Bài giảng Kinh tế vĩ mô - Bài 1: Khái quát về Kinh tế học vĩ mô

Bài 1: Khái quát về Kinh tế học Vĩ mô<br /> <br /> BÀI 1: KHÁI QUÁT VỀ KINH TẾ HỌC VĨ MÔ<br /> <br /> Nội dung<br /> <br /> Mục tiêu<br /> <br /> • Đối tượng và phương pháp nghiên cứu<br /> của Kinh tế học Vĩ mô<br /> <br /> • Giúp học viên nắm được mục tiêu, đối tượng<br /> và phạm vi nghiên cứu của Kinh tế học Vĩ mô<br /> <br /> • Sự khan hiếm nguồn lực và đường giới<br /> hạn khả năng sản xuất<br /> <br /> • Học viên hiểu và nắm vững được các khái<br /> niệm, các mục tiêu, các công cụ cơ bản nhất<br /> của kinh tế vĩ mô<br /> <br /> • Xác định và phân tích các mục tiêu (tăng<br /> trưởng cao, giảm thất nghiệp, kiềm chế<br /> lạm phát,...) và các chính sách Kinh tế Vĩ<br /> mô (chính sách tài khóa, chính sách tiền<br /> tệ, chính sách thu nhập, chính sách kinh<br /> tế đối ngoại)<br /> <br /> • Bắt đầu cho học viên làm quen với cách tư<br /> duy kinh tế và khoa học kinh tế, phân biệt<br /> Kinh tế học Vi mô và Kinh tế học Vĩ mô<br /> • Sử dụng được các phương pháp và công cụ<br /> phân tích các mô hình kinh tế<br /> <br /> • Phân tích biến động của sản lượng, việc<br /> làm, và giá cả trong nền kinh tế trên mô<br /> hình AD – AS<br /> • Phân tích mối quan hệ giữa các biến số<br /> kinh tế vĩ mô cơ bản<br /> • Phân tích các nội dung các nhà kinh tế<br /> học vĩ mô nghiên cứu (dự báo kinh tế vĩ<br /> mô, phân tích kinh tế vĩ mô, nghiên cứu<br /> kinh tế vĩ mô) và giải thích vì sao các<br /> nhà kinh tế học vĩ mô có nhiều quan<br /> điểm khác nhau<br /> <br /> Thời lượng học<br /> <br /> • 10 tiết<br /> <br /> 1<br /> <br /> Bài 1: Khái quát về Kinh tế học Vĩ mô<br /> <br /> Các kiến thức cần có<br /> <br /> Học viên chỉ cần nắm vững kiến thức đã học ở phổ thông là có thể bắt đầu học môn Kinh tế học Vĩ<br /> mô nói chung và bài 1 nói riêng. Tuy nhiên, nếu học viên đọc thêm kiến thức môn học Kinh tế học<br /> Vi mô thì khả năng tiếp cận của học viên về bài 1 sẽ tốt hơn. Cụ thể:<br /> • Các kiến thức về đại số: Học viên phải biết cách giải các hệ phương trình bậc nhất cơ bản.<br /> • Kiến thức về hình học: Học viên có thể sử dụng đồ thị để phân tích các sự biến đổi của các biến<br /> số Kinh tế Vĩ mô.<br /> • Xã hội: Thường xuyên cập nhật các kiến thức kinh tế – xã hội trong và ngoài nước bằng các<br /> phương tiện thông tin đại chúng để vận dụng và phân tích các biến số, chính sách kinh tế vĩ mô<br /> được hiệu quả hơn và mang ý nghĩa thực tiễn hơn.<br /> <br /> Hướng dẫn học<br /> <br /> • Học viên nên đọc kỹ nguồn tài liệu tham khảo để chọn ra những tài liệu tham khảo hữu ích nhất.<br /> • Học viên cần xem các nguồn tài liệu và thứ tự tài liệu được cung cấp cho bài này để học tập tốt hơn.<br /> • Bài 1 là bài khái quát về môn học. Học viên chỉ cần nắm vững các khái niệm, các kiến thức cơ<br /> bản, để làm nền tảng nghiên cứu các bài sau.<br /> <br /> 2<br /> <br /> Bài 1: Khái quát về Kinh tế học Vĩ mô<br /> <br /> 1.1.<br /> <br /> Đối tượng và phương pháp nghiên cứu của Kinh tế học Vĩ mô<br /> <br /> 1.1.1.