Bài giảng Quản lý công nghệ - Chương 3: Đánh giá công nghệ

Chương 1: Cơ sở của QLCN<br /> <br /> CHƯƠNG 3. ĐÁNH GIÁ CÔNG NGHỆ<br /> CHƯƠNG ĐÁNH<br /> Nội dung cần nắm được:<br /> được:<br /> Quan niệm về ĐGCN.<br /> ĐGCN.<br /> Mục đích của ĐGCN.<br /> ĐGCN.<br /> Các đặc điểm trong ĐGCN.<br /> ĐGCN.<br /> Các nguyên tắc trong ĐGCN.<br /> ĐGCN.<br /> Nội dung tổng quát của một ĐGCN<br /> ĐGCN<br /> Các kỹ thuật và phương pháp<br /> phương<br /> trong ĐGCN.<br /> ĐGCN.<br /> Phương pháp phân tích chi phí-lợi<br /> Phương<br /> phíích trong ĐGCN<br /> ĐGCN<br /> <br /> I. Khái niệm.<br /> 1. Đánh giá công nghệ là gì?<br /> giá<br /> nghệ<br /> ĐGCN là một dạng nghiên cứu chính sách nhằm cung cấp sự hiểu<br /> chí<br /> nhằ<br /> hiể<br /> biết toàn diện về một CN hay một hệ thống CN cho đầu vào của<br /> thố<br /> biế toà diệ<br /> quá trình ra quyết định.<br /> quá trì<br /> quyế<br /> nh.<br /> ĐGCN là quá trình tổng hợp xem xét tác động giữa CN với môi<br /> quá trì<br /> giữ<br /> trường xung quanh nhằm đưa ra các kết luận về khả năng thực tế<br /> luậ<br /> khả<br /> thự<br /> trư<br /> nhằ đưa<br /> và tiềm năng của một CN hay một hệ thống CN. Xét trên 7 khía<br /> tiề<br /> thố<br /> khí<br /> cạnh: Công nghệ; Kinh tế; Tài nguyên; Môi trường sống; Dân số;<br /> nh:<br /> nghệ<br /> nguyên;<br /> trư<br /> ng;<br /> Văn hóa xã hội; Chính trị-pháp lý.<br /> Chí<br /> trị phá lý.<br /> ĐGCN là việc phân tích định lượng hay định tính các tác động của<br /> việ<br /> một CN hay một hệ thống CN đối với các yếu tố của môi trường<br /> trư<br /> thố<br /> xung quanh.<br /> quanh.<br /> Theo Luật CGCN của VN: ĐGCN là hoạt động xác định trình độ, giá<br /> Luậ<br /> VN:<br /> hoạ<br /> trì<br /> giá<br /> trị, hiệu quả kinh tế và tác động KT-XH, môi trường của CN.<br /> KTtrư<br /> trị hiệ quả<br /> <br /> 2. Mục đích của đánh giá công nghệ.<br /> nghệ.<br /> ĐGCN để xác định tính thích hợp của CN<br /> thí<br /> đó đối với môi trường nơi áp dụng nó, trên<br /> trư<br /> cơ sở đó để chuyển giao hay áp dụng CN.<br /> chuyể<br /> CN.<br /> ĐGCN để điều chỉnh và kiểm soát CN.<br /> chỉ<br /> kiể<br /> soá<br /> Thông qua ĐGCN để nhận biết các lợi ích<br /> nhậ biế<br /> của một CN, trên cơ sở đó phát huy, tận<br /> phá huy,<br /> dụng các lợi ích này, đồng thời tìm ra các<br /> thờ<br /> bất lợi tiềm tàng của CN để có biện pháp<br /> biệ phá<br /> tiề<br /> ngăn ngừa, hạn chế, khắc phục.<br /> ngă ngừ<br /> chế khắ phụ<br /> ĐGCN cung cấp một trong những đầu vào<br /> nhữ<br /> cho quá trình ra quyết định.<br /> quá trì<br /> quyế<br /> nh.<br /> <br /> 1<br /> <br /> Chương 1: Cơ sở của QLCN<br /> <br /> 3. Các đặc điểm và nguyên tắc trong ĐGCN.<br /> ĐGCN.<br /> a. Đặc điểm:<br /> iểm:<br /> ĐGCN liên quan đến rất nhiều biến số, các biến số lại có thứ nguyên<br /> số,<br /> khác nhau.<br /> nhau.