Báo cáo khoa học: "Mối quan hệ giữa kế hoạch và thị tr-ờng trong nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam"

Chia sẻ: Nguyễn Phương Hà Linh Linh | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:7

Thêm vào BST

Báo xấu

54
lượt xem 6
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Tóm tắt: Vấn đề kế hoạch và thị tr-ờng là mối quan tâm hàng đầu của nhiều nhà nghiên cứu hiện nay, không những ở n-ớc ta mà cả nhiều n-ớc trên thế giới. Vì muốn tìm tòi mô hình quản lý kinh tế vĩ mô thích hợp và có hiệu quả hơn, kế hoạch hóa và cơ chế thị tr-ờng cần đ-ợc kết hợp với nhau trong nền kinh tế thị tr-ờng định h-ớng XHCN. Nội dung của mối quan hệ này là kết hợp tính định h-ớng, cân đối của kế hoạch với tính năng động, nhạy bén...

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Báo cáo khoa học: "Mối quan hệ giữa kế hoạch và thị tr-ờng trong nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam"

Mèi quan hÖ gi÷a kÕ ho¹ch vμ thÞ tr−êng trong nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng ®Þnh h−íng x· héi chñ nghÜa ë ViÖt Nam CN. Ph¹m thÞ xu©n Bé m«n Kinh tÕ chÝnh trÞ Khoa M¸c – Lªnin, t− t−ëng Hå ChÝ Minh Tr−êng §¹i häc GTVT Tãm t¾t: VÊn ®Ò kÕ ho¹ch vμ thÞ tr−êng lμ mèi quan t©m hμng ®Çu cña nhiÒu nhμ nghiªn cøu hiÖn nay, kh«ng nh÷ng ë n−íc ta mμ c¶ nhiÒu n−íc trªn thÕ giíi. V× muèn t×m tßi m« h×nh qu¶n lý kinh tÕ vÜ m« thÝch hîp vμ cã hiÖu qu¶ h¬n, kÕ ho¹ch hãa vμ c¬ chÕ thÞ tr−êng cÇn ®−îc kÕt hîp víi nhau trong nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng ®Þnh h−íng XHCN. Néi dung cña mèi quan hÖ nμy lμ kÕt hîp tÝnh ®Þnh h−íng, c©n ®èi cña kÕ ho¹ch víi tÝnh n¨ng ®éng, nh¹y bÐn cña thÞ tr−êng nh»m t¹o ®éng lùc ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ. Summary: Nowadays, market and planning are of most interest to researchers, in our country and also in many countries in the world. As we would like to seek a more suitable and effective model of macroeconomic management, market mechanism and planning should coordinate in the socialist oriented market economy. The content of this relationship is to KT-ML combine orientation, balance of plans with dynamics, sensitivity of markets to create a driving force for the economy's development. chñ nghÜa vµ ban cho nã néi hµm giai cÊp. i. ®Æt vÊn ®Ò ii. néi dung L©u nay, ë n−íc ta còng nh− c¸c n−íc x· héi chñ nghÜa tr−íc ®©y cã nh÷ng m¬ hå trong Ngµy nay, chóng ta nhËn thøc r»ng “kÕ mét sè lý luËn quan träng nh−: quan hÖ cña ho¹ch nhiÒu h¬n mét chót hay lµ thÞ tr−êng c¸c n−íc x· héi chñ nghÜa ®èi víi kÕ ho¹ch vµ nhiÒu h¬n mét chót” kh«ng ph¶i lµ sù ph©n thÞ tr−êng, quan hÖ gi÷a kinh tÕ kÕ ho¹ch vµ biÖt cña b¶n chÊt cña chñ nghÜa x· héi hay kinh tÕ thÞ tr−êng; c¸c n−íc x· héi chñ nghÜa chñ nghÜa t− b¶n. Kinh tÕ kÕ ho¹ch kh«ng cã thÓ lµm kinh tÕ thÞ tr−êng hay kh«ng v.v…; ®ång nghÜa víi chñ nghÜa x· héi, chñ nghÜa t− x¸c lËp râ biÖn ph¸p ®iÒu tiÕt kinh tÕ thÞ tr−êng b¶n còng cã kÕ ho¹ch; kinh tÕ thÞ tr−êng vµ ®Þa vÞ do con ng−êi lµm nªn cña chÕ ®é x· kh«ng ®ång nghÜa víi chñ nghÜa t− b¶n, chñ héi chñ nghÜa; mang ph−¬ng thøc s¶n xuÊt nghÜa x· héi còng cã thÞ tr−êng. KÕ ho¹ch vµ cña toµn nh©n lo¹i, gi¶i thÝch mét c¸ch phiÕn thÞ tr−êng ®Òu lµ biÖn ph¸p kinh tÕ. diÖn thµnh mèi “chuyªn lîi” cña chñ nghÜa t− b¶n; mang kinh tÕ kÕ ho¹ch víi thÞ tr−êng g¾n N−íc ta ®ang x©y dùng vµ ph¸t triÓn nÒn cho chÕ ®é x· héi chñ nghÜa vµ chÕ ®é t− b¶n kinh tÕ thi tr−êng ®Þnh h−íng x· héi chñ nghÜa.
