Bình giảng đoạn thơ sau đây trong bài Đất nước của Nguyễn Đình Thi, từ: "Sáng chớm lạnh trong lòng Hà Nội... Sau lưng thềm nắng lá rơi đầy."

Đề bài: Bình giảng đoạn thơ sau đây trong bài Đất nước của Nguyễn Đình Thi, từ: <br /> "Sáng chớm lạnh trong lòng Hà Nội... Sau lưng thềm nắng lá rơi đầy."<br /> <br /> Bài làm<br /> <br /> Mùa thu là cảm hứng muôn đời của người nghệ  sĩ. Thu đến, thu đi; thu là khoảng giao <br /> mùa, khoảng lặng để thi nhân tìm thấy ở đó một mối đồng cảm sâu xa, để tạc nên những <br /> bức tranh cảnh sắc đa thanh, đa hình mà người đọc bao thế  hệ  vẫn ngẩn ngơ  chiêm <br /> ngưỡng. Giữa mạch thơ chung dồi dào ấy, ta luôn nhớ đến mùa thu Hà Nội xưa đầy ý vị <br /> của Nguyễn Đình Thi:<br /> <br /> Sáng chớm lạnh trong lòng Hà Nội<br /> <br /> Những phố dài xao xác hơi may<br /> <br /> Người ra đi đầu không ngoảnh lại<br /> <br /> Sau lưng thềm nắng lá rơi đầy.<br /> <br /> Mùa thu xưa nay vẫn đẹp và dịu dàng, thanh nhã. Thu trở thành một phần không thể thiếu <br /> khi nhắc đến thơ  viết về  thiên nhiên.  Ấy là một mùa thu thuần quê đất Việt trong thơ <br /> Nguyễn Khuyến, một mùa thu thâm trầm, huyền bí trong thơ Lưu Trọng Lư, một mùa thu <br /> chứa đầy sự  phôi pha theo nhịp chảy thời gian trong thơ  Xuân Diệu. Rõ ràng nét phong  <br /> phú của một đề  tài cũ như  thế  là thách thức cho sáng tạo, tìm tòi và khám phá. Nguyễn <br /> Đình Thi hiểu hơn ai hết điều đó. Ông không muốn bị  mờ  đi, thậm chí chìm hẳn giữa  <br /> những nét rất đậm, rất sâu, rất tinh của người trước. Chẳng phải" Trời thu xanh ngắt  <br /> mấy tầng cao" (Nguyễn Khuyến), cũng không phải "Sen tàn, cúc lại nở  hoa" (Nguyễn  <br /> Du), nét thu của Nguyễn Đình Thi là nét thu đô thị, nét thu thủ đô hào hoa, thanh lịch:<br /> <br /> "Sáng chớm lạnh trong lòng Hà Nội<br /> <br /> Những phố dài xao xác hơi may<br /> <br /> Mùa thu được cảm nhận ở thời điểm mẫn cảm của đất trời. Dường như thu đã về đâu đó <br /> khi hơi lạnh đang mơn man chạm nhẹ  vào da thịt. Chữ" chớm" do đó mới thật tinh tế.  <br /> "Chớm" là sự bắt đầu, là điều mới mẻ, nó chứa đựng trong mình chút gì như là e ấp của  <br /> mùa thu. Cảm quan mơ  hồ  về  những làn hơi giá chưa hẳn là mùa thu. Biết được cái"  <br /> chớm lạnh" là thi sĩ đang ở ngưỡng giao thoa của khí trời ­ ở khoảnh khắc mà tín hiệu thu  <br /> đã xuất hiện, nhưng thu ấy vẫn chưa đến độ nồng đậm nhất. Báo hiệu ban đều như thế <br /> dễ  nhoè đi, phần vì bất ngờ, phần vì hết thảy đều sẽ  sàng quá. Cho nên, cũng là đương  <br /> nhiên khi chỉ những tâm hồn thật nhạy cảm, thật, gắn bó với nét đặc trưng thân thuộc này  <br /> mới có thể hiểu và đón nhận trọn vẹn ân sủng tuyệt vời của thiên nhiên Ở đây không chỉ <br /> có mình