<br /> ĐGCN phải xem xét các t/đ nhiều bậc, bao gồm trực tiếp và gián tiếp.<br /> bậc,<br /> tiếp.<br /> ĐGCN phải xem xét t/đ đến nhiều nhóm người trong XH. Các nhóm<br /> phả<br /> nhiề nhó<br /> ngư<br /> nhó<br /> này có lợi ích khác nhau, đôi khi đối lập nhau đối với một CN cụ thể.<br /> thể<br /> khá nhau, đôi<br /> ĐGCN liên quan đến nhiều bộ môn KH, vì phải đánh giá mối quan hệ<br /> nhiề<br /> phả<br /> giá<br /> với tất cả các yếu tố mà CN có thể tác động tới: môi trường, văn hóa<br /> thể<br /> trư ng,<br /> xã hội, kinh tế, dân số …<br /> ĐGCN đòi hỏi phải cân đối nhiều mục tiêu: ngắn hạn, trung hạn, dài<br /> đòi<br /> phả<br /> nhiề<br /> tiêu: ngắ<br /> hạn<br /> ĐGCN thường phải giải quyết tối ưu nhiều mục tiêu: tối đa hóa lợi ích,<br /> thư<br /> phả giả quyế<br /> nhiề<br /> tiêu:<br /> ch,<br /> tối thiểu hóa bất lợi.<br /> thiể<br /> ĐGCN mang đặc tính động bởi các tác động qua lại, yếu tố môi trường<br /> trư<br /> xung quanh luôn thay đổi và bản thân CN được đánh giá cũng thay đổi<br /> đượ<br /> giá<br /> liên tục.<br /> <br /> 3. Các đặc điểm và nguyên tắc …<br /> <br /> b. Các nguyên tắc đánh giá công nghệ:<br /> nghệ:<br /> Nguyên tắc toàn diện: yêu cầu đề cập đến tất cả các<br /> diện:<br /> tác động có thể có của một CN đến môi trường xung<br /> thể<br /> trư<br /> quanh.<br /> quanh.<br /> Nguyên tắc khách quan: đòi hỏi khi đánh giá cần đề<br /> khá<br /> quan: đòi<br /> giá<br /> cập đến tất cả các vấn đề mà các nhóm lợi ích khác<br /> nhó<br /> khá<br /> nhau quan tâm và cần được trả lời. Cần đề cập đến<br /> ợ trả<br /> đư<br /> các quan điểm khác nhau đối với các vấn đề được<br /> khá<br /> đượ<br /> đánh giá.<br /> giá<br /> Nguyên tắc KH: Do các yếu tố môi trường CN luôn<br /> KH:<br /> luôn thay đổi do đó đòi hỏi đánh giá phải xem xét<br /> thay<br /> các yếu tố của bối cảnh xung quanh một CN theo<br /> quan điểm động. Phải sử dụng các số liệu sẵn có, các<br /> Phả<br /> liệ<br /> kết quả của đánh giá phải có căn cứ KH và sử dụng<br /> quả<br /> giá phả<br /> ngay được.<br /> đượ<br /> <br /> 4. Sự tương tác giữa CN và bối cảnh xung<br /> quanh (Các yếu tố ĐGCN)<br /> a. Dân số<br /> Một CN có thể tác động đến tốc độ tăng<br /> trưởng dân số, tuổi thọ, cơ cấu dân số theo<br /> trư<br /> các chỉ tiêu khác nhau, trình độ học vấn và<br /> các đặc điểm về lao động (mức thất nghiệp<br /> và cơ cấu lao động).<br /> b. Kinh tế<br /> Các chỉ tiêu phản ánh yếu tố này có thể là<br /> tính khả thi về kinh tế (chi phí - lợi ích); cải<br /> thiện năng suất (vốn và các nguồn lực khác);<br /> tiềm năng thị trường (qui mô, độ co giãn);<br /> tốc độ tăng trưởng và cơ cấu kinh tế.<br /> <br /> 2<br /> <br /> Chương 1: Cơ sở của QLCN<br /> <br /> 4. Sự tương tác giữa CN...