Bình giảng đoạn thơ sau đây trong đất nước (trích trường ca Mặt đường khát vọng) của Nguyễn Khoa Điềm: Khi ta lớn lên Đất Nước đã có rồi... Đất Nước có từ ngày đó

Đề  bài: Bình giảng đoạn thơ  sau đây trong đất nước (trích trường ca Mặt đường  <br /> khát vọng) của Nguyễn Khoa Điềm: Khi ta lớn lên Đất Nước đã có rồi... Đất Nước  <br /> có từ ngày đó<br /> <br /> Bài làm<br /> <br /> Cùng một cách cảm nhận về đất nước, nhưng nếu  ở những khổ thơ khác, Nguyễn Khoa <br /> Điềm thường dùng các từ ngữ, hình ảnh tượng trưng, giàu chất duy lý, thì ở khổ  thơ mở <br /> đầu của chương Đất Nước: Khi ta lớn... Đât Nước có từ  ngày đó..., nhà thơ  lại sử dụng  <br /> các từ  ngữ, hình  ảnh rất quen thuộc, bình bị  trong đời sống người dân Việt Nam để  trả <br /> lời cho câu hỏi: Đất nước được hình thành như thế nào?<br /> <br /> Dĩ nhiên với cách trả lời bằng thơ, không bao giờ là những phán đoán, suy luận đơn giản, <br /> khổ thơ gợi lên trong lòng người đọc bao cảm xúc. Và, từ câu trả lời đã gợi mở sự trả lời <br /> nhiều câu hỏi khác về đất nước, nhân dân.<br /> <br /> Mở đầu cho khúc ca Đất Nước của bản trường ca Mặt đường khát vọng, nhà thơ Nguyễn  <br /> Khoa Điềm đã viết:<br /> <br /> Khi ta lớn lên Đất Nước đã có rồi<br /> <br /> Đất Nước có trong những cái “ngày xửa ngày xưa...” mẹ thường hay kể<br /> <br /> Đất Nước bắt đầu với miếng trầu bây giờ bà ăn<br /> <br /> Hai câu thơ diễn tả một ý khá rành mạch: Đất nước có từ rất lâu, ở trong những cái “ngày  <br /> xửa ngày xưa mẹ thường hay kể”. Nhưng đây mới chỉ là hiển ngôn. Đúng, đất nước đã từ <br /> lâu lắm rồi, không phải bây giờ, trước cả ngày ta mới chào đời. Song vì sao lại là lớn lên  <br /> mà không là sinh ra (Khi ta sinh ra)? Đất nước cũng như dân tộc, nhân dân, và những điều <br /> thiêng liêng khác cần được nhận thức. Lớn lên tức là trưởng thành, có hiểu biết. Ngày  <br /> xưa, còn bé, ta chưa biết. Khi lớn lên, ta ý thức sâu sắc về đất nước cũng như những điều <br /> thiêng liêng, cao quý khác.<br /> Đất nước thiêng liêng, nhưng đất nước cũng rất gần gũi. Đất nước không ở đâu xa. Đất  <br /> nước ở ngay trong câu chuyện cổ tích mẹ ta thường kể hằng đêm. Không một câu chuyện  <br /> cổ  nào mẹ  ta kể  lại không bắt đầu bằng ngày xửa ngày xưa. Câu chuyện  ấy thuộc về <br /> một thế giới xa xăm, hàng nghìn đời trước. Nhưng điều lạ là, qua lời kể của mẹ, thế giới  <br /> ấy thật gần. Đất nước là như vậy đó. Đất nước đã có rất lâu. Những câu chuyện về đất  <br /> nước là những câu chuyện rất xa. Nhưng cũng không có gì gần gũi, thân thiết bằng đất <br /> nước.