thi sĩ mà còn có cả không gian Hà Nội cả phố phường Hà Nội, cả lòng người Hà  <br /> Nội cảm nhận được khi trời nay đổi khác bởi thoáng hiện diện của mùa thu. Nhưng có  <br /> thật là heo may tan loãng vào không gian đó trở  thành ám hiệu riêng của đất trời và lòng  <br /> người Thủ  đô? Chẳng biết nữa, nhưng qua những vần thơ  đẹp dịu dàng của Nguyễn  <br /> Đình Thi tất thảy chúng ta đã được cảm nghe đầy đủ hồn thu của một Hà Nội trong sáng  <br /> đến vô ngần.<br /> <br /> Từ  trước đến nay nhiều người trong nét bối hồi xúc cảm chỉ  chú tâm đem cái "chớm <br /> lạnh" đặt vào "lòng Hà Nội" mà quên đi trường thời gian trong trẻo của một sớm thu.  <br /> Đừng xem "sáng" đơn thuần chỉ  là yếu tố  thông tin. Đó là sự  nhấn mạnh. "Sáng mát <br /> trong" hôm nay hoài niệm về "sáng chớm lạnh" năm xưa. Không gian nguyên lành, dễ chịu <br /> của ngày mới là điểm khởi đầu cho mạch cảm xúc Nguyễn Đình Thi. Như  thế  Hà Nội  <br /> đang ôm trọn cái" chớm lạnh" của sáng thu, rồi Hà Nội lại mở rộng vòng tay, trải dài ra <br /> để sẻ lòng cùng thi sĩ<br /> <br /> " Những phố dài xao xác hơi may"<br /> <br /> Câu thơ bảy chữ là sự kết nối giữa nét hữu hình" những phố dài" và nét vô hình" hơi may" <br /> bằng từ  tượng thanh "xao xác". "Xao xác" là từ  láy gợi âm thanh, có tác dụng làm xao <br /> động cánh không gian vắng lặng. Biết thế, nhưng mỗi khi đọc câu thơ, tôi vẫn bị ám ảnh <br /> bởi trường nghĩa khác của hai chữ này. Hình như đây không còn là từ tả âm, nó là sự pha  <br /> trộn của một âm ­ hình, để  nghe" xao xác" mà thấy cả  khung cảnh trống lặng chung  <br /> quanh. Nó khác hẳn" xào xạc", từ láy ­ đặc ­ âm trong thơ Lưu Trọng Lư:<br />  "Em không nghe rừng thu<br /> <br /> Lá thu kêu xào xạc<br /> <br /> Con nai vàng ngơ ngác<br /> <br /> Đạp trên lá vàng khô"<br /> <br /> (Tiếng Thu)<br /> <br /> Thực ra, "xao xác" và "xào xạc" chi là một âm nhưng vang lên ở hai cung khác nhau. Vậy <br /> mà nếu thử  thế  chỗ  cho nhau thì âm chung chẳng còn mà cung khác nhau cũng chẳng  <br /> thấy. "Xào xạc" của Lưu Trọng Lư là âm trầm và đục thể  hiện vẻ  âm u, huyền bí của <br /> rừng già. Còn "xao xác" của Nguyễn Đình Thi là âm trong và cao gợi được tiếng lá khô <br /> quét mìn trên đường phố. Đặt vào câu thơ, "xao xác" lại cụ thể hoá cho "hơi may" vốn vô <br /> hình. Phải chăng đó là sự chuyển đổi cảm giác ngoài Nguyễn Đình Thi chưa ai từng biểu  <br /> đạt? Nhờ thế thi sĩ đã truyền tải được hơi thở nhẹ nhàng của mùa thu đến từng con phố,  <br /> từng ngả đường. Trong cái se se chưa đù góp thành gió của" hơi may", những phố dài như <br /> càng dài thêm, lòng người đang xôn xao một niềm riêng khó hiểu, cơ hồ  cũng "xào xạc" <br /> hơn<br /> <br /> Quả  thật