Nãi kinh tÕ thÞ tr−êng ®Þnh h−íng x· héi chñ chñ nghÜa cña nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng theo nghÜa cã nghÜa lµ kinh tÕ cña ta kh«ng ph¶i lµ ph−¬ng ch©m: Nhµ n−íc ®iÒu tiÕt vÜ m«, thÞ kinh tÕ bao cÊp, qu¶n lý theo c¬ chÕ kÕ ho¹ch tr−êng h−íng dÉn doanh nghiÖp. ho¸ tËp trung quan liªu bao cÊp, nh−ng ®ã C¬ chÕ vËn hµnh nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng còng kh«ng ph¶i lµ kinh tÕ thÞ tr−êng tù do nh− ®Þnh h−íng x· héi chñ nghÜa nªu ë trªn thÓ c¸ch nãi cña t− b¶n, tøc kh«ng ph¶i lµ kinh tÕ hiÖn râ c¸c mÆt c¬ b¶n. thÞ tr−êng t− b¶n chñ nghÜa vµ còng kh«ng Mét lµ, Nhµ n−íc x· héi chñ nghÜa – nhµ ph¶i lµ kinh tÕ thÞ tr−êng x· héi chñ nghÜa nh− n−íc cña d©n, do d©n vµ v× d©n lµ nh©n tè Trung Quèc, bëi v× n−íc ta cßn ®ang trong ®ãng vai trß “nh©n vËt trung t©m” vµ ®iÒu tiÕt thêi kú qu¸ ®é lªn chñ nghÜa x· héi, cßn cã sù nÒn kinh tÕ vÜ m« nh»m t¹o dùng vµ ®¶m b¶o ®an xen vµ ®Êu tranh gi÷a c¸i cò vµ c¸i míi, m«i tr−êng ph¸p lý, kinh tÕ, x· héi thuËn lîi võa cã võa ch−a cã ®Çy ®ñ yÕu tè chñ nghÜa cho c¸c doanh nghiÖp ho¹t ®éng theo c¬ chÕ x· héi. thÞ tr−êng; thùc hiÖn c¸c chÝnh s¸ch x· héi, Phï hîp víi nh÷ng ®iÓm nãi trªn, cã thÓ ®¶m b¶o c«ng b»ng x· héi; can thiÖp trùc tiÕp nãi r»ng: kinh tÕ thÞ tr−êng ®Þnh h−íng x· héi vµo c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ ®Ó ®¹t ®−îc môc chñ nghÜa ë ViÖt Nam lµ mét kiÓu tæ chøc kinh tiªu ®Ò ra. tÕ – x· héi võa dùa trªn nh÷ng nguyªn t¾c vµ Hai lµ, c¬ chÕ thÞ tr−êng lµ nh©n tè “ trung quy luËt cña kinh tÕ thÞ tr−êng, võa dùa trªn c¬ t©m” cña nÒn kinh tÕ vµ x· héi theo nguyªn së vµ ®−îc dÉn d¾t, chi phèi bëi c¸c nguyªn t¾c kÕt hîp kÕ ho¹ch víi thÞ tr−êng, ph¸t huy t¾c, b¶n chÊt cña chñ nghÜa x· héi trªn c¶ ba mÆt tÝch cùc, h¹n chÕ vµ kh¾c phôc mÆt tiªu mÆt: së h÷u, tæ chøc qu¶n lý vµ ph©n phèi. Do cùc cña c¬ chÕ thÞ tr−êng, b¶o vÖ lîi Ých cña ®ã, kinh tÕ thi tr−êng ®Þnh h−íng x· héi chñ KT-ML ng−êi lao ®éng vµ cña toµn thÓ nh©n d©n. nghÜa cã hai nhãm nh©n tè c¬ b¶n tån t¹i trong nhau, kÕt hîp víi nhau vµ bæ sung cho Cã mét sè ng−êi cho r»ng khi chuyÓn nhau. §ã lµ nhãm nh©n tè cña kinh tÕ thÞ sang kinh tÕ thÞ tr−êng th× Nhµ n−íc ®õng can tr−êng vµ nhãm cña x· héi ®ang ®Þnh h−íng thiÖp vµo nÒn kinh tÕ vµ kÕ ho¹ch ho¸ vÜ m« x· héi chñ nghÜa. Trong ®ã, nhãm thø nhÊt, cña nhµ n−íc còng kh«ng cÇn thiÕt n÷a. Quan ®ãng”vai trß nh− lµ ®éng lùc” thóc ®Èy s¶n niÖm ®ã lµ ®¬n gi¶n, hoµn toµn sai lÇm vµ xuÊt x· héi ph¸t triÓn nhanh, nhãm thø hai kh«ng cã c¨n cø lý luËn vµ thùc tiÔn. ®ãng vai trß h−íng dÉn chÕ ®Þnh sù vËn ®éng Ngµy nay, trªn thÕ giíi hÇu nh− ë tÊt c¸ cña nÒn kinh tÕ theo nh÷ng môc tiªu ®· ®−îc c¸c n−íc, nhµ n−íc ®Òu qu¶n lý nÒn kinh tÕ x¸c ®Þnh. Do ®ã, cã thÓ nãi r»ng nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng. KÓ c¶ trong lý thuyÕt vµ trªn thùc thÞ tr−êng ë n−íc ta võa mang nh÷ng ®Æc tiÔn, kh«ng cã nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng nµo cã tr−ng chung cña kinh tÕ thÞ tr−êng, võa