<br /> <br /> Khái niệm Kinh tế học Vĩ mô<br /> <br /> 1.1.1.1. Khái niệm<br /> <br /> Kinh tế học là môn khoa học xã hội nghiên cứu những sự lựa chọn mà các cá nhân, doanh<br /> nghiệp, Chính phủ, và toàn xã hội đưa ra khi trong thực tế họ không thể có mọi thứ như<br /> mong muốn. Kinh tế học bao gồm hai bộ phận là Kinh tế học Vi mô và Kinh tế học Vĩ mô.<br /> Kinh tế học Vĩ mô nghiên cứu sự vận động và những mối quan hệ kinh tế chủ yếu của một<br /> đất nước trên bình diện toàn bộ nền kinh tế quốc dân.<br /> Đây là một môn khoa học quan tâm đến việc nghiên cứu, phân tích và lựa chọn các vấn đề<br /> kinh tế tổng hợp của toàn bộ nền kinh tế của “một bức tranh lớn”.<br /> 1.1.1.2. Phân biệt kinh tế học Vi mô và Kinh tế học Vĩ mô<br /> <br /> Kinh tế học Vĩ mô có sự khác biệt với Kinh tế học Vi mô – một môn học chuyên nghiên cứu<br /> những vấn đề kinh tế cụ thể của nền kinh tế (hay còn gọi là các tế bào trong nền kinh tế).<br /> Tuy nhiên, Kinh tế học Vi mô và Kinh tế học Vĩ mô có mối quan hệ gắn bó mật thiết với<br /> nhau. Chúng ta sẽ không thể hiểu được các hiện tượng kinh tế vĩ mô nếu không tính đến các<br /> quyết định Kinh tế Vi mô, vì những thay đổi trong toàn bộ nền kinh tế phát sinh từ các<br /> quyết định của hàng triệu cá nhân. Chẳng hạn, một nhà kinh tế có thể nghiên cứu ảnh hưởng<br /> của biện pháp cắt giảm thuế thu nhập đối với mức sản xuất hàng hóa và dịch vụ của nền<br /> kinh tế. Để phân tích vấn đề này, anh ta phải xem xét ảnh hưởng của biện pháp cắt giảm<br /> thuế đối với quyết định chi tiêu mua hàng hóa và dịch vụ của các hộ gia đình.<br /> 1.1.2.<br /> <br /> Đối tượng nghiên cứu Kinh tế học Vĩ mô<br /> <br /> Kinh tế học Vĩ mô nghiên cứu sự lựa chọn của mỗi quốc gia trước những vấn đề kinh tế<br /> xã hội cơ bản như: Tăng trưởng kinh tế, lạm phát, thất nghiệp, mức giá chung, cán cân<br /> thương mại, sự phân phối nguồn lực và phân phối thu nhập giữa các thành viên trong xã<br /> hội, các chính sách kinh tế (chính sách tài khóa, chính sách tiền tệ, chính sách thu nhập…).<br /> Phân tích kinh tế vĩ mô hướng vào giải đáp các câu hỏi như: Điều gì quyết định giá trị hiện<br /> tại của biến số này? Điều gì quy định những thay đổi của các biến số này trong ngắn hạn và<br /> dài hạn. Trong kinh tế vĩ mô, chúng ta sẽ khảo sát mỗi biến số ứng với mỗi khoảng thời gian<br /> khác nhau: Hiện tại, ngắn hạn, và dài hạn. Mỗi khoảng thời gian lại đòi hỏi chúng ta phải sử<br /> dụng các mô hình thích hợp để tìm ra các nhân tố quyết định các biến số kinh tế vĩ mô này.<br /> 1.1.3.<br /> <br /> Phương pháp nghiên cứu<br /> <br /> Trong khi phân tích các hiện tượng và mối quan hệ kinh tế quốc dân, Kinh tế học Vĩ mô sử<br /> dụng chủ yếu phương pháp phân tích cân bằng tổng hợp quát, do L. Walras – người Pháp<br /> phát triển từ năm 1874. Theo phương pháp này, Kinh tế học Vĩ mô khác với Kinh tế học<br /> Vi mô, xem xét sự cân bằng đồng thời của tất cả các thị trường của các hàng hoá và các<br /> nhân tố, xem xét đồng thời khả năng cung cấp và sản lượng của toàn bộ nền kinh tế; từ đó<br /> xác định đồng thời giá cả và sản lượng cân bằng – những yếu tố quyết định tính hiệu quả<br /> của hệ thống kinh tế.