ngôn ngữ  của Nguyễn Đình Thi dễ  làm người ta lạc vào mê cung, nếu không <br /> tinh nó sẽ  khó thoát ra, dễ  bị  luẩn quẩn trong cái luyến láy rất tài hoa của câu từ. Hình <br /> ảnh thơ bình dị nhưng cứ lắng đọng chút mơ hồ chẳng thể nắm bắt. Để bất chợt, nhà thơ <br /> đặt vào giữa những băn khoăn còn bỏ ngỏ của" chớm lạnh", của" hơi may" một hình ảnh  <br /> cụ thể, rõ ràng:<br /> <br /> "Người ra đi đầu không ngoảnh lại”.<br /> <br /> Hoá ra cảnh thu Hà Nội đẹp và mơ huyền thế cứ bị phủ chút man mác xác xao là do đây: <br /> người ra đi. Nếu đặt riêng câu thơ, ta có thể  cho rằng đây là một chiêm nghiệm tâm lý.  <br /> Bất cứ  một chí nam nhi nào khi chia xa đều dàn lòng nén xúc cảm. Trần Đăng Khoa có <br /> nhận xét rất tinh về hoàn cảnh này, ấy là người ra đi, tiến bước mà" mặt tái nhợt không  <br /> dám ngoảnh lại phía sau". Có cảm tưởng như  chỉ  khẽ  đưa mắt lại thôi là người ra đi  <br /> không còn đủ can đảm để bước tiếp. Nếu đặt hình ảnh thơ vào chỉnh thể của cà đoạn thì  <br /> ta thấy đây mới là hồn thơ, là chiều sâu bức tranh thu Hà Nội. Thế người ra đi là ai? Đó là  <br /> những chiến sĩ trung đoàn thủ đô? Không, Nguyễn Đình Thi hoàn toàn bác bỏ ý kiến này.  <br /> Điều ông muốn thể  hiện, giản đơn là sự  lưu luyến, bịn rịn của người con thủ  đô phải  <br /> chia xa Hà Nội trong những thu xưa. Thái độ  "không ngoảnh lại" vì thế  là một cách kìm  <br /> lòng bởi thành phố của mình đang ở thời khắc đẹp nhất, thành phố ấy đủ sức níu giữ một  <br /> tâm tình Hà Nội, thành phố ấy tiễn các anh với một trời nắng vàng và lá vàng:<br /> <br /> "Sau lưng thềm nắng lá rơi đầy”<br /> <br /> Có người cho rằng đây là sự  phi lô ­ gíc giữa hành động và cảm giác. Hành động thì <br /> "không ngoảnh lại" mà cảm giác lại ngập đầy nắng lá sau lưng. Vâng, nếu như  có ai đó  <br /> cố  tâm đưa hình tượng thơ  theo trật tự  tuyến tính này thì cũng xin" ngoái lại" để  hiểu <br /> rằng cái" chớm lạnh", "xao xác" đã được mùa thu gửi đến làm sứ giả cho mình tự khi nào.  <br /> Do đó sau khí thu, hồn thu, lẽ dĩ nhiên phải là tình thu man mác ấy<br /> <br /> Như người ta vẫn nói đầu câu là cái then cửa. là nét nhấn nhá của bài thơ  thì ở đoạn thơ <br /> này ta không thấy xuất hiện một dấu câu nào Nguyễn Đình Thi đã để ngỏ  lòng mình, từ <br /> đó người đọc có những trường suy tưởng khác nhau, tự tìm cho mình cách ngắt nhịp tạo <br /> sự đa thanh đa nghĩa của ý thơ. Câu thơ "Sau lưng thềm nắng lá rơi đầy" có hai cách ngắt <br /> nhịp tương  ứng với hai cách hiểu. Cách thứ  nhất ngắt theo nhịp 2/2/3 (Sau lưng / thềm  <br /> nắng / lá rơi đầy). Nó ứng với cách hiểu sau lưng người đi là thềm nắng, trên đó lá vàng <br /> rơi đầy Cách thứ hai ngắt theo nhịp 2/2/1/2