mang thÓ ho¹t ®éng mµ kh«ng cã sù ®Òu tiÕt cña c¶ tÝnh ®Æc thï ®Þnh h−íng x· héi chñ nghÜa. Mét thÞ tr−êng, c¬ chÕ thÞ tr−êng vµ nhµ n−íc. V× trong nh÷ng ®Æc tr−ng b¶n chÊt cña kinh tÕ thi thÕ, c¸i gäi lµ vÊn ®Ò nhµ n−íc vµ c¬ chÕ thÞ tr−êng ®Þnh h−íng x· héi chñ nghÜa: c¬ chÕ tr−êng thùc ra kh«ng ph¶i lµ vÊn ®Ò lùa chän vËn hµnh nã lµ c¬ chÕ thÞ tr−êng cã sù qu¶n lý gi÷a nhµ n−íc vµ c¬ chÕ thÞ tr−êng, cµng cña Nhµ n−íc d−íi sù l·nh ®¹o cña §¶ng kh«ng ph¶i lµ ®· chän nhµ n−íc th× th«i c¬ céng s¶n ViÖt Nam. C¬ chÕ ®ã ®¶m b¶o tÝnh chÕ thÞ tr−êng vµ ng−îc l¹i, mµ vÊn ®Ò lµ x¸c h−íng dÉn, ®iÒu khiÓn h−íng tíi ®Ých x· héi
®Þnh ph¹m vÞ hîp lý cho c¶ nhµ n−íc vµ c¬ chøc n¨ng kinh tÕ cña m×nh, nhµ n−íc cña chÕ thÞ tr−êng. §iÒu nµy hµm ý lµ: c¸c quèc gia dï lín hay nhá, dï ë tr×nh ®é ph¸t triÓn kinh tÕ cao hay thÊp còng cÇn ph¶i Trong ®iÒu hµnh, qu¶n lý vÜ m« nÒn kinh kÕ ho¹ch ho¸ nÒn kinh tÕ quèc d©n. tÕ nhµ n−íc cÇn h¹n chÕ tèi ®a nh÷ng mÖnh lÖnh hµnh chÝnh ®Ó cho c¸c ho¹t ®éng thÞ Mét trong nh÷ng lý do cho sù cÇn thiÕt tr−êng ®−îc diÔn ra chñ yÕu theo sù h−íng kh¸ch quan cña kÕ ho¹ch hãa kinh tÕ vÜ m« lµ dÉn cña c¸c quy luËt kinh tÕ thÞ tr−êng; quy sù thÊt b¹i cña thÞ tr−êng. ë n−íc ta, thÞ tr−êng luËt gi¸ trÞ; quan hÖ cung cÇu vµ c¹ch tranh ch−a ph¸t triÓn ®Çy ®ñ, ®ång bé nh÷ng thµnh v.v… ®¶m b¶o nguyªn t¾c vËn hµnh nÒn kinh tè chñ yÕu cña nã. Do vËy, gi¸ c¶ trªn thÞ tÕ lµ nguyªn t¾c thÞ tr−êng, c¬ chÕ thÞ tr−êng tr−êng nh− vËy dÔ bÞ xuyªn t¹c v× ng−êi s¶n “tù ®iÒu chØnh”. MÆt kh¸c, do thÞ tr−êng trong xuÊt vµ ng−êi tiªu dïng thiÕu nh÷ng th«ng tin nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng ®Þnh h−íng x· héi chñ cÇn thiÕt, sù ®iÒu tiÕt cña thÞ tr−êng vµ c¬ chÕ nghÜa kh«ng ph¶i lµ thÞ tr−êng tù ®iÒu tiÕt hoµn thÞ tr−êng trong ®iÒu kiÖn nh− vËy sÏ cã nhiÒu toµn mµ cßn ph¶i phôc vô c¸c môc tiªu kinh kh¶ n¨ng dÉn ®Õn nh÷ng quyÕt ®Þnh sai lÇm tÕ – x· héi cña ®Êt n−íc trong tõng thêi kú, do vµ kÐm hiÖu qu¶ cña s¶n xuÊt vµ l−u th«ng. ®ã, nã cßn ph¶i chÞu sù ®iÒu chØnh, qu¶n lý §Æc biÖt lµ thÞ tr−êng vèn cßn s¬ khai ch−a cña Nhµ n−íc x· héi chñ nghÜa. Do vËy, ®¶m b¶o ®−îc vai trß trung gian cÇn thiÕt cho kh«ng thÓ xem c¸c quan hÖ thÞ tr−êng, c¬ chÕ qu¸ tr×nh ph¸t triÓn. Trong ®iÒu kiÖn Êy, nÕu thÞ tr−êng ho¹t ®éng theo nh÷ng quy luËt kinh kh«ng cã sù can thiÖp cña ChÝnh phñ th«ng tÕ kh¸ch quan mét c¸ch ®éc lËp, biÖt lËp hoµn qua kÕ ho¹ch ho¸ th× nh÷ng nguån lùc kinh tÕ, toµn víi kÕ ho¹ch ho¸ ®Þnh h−íng vµ c¸c nhÊt lµ nh÷ng nguån lùc khan hiÕm dÔ bÞ ph©n chÝnh s¸ch kinh tÕ cña Nhµ n−íc. bæ mét c¸ch sai lÖch, kh«ng ®¹t hiÖu qu¶ kinh KT-ML tÕ – x· héi mong muèn. N¨m 1970, tæ chøc KÕ ho¹ch ho¸ vµ c¬ chÕ thÞ tr−êng cÇn ph¸t triÓn c«ng nghiÖp cña Liªn hîp quèc ®−îc kÕt hîp víi nhau trong c¬ chÕ vËn hµnh (UNIDO) còng ®· ®−a ra lËp luËn sau ®©y vÒ nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng ®Þnh h−íng x· héi chñ thÊt b¹i cña thÞ tr−êng nh− mét lý do cho sù nghÜa , thùc chÊt cña mèi liªn hÖ gi÷a kÕ cÇn thiÕt kÕ ho¹ch ho¸ ë c¸c n−íc ®ang ph¸t ho¹ch ho¸ vµ c¬ chÕ thÞ tr−êng cã thÓ ®−îc triÓn: “ChÝnh phñ kh«ng thÓ vµ kh«ng nªn chØ xem xÐt d−íi c¸c khÝa c¹nh sau ®©y: ®ãng vai trß thô ®éng trong qu¸ tr×nh më réng Thø nhÊt, kÕ ho¹ch ho¸ vµ c¬ chÕ thÞ c«ng nghiÖp. KÕ ho¹ch ho¸ ®· trë thµnh mét tr−êng ®Òu lµ nh÷ng ph−¬ng tiÖn, c«ng cô ®Ó bé phËn chñ yÕu vµ cÇn thiÕt cña c¸c ch−¬ng ph¸t triÓn kinh tÕ, chóng cã nh÷ng t¸c dông tr×nh ph¸t triÓn c«ng nghiÖp, vÒ b¶n th©n c¸c tÝch cùc vµ nh÷ng h¹n chÕ nhÊt ®Þnh, nªn kÕt t¸c nh©n cña thÞ tr−êng kh«ng thÓ kh«ng kh¾c hîp kÕ ho¹ch ho¸ vµ c¬ chÕ thÞ tr−êng trong phôc sù cøng nh¾c vÒ c¬ cÊu ®· ¨n s©u trong c¬ chÕ vËn hµnh kinh tÕ thÞ tr−êng ®Þnh h−íng nÒn kinh tÕ cña c¸c n−íc ®ang ph¸t triÓn…”)(1) x· héi chñ nghÜa ®Ó bæ sung cho nhau, t¹o KÕ ho¹ch ho¸ trong nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng ®éng lùc m¹nh mÏ ph¸t triÓn kinh tÕ – x· héi. dÜ nhiªn ph¶i kh¸c kÕ ho¹ch ho¸ trong nÒn KÕ ho¹ch ho¸ lµ h×nh thøc thùc hiÖn tÝnh kinh tÕ hiÖn vËt, bao cÊp. KÕ ho¹ch ho¸ trong kÕ ho¹ch, nã lµ ®éng lùc chñ quan cña chñ ®iÒu kiÖn nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng ph¶i thùc thi thÓ qu¶n lý, s¶n phÈm cña kÕ ho¹ch ho¸ lµ kÕ nh÷ng nhiÖm vô chñ yÕu d−íi ®©y: ho¹ch ph¸t triÓn kinh tÕ – x· héi. §Ó thùc hiÖn
Dù b¸o ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi. NÒn kinh tÕ thÞ tr−êng tÊt yÕu vËn ®éng theo c¬ chÕ thÞ tr−êng. ThÞ tr−êng vµ c¬ chÕ X©y dùng chiÕn l−îc ph¸t triÓn kinh tÕ x· thÞ tr−êng lµ nh÷ng ph¹m trï kinh tÕ kh¸ch héi trong tõng thêi kú nhÊt ®Þnh. quan vµ lµ ph−¬ng tiÖn ®Ó ®¹t môc tiªu kinh X©y dùng quy ho¹ch tæng thÓ ph¸t triÓn tÕ. Mét mÆt, nã cã t¸c dông tÝch cùc, kÝch thÝch kinh tÕ – x· héi, quy ho¹ch ngµnh vµ vïng c¸c nhµ kinh doanh c¹nh tranh, c¶i tiÕn s¶n l·nh thæ. xuÊt, kü thuËt, ®æi míi c«ng nghÖ, c¶i tiÕn mÆt hµng… nh»m môc ®Ých n©ng cao hiÖu qu¶ X©y dùng kÕ ho¹ch 5 n¨m vµ hµng n¨m. kinh tÕ – lîi nhuËn. Song mÆt kh¸c, thÞ tr−êng §¶m b¶o c¸c c©n ®èi chñ yÕu vµ c¸c lÜnh vµ c¬ chÕ thÞ tr−êng cã nh÷ng h¹n chÕ. C¸c vùc then chèt cña nÒn kinh tÕ. nghiªn cøu ®· tæng thÓ kÕt thµnh 5 mÆt h¹n chÕ vµ khuyÕt tËt cña c¬ chÕ thÞ tr−êng nh− X©y dùng vµ thùc hiÖn c¸c ch−¬ng tr×nh sau: quèc gia. * C¬ chÕ thÞ tr−êng nÕu kh«ng cã sù ®iÒu ChØ ®¹o thùc hiÖn kÕ ho¹ch. tiÕt vÜ m« cña nhµ n−íc sÏ dÉn ®Õn s¶n xuÊt Thùc hiÖn ®−îc c¸c nhiÖm vô nµy, kÕ “mï qu¸ng” g©y nªn c¸c cuéc khñng ho¶ng ho¹ch ho¸ thÓ hiÖn ®−îc vai trß lµ “c−¬ng lÜnh “thõa, thiÕu”. thø hai” cña §¶ng vµ lµ c«ng cô vµ ph−¬ng * C¬ chÕ thÞ tr−êng canh tranh tù do sÏ ph¸p ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi, ®¶m b¶o c©n dÉn ®Õn ph¸ s¶n c¸c doanh nghiÖp, g©y ra b»ng tæng thÓ, g¾n môc tiªu ph¸t triÓn kinh tÕ nh÷ng hËu qu¶ tiªu cùc vÒ mÆt x· héi nh− mÊt víi ph¸t triÓn x· héi ngay tõ ®Çu. Nã ®¶m b¶o viÖc lµm, thÊt nghiÖp. cho nÒn kinh tÕ t¨ng tr−ëng æn ®Þnh, ®¹t hiÖu KT-ML qu¶ cao, ®¶m b¶o tiÕn bé vµ c«ng b»ng x· * Trong c¬ chÕ thÞ tr−êng do ch¹y theo lîi héi. nhuËn, c¸c