<br /> <br /> Những câu thơ kế tiếp hướng người đọc vào sự hình thành và phát triển của đất nước:<br /> <br /> Đất Nước bắt đầu với miếng trầu bây giờ bà ăn<br /> <br /> Đất Nước lớn lên khi dân mình biết trồng tre mà đánh giặc<br /> <br /> Tóc mẹ thì bới sau đầu<br /> <br /> Cha mẹ thương nhau bằng gừng cay muối mặn<br /> <br /> Cái kèo, cái cột thành tên<br /> <br /> Hạt gạo phải một nắng hai sương xay, giã, giần, sàng<br /> <br /> Đất Nước có từ ngày đó...<br /> <br /> Ta chú ý, về hình thức, cuối câu thơ thứ hai của đoạn thơ này có dấu chấm. Như vậy, hai  <br /> câu thơ trên diễn đạt trọn vẹn một ý. Bốn dòng thơ kế tiếp không có dấu câu nào ở cuối  <br /> dòng. Đến dòng thơ thứ năm mới có những dấu chấm lửng. Dòng thơ đó kết thúc cả khổ <br /> thơ theo kiểu đúc kết lại, khai quát lên: Đất Nước có từ  ngày đó... Như  vậy, nếu có chia  <br /> tách để phân tích, đoạn thơ được cấu trúc thành: 2 + 6 + 1.<br /> <br /> Sáu câu ở giữa có hai câu mang tính phán đoán:<br /> <br /> Đất Nước bắt đầu với miếng trầu bây giờ bà ăn<br /> <br /> Đất Nước lớn lên khi dân mình biết trồng tre mà đánh giặc<br />  Hạt gạo phải một nắng hai sương xay, giã, giần, sàng<br /> <br /> Hai câu này cấu trúc giống nhau. Mỗi câu đều có một động từ (làm vị ngữ): bắt đầu, lớn <br /> lên. Không ai nói chính xác đất nước ta bắt đầu từ  bao giờ. Nhà sử  học, mỗi người nêu <br /> một số liệu. Và, ngay cả khi số liệu tưởng chừng rất chính xác cũng không nói được đầy  <br /> đủ về sự bắt đầu của đất nước. Nhà thơ  nói theo cách của mình: Đất Nước bắt đầu với  <br /> miếng trầu bây giờ bà ăn. Ăn trầu là một phong tục cổ xưa của người Việt, đến nay còn <br /> tồn tại. Nó có thể  là thú vui. Nhưng trước hết nó là một tập tục văn hóa. Do đó, trong <br /> miếng trầu đơn sơ, bình dị của người Việt hàm chứa một giá trị văn hóa (Vì thế, trong rất <br /> nhiều sự kiện quan trọng của người Việt luôn có mặt của miếng trầu: bàn thờ ngày giỗ,  <br /> việc hiếu hỷ...). Một đất nước được sinh thành, được gọi là đất nước không phải chỉ  có <br /> một dải non sông và những con người tồn tại trên đó. Đất nước chỉ  thực sự là đất nước  <br /> khi có văn hóa. Bởi vậy, cách cắt nghĩa đất nước được hình thành từ bao giờ theo cách nói  <br /> của nhà thơ hóa ra rất chính xác, được đông đảo mọi người chấp nhận.<br /> <br /> Nhưng đất nước không bao giờ  đứng yên. Đất nước luôn phát triển. Nhà thơ  viết: Đất <br /> Nước lớn lên khi dân mình biết trồng tre mà đánh giặc. Lớn lên cũng có nghĩa là trưởng <br /> thành. Trải qua bốn nghìn năm dựng nước và giữ  nước, dân tộc Việt Nam phải chống  <br /> chọi với biết bao cuộc chiến tranh xâm lược. Song, đất nước như một chàng trai tuấn tú,  <br /> trải qua gian lao, thử  thách, càng nhanh chóng trưởng thành. Các cuộc chiến tranh  đó <br /> không những không khuất phục được dân tộc Việt Nam mà còn thúc giục dân tộc trở nên <br /> vững vàng hơn.