Bài giảng Kỹ thuật hóa dược: Chương 5 - Các thuốc hạ nhiệt, giảm đau, chống viêm không steroid

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:39

Thêm vào BST

Báo xấu

3
lượt xem 1
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Bài giảng "Kỹ thuật hóa dược" Chương 5 - Các thuốc hạ nhiệt, giảm đau, chống viêm không steroid, được biên soạn với mục tiêu nhằm giúp các bạn sinh viên có thể nắm được cơ chế tác dụng và cách phân loại các thuốc hạ nhiệt, giảm đau, chống viêm theo cấu trúc hóa học; Phương pháp tổng hợp, công dụng các thuốc nhóm dẫn chất: Acid salixylic, Anilin,...

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Bài giảng Kỹ thuật hóa dược: Chương 5 - Các thuốc hạ nhiệt, giảm đau, chống viêm không steroid

Chư¬ng 5 C¸c thuèc h¹ nhiÖt, gi¶m ®au, chèng viªm kh«ng steroid Môc tiªu häc tËp: 1. C¬ chÕ t¸c dông vµ c¸ch ph©n lo¹i c¸c thuèc h¹ nhiÖt, gi¶m ®au, chèng viªm theo cÊu tróc hãa häc. 2. Phư¬ng ph¸p tæng hîp, c«ng dông c¸c thuèc nhãm dÉn chÊt: - Acid salixylic, - Anilin, - Pyrazolon, - Indol, - Phenyl-propionic, - Acid anthranilic, - Aryl-acetic, - Oxycam - C¸c nhãm kh¸c. 1
1. §¹i C¦¥NG: - CÊu tróc ho¸ häc rÊt kh¸c nhau, kh«ng cã cÊu tróc steroid. - T¸c dông h¹ nhiÖt, gi¶m ®au, kh¸ng viªm (trõ d/c anilin) - C¬ chÕ t¸c dông: - øc chÕ enzym cyclooxygenase (COX). ChØ t¸c dông víi c¸c chøng ®au nhÑ, khu tró (®au khíp, viªm c¬, viªm d©y thÇn kinh, ®au r¨ng). - T¸c dông h¹ nhiÖt do t¸c dông lªn trung t©m ®iÒu nhiÖt ë n·o, lµm gi·n m¹ch ngo¹i vi, t¨ng tiÕt må h«i. - Thuèc chØ cã t¸c dông ch÷a triÖu chøng. 2
Ph©n lo¹i theo cÊu tróc hãa häc: − Nhãm acid salixylic vµ dÉn chÊt. − Nhãm c¸c dÉn chÊt cña anilin. − Nhãm dÉn chÊt cña pyrazolon. − Nhãm dÉn chÊt cña indol. − Nhãm phenyl-propionic. − Nhãm acid anthranilic. − Nhãm aryl-acetic. − Nhãm oxycam. − C¸c dÉn chÊt kh¸c. 3
2. C¸C THUèC H¹ NHIÖT gi¶m ®au chèng viªm: 2.1. Nhãm acid salixylic vµ dÉn chÊt: - C¸c dÉn xuÊt: natri salixylat (2), acid acetyl-salicylic (3, aspirin), muèi calci cña acetyl-salixylic (4, kalmopyrin), salixylamid (5). - T¸c dông: h¹ nhiÖt, gi¶m ®au vµ chèng viªm. COOR1 OR2 4
Phư¬ng ph¸p tæng hîp: - §iÒu chÕ acid salixylic: - Tõ phenol vµ CO2 (Kolbe-Schmidt) OH ONa + NaOH + H2O ONa OCONa OH 60 - 90oC o 140 C + CO2 O 6-7 atm 8 atm COONa OH OH + H2SO4 + Na2SO4 2 2 COOH COONa 1 5
- Tæng hîp c¸c dÉn chÊt cña acid salixylic: - Acyl ho¸ acid salixylic thu ®ưîc aspirin (3). - §un víi amoni hydroxyd thu ®ưîc salixylamid (5). OCOCH3 OH OH Ac2O/ benzen NH4OH COOH hoÆc CH2 = CO COOH C NH2 3 1 5 O 6
- Aspirin (3): - BiÖt dưîc: Angettes, Aspro, Cardioaspirin, Empirin… - Tªn khoa häc: Acid 2-(acetyloxy)benzoic - TÝnh chÊt: - Tinh thÓ h×nh kim tr¾ng, mïi acid nhÑ. Khã tan trong nưíc, tan trong alcol, trong hydroxyd hay carbonat kiÒm. - C«ng dông: - T¸c dông gi¶m ®au ngo¹i vi do ®èi lËp víi bradykinin, øc chÕ tæng hîp prostaglandin. - Dïng ch÷a c¶m cóm, sèt, gi¶m ®au nhÑ: ®au r¨ng, ®au ®Çu, ®au d©y thÇn kinh. §iÒu trÞ viªm khíp, viªm t¾c tÜnh m¹ch. - HiÖn ®ưîc dïng chñ yÕu ®Ó chèng huyÕt khèi, phßng nhåi m¸u c¬ tim vµ ®ét quÞ. 7
2.2. Nhãm c¸c dÉn chÊt cña anilin: - Acetanilid (6), - N-acetyl-p-amino-phenol (7) (paracetamol), - Phenacetin (8): R NHCOCH 3 8