doanh nghiÖp kh«ng ®Çu t− kinh doanh vµo c¸c ngµnh. C¸c lÜnh vùc Ýt lîi Tuy vËy, còng cÇn thÊy r»ng, kÕ ho¹ch nhuËn hoÆc kh«ng cã lîi nhuËn, thËm chÝ thua ho¸ cã nh÷ng h¹n chÕ cña nã, khi ¸p ®Æt chñ lç, song x· héi rÊt cÇn, ®Æc biÖt lµ c¸c s¶n quan duy ý chÝ trong c«ng t¸c kÕ ho¹ch ho¸ phÈm vµ dÞch vô c«ng céng. vµ trong ®iÒu kiÖn cña nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng, kÕ ho¹ch ho¸ th−êng kh«ng ®−îc nhanh, * C¬ chÕ thÞ tr−êng kh«ng cã kh¶ n¨ng tù nhay. Ng−êi ta th−êng nãi tíi hai nhãm ®iÒu tiÕt sù ph¸t triÓn ë c¸c vïng kÐm lîi thÕ nguyªn nh©n h¹n chÕ cña kÕ ho¹ch ho¸ lµ: so s¸ch vïng khã kh¨n, vïng s©u, vïng xa so víi nh÷ng vïng thuËn lîi, ®ång thêi cã xu 1. Kho¶ng c¸ch gi÷a c¸c lîi Ých kinh tÕ h−íng lµm s©u s¾c thªm sù ph©n ho¸ thu trªn lý vµ kÕt qu¶ ®¹t ®−îc trong thùc tÕ kÕ nhËp gi÷a c¸c vïng. ho¹ch ho¸ ph¸t triÓn kinh tÕ – x· héi. * C¬ chÕ thÞ tr−êng lµ m«i tr−êng dÔ n¶y 2. Nh−îc ®iÓm c¬ b¶n trong qu¸ tr×nh kÕ sinh t×nh tr¹ng kinh doanh lõa ®¶o, lµm hµng ho¹ch ho¸, ®Æc biÖt lµ nh÷ng khiÕm khuyÕt gi¶, lèi sèng ch¹y theo ®ång tiÒn, c¸c tÖ n¹n liªn quan ®Õn n¨ng lùc, chÊt l−îng bé m¸y vµ x· héi, thËm chÝ téi ¸c do ch¹y theo ®ång tiÒn thùc thi kÕ ho¹ch. ChÝnh v× thÕ, cÇn ph¶i ®−îc vµ huû ho¹i m«i tr−êng sinh th¸i. bæ sung bëi thÞ tr−êng vµ c¬ chÕ thÞ tr−êng trong viÖc qu¶n lý, ®iÒu tiÕt kinh tÕ vÜ m«. V× thÕ viÖc ®iÒu hµnh, qu¶n lý nÒn kinh tÕ
lµ biÖn ph¸p, thñ ®o¹n kinh tÕ, c¶ kÕ ho¹ch kh«ng chØ dùa vµo c¬ chÕ thÞ tr−êng. ho¸ vµ thÞ tr−êng, c¬ chÕ thÞ tr−êng ®Òu cã −u C¬ chÕ thÞ tr−êng mµ chóng ta h−íng tíi thÕ vµ khuyÕt tËt cña nã. lµ c¬ chÕ thÞ tr−êng cã sù qu¶n lý cña nhµ Ng−îc dßng lÞch sö chóng ta sÏ thÊy n−íc th«ng qua c¸c c«ng cô vµ biÖn ph¸p, ®−îc t− t−ëng vÒ sù kÕt hîp hai d¹ng ®iÒu tiÕt trong ®ã kÕ ho¹ch ho¸ mang tÝnh tæng hîp vµ kinh tÕ. Chóng ta ®Òu biÕt Adam Smith (1723 ®Þnh h−íng. C¸c nhµ kinh tÕ häc Ph−¬ng T©y, - 1790) mét nhµ kinh tÕ häc næi tiÕng ng−êi khi ph©n tÝch c¬ chÕ thÞ tr−êng còng ph¶i thõa Anh ®· ®−a thuyÕt “Bµn tay v« h×nh” vµ nhËn r»ng, song song víi viÖc më réng thÞ nguyªn lý “nhµ n−íc kh«ng can thiÖp” vµo tæ tr−êng cÇn ph¶i cã sù can thiÖp cña nhµ n−íc chøc nÒn kinh tÕ hµng ho¸. Theo «ng, ph¸t th«ng qua kÕ ho¹ch ho¸. §iÒu ®ã kh«ng ph¶i triÓn kinh tÕ cÇn tu©n theo nh÷ng nguyªn t¾c chØ v× thÞ tr−êng, c¬ chÕ thÞ tr−êng cã khuyÕt tù do. Sù ho¹t ®éng cña toµn bé kinh tÕ lµ do tËt, mµ cßn v× x· héi ®Æt ra nh÷ng môc tiªu mµ c¸c quy luËt kh¸ch quan tù ®iÒu tiÕt; sù vËn thÞ tr−êng vµ c¬ chÕ thÞ tr−êng dï cã ho¹t ®éng cña thÞ tr−êng lµ do quan hÖ cung cÇu ®éng tèt còng kh«ng ®¸p øng ®−îc. vµ sù biÕn ®æi tù ph¸t cña gi¸ c¶ trªn thÞ Nh− vËy, cã thÓ nãi r»ng, thùc chÊt mèi tr−êng quyÕt ®Þnh; quan hÖ gi÷a ng−êi víi liªn hÖ gi÷a kÕ ho¹ch ho¸ vµ c¬ chÕ thÞ tr−êng ng−êi chñ yÕu lµ quan hÖ lîi Ých kinh tÕ. Nh− lµ mèi quan hÖ h÷u c¬, néi t¹i cña hai bé phËn vËy, ®Ó cho nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn lµnh m¹nh, hîp thµnh c¬ chÕ vËn hµnh nÒn