TRƯỜNG ĐẠI HỌC PHẠM VĂN ĐỒNG<br />
KHOA SƯ PHẠM TỰ NHIÊN<br />
<br />
BÀI GIẢNG<br />
<br />
GIẢI PHẪU – SINH LÝ NGƯỜI<br />
(Dùng cho bậc Cao đẳng ngành Sư phạm Sinh học)<br />
<br />
CN. PHAN ĐÌNH HẢI<br />
<br />
Quảng Ngãi, 2015<br />
1<br />
<br />
Đ U<br />
<br />
M<br />
Gi i ph u ậ sinhălỦăng<br />
<br />
i là môn học nghiên c u v hình d ng, c u t o và các<br />
<br />
ch că nĕngă ho tă đ ng c aă c ă th conă ng<br />
tr<br />
<br />
ng s ng c aăconăng<br />
<br />
nh t v i ngo i c nhăd<br />
<br />
i trong m i liên h khĕngă khítă v i môi<br />
<br />
i,ătrênăc ăs c ăth là m t kh i th ng nh t toàn vẹn, th ng<br />
i sự đi u khi n c a th n kinh và th dịch.<br />
<br />
Học ph n Gi i ph u ậ sinhălỦăng<br />
<br />
i nhằm trang bị cho sinh viên các ki n th c<br />
<br />
và kỹ nĕngăc ăb n v c u t o và ch cănĕngăc a các h th ngăc ăquanătrongăc ăth<br />
ng<br />
<br />
i. M i quan h qua l i c a các h th ngăc ăquanătrongăho tăđ ng c a m tăc ă<br />
<br />
th th ng nh t cùng những y u t<br />
<br />
nhăh<br />
<br />
ng từ môiătr<br />
<br />
ng s ngăđ n c u trúc, ch c<br />
<br />
nĕngăc a các h th ngăc ăquanăvƠătoƠnăb c ăth .<br />
Bài gi ng nhằm m c tiêu:<br />
*V ki n th c<br />
Sinhăviênăcóăđ<br />
ng<br />
<br />
c những ki n th căc ăb n v c u t o và ch cănĕng c aăc ăth<br />
<br />
i, các b ph năvƠăc ăquanătrongăc ăth .<br />
Bi tăđ<br />
<br />
c m i liên quan giữa các b ph n vƠăcácăc ăquanătrongăc ăth cũngă<br />
<br />
nh ăgiữaăc ăth vƠămôiătr<br />
<br />
ngăthôngăquaăc ăch đi u ti t bằngăconăđ<br />
<br />
ng th n kinh<br />
<br />
ậ th dịch.<br />
*V kỹ nĕng<br />
Sinh viên bi t v n d ng các quy lu t sinh lý vào vi c ti p thu các ki n th c<br />
nhằm phát tri năt ăduy.ă<br />
Bi t v n d ng ki n th c vào vi c tự rèn luy n b n thân, d y học ph thông,<br />
vào vi c giáo d c dân s - k ho chă hóaă giaă đình,ă giáoă d că môiă tr<br />
<br />
ng, phòng<br />
<br />
ch ng AIDS ậ ma túy.<br />
*V tháiăđ<br />
Các ki n th c v sinh lý học s lƠăc ăs choăsinhăviênăcóătháiăđ đúngăđắnăđ i<br />
v i vi căngĕnăngừa các t n n xã h i.<br />
Có ý th c yêu ngh th hi n qua vi c nắm ki n th c và sẳn sàng thực hi n t t<br />
công vi c gi ng d y môn Gi i ph u ậ sinhălỦăng<br />
<br />
2<br />
<br />
i<br />
<br />
tr<br />
<br />
ng THCS.<br />
<br />
Ch<br />
<br />
ng 1. C U T O CHUNG C AăC ăTH NG<br />
<br />
I<br />
<br />
* M c tiêu<br />
- Bi t đ<br />
<br />
c m t cách khái quát v c u t o c a c ăth ng<br />
<br />
- Bi t đ<br />
<br />
c nhữngăđặcăđi m v mặt c u t o và ch cănĕngăđ m b o sự th ng<br />
<br />
i<br />
<br />
nh t c a c ăth<br />
- Hi uă đ<br />
<br />
că c ă ch đi u ti t các ch că nĕngă trong c ă th nhằmă đ m b o sự<br />
<br />
th ng nh t giữaăc ăth vƠămôiătr<br />
<br />
ng.ăĐặcăđi m c a quá trình sinh tr<br />
<br />
ng và phát<br />
<br />
tri n.<br />
- Sinh viên bi t v n d ng ki n th căđ gi ng d y<br />
1.1. C ăth ng<br />
<br />
tr<br />
<br />
ng THCS.<br />
<br />
i là m t khối thống nh t<br />
<br />
1.1.1. Sự thống nh t v mặt c u t o<br />
- T t c các b ph năvƠăcácăc ăquanătrongăc ăth đ uăđ<br />
<br />
c t o thành từ các t<br />
<br />
bào.<br />
- T bƠoălƠăđ năvị c u t oăc ăb n c a t t c các b ph năvƠăcácăc ăquanătrongă<br />
c ăth .<br />
1.1.1.1. Các t bào<br />
- Trongăc ăth có nhi u lo i t bào khác nhau v hình d ng, c u t o và ch c<br />
nĕng.<br />
- Thành ph năc ăb n c a t bào là nhân<br />
- Các bào quan là các c uătrúcăđặc bi t nằm trong t bào ch t và thực hi n các<br />