<br /> Ngoài ra, kinh tế vĩ mô cũng sử dụng các phương pháp nghiên cứu phổ biến như: tư duy<br /> trừu tượng, phân tích thống kê số lớn, mô hình hoá kinh tế, sử dụng mô hình kinh tế lượng...<br /> Đặc biệt trong những năm gần đây và dự đoán trong nhiều năm tới, các mô hình kinh tế<br /> lượng sẽ chiếm vị trí đặc biệt quan trọng trong các lý thuyết kinh tế vĩ mô hiện đại.<br /> 3<br /> <br /> Bài 1: Khái quát về Kinh tế học Vĩ mô<br /> <br /> 1.2.<br /> <br /> Sự khan hiếm nguồn lực và đường giới hạn khả năng sản xuất<br /> <br /> 1.2.1.<br /> <br /> Sự khan hiếm nguồn lực (Scarcity Resources)<br /> <br /> Theo David Begg, một nguồn lực khan hiếm là nguồn lực<br /> mà tại điểm giá bằng không thì lượng cầu về nó lớn hơn<br /> lượng cung sẵn có. Như vậy, đối với các nguồn lực có mức<br /> giá lớn hơn không (có nghĩa là chúng ta phải trả một mức<br /> giá nhất định nào đó để có được một sản phẩm mà chúng ta<br /> cần) thì đó là các nguồn lực khan hiếm, còn đối với các<br /> nguồn lực có giá bằng không (có nghĩa là cho không) thì<br /> khả năng cung ứng không đủ cho nhu cầu.<br /> Hầu hết các loại nguồn lực xung quanh chúng ta đều là<br /> Sự khan hiếm nguồn lực<br /> những nguồn lực khan hiếm. Sản xuất cái gì? Sản xuất như<br /> thế nào? Và sản xuất cho ai? Sẽ chẳng thành vấn đề nếu<br /> nguồn tài nguyên sẵn có không bị hạn chế. Nếu có thể sản xuất một số lượng vô tận về mọi<br /> hàng hoá hoặc nếu thoả mãn được đầy đủ mọi nhu cầu của con người, thì nếu có sản xuất quá<br /> nhiều một loại hàng hoá nào đó cũng không sao; hoặc nếu có kết hợp lao động, máy móc thiết<br /> bị một cách không khôn ngoan cũng chẳng sao. Bởi vì, tất cả mọi người muốn bao nhiêu cũng<br /> có, nên phân phối hàng hoá và thu nhập như thế nào giữa các giai cấp và con người cho hợp<br /> lý. Trong thực tế cuộc sống lại không như vậy, mọi hàng hoá đều không cho không, bởi vì<br /> nguồn lực bị hạn chế, tài nguyên ngày một khan hiếm và cạn kiệt. Mức sản xuất ngày càng<br /> tăng, mức tiêu thụ ngày càng cao, tình trạng khan hiếm sẽ ngày càng gay gắt.<br /> Nhu cầu ngày càng tăng, càng đa dạng và phong phú, nhất là chất lượng hàng hoá và dịch<br /> vụ ngày càng cao, chẳng hạn người ta muốn có nước máy trong nhà, hệ thống sưởi ấm, điều<br /> hoà nhiệt độ, tủ lạnh, học hành,lương thực, tivi, sách báo, ôtô, du lịch, thể thao, hoà nhạc,<br /> chỗ ở, quần áo, không khí trong lành, đủ công ăn việc làm, an toàn,.v.v. Nhưng tài nguyên<br /> để thoả mãn nhu cầu trên là có hạn, ngày một khan hiếm và cạn kiệt: Lao động, đất đai,<br /> khoáng sản, hải sản, lâm sản,.v.v. Do vậy, vấn đề lựa chọn kinh tế tối ưu ngày càng phải đặt<br /> ra một cách nghiêm túc, gay gắt và thực hiện một cách rất khó khăn. Đó là đòi hỏi tất yếu<br /> của nhu cầu ngày một tăng và tài nguyên ngày một khan hiếm.<br /> 1.2.2.<br /> <br /> Đường giới hạn khả năng sản xuất (PPF)<br /> <br /> 1.2.2.1. Giả định xây dựng đường giới hạn khả năng sản xuất<br /> <br /> Khảo sát một nền kinh tế với giả định sản xuất 2 loại hàng hoá là lương thực và quần áo và<br /> có 4 công nhân (CN). Mỗi công nhân có thể làm việc hoặc trong ngành lương thực hoặc<br /> trong ngành sản xuất quần áo.