Bình giảng đoạn thơ sau đây trong bài Tiếng hát đi đày của Tố Hữu: Đường lèn xứ lạ Kon Tum……Chim kêu chiu chít, ai nào kêu ai?

Đề   bài:   Bình   giảng   đoạn  thơ   sau   đây   trong  bài   Tiếng   hát   đi   đày   của   Tố   Hữu:  <br /> Đường lèn xứ lạ Kon Tum……Chim kêu chiu chít, ai nào kêu ai?<br /> <br /> Bài làm<br /> <br /> Tiếng hát đi đày là bài thơ cuối cùng của phần “Xiềng xích trong tập thơ Từ ấy”. Bài thơ <br /> được Tố  Hữu làm trong một chuyến chuyển nhà lao năm 1942 từ  Quy Nhơn lên nhà tù  <br /> Daklay  ở  sâu trên miền núi Tây Nguyên. Bài thơ  vừa như  một bút kí ghi lại bức tranh  <br /> phong cảnh vừa như một sự thổ lộ trang trải những cảm xúc tâm trạng của người chiến  <br /> sĩ trên con đường  ấy. Cảnh và tâm trạng gắn bó hài hòa với nhau tạo nên một bức tranh  <br /> phong cảnh đẹp được thể hiện qua khổ thơ:<br /> <br /> Đường lèn xứ lạ Kon Tum<br /> <br /> Quanh quanh đèo chật, trùng trùng núi cao.<br /> <br /> Thông reo bờ suối rì rào,<br /> <br /> Chim kêu chiu chít, ai nào kêu ai?<br /> <br /> Cùng với khung cảnh này càng làm cô liêu hiu quạnh , núi rừng trập trùng hiểm trở, tâm <br /> trạng người chiến sĩ cũng chuyển biến, tăng tiến. Ban đầu mới chỉ là nỗi buồn nhớ, nhớ <br /> nhà: “Nhà sao trông lại yêu hơn mọi lần”; nhớ người: “Ở sao như đã quen thân từ  nào”. <br /> Rồi dần chuyển sang cảm giác cô đơn khi “nhà đã rải lơ  thơ” và “ Người đi mấy bóng  <br /> vẩn vơ trên đường”. Cảm giác ấy xâm chiếm tâm hồn người chiến sĩ:<br /> <br /> Đường lên xứ lạ Kông Tum<br /> <br /> Quanh quanh đeo chật, trùng trùng núi cao.<br /> <br /> Hai chữ “xứ lạ” cho ta thấy một cảm giác ngỡ ngàng, xa lạ về vùng đất đầu tiên anh tới.  <br /> Đó là một vùng núi hiểm trở: “Quanh quanh đèo chật, trùng trùng núi cao”. Hình thức tiểu  <br /> đối rất chỉnh trong câu thơ đã nêu bật sự hiểm trở đó. Núi thì cao trùng trùng, đèo thì chật <br /> quanh quanh: sự hiểm trở như đã phô bày trước mắt, có thể  nhìn thấy, có thể  cảm thấy  <br /> được.<br /> <br /> Hai câu trên dường như  chỉ  là sự  thông báo, sự  miêu tả  cảnh vật, tâm trạng con người <br /> chưa rõ nét. Nhưng chính sự  thông báo, sự  miêu tả  đó đã chuẩn bị  cho tâm trạng con  <br /> người trào ra trọng hai câu tiếp! Chỉ có điều, tâm trạng ấy lại được lồng trong cảnh vật, <br /> hòa vào cảnh vật để tạo nên những câu thơ đẹp khó quên:<br /> <br /> Thông reo bờ suối rì rào<br /> <br /> Chim chiều chiu chít, ai nào kêu ai?<br /> <br /> Cảnh thông reo trên bờ suối, chim chiều kêu chiu chít thật đẹp và cũng thật đúng với rừng <br /> núi Kông Tum. Hình  ảnh và âm điệu trong câu thơ  rất đặc sắc và gợi cảm. Hình  ảnh <br /> “thông reo bờ  suối” thật mơ mộng, mang cái đẹp của thiên nhiên thuần khiết hoang sơ,  <br /> nhưng còn đẹp hơn là âm thanh của tiếng thông reo. Hãy đọc câu thơ  và lắng nghe trong  <br /> đó: có phải là tiếng thông đang reo rì rào bên suối? Câu thơ sáu chữ mà ba chữ có phụ âm  <br /> rung lại toàn thanh bằng (reo rì rào) đọc lên như  nghe có tiếng gió, tiếng lá cây… và từ <br /> tượng thanh “rì rào” đặt  ở  cuối câu thơ  thật “đắc địa” làm cho tiếng thông reo như  càng  <br /> trầm lắng, ngân xa…<br /> <br /> Đến cái tiếng “chim chiều chiu chít” thì lại càng đặc sắc và gợi cảm. Câu trên, ba phụ âm <br /> “r” thì câu dưới có đến bốn phụ âm “ch” đứng liền nhau trong bốn chữ tạo thành cái tiếng <br /> chim kêu rất thích. Chiều xuống, chim gọi nhau về  tổ  kêu “chiu chít”. Nhưng có phải  <br /> rằng, chỉ hai tiếng “chíu chít” thì cái tiếng chim ấy vẫn chưa vang lên da diết, hối hả gọi  <br /> nhau: mà phải có cả  bốn tiếng “chim chiều chiu chít” thì cái âm thanh  ấy mới thực sự <br /> vang lên trong lòng người đọc. Không phải chỉ  hai con gọi nhau mà nhiều con cùng gọi <br /> nhau trong tiếng kêu hoảng loạn, hốt hoảng vì chiều đã xuống. Và bốn phụ âm “ch” đứng  <br /> liền nhau đã tạo ra được cái tiếng chim kêu đó. Điều quan trọng là phải đứng liền nhau  <br /> để  tạo ra sự  luyến láy, nếu đứng tách ra thành “chim chiều kêu chiu chít” thì hiệu quả <br /> nghệ thuật sẽ không còn gì nữa.<br /> <br /> Tạo ra được cái tiếng thông reo và cái tiếng chim kêu ấy trong hoàn cảnh đi đày đã là một  <br /> nét tài hoa sáng tạo của Tố Hữu. Nhưng còn tài hơn và sâu sắc hơn là nhà thơ đã giao cảm <br /> với hai âm thanh đó và gửi lòng mình vào hai âm thanh đó. Tiếng thông reo bên bờ suối và  <br /> tiếng chim chiều chiu chít là âm thanh của thiên nhiên. Tiếng lòng nhà thơ là tiếng của con <br /> người. Hai âm thanh của thiên nhiên đều phảng phất buồn, nhất là tiếng chim chiều gọi <br /> nhau về  tổ. Tiếng lòng của con người cũng buồn trong cảnh đi đày cô đơn, hoang vắng  <br /> giữa “xứ lạ Kông Tum”. Người gặp cảnh và tìm thấy nỗi buồn của lòng mình trong cảnh <br /> vật, trong tiếng thông reo rì rào bên bờ  suối, trong tiếng chim chiều chiu chít. Có khác gì  <br /> khi Bác nhận ra tâm trạng mình trong cánh chim mỏi bay về rừng vì chòm mây cô đơn bay  <br /> trên bầu trời trong buổi chiều muộn nơi đất khách quê người trong thân phận người tù xa <br /> xứ? (Chiều tối – Nhật kí trong tù). Ở đây cũng vậy. Trong sự giao hòa, đồng cảm ấy, nhà  <br /> thơ đã thốt lên một câu hỏi tự đáy lòng mình: “ai nào kêu ai?” Cây thông, con chim và con  <br /> người, cả ba đều buồn, đều đáng thương, vậy thì “ai nào kêu ai?” là phải, là đúng. Ai nỡ <br /> kêu ai khi họ  là những người cùng cảnh ngộ. Câu hỏi đầy cảm thông, thương yêu đó,  <br /> không chỉ cho ta hiểu lòng người tù – thi sĩ mà còn cho ta thấy rõ hơn nỗi lòng buồn đau <br /> cô đơn của ông lúc bấy giờ. Một nỗi buồn cô đơn rất “con người”, nhưng không hề  bi  <br /> lụy, mà nó sẽ nâng con người đi lên như ta sẽ thấy qua tâm trạng của ông ở phần cuối bài <br /> thơ..<br /> <br /> Trên đường đi đày, làm thơ đã khó, làm thơ hay lại càng khó. Vậy mà Tố  Hữu lại để  lại  <br /> cho đời một Tiếng hát đi đày hay, trong đó có những khổ  thơ  hay và cả  những câu thơ <br /> tuyệt mỹ không thể quên:<br /> <br /> Thông reo bờ suối rì rào,<br /> <br /> Chim chiều chiu chít, ai nào kêu ai?<br /> <br /> Hãy nhớ  đến cái tiếng “thông reo bờ  suối rì rào”, cái tiếng “chim chiều chiu chít” ấy để <br /> nhớ  mãi một tấm lòng, giữa cô đơn hoang vắng trên đường đi đày, vẫn đầy thương yêu  <br /> thông cảm sẻ chia, dù đó chỉ là một cây thông bên suối hay một cánh chim gọi nhau về tổ <br /> lúc hoàng hôn.<br /> <br />  <br />