ch cănĕngănh tăđịnh và chia thành bào quan chung và bào quan chuyên hóa.<br />
* Các bào quan chung<br />
- Là các c u t o thực hi n các ch că nĕngă gi ng nhau<br />
nhau nh ătiăth , ti u th , m ngăl<br />
<br />
các lo i t bào khác<br />
<br />
i n i sinh ch t, trung th ầ<br />
<br />
* CácăbƠoăquanăđặc bi t<br />
Có liên quan m t thi t v i vi c thực hi n m t ch cănĕngăđặc bi tănƠoăđóănh :ă<br />
s i th n kinh, s iăc ,ăcácăs i bi u mô.<br />
* Các th vùi<br />
- Là thành ph năthayăđ i c a ch t nguyên sinh<br />
<br />
3<br />
<br />
- Thành ph n hóa học c a t bào g m 90% kh iăl<br />
<br />
ngălƠăn<br />
<br />
c và 10% là ch t<br />
<br />
rắn.<br />
* Các tính ch t chung c a t bào<br />
Tính ch tăc ăb n c a t bào là kh nĕngătraoăđ i các ch t, kh nĕngăsinhăs n và<br />
kh nĕngăt o thành các c u t o bên ngoài t bào<br />
<br />
Hình 1. T bào<br />
1.1.1.2. Các mô (t ch c)<br />
Mô là h th ng các t bào và các c u trúc không ph i t bào liên k t v i nhau<br />
đ t o ra m t c u trúc có c u t o, ngu n g c phát sinh chung nhằm thực hi n m t<br />
ch cănĕngănh tăđịnh. Trongăc ăth ng<br />
<br />
i có 4 lo iămôăc ăb n là:<br />
<br />
* Mô bi u bì<br />
-Đ<br />
<br />
c t o thành từ các t bào nằm ép sát vào nhau và ch t gian bào r t ít hoặc<br />
<br />
không có.<br />
<br />
4<br />
<br />
- Mô bi u bì thực hi n các nhi m v b o v (da, mặtătrongăcácăc ăquan),ăthamă<br />
gia vào quá trình h p th các ch tă dinhă d<br />
<br />
ng (bi uă bìă đ<br />
<br />
ng tiêu hóa), ti t dịch<br />
<br />
(bi u bì tuy n), t o thành l p sừng c a da, lông, móngầ<br />
* Mô liên k t<br />
- Cóăđặcăđi m là ch t gian bào r t phát tri n và là thành ph năc ăb n c a mô<br />
nh :ămôămáu,ăb ch huy t, mô m , mô s n,ămôăx<br />
<br />
ng,ămôăc ătr n.<br />
<br />
- Mô liên k t có ngu n g c từ trung mô thu c lá phôi giữa<br />
- Quá trình phân hóa trung mô và t o thành các lo i mô khác nhau trong quá<br />
trình ti n hóa c aăc ăth đ ng v t x y raătheoă3ăh<br />
+ăCácămôăchuyênămônăhóaătheoăh<br />
<br />
ng chính sau:<br />
<br />
ng thực hi n các ch cănĕngădinhăd<br />
<br />
ng và<br />
<br />
b o v (máu, b ch huy t)<br />
+ Các mô làm nhi m v b đ (s n,ăx<br />
<br />
ng,ămôăliênăk t)<br />
<br />
+ Các mô làm nhi m v coăbópă(c ătr n)<br />
- Tùy thu c vào ch cănĕng,ăcácălo i mô liên k t s có c u t o khác nhau<br />
* Môăc ăvơn: cácămôăbámăvƠoăx<br />
<br />
ng<br />
<br />
* Mô th n kinh: các mô c u t o nên h th n kinh<br />
1.1.1.3. Cácăc ăquanăvƠăh c ăquan<br />
- Cácăc ăquanălƠăđ năvị ho tăđ ng c aăc ăth .ăCácăc ăquanăcóăcùngăm t ch c<br />
nĕngăs t p h p v iănhauăđ t o thành h c ăquan.<br />
- Trongăc ăth có những h c ăquanănh :ăh v năđ ng, h tiêu hóa, h hô h p,<br />
h ti t ni u, h sinh d c, h tim m ch, h th n kinh, h th ng các tuy n n i ti t.<br />
1.1.2. Sự thống nh t v mặt ch cănĕng<br />
- Tuy có c u t o vô cùng ph c t pănh ngăc ăth ng<br />
<br />
i luôn là m t kh i th ng<br />
<br />
nh t vì toàn b các t bào, các t ch c,ăcácăc ăquanăvƠăh c ăquanătrongăc ăth luôn<br />
ho tăđ ngăđ ng b nhằmăđ m b o kh nĕngăthíchănghi cao nh tăđ sinh t n.<br />
- Mọi ho tăđ ng c aăc ăth đ uăđ<br />
nĕngăl<br />
<br />
c th hi năquaăquáătrìnhătraoăđ i ch t và<br />
<br />
ngăthôngăquaăquáătrìnhăđ ng hóa và dị hóa.<br />
<br />
- Traoăđ i ch tăvƠănĕngăl<br />
1.2. Môiătr<br />
1.2.1.ăMôiătr<br />
<br />
ng là ho tăđ ngăđặcătr ngăchoăc ăth s ng.<br />
<br />
ng bên trong và n i cân bằng<br />
ng bên trong là gì?<br />
<br />
5<br />
<br />