kinh tÕ thÞ nhµ n−íc kh«ng nªn can thiÖp vµo kinh tÕ thÞ tr−êng ®Þnh h−íng x· héi chñ nghÜa, lµ mèi tr−êng, vµo ho¹t ®éng cña c¸c doanh nghiÖp. quan hÖ gi÷a qu¶n lý nhµ n−íc vµ sù ®iÒu tiÕt Tuy coi träng “bµn tay v« h×nh”, song cña c¬ chÕ thÞ tr−êng. Adam Smith còng nhËn thÊy r»ng ®«i khi nhµ KT-ML Thø hai, thùc chÊt cña mèi quan hÖ kÕ n−íc còng cã nhiÖm vô kinh tÕ nhÊt ®Þnh; ®ã ho¹ch vµ c¬ chÕ thÞ tr−êng cã thÓ ®−îc hiÓu lµ lµ tr−êng hîp c¸c nhiÖm vô kinh tÕ v−ît qu¸ sù kÕt hîp ®iÒu khiÓn trùc tiÕp b»ng kÕ ho¹ch kh¶ n¨ng cña mét doanh nghiÖp nh−: lµm vµ ®iÒu khiÓn gi¸n tiÕp th«ng qua c¬ chÕ thÞ ®−êng giao th«ng, x©y dùng bÕn c¶ng, ®µo tr−êng c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ trong x· héi. c¸c con kªnh lín… lÜnh vùc cña ngoµi nhµ Chóng ta ®Òu biÕt r»ng, trong tÊt c¶ m« n−íc ra, kh«ng ai ®¶m nhËn ®−îc. Nh− vËy, râ h×nh kinh tÕ ®−îc ®óc kÕt ®Õn nay trªn thÕ giíi rµng lµ kinh tÕ cµng ph¸t triÓn, x· héi ho¸ s¶n ®Òu cã hai d¹ng ®iÒu tiÕt kinh tÕ; mét lµ, ®iÒu xuÊt cµng më réng, thÞ tr−êng cµng ph¸t triÓn khiÓn trùc tiÕp b»ng kÕ ho¹ch vµ c¸c biÖn cµng cÇn cã sù qu¶n lý cña nhµ n−íc ®èi víi ph¸p hµnh chÝnh. Hai lµ; ®iÒu khiÓn gi¸n tiÕp nÒn kinh tÕ. Tuy vËy, nh×n chung c¸c nhµ kinh th«ng qua thÞ tr−êng, vËn dông c¬ chÕ thÞ tÕ vÉn coi “tù do kinh tÕ” lµ søc m¹nh cña nÒn tr−êng ®Ó t¸c ®éng ®Õn ho¹t ®éng cña c¸c kinh tÕ thÞ tr−êng, quy luËt kinh tÕ lµ v« ®Þch, doanh nghiÖp, dïng c¸c chÝnh s¸ch vµ ®ßn mÆc dï chÝnh s¸ch kinh tÕ cã thÓ k×m h·m hay bÈy kinh tÕ ®Ó khuyÕn khÝch hay g©y ¸p lùc thóc ®Èy ë mét møc ®é nhÊt ®Þnh sù ho¹t buéc c¸c doanh nghiÖp ph¶i ph¸t triÓn trong ®éng cña nã. khu«n khæ vµ theo h−íng kÕ ho¹ch do nhµ Vµo ®Çu nh÷ng n¨m 30 cña thÕ kû XX, n−íc ®Ò ra. Hai d¹ng ®iÒu tiÕt nµy chØ kh¸c nhiÒu cuéc khñng ho¶ng kinh tÕ x¶y ra th−êng nhau ë møc ®é, liÒu l−îng, h×nh thøc cña mçi xuyªn, ®Æc biÖt lµ cuéc khñng ho¶ng kinh tÕ d¹ng trong c¬ chÕ chung. Së dÜ nh− vËy lµ v×, thÕ giíi nh÷ng n¨m 1929 – 1933, cho thÊy, víi t− c¸ch lµ c«ng cô ®iÒu tiÕt kinh tÕ vÜ m«,
“bµn tay v« h×nh” kh«ng thÓ ®¶m b¶o cho nÒn khiÓn trùc tiÕp cña nhµ n−íc b»ng kÕ ho¹ch kinh tÕ thÞ tr−êng t− b¶n chñ nghÜa ph¸t triÓn vµ ®iÒu khiÓn gi¸n tiÕp th«ng qua c¬ chÕ thÞ æn ®Þnh. H¬n n÷a, tr×nh ®é x· héi ho¸ s¶n xuÊt tr−êng ®èi víi c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ. Thùc tÕ ph¸t triÓn cao ®· lµm cho c¸c nhµ kinh tÕ thÊy ngµy cµng chøng tá, sÏ hîp lý vµ hiÖu qu¶ râ lµ cÇn cã mét lùc l−îng nh©n danh x· héi h¬n nÕu th«ng qua c«ng cô kÕ ho¹ch ho¸ mµ can thiÖp vµo qu¸ tr×nh ho¹t ®éng cña thÞ nhµ n−íc ®iÒu tiÕt thÞ tr−êng ®Ó thÞ tr−êng ®iÒu tr−êng, gãp phÇn ®iÒu tiÕt kinh tÕ. Tõ ®ã, nhµ tiÕt s¶n xuÊt vµ ®iÒu chØnh c¸c hµng vi cña kinh tÕ häc ng−êi Anh John May nard Keynes doanh nghiÖp. Trong nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng (1884 - 1946) ®· ®−a ra lý thuyÕt nhµ n−íc ®Þnh h−íng x· héi chñ nghÜa qu¶n lý nÒn kinh ®iÒu tiÕt nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng J.M. keynes vµ tÕ theo nguyªn t¾c kÕt hîp kÕ ho¹ch víi thÞ nh÷ng ng−êi theo «ng cho r»ng, nhµ n−íc cÇn tr−êng (kÕ ho¹ch ho¸ vµ c¬ chÕ thÞ tr−êng) sÏ can thiÖp vµo kinh tÕ c¶ ë tÇm vÜ m« vµ vi m«. cµng cã thªm ®iÒu kiÖn gi¶i phãng, ph¸t huy ë tÇm vi m«, nhµ n−íc trùc tiÕp ph¸t triÓn c¸c lùc l−îng s¶n xuÊt, ®Èy nhanh sù ph¸t triÓn doanh nghiÖp s¶n xuÊt kinh doanh vµ dÞch vô kinh tÕ – x· héi. c«ng céng. Mèi quan hÖ gi÷a kÕ ho¹ch ho¸ vµ c¬ Häc thuyÕt Keynes cho r»ng, sù can chÕ thÞ tr−êng (gi÷a kÕ ho¹ch vµ thÞ tr−êng) thiÖp cña nhµ n−íc vµo nÒn kinh tÕ sÏ gióp ®−îc thùc hiÖn ë c¶ tÇm vi m« lÉn vÜ m« vµ ë kh¾c phôc ®−îc khñng ho¶ng, thÊt nghiÖp, t¹o trong tÊt c¶ c¸c kh©u cña qu¸ tr×nh t¸i s¶n ra sù æn ®Þnh cho ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi. xuÊt x· héi - s¶n xuÊt ph©n phèi - trao ®æi vµ Song nh÷ng chÊn ®éng lín trong nÒn kinh tÕ tiªu dïng vµ c¶ trong kÕ ho¹ch ph¸t triÓn kinh lóc ®ã, nh− khñng ho¶ng, thÊt nghiÖp, l¹m tÕ lÉn trong kÕ ho¹ch ph¸t triÓn x· héi. ph¸t ngµy cµng x¶y ra trÇm träng. Tõ ®ã, ®· Mèi quan hÖ gi÷a kÕ ho¹ch ho¸ vµ c¬ KT-ML xuÊt hiÖn ý t−ëng phèi hîp, “bµn tay v« h×nh” chÕ thÞ tr−êng trong ph¸t triÓn kinh tÕ thÞ vµ “ ban tay nhµ n−íc” ®Ó ®iÒu tiÕt nÒn kinh tÕ tr−êng ®Þnh h−íng x· héi chñ nghÜa theo néi thÞ tr−êng. Trong sè c¸c nhµ kinh tÕ ñng hé t− dung ®Þnh h−íng chung lµ: KÕt hîp tÝnh ®Þnh t−ëng ®iÒu hµnh nÒn kinh tÕ th«ng qua c¬ chÕ h−íng vµ c©n ®èi cña kÕ ho¹ch víi tÝnh n¨ng phèi hîp, quan ®iÓm cña Paul samuelson ®éng, nh¹y c¶m cña thÞ tr−êng. Trªn c¬ së néi (nhµ kinh tÕ häc ng−êi Mü) lµ rÊt ®−îc chó ý. dung ®Þnh h−íng chung Êy, nh÷ng néi dung Trong cuèn kinh häc, «ng viÕt: “§iÒu hµnh mét ®Þnh h−íng cô thÓ cña mèi liªn hÖ kÕ ho¹ch nÒn kinh tÕ kh«ng cã chÝnh phñ hoÆc thÞ ho¸ vµ c¬ c¬ chÕ thÞ tr−êng cã thÓ ®−îc x¸c tr−êng th× còng nh− ®Þnh vç tay b»ng mét bµn ®Þnh nh− sau: tay”. Víi xu h−íng phèi hîp nµy, c¸c nhµ kinh 1. ë tÇm vi m«, thÞ tr−êng lµ c¨n cø ®Ó tÕ ®Òu ®· thõa nhËn r»ng, c¸c nhµ kinh tÕ x©y dùng kÕ ho¹ch s¶n xuÊt kinh doanh, hiÖn ®¹i muèn ph¸t triÓn ph¶i dùa vµo c¶ c¬ chÕ thÞ tr−êng còng nh− sù qu¶n lý cña nhµ th«ng qua sù biÕn ®éng cña quan hÖ cung n−íc. HiÖn nay quan ®iÓm vÒ s− phï hîp nµy cÇu vµ gi¸ c¶ thÞ tr−êng, c¸c doanh nghiÖp lùa ®ang lµ c¬ së lý luËn cho m« h×nh qu¶n lý, ®iÒu chän c¸c ph−¬ng ¸n s¶n xuÊt tèi −u vµ tõ ®ã tiÕt kinh tÕ ë nhiÒu n−íc víi møc ®é kh¸c nhau. mµ c¸c doanh nghiÖp lùa chän c¬ cÊu s¶n xuÊt, c¬ cÊu ®Çu t− cña m×nh. Tho¸t ly yªu Tõ sù tr×nh bµy ë trªn, cã thÓ nhËn xÐt cÇu cña thÞ tr−êng, c¸c môc tiªu cña kÕ ho¹ch r»ng: thùc chÊt cña vÊn ®Ò kÕ ho¹ch ho¸ vµ s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp sÏ thÞ tr−êng, c¬ chÕ thÞ tr−êng, xÐt tõ gãc ®é nhµ kh«ng thùc hiÖn ®−îc tèt. n−íc, cã thÓ ®−îc coi lµ sù kÕt hîp gi÷a ®iÒu
