến lược, chính sách về tài nguyên và môi trường của Việt Nam. b. Tổ chức thực hiện GV sử dụng phương pháp DHDA Bước 1 : Chuẩn bị dự án Kế hoạch dự án :GV đề xuất dự án học tập: “Sử dụng và bảo vệ tài nguyên thiên nhiên” GV chia nhóm, giao nhiệm vụ cho các nhóm HS, cụ thể: + Nhóm 1: Liên hệ, tìm hiểu được hiện trạng, các biện pháp bảo tài nguyên rừng +Nhóm 2: Tìm hiểu hiện trạng, các biện pháp bảo tài nguyên đất, liên hệ ở địa phương. + Nhóm 3: Viết được đoạn văn ngắn tuyên truyền mọi người trong cộng đồng chung tay bảo vệ tài nguyên thiên nhiên và môi trường Các nhóm xây dựng kế hoạch làm việc: xác định mục đích của việc tìm kiếm thông tin ,dự kiến nội dung và hình thức sản phẩm và xác định phương pháp tiến hành. Thống nhất với các nhóm tiêu chí đánh giá dự án 16
+ Tiêu chí 1: Nội dung kiến thức (đánh giá mức độ đảm bảo so với yêu cầu; mức độ phù hợp giữa kiến thức đã học với tình huống thực tiễn vận dụng). +Tiêu chí 2: Hình thức (đánh giá ý tưởng và mức độ sáng tạo của học sinh). Hồ sơ thực hiện dự án (để đánh giá quá trình và hiệu quả thực hiện dự án). +Tiêu chí 3: Quá trình thực hiện của học sinh (đánh giá tính khoa học, hợp tác, ý thức, thái độ trong quá trình thực hiện). +Tiêu chí 4: Kỹ năng trình bày/thực hành và trả lời câu hỏi… Các tiêu chí định lượng về điểm theo 4 mức: Tốt (910 điểm); Khá (78 điểm); Đạt (56 điểm); Chưa đạt (