<br /> c. Môi trường<br /> trư<br /> Các chỉ tiêu phản ánh yếu tố này bao gồm<br /> môi trường vật chất (không khí, nước, chất<br /> trư<br /> thải rắn và đất đai); khí tượng và thủy văn;<br /> điều kiện sống (mức độ thuận tiện và tiếng<br /> ồn); cuộc sống (độ an toàn và sức khoẻ);<br /> môi sinh và hệ sinh thái.<br /> d. Đầu vào<br /> Đầu<br /> Một CN có thể tác động đến mức độ dồi dào<br /> của nguyên vật liệu và năng lượng, tài chính<br /> và nguồn nhân lực có tay nghề.<br /> <br /> 4. Sự tương tác giữa CN...<br /> e. Công nghệ<br /> Các chỉ tiêu liên quan đến khía cạnh kỹ thuật<br /> như năng lực, độ tin cậy và hiệu quả; các<br /> như<br /> phương án lựa chọn CN như độ linh hoạt và<br /> phương<br /> quy mô; mức độ phát triển của hạ tầng như<br /> sự hỗ trợ và dịch vụ, năng lực sử dụng vận<br /> hành, CN cung cấp đầu vào và CN sử dụng<br /> đầu ra.<br /> f. Văn hoá - xã hội<br /> Thuộc nhóm yếu tố này có yếu tố như tôn<br /> giáo, hành vi tiêu dùng, phong tục tập quán<br /> và chân giá trị của xã hội.<br /> <br /> 4. Sự tương tác giữa CN...<br /> g. Chính trị - pháp lý<br /> Các yếu tố chính trị-pháp lý bao gồm<br /> trịđảng cầm quyền, hệ thống chính trị, hệ<br /> thống pháp luật và quan hệ quốc tế.<br /> <br /> 3<br /> <br /> Chương 1: Cơ sở của QLCN<br /> <br /> 5. Các loại hình ĐGCN<br /> ĐGCN<br /> a. ĐGCN theo định hướng vấn đề.<br /> ĐGCN<br /> Là xem xét và đánh giá các giải pháp<br /> bao gồm các CN cũng như biện pháp<br /> như<br /> phi kỹ thuật đối với một vấn đề cụ thể.<br /> thể.<br /> Các giải pháp đó là tập hợp các CN<br /> “cứng” và “mềm”.<br /> mềm”.<br /> cứng”<br /> b. ĐGCN theo định hướng dự án.<br /> ĐGCN<br /> án.<br /> Hình thức này thường được áp dụng khi<br /> thư<br /> được<br /> đánh giá một dự án cụ thể. Việc đánh<br /> thể.<br /> giá dự án thường gắn với một địa bàn<br /> thư<br /> cụ thể.<br /> thể.<br /> <br /> 5. Các loại hình ĐGCN<br /> ĐGCN<br /> c. ĐGCN định hướng chính sách.<br /> ĐGCN<br /> sách.<br /> Hình thức này rất giống hình thức<br /> ĐGCN theo định hướng vấn đề, ngoại<br /> trừ một điểm là hình thức này nhấn<br /> mạnh đến các phương án lựa chọn phi<br /> phương<br /> CN để đạt được các mục tiêu XH. Để<br /> được<br /> đạt được các mục tiêu này, CN chỉ là<br /> được<br /> này,<br /> một trong số các phương án lựa chọn.<br /> phương<br /> chọn.<br /> <br /> 5. Các loại hình ĐGCN<br /> ĐGCN<br /> d. ĐGCN theo định hướng CN.<br /> ĐGCN<br /> Hình thức đánh giá này tập trung sự<br /> chú ý vào việc thiết kế phác họa một<br /> CN cụ thể theo các phương án lựa chọn<br /> phương<br /> khác nhau. ĐGCN theo định hướng CN<br /> nhau.<br /> được chia ra các dạng đánh giá nhỏ hơn<br /> được<br /> tùy thuộc vào đặc tính CN được đánh<br /> được<br /> giá.<br /> giá.<br /> <br /> 4<br /> <br /> Chương 1: Cơ sở của QLCN<br /> <br /> II. Quá trình ĐGCN<br /> 1. Nội dung tổng quát trong ĐGCN.<br /> quá<br /> ĐGCN.<br /> a. Miêu tả công nghệ, phác hoạ các phương án lựa chọn.