<br /> <br /> Bốn câu thơ còn lại bổ sung cho luận đề về sự hình thành và phát triển của đất nước:<br /> <br /> Tóc mẹ thì bới sau đầu<br /> <br /> Cha mẹ thương nhau bằng gừng cay muối mặn<br /> <br /> Cái kèo, cái cột thành tên<br /> <br /> Hạt gạo phải một nắng hai sương xay, giã, giần, sàng<br /> Đất nước hình thành và phát triển từ  những cái rất lớn (văn hóa, chiến tranh giữ  nước).  <br /> Nhưng cũng hình thành và phát triển từ quá trình lao động bền bỉ (Hạt gạo phải một nắng <br /> hai sương xay, giã, giần, sàng), từ tình yêu thương gắn bó trong gian lao (Cha mẹ thương <br /> nhau bằng gừng cay muối mặn), từ phong tục, nếp sống hàng ngày (Tóc mẹ  thì bới sau <br /> đầu)... Cả  bốn câu thơ  này chỉ  có câu: Cái kèo, cái cột thành tên nghe có vẻ  khác lạ. Nó <br /> diễn tả  về  thời gian hơn là không gian. Cái kèo, cái cột ­ những vật dụng bình thường  <br /> nhưng vô cùng cần thiết trong mỗi căn nhà người Việt, như  bất kỳ  vật dụng nào khác,  <br /> ban đầu được tạo ra chưa có tên. Người ta sử dụng từ đời này sang đời khác và thấy cần  <br /> thiết phải đặt tên cho nó. Bao nhiêu vật dụng gắn bó với con người đều trải qua quá trình  <br /> đó. Để  cái cột, cái kèo thành tên là cả  một quãng thời gian đằng đẵng. Đấy cũng là quá <br /> trình sinh thành của đất nước, từ không đến có, từ ít đến nhiều, từ nhỏ hẹp tới rộng lớn, <br /> giàu có.<br /> <br /> Khi viết về đất nước, nhà thơ Nguyễn Khoa Điềm không chỉ kể về sự giàu đẹp của đất  <br /> nước. Nhà thơ  chú trọng nói về  quá trình hình thành và phát triển của đất nước với biết  <br /> bao vất vả, gian lao, mồ  hôi, nước mắt của hàng hàng lớp thế  hệ  nối tiếp nhau. Nhìn <br /> rộng ra, trong cả  bài thơ  Đất Nước, Nguyễn Khoa Điềm luôn nhất quán với cách nhìn <br /> như thế. Đấy cũng chính là điều nhà thơ muốn nhắn gửi với thế hệ trẻ trong những tháng <br /> năm dân tộc ta phải dồn sức vào cuộc chiến tranh khốc liệt, một mất một còn với kẻ thù. <br /> Lời nhắn gửi cho thế hệ trẻ ngày  ấy đến nay hẳn vẫn còn tha thiết đối với thế  hệ  hôm <br /> nay.<br /> <br /> Bài làm 2<br /> <br /> Có được lớn lên từ mái ấm gia đình, từ tình nghĩa thuỷ chung của cha mẹ ta mới thấy câu <br /> ca dao "gừng cay muối mặn xin đừng bỏ nhau" là lời nhắn nhủ, dặn dò quý giá biết bao.  <br /> Nhà thơ  Nguyễn Khoa Điềm đang tìm cho mình một cách cảm nhận mới về  đất nước  <br /> vốn là một đề tài rất cũ, một hình ảnh rất quen trong chín câu đầu của trường ca:<br /> <br /> Khi ta lớn lên Đất Nước đã có rồi<br /> <br /> Đất Nước có trong những cái "ngày xửa ngày xưa..." mẹ thường hay kể.<br />  Đất Nước bắt đầu với miếng trầu bây giờ bà ăn<br /> <br /> Đất Nước lớn lên khi dân mình biết trồng tre mà đánh giặc<br /> <br /> Tóc mẹ thì bới sