Bình giảng đoạn thơ sau đây: "Gì sâu bằng những trưa thương nhớ…… Không đổi, nhưng mà trôi cứ trôi..." trong bà thơ "Nhớ đồng" của Tố Hữu

Đề  bài: Bình giảng đoạn thơ  sau đây: "Gì sâu bằng những trưa thương nhớ……  <br /> Không đổi, nhưng mà trôi cứ trôi..." trong bà thơ "Nhớ đồng" của Tố Hữu<br /> Bài làm<br /> Phần "Xiềng xích" trong tập thơ  "Từ   ấy" gồm 29 bài thơ. Từ  tháng 4 đến tháng 7 năm  <br /> 1939, Tố Hữu đã viết một chùm thơ 9 bài. "Nhớ đồng" là bài số  7 được viết vào tháng 7  <br /> năm 1939.<br /> Nhan đề  bài thơ  là "Nhớ  đồng" và đó cũng là cảm xúc chủ  đạo của Tố  Hữu trong chốn <br /> ngục tù. Bài thơ gồm có 44 câu thơ nói lên bốn nỗi nhớ: 10 câu đầu là nỗi nhớ đồng quê;  <br /> 10 câu tiếp theo nói lên nỗi nhớ những người dân cày lam lũ; 10 câu nối tiếp diễn tả lòng <br /> thương nhớ mẹ già và "những hồn thân tự thuở xưa"; 14 câu còn lại là tấm trạng "tôi nhớ <br /> tôi", và thể hiện lòng khao khát tự do.<br /> Bài thơ có cấu trúc "phức điệu" đoạn 1 và 3 xuất hiện điệp khúc:<br /> "Gì sâu bằng những trưa thương nhớ<br /> Hiu quạnh bên trong một tiếng hò!"<br /> Điệp khúc ấy được biến tấu thành:<br /> "Gì sâu bằng những trưa hiu quạnh,<br /> Ôi ruộng đồng quê thương nhớ ơi!"<br /> Được đặt vào đầu đoạn 2 và cuối đoạn 4. Cấu trúc phức điệu ấy rất độc đáo nhằm biểu <br /> hiện những vòng xoáy da diết về nỗi nhớ đồng trong lòng người chiến sĩ trẻ  đang bị đầy  <br /> đoạ ở chốn ngục tù. Đấy là đoạn một bài thơ "Nhớ đồng":<br /> "Gì sâu bằng những trưa thương nhớ<br /> ...<br /> Không đổi, nhưng mà trôi cứ trôi".<br /> Từ  ngày bị  mật thám bắt, bị  tù đầy giữa "lạnh lẽo bốn tường vôi khắc khổ", nỗi nhớ <br /> đồng cứ diễn ra triền miên, nhất là những buổi trưa trong nhà tù. Nỗi nhớ ấy day dứt và <br /> thiết tha vô cùng, không thể nào nguôi. Tự đáy lòng thốt lên so sánh: "Gì sâu bằng những  <br /> trưa thương nhớ" Thế giới nhà tù, trong và ngoài song sắt đều "hiu quạnh", rất vắng vẻ <br /> và buồn. "Hiu quạnh" đâu chỉ  là ngoại cảnh nhà tù mà còn là tâm cảnh của "thân tù". <br /> Trong khoảnh khắc "hiu quạnh" ấy, những buổi trưa, nhà thơ nhớ "một tiếng hò" nơi làng  <br /> quê, thổn thức cả nỗi lòng:<br /> "Gì sâu bằng những trưa thương nhớ<br /> Hiu quạnh bên trong một tiếng hò!".<br /> Nhớ "một tiếng hò", nhớ một khúc dân ca, nhớ một giọng hò mái nhì, mái đẩy, một giọng <br /> hò giã gạo của quê hương mà nhà thơ từng ôm ấp trong lòng:<br /> "Vẳng lên trong tiếng xe lùa nước,<br /> Một giọng hò đưa hố não nùng".<br /> "Một tiếng hò" là hồn quê. Nhớ  "một giọng hò" là nhớ  đồng, là nhớ  quê hương "nghĩa <br /> nặng tình sâu" đã bao ngày li biệt.<br /> Bốn câu thơ tiếp theo, chữ "đâu" được điệp lại, các câu hỏi tu từ liên tiếp xuất hiện, nỗi  <br /> "nhớ đồng" day dứt khôn nguôi:<br /> "Đâu gió cồn thơm đất nhả mùi,<br /> Đâu ruồng tre mát thở yên vui<br /> Đâu từng ô mạ xanh mơn mởn<br /> Đâu những nương khoai ngọt sắn bùi?".<br /> Vần thơ  làm hiện lên một không gian nghệ  thuật ­ bức tranh đồng quê; diễn tả  một tâm <br /> trạng nghệ  thuật  ấy là nỗi nhớ  đồng da diết. Nhớ  hương vị  quê hương, nhớ  "gió cồn <br /> thơm đất nhả mùi", nhớ luống cày, nhớ hương lúa; nhớ luỹ tre, ruồng tre bóng xanh trùm  <br /> mát rượi "thở yên vui". Chữ "thở" trong câu thơ "Đâu ruồng tre mát thở yên vui" được sử <br /> dụng tài tình, gợi tả  âm thanh rì rào, lao xao của lá tre, khúc nhạc yên vui, êm đềm của  <br /> làng quê ta bao đời nay. Một sự chuyển đổi cảm giác đầy thi vị. Nhớ đồng là nhớ "từng ô  <br /> mạ xanh mơn mởn" ­ tươi đẹp và xanh non. Nhớ đồng là nhớ vị "bùi" của sắn, vị "ngọt" <br /> của khoai. Các tính từ ­ bổ ngữ: "thơm", "mát", "yên vui", "xanh mơn mởn"ngọt", "bùi"...  <br /> đã tô đậm vẻ đẹp của đồng quê. Bức tranh quê trong hoài niệm hiện lên thân thuộc, bình <br /> dị, xinh đẹp và đáng yêu biết bao! Bị tù đày mà xa cách quê hương. Cảnh sắc quê hương  <br /> giờ  đây chỉ  hiện lên trong hoài niệm, trong nỗi nhớ  vơi đầy. Chữ  "đâu" bốn lần xuất  <br /> hiện: "Đâu gió cồn thơm...", "Đâu ruồng tre mát..", "Đâu từng ô mạ...", "Đâu những nương <br /> khoai..." diễn tả  một cách xúc động, đầy ám  ảnh nỗi nhớ  đồng gắn liền với nỗi đau  <br /> buồn, cô đơn của nhà thơ đang bị đày đoạ trong chốn ngục tù.<br />  Hơn một nghìn ngày bị tù đày (1939 ­ 1942), Tố Hữu có biết bao nỗi nhớ day dứt và triền  <br /> miên trong lòng. Chợt nghe một tiếng chim tu tú gọi bầy mà nhớ "Vườn râm dậy tiếng ve <br /> ngân ­ Bắp rây vàng hạt đầy sân nắng đào" (Khi con tu hú). Một màu xanh của đồng lúa,  <br /> một tiếng hát "bơ  vơ", một ánh nắng chiều bên nương gợi lên bao nỗi nhớ quê, nhớ  nhà <br /> vô cùng da diết:<br /> "Đồng xanh gợn nhớ quê hương<br /> Bơ vơ tiếng hát bên nương nắng chiều".<br /> (Tiếng hát đi đày)<br /> "Nhớ đồng" là nhớ mãi nhớ hoài "Những hồn chất phác hiền như đất ­ Khoai sắn tình quê <br /> rất thiệt thà". "Nhớ đồng" là nhớ mẹ già thương yêu:<br /> "Chao ôi thương nhớ, chao thương nhớ<br /> Ôi mẹ già xa đơn chiếc ơi!"<br /> Tiếng thơ  cất lên nghe thật bồn chồn, tha thiết. Nhớ  đồng, nhớ  quê, nhớ  mẹ  già... là  <br /> những nét rất đẹp trong hồn thơ Tố Hữu.<br />  Đoạn thơ tiếp theo nói lên nỗi nhớ những cảnh đời lầm than, tù đọng sau luỹ tre xanh:<br /> "Đâu những đường con bước vạn đời<br /> Xóm nhà tranh thấp ngủ im hơi<br /> Giữa dòng ngày tháng âm u đó<br /> Không đổi, nhưng mà trôi cứ trôi..."