<br /> <br /> Đường giới hạn khả năng sản xuất<br /> 4<br /> <br /> Bài 1: Khái quát về Kinh tế học Vĩ mô<br /> Bảng 1.1: Khảo sát khả năng sản xuất lương thực và quần áo<br /> Lương thực (X)<br /> <br /> Quần áo (Y)<br /> <br /> Phương án<br /> <br /> CN<br /> <br /> SL<br /> <br /> ∆Q<br /> <br /> CN<br /> <br /> SL<br /> <br /> ∆Q<br /> <br /> 4<br /> <br /> 30<br /> <br /> 30<br /> <br /> 0<br /> <br /> 0<br /> <br /> 0<br /> <br /> A<br /> <br /> 3<br /> <br /> 24<br /> <br /> –6<br /> <br /> 1<br /> <br /> 10<br /> <br /> 10<br /> <br /> B<br /> <br /> 2<br /> <br /> 17<br /> <br /> –7<br /> <br /> 2<br /> <br /> 17<br /> <br /> 7<br /> <br /> C<br /> <br /> 1<br /> <br /> 9<br /> <br /> –8<br /> <br /> 3<br /> <br /> 22<br /> <br /> 5<br /> <br /> D<br /> <br /> 0<br /> <br /> 0<br /> <br /> –9<br /> <br /> 4<br /> <br /> 25<br /> <br /> 3<br /> <br /> E<br /> <br /> Ghi chú:<br /> <br /> CN: Số công nhân<br /> SL: Sản lượng<br /> Từ các số liệu trong bảng, ta xác định được các điểm trên đồ thị, nối các điểm của các khả năng<br /> sản xuất ta được đường cong, gọi là đường giới hạn khả năng sản xuất PPF.<br /> 1.2.2.2. Khái niệm đường giới hạn khả năng sản xuất (PPF)<br /> <br /> Đường PPF là một tập hợp các phối hợp tối đa số lượng các sản phẩm mà nền kinh tế có thể<br /> sản xuất được, là đường gồm tập hợp tất cả các điểm biểu thị sự kết hợp các nguồn lực thích<br /> hợp để sản xuất ra một khối lượng sản phẩm nhất định của nền kinh tế.<br /> Đường PPF cho biết các mức phối hợp tối đa của sản lượng mà nền kinh tế có thể sản xuất được<br /> khi sử dụng toàn bộ nguồn lực sẵn có. Từ bảng số liệu 1.1, các phương án A, B, C, D, và E biểu<br /> thị sự kết hợp giữa số lượng lương thực (X) và số lượng quần áo (Y). Giả sử chúng ta biểu thị<br /> lượng lương thực (X) trên trục hoành và lượng quần áo (Y) trên trục tung, các phương án A, B,<br /> C, D, và E biểu thị các điểm trên đồ thị, mô tả các khả năng sản xuất tối đa của nền kinh tế trong<br /> điều kiện nguồn lực có hạn là chỉ có 4 lao động. Nối tất cả các điểm đó ta được đường PPF.<br /> Các phương án A, B, C, D, E nằm trên đường PPF là các phương án sản xuất có hiệu quả.<br /> Các phương án nằm trong đường PPF (ví dụ phương án G) là những phương án sản xuất<br /> không hiệu quả vì chưa sử dụng hết nguồn lực. Các phương án nằm ngoài không thể đạt<br /> được do nguồn lực là khan hiếm.<br /> Lượng<br /> quần áo Y<br /> 30 A<br /> 24<br /> <br /> B<br /> <br /> H<br /> C<br /> <br /> 17<br /> 9<br /> <br /> 0<br /> <br /> G<br /> <br /> 10<br /> <br /> 17<br /> <br /> 22 25<br /> <br /> Lương thực X<br /> <br /> Hình 1.1. Đường giới hạn khả năng sản xuất<br /> <br /> 1.2.2.3. Phân tích các điểm trên đường giới hạn khả năng sản xuất (PPF)<br /> <br /> Nhìn vào hình 1.1. chúng ta nhận thấy rằng:<br /> • Những phương án nằm trên đường PPF như (A, B, C, D, E) là những phương án tối ưu.<br /> Ta nhận thấy rằng, đường PPF có dáng cong lồi ra phía ngoài (cong và lõm về gốc toạ<br /> độ). Nó uốn vòng quanh điểm sản lượng bằng không đối với cả 2 mặt hàng. Sở dĩ như<br /> vậy là do quy luật lợi tức giảm dần (Diminishing Returns).<br /> 5<br /> <br />