Bài giảng Dự báo kinh doanh - Chương 2: Quy trình dự báo, khảo sát dữ liệu và lựa chọn mô hình

Chia sẻ: Bfgh Bfgh | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:43

Thêm vào BST

Báo xấu

248
lượt xem 48
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Chương 2 Quy trình dự báo, khảo sát dữ liệu và lựa chọn mô hình thuộc bài giảng Dự báo kinh doanh bao gồm các kiến thức: xác định mục tiêu dự báo kinh doanh, nhận dạng các khía cạnh khác nhau của dự báo, xem xét dữ liệu, lựa chọn mô hình, đánh giá mô hình dự báo kinh doanh.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Bài giảng Dự báo kinh doanh - Chương 2: Quy trình dự báo, khảo sát dữ liệu và lựa chọn mô hình

Chöông 2 QUY TRÌNH DÖÏ BAÙO, KHAÛO SAÙT DÖÕ LIEÄU, VAØ LÖÏA CHOÏN MOÂ HÌNH 1
Quy trình döï baùo Theo Wilson vaø Keating, quy trình döï baùo goàm 9 böôùc 2
1. Xaùc ñònh muïc tieâu • Trình baøy roõ raøng caùc muïc tieâu, keå caû döï baùo seõ ñöôïc söû duïng nhö theá naøo trong boái caûnh caàn quyeát ñònh. • Caùc muïc tieâu vaø öùng duïng cuûa döï baùo caàn ñöôïc thaûo luaän giöõa nhöõng caù nhaân lieân quan trong vieäc chuaån bò döï baùo vaø nhöõng ngöôøi seõ söû duïng keát quaû. 3
2. Quyeát ñònh caùi gì caàn döï baùo • Xaùc ñònh roõ raøng caùi gì caàn döï baùo, ví duï: – Ñoái vôùi döï baùo doanh soá truyeàn thoáng ta phaûi quyeát ñònh seõ döï baùo doanh soá tính baèng ñôn vò hay baèng tieàn; toång doanh soá hay doanh soá theo maët haøng hay doanh soá theo vuøng; doanh soá noäi ñòa, doanh soá xuaát khaåu hay caû hai? – Moät beänh vieän coù theå muoán döï baùo taûi troïng beänh nhaân, coù theå ñöôïc xaùc ñònh laø soá beänh nhaân nhaäp vieän, soá beänh nhaân xuaát vieän, soá ngaøy moät beänh nhaân naèm vieän, hay soá ngaøy moät beänh nhaân bò nguy kòch. 4
3. Nhaän daïng caùc khía caïnh thôøi gian • Ñoä daøi vaø tính ñònh kyø cuûa döï baùo: Döï baùo ñöôïc caàn ñeán treân cô sôû haøng naêm, haøng quyù, haøng thaùng, haøng tuaàn hay haøng ngaøy? Trong moät vaøi tình huoáng, thôøi ñoaïn thaäm chí coøn ngaén hôn coù theå laø caàn thieát. Ví duï: – GDP: naêm – Kim ngaïch XNK: naêm hoaëc quyù – Doanh soá: quyù • Söï caáp baùch cuûa döï baùo 5
4. Xem xeùt döõ lieäu • Soá löôïng vaø loaïi döõ lieäu saün coù • Nguoàn döõ lieäu: – Döõ lieäu noäi boä: deã coù ñöôïc; nhöng ñoâi khi khoâng ñöôïc löu giöõ döôùi daïng höõu ích (ví duï nhö treân cô sôû haøng naêm thay vì cho caùc thôøi ñoaïn ngaén hôn), chæ nhöõng giaù trò baèng tieàn laø saün coù thay vì baèng soá ñôn vò. – Döõ lieäu beân ngoaøi: saün coù töø raát nhieàu nguoàn; haàu heát ôû döôùi daïng in vaø ñieän töû. 6