<br /> Không gian nghệ thuật và tâm trạng nghệ thuật về nỗi "nhớ đồng" được mở rộng và khơi  <br /> sâu thêm "những trưa thương nhớ...", "những trưa hiu quạnh..". Tiếng thơ cất lên tự  hỏi: <br /> "Đâu những đường con bước vạn đời?". Xa cách đã bao ngày hình bóng quê hương. Còn  <br /> đâu nữa,  ở đâu rồi những con đường quê gập ghềnh xuôi ngược của bao kiếp người lam  <br /> lũ, của mẹ ta, chị ta "Đòn gánh tre chín dạn hai vai" (Nguyễn Du),...? Còn đâu nữa, ở đâu  <br /> rồi hình ảnh bình dị, thân thuộc đáng yêu: "Xóm nhà tranh thấp ngủ im hơi". Một câu thơ <br /> có hình ảnh sáng tạo, gợi cảm. Sáng tạo và gợi cảm ở nghệ thuật dùng từ "thấp", ờ hình  <br /> ảnh nhân hoá "...ngủ im hơi". Đó là hình  ảnh làng quê Việt Nam tăm tối, nghèo nàn, tiêu  <br /> điều, xác xơ... dưới thời Pháp thuộc.  Ở  đâu cũng thế, khắp Bắc, Trung, Nam đều thế:  <br /> "Năm gian nhà cỏ thấp le te...", "Phần thuế quan Tây, phần trả nợ..." (Nguyễn Khuyến).<br /> Với Tố Hữu thì nỗi nhớ luôn luôn gắn liền với tình thương, thương quê hương đất nước, <br /> thương đồng chí đồng bào, thương nhân dân lao động nghèo khổ  đang rên xiết dưới ách <br /> thống trị  của ngoại bang, đang bị  "Đoạ  đày trong những hố  thẳm không cùng" (Tâm tư <br /> trong tù). Cuộc sống của nhân dân ta thuở   ấy cứ  lặng lẽ, âm thầm trôi đi trong những  <br /> tháng ngày đen tối "âm u". Đó là cái "Ao đời" tù đong như thi sĩ Xuân Diệu đã nói tới trong  <br /> "Toả nhị kiều". Cuộc đời "không đổi", thân phận "không dổi", nhưng mà "trôi cứ trôi". Ba  <br /> chữ  "trôi cứ  trối" thấm thía bao nỗi buồn. Câu thơ  không chỉ  nói lên một nỗi buồn "nhớ <br /> đồng" thấm thía và còn mang ý nghĩa lay gọi, thức tỉnh về nô lệ và tự do:<br /> "Giữa dòng ngày tháng âm u đó<br /> Không đổi, nhưng mà trôi cứ trôi".<br /> Điệp ngữ "trôi cứ trôi" liên kết với hình  ảnh  ẩn dụ "dòng ngày tháng âm u" tạo nên tính <br /> hệ thống ngôn ngữ văn chương giàu "Sắc thái biểu cảm nói về cái vô nghĩa, cái đáng chán  <br /> của những thân phận, những kiếp người bị tước đoạt mất tự do!<br /> Tố  Hữu đã có lần thổ  lộ: "Thơ  là một điệu hồn đi tìm nhưng hồn đồng điệu", cho nên  <br /> "Thơ  là chuyện tri âm tri kỉ" ở đời: Đọc thơ  Tố  Hữu,"đặc biệt đọc những bài như  "Tâm  <br /> tư  trong tù", "Nhớ  đồng", "Tiếng hát đi đầy",…chúng ta tìm thấy và hoà nhập với "điệu  <br /> hồn" thi sĩ.<br /> Đoạn thơ trên đây hội tụ bao nét đẹp của hồn thơ Tố Hữu về nỗi nhớ đồng, về tình yêu  <br /> thương quê hương cháy bỏng tâm Hồn người chiến sĩ trong những năm tháng tù đày.  <br /> Những đường nét, màu sắc, âm thanh được nhà thơ sử dụng đã làm hiện lên thấp thoáng  <br /> quê hương với bao nỗi nhớ, tình thương, nỗi buồn day dứt, triền miên khôn nguôi. Giọng  <br /> thơ bồi hồi xao xuyến, thấm thía một nỗi buồn thương. Chất trữ tình và cảm xúc về  cái <br /> đẹp, về  nỗi buồn thương nhớ  đồng quê đã tạo nên một cảm hứng đồng hành với tư <br /> tưởng cách mạng.<br />