®Ó ®iÒu chØnh sù ho¹t ®éng cña thÞ tr−êng 2. ë tÇm vÜ m«, mÆc dï thÞ tr−êng kh«ng h−íng theo môc tiªu ®· x¸c ®Þnh. ph¶i lµ c¨n cø duy nhÊt, cã tÝnh quyÕt ®Þnh, song kÕ ho¹ch ho¸ kh«ng thÓ tho¸t ly khái t×nh h×nh biÕn ®éng cña thÞ tr−êng, tho¸t ly thÞ iii. KÕt luËn tr−êng, kÕ ho¹ch ho¸ vÜ m« trë nªn duy ý chÝ. VÊn ®Ò mèi liªn hÖ gi÷a kÕ ho¹ch ho¸ vµ KÕ ho¹ch ho¸ vÜ m« nh»m ®¶m b¶o c¸c c©n c¬ chÕ thÞ tr−êng trong viÖc ph¸t triÓn kinh tÕ ®èi lín, tæng thÓ cña nÒn kinh tÕ quèc d©n thÞ tr−êng ®Þnh h−íng x· héi chñ nghÜa lµ mét nh−: tæng cung, tæng cÇu, s¶n xuÊt vµ tiªu ®Ò tµi réng lín vµ kh¸ phøc t¹p. Do ®ã, nh÷ng dïng, hµng ho¸, tiÒn tÖ, ph¸t triÓn kinh tÕ vµ ®iÓm nªu ra trong bµi viÕt nµy ch¾c ch¾n cßn ph¸t triÓn x· héi… cÇn chó ý c¸c vÊn ®Ò d−íi ch−a ®Çy ®ñ. Song cã thÓ kÕt luËn r»ng: b¶n ®©y. chÊt cña mèi liªn gi÷a kÕ ho¹ch vµ thÞ tr−êng lµ mèi quan hÖ gi÷a qu¶n lý nhµ n−íc vµ sù - T«n träng c¸c quy luËt vËn ®éng cña ®iÒu tiÕt cña c¬ chÕ thÞ tr−êng; lµ sù kÕt hîp kinh tÕ thÞ tr−êng, nghÜa lµ ph¶i nhËn thøc, tiÕp ®iÒu khiÓn trùc tiÕp b»ng kÕ ho¹ch vµ ®iÒu cËn vµ t¹o m«i tr−êng cho thÞ tr−êng vËn ®éng khiÓn gi¸n tiÕp qua c¬ chÕ thÞ tr−êng c¸c ho¹t phï hîp víi quy luËt, chø kh«ng thÓ ¸p ®Æt ®éng kinh tÕ. §Þnh h−íng néi dung cña mèi quyÒn lùc hµnh chÝnh lªn thÞ tr−êng. quan hÖ nµy lµ kÕt hîp tÝnh ®Þnh h−íng, c©n ®èi cña kÕ ho¹ch víi tÝnh n¨ng ®éng, nh¹y - Ph¶i xuÊt ph¸t tõ nhu cÇu thÞ tr−êng, bÐn cña thÞ tr−êng. nghiªn cøu thÞ tr−êng ®Ó lùa chän c¸c môc tiªu vµ ph¶i hîp lý. Chó thÝch: - Trong ®iÒu kiÖn n−íc ta, khi nÒn kinh tÕ 1. R.heflgoth vµ S. Schivaxo – Campo: thÞ tr−êng trong qu¸ tr×nh h×nh thµnh vµ ph¸t “PhÇn më ®Çu cho kÕ ho¹ch ho¸ ph¸t triÓn” KT-ML triÓn th× kÕ ho¹ch ho¸ cã nhiÖm vô gãp phÇn 1970 , tr11 . tiÕp tôc t¹o lËp ®ång bé c¸c yÕu tè thÞ tr−êng, hoµn thiÖn c¸c lo¹i thÞ tr−êng ®i ®«i víi viÖc x©y dùng khung khæ ph¸p lý vµ thÓ chÕ, t¨ng Tµi liÖu tham kh¶o c−êng sù kiÓm tra, gi¸m s¸t cña nhµ n−íc ®Ó [1]. Bé khoa häc c«ng nghÖ vµ m«i tr−êng. Tµi liÖu thÞ tr−êng ho¹t ®éng n¨ng ®éng, cã hiÖu qu¶, héi th¶o; ®Ò tµi khoa häc cÊp nhµ n−íc: C¬ së khoa cã trËt tù kû c−¬ng trong m«i tr−êng c¹nh häc vµ thùc tiÔn cña viÖc ®æi míi c«ng t¸c kÕ tranh lµnh m¹nh. ho¹ch ho¸ kinh tÕ vÜ m« ë ViÖt Nam trong ®iÒu kiÖn ®Èy m¹nh CNH – H§H. Chñ nhiÖm ®Ò tµi: TS. - KÕ ho¹ch ho¸ nh»m x©y dùng c¸c môc §Æng §øc §¹m. Hµ néi, th¸ng 3 n¨m 2000. tiªu ph¸t triÓn kinh tÕ – x· héi, c¸c c©n ®èi lín [2]. §Ò c−¬ng c¸c bµi gi¶ng nghiªn cøu qu¸n triÖt cña nÒn kinh tÕ, tÝnh to¸n søc mua trªn thÞ NghÞ quyÕt §¹i héi lÇn thø IX cña §¶ng. Hµ néi, 2001. tr−êng, c¸c biÖn ph¸p b¶o ®¶m c©n ®èi cung cÇu ®Ó ®Þnh h−íng cho sù vËn ®éng cña thÞ [3]. Gi¸o tr×nh: LÞch sö c¸c häc thuyÕt kinh tÕ. Nhµ xuÊt b¶n chÝnh trÞ Quèc gia. Hµ néi, 1999. tr−êng, b¶o ®¶m cho nÒn kinh tÕ æn ®Þnh, t¨ng tr−ëng vµ cã hiÖu qu¶. [4]. GS.TS. L−¬ng Xu©n Quý (chñ biªn). C¬ chÕ thÞ tr−êng vµ vai trß cña nhµ n−íc trong nÒn kinh tÕ - KÕ ho¹ch ho¸ cÇn n¾m ch¾c vµ sö ViÖt Nam. NXB “ thèng kª”. Hµ néi,1994 dông linh ho¹t c¸c c«ng cô kinh tÕ, c¸c chÝnh [5]. M· Hång ( chñ biªn). Kinh tÕ thÞ tr−êng XHCN, s¸ch tµi chÝnh, tiÒn tÖ, thuÕ, l·i suÊt, tû gi¸… Nhµ xuÊt b¶n chÝnh trÞ Quèc gia. Hµ néi,1995♦