5. Löïa choïn moâ hình • Vieäc choïn moâ hình tuyø thuoäc vaøo caùc tieâu chí sau: (1) Maãu hình theå hieän cuûa döõ lieäu (2) Soá löôïng quan saùt saün coù (3) Taàm xa döï baùo (ngaén, trung, hay daøi haïn) • Baûng 2-1 toång keát caùch maø caùc tieâu chí naøy lieân heä vôùi caùc phöông phaùp döï baùo ñònh löôïng giôùi thieäu trong baøi giaûng naøy. Tieâu chí ñaàu tieân laø quan troïng nhaát. 7
Baûng 2-1. Höôùng daãn choïn phöông phaùp döï baùo thích hôïp Phương pháp Mẫu hình Số lượng Tầm xa dự báo dữ liệu quan sát dự báo Thô (hay Dừng 1 hoặc 2 Rất ngắn hạn ngây thơ) Bình quân Dừng bằng với số thời Rất ngắn hạn di động kỳ trong bình quân di động San bằng mũ + Giản đơn Dừng 5 đến 10 Ngắn hạn + Holt’s Xu hướng 10 đến 15 Ngắn đến tuyến tính trung hạn + Winter’s Xu hướng và Ít nhất 4 hoặc 5 Ngắn đến thời vụ cho mỗi mùa trung hạn 8
Baûng 2-1. Höôùng daãn choïn phöông phaùp döï baùo thích hôïp (tt) Phương pháp Mẫu hình Số lượng Tầm xa dự báo dữ liệu quan sát dự báo Hồi quy + Xu hướng Xu huớng tuyến tính Tối thiểu là 10 với 4 Ngắn đến hoặc phi tuyến tính hoặc 5 cho mỗi mùa trung hạn có hoặc không có nếu gồm có tính thời tính thời vụ. vụ + Nhân quả Có thể xử lý hầu như Tối thiểu là 10 cho Ngắn, mọi mẫu hình dữ liệu mỗi biến độc lập trung và dài hạn Phân tích Có thể xử lý các mẫu Đủ để nhìn thấy hai Ngắn, chuỗi thời hình xu hướng, thời đỉnh và đáy của chu trung và gian vụ và chu kỳ kỳ dài hạn ARIMA Dừng hoặc được biến Tối thiểu là 50 Ngắn, đổi thành dừng trung và dài hạn 9
6. Ñaùnh giaù moâ hình • Thoâng qua caùc tieâu chuaån: MAE, MSE, RMSE, … • Phaân bieät giöõa ñoä phuø hôïp vaø ñoä chính xaùc. – Ñoä phuø hôïp: Nhìn laïi quaù khöù moâ hình cho keát quaû toát tôùi möùc ñoä naøo. – Ñoä chính xaùc: Trong taàm döï baùo (töùc laø ngoaøi giai ñoaïn ñöôïc söû duïng ñeå phaùt trieån moâ hình), moâ hình cho keát quaû toát tôùi möùc ñoä naøo. 10
Ñaùnh giaù moâ hình (tt) • Khi coù ñuû döõ lieäu, ta thöôøng söû duïng “holdout” period ñeå ñaùnh giaù ñoä chính xaùc cuûa döï baùo. • Neáu caùc moâ hình ñöôïc choïn ôû giai ñoaïn 6 khoâng cho moät ñoä chính xaùc coù theå chaáp nhaän ñöôïc, baïn seõ trôû veà böôùc 5 vaø choïn moät moâ hình khaùc. 11
Ñaùnh giaù moâ hình (tt) 12
Ñaùnh giaù döï baùo • Choïn phöông phaùp döï baùo laøm giaûm sai soá ñeán möùc toái thieåu. • Sai soá döï baùo laø thöôùc ño phaûn aùnh giaù trò döï baùo gaàn vôùi giaù trò thöïc teá laø bao nhieâu. • Sai soá döï baùo ôû thôøi kyø t – Sai soá döï baùo = giaù trò thöïc teá - giaù trò döï baùo – Vôùi caùc döï baùo tröôùc moät thôøi kyø, et = Yt – Ft 13
Ñaùnh giaù döï baùo • Neáu moät moâ hình döï baùo ñöôïc ñaùnh giaù laø toát thì caùc sai soá döï baùo phaûi nhoû vaø dao ñoäng cuûa caùc sai soá döï baùo khoâng theo moät maãu hình naøo caû. • Caùc phöông phaùp ñaùnh giaù: – Phöông phaùp thoáng keâ: 7 chæ tieâu ñaùnh giaù ñoä phuø hôïp cuûa moâ hình döï baùo – Phöông phaùp ñoà thò: 2 caùch 14