<br /> nghệ phá hoạ<br /> phương<br /> chọ<br /> Bước 1: Thu thập dữ liệu liên quan.<br /> thậ<br /> liệ<br /> quan.<br /> Bước 2: Giới hạn phạm vi đánh giá.<br /> Giớ<br /> phạ<br /> giá<br /> Bước 3: Phác họa các phương án đánh giá.<br /> Phá<br /> phương<br /> giá<br /> b. Dự báo và đánh giá tác động: Đây là nội dung chính<br /> giá<br /> ng: Đây<br /> chí<br /> của một bản ĐGCN. Dựa vào các yếu tố cần đánh giá đã<br /> ĐGCN.<br /> giá<br /> giới hạn ở trên → các bước phải tiến hành:<br /> giớ<br /> phả tiế<br /> nh:<br /> Bước 1: Lựa chọn tiêu chuẩn cho mỗi tác động.<br /> chọ<br /> chuẩ<br /> ng.<br /> Bước 2: Đo lường và dự đoán các tác động.<br /> ng.<br /> Bước 3: So sánh và trình bày ảnh hưởng các tác động.<br /> trì<br /> ng.<br /> c. Phân tích chính sách (Kết luận).<br /> chí<br /> luậ<br /> Mức 1: Hình thành phương án được coi là tốt nhất.<br /> thà<br /> phương<br /> đượ<br /> nhấ<br /> Thiết lập tổ chức để thực hiện phương án đã nêu.<br /> Thiế<br /> chứ<br /> thự hiệ phương<br /> nêu.<br /> Mức 2: Xem xét các vấn đề, các trở ngại còn tiềm tàng.<br /> trở ngạ<br /> tiề<br /> ng.<br /> Đề xuất giải pháp mới, có thể nằm ngoài phạm vi đã<br /> thể<br /> ngoà phạ<br /> xuấ giả phá<br /> giới hạn ở trên.<br /> giớ<br /> trên.<br /> <br /> II. Quá trình ĐGCN<br /> 2. ĐGCN ở doanh nghiệp.<br /> ĐGCN<br /> nghiệ<br /> Ở phạm vi doanh nghiệp ĐGCN thường<br /> phạ<br /> nghiệ ĐGCN thư<br /> sử dụng để:<br /> Phát hiện dịch vụ hay sản phẩm mới còn<br /> Phá hiệ<br /> phẩ<br /> tiềm tàng.<br /> tiề<br /> ng.<br /> Đánh giá phương pháp kinh doanh mới,<br /> giá phương phá<br /> tạo sức mạnh kinh tế mới.<br /> Đánh giá kết quả đổi mới CN, thay đổi<br /> giá<br /> quả<br /> thị trường…<br /> thị trư ng…<br /> <br /> III. Các công cụ và kỹ thuật sử<br /> dụng trong đánh giá.<br /> giá.<br /> 1. Phân tích kinh tế.<br /> Là một công cụ chủ yếu khi đề cập đến yếu tố kinh tế<br /> chủ<br /> của bất kỳ hoạt động nào. Phân tích kinh tế sử dụng<br /> hoạ<br /> trong ĐGCN bao gồm:<br /> ĐGCN<br /> Phân tích chi phí – lợi nhuận<br /> phí<br /> nhuậ<br /> Phân tích chi phí - hiệu quả<br /> phí hiệ quả<br /> 2. Phân tích hệ thống.<br /> thố ng.<br /> Đây là quá trình nghiên cứu hoạt động hoặc quy trình<br /> Đây<br /> quá trì<br /> hoạ<br /> hoặ<br /> trì<br /> bằng cách định rõ các mục tiêu của hoạt động hoặc<br /> hoạ<br /> hoặ<br /> quy trình để thực hiện chúng một cách có hiệu quả<br /> trì<br /> thự hiệ chú<br /> hiệ quả<br /> nhất.<br /> nhấ<br /> Ưu điểm của phương pháp này là có được tầm nhìn<br /> phương phá<br /> đượ<br /> nhì<br /> tổng quát nhưng lại quá nhấn mạnh nhiều vào sự ổn<br /> quá như<br /> quá nhấ<br /> nhiề<br /> định chứ không phải sự thay đổi, trong khi đó hệ<br /> chứ<br /> phả<br /> thống CN lại liên tục thay đổi.<br /> thố<br /> <br /> 5<br /> <br />