- Paracetamol (Acetaminophen): - BiÖt dưîc: Dafalgan, Pacemol, Panadol, Tylenol, Efferalgan... - Tªn khoa häc: N-(4-hydroxyphenyl) acetamid - C«ng dông: - H¹ nhiÖt, gi¶m ®au. - Kh«ng cã t¸c dông chèng viªm. - §ưîc dïng ®iÒu trÞ: c¶m sèt, cóm, ®au d©y thÇn kinh, nhøc ®Çu, ®au c¬, ®au g©n, ®au r¨ng, ®au do chÊn thư¬ng 9
Phư¬ng ph¸p tæng hîp paracetamol: NHAc NHAc NHAc O2N HNO3 + 6 NO2 acetanilid KOH/ OH OH OH OH OH O2N HNO3 Na2S hoÆc Ac2O + + Fe / H phenol NO2 NH2 NHAc 1. NaOH/ 7 + paracetamol 2. H Cl Cl Cl O2N H2SO4 ®Æc + HNO3 + H2SO4 chlorobenzen ON2 ®iÖn ho¸ NH OH NO2 10 nitrobenzen
2.3. Nhãm dÉn chÊt pyrazolon: - Phenazon (9) (azophen, antipirin-1884) - Aminophenazon (10, amidazophen, pyramidon), - Noramidopyrin-metansulfonat natri (11, norvamidazophen, analgin, algopyrin). R CH 3 9, R = H O N CH 3 10, R = N(CH3)2, N 11, R = N(CH3)CH2SO3Na C6H 5 11
T¸c dông: - h¹ nhiÖt, - gi¶m ®au, - kh¸ng viªm nhÑ. C¸c t¸c dông phô: - buån n«n, dÞ øng, kÝch øng tiªu hãa. - ảnh hưởng cã h¹i ®Õn hÖ thèng t¹o m¸u, 12
- Phương pháp tổng hợp: a) Tổng hợp phenazon (Knorr): NaNO2/ HCl + - NaHSO3 C6H5NH2 C6H5N N Cl C6H5NH NH2 Na2SO3 CH3 CH3 CH3 NH2 O + NH O N O N H -(H2O + C2H5OH ) N N C C6H5 O OC2H5 C6H5 14 C6H5 12 13 CH3 CH3I( HI) O N CH3 hoÆc (CH3)3SO4 N C6H5 9 (phenazon) 13
b) Tổng hợp aminophenazon (Stolz): CH3 ON CH3 HNO2 /0 oC NaHSO3 O N CH3 O N CH3 N (NaNO2 + H2SO4) N Na2SO3 C6H5 C6H5 9 15 H2N CH3 (HOCH2)2N CH3 (CH3)2N CH3 O 2 HCHO 2HCOOH O N CH3 N CH3 O N CH3 N N ®un s«i N C6H5 C6H5 C6H5 16 17 10 14
c) Tổng hợp noramidopyrin−methansulfonat natri (11): NO CH3 NaSO3NH CH3 NaHSO3 NaOH O N CH3 O N CH3 N nãng N ®un s«i C6H5 C6H5 15 Na CH3 NaSO3N CH3 NaSO3N CH3 (CH3)2SO4 1. H2SO4/ s«i O N CH3 o O N CH3 2. NH4OH -10- (-) 5 C N N C6H5 C6H5 CH3 CH3NH CH3 NaO3SCH2N CH3 HOCH2SO3Na O N CH3 O N CH3 nãng N N C6H5 C6H5 11 analgin 15
2.4. DÉn chÊt Indol: Indomethacin (20): BiÖt dưîc: Indocin, Indoxen, Rheumacin LA… Tªn khoa häc: Acid 1-(4-Clorobenzoyl)-5-methoxy-2-methyl-1H- indol-3-acetic C«ng thøc: O Cl N CH3 H3CO COOH 20 16
- TÝnh chÊt: Bét kÕt tinh tr¾ng, kh«ng tan trong nưíc. Tan trong aceton, ethanol. - C«ng dông: - T¸c dông chèng viªm m¹nh h¬n nhãm pyrazolon 20-80 lÇn, t¸c dông gi¶m ®au vµ h¹ sèt yÕu. - Dïng ®iÒu trÞ bÖnh thÊp khíp, viªm khíp. - Dïng gi¶m ®au khi ®au lưng, ®au d©y thÇn kinh. 17
- Phư¬ng ph¸p tæng hîp: O H NH NH2 CH3 HCl/C2H5OH N NaOH + O CH3 H3CO H3CO 21 22 OCH3 COOCH3 23 H H O N HOC(CH3)3/DCC N Cl C Cl CH3 CH3 H3CO H3CO COOH COOC(CH3)3 24 25 Cl O N 20 CH3 H3CO COOC(CH3)3 26 18
2.5. DÉn chÊt cña acid phenyl-propionic: 2.5.1. Ibuprofen (27): - BiÖt dưîc: Brufen, Dolocyl, Mofen, Ibulgel… - Tªn khoa häc: Acid 2-(4-isobutylphenyl)propionic - C«ng thøc: CH3 CH3 COOH H3C 27 19
- TÝnh chÊt: - Bét kÕt tinh tr¾ng hoÆc tinh thÓ kh«ng mµu, bÒn v÷ng. Kh«ng tan trong nưíc, dÔ tan trong hÇu hÕt c¸c dung m«i h÷u c¬. - C«ng dông: - T¸c dông gi¶m ®au vµ chèng viªm tư¬ng tù aspirin, nhưng t¸c dông phô trªn ®ưêng tiªu ho¸ Ýt h¬n nhiÒu, dÔ dung n¹p h¬n. - §iÒu trÞ viªm khíp d¹ng thÊp, tho¸i ho¸ cét sèng. - Gi¶m ®au nhÑ: ®au r¨ng, nhøc ®Çu, chÊn thư¬ng… - H¹ sèt. 20