7 chæ tieâu ñaùnh giaù ñoä phuø hôïp cuûa moâ hình döï baùo n ∑e t Sai soá tuyeät ñoái n ∑e Sai soá trung bình: ME = t=1 t n trung bình: MAE = t=1 n n et n et Sai soá phaàn traêm ∑ Y 100% Sai soá phaàn traêm ∑ Y 100% trung bình: MPE = t=1 t tuyeät ñoái trung bình: MAPE = t=1 t n n n n Sai soá bình phöông ∑et2 Caên baäc hai cuûa sai soá ∑et2 trung bình: MSE = t=1 bình phöông trung bình: RMSE = t=1 n n Heä soá Theil U: U = RMSE ( moâ hình ñang xem xeùt ) ÷ RMSE ( moâ hình thoâ "Naive") = ∑ ( Yt − Ft ) ÷ ∑ ( Yt − Yt −1 ) 2 2 15
7 chæ tieâu ñaùnh giaù ñoä phuø hôïp cuûa moâ hình döï baùo • Ñoái vôùi 6 tieâu chuaån ME, MAE, MPE, MAPE, MSE vaø RMSE, caùc giaù trò nhoû hôn ñöôïc choïn. • Ñoái vôùi Theil U, – U = 0, moâ hình döï baùo moät caùch hoaøn haûo; – U < 1, moâ hình döï baùo toát hôn moâ hình thoâ; – U = 1, moâ hình döï baùo chæ nhö moâ hình thoâ; – U > 1, moâ hình khoâng döï baùo toát nhö moâ hình thoâ. 16
7 chæ tieâu ñaùnh giaù ñoä phuø hôïp cuûa moâ hình döï baùo • Söï löïa choïn coâng thöùc tính sai soá döï baùo cuï theå phuï thuoäc vaøo baûn chaát cuûa döõ lieäu. – ME vaø MPE laø nhöõng tieâu chuaån höõu ích trong vieäc ñaùnh giaù ñoä cheäch cuûa döï baùo. – Neáu chuoãi döõ lieäu tính ñöôïc chæ coù moät vaøi et lôùn thì khoâng neân söû duïng caùc coâng thöùc MSE vaø RMSE. – Chæ coù MAPE vaø Theil U ñöôïc duøng ñeå giaûi thích caùc chuoãi soá lieäu khoâng coù cuøng ñôn vò tính. 17
Ví duï 2.1 • Moät chuû doanh nghieäp söû duïng hai moâ hình ñeå döï baùo doanh soá kinh doanh cho 4 naêm quaù khöù, vôùi söï quan taâm chæ tieâu sai soá döï baùo naøo seõ laø phuø hôïp nhaèm löïa choïn moâ hình döï baùo toát nhaát. Giaù trò Giaù trò Giaù trò Giaù trò thöïc döï thöïc teá döï teá baùo, Yt baùo, Yt Ft Ft 15 15,5 15 14,0 Moâ hình 1 20 20,0 Moâ hình 2 20 18,0 19 18,5 19 21,0 23 27,0 23 24,0 18
Ví duï 2.1 • Chuû doanh nghieäp choïn hai chæ tieâu MAE vaø MSE ñeå ñaùnh giaù ñoä chính xaùc cuûa moâ hình döï baùo. Haõy tính hai chæ tieâu naøy vaø quyeát ñònh xem trong tröôøng hôïp naøy chæ tieâu naøo laø thích hôïp cho vieäc löïa choïn moâ hình? • Tính heä soá Theil U 19
Phöông phaùp ñoà thò • Neáu et dao ñoäng ngaãu nhieân (xoay quanh truïc 0) theo thôøi gian thì ta coù moâ hình döï baùo toát. • Veõ ñoà thò giaù trò thöïc vaø giaù trò döï baùo treân cuøng moät heä truïc, neáu 2 giaù trò naøy caøng gaàn nhau thì moâ hình döï baùo caøng chính xaùc. – Quan saùt böôùc ngoaët: moâ hình döï baùo toát laø moâ hình döï baùo ñuùng nhöõng böôùc ngoaët theo maãu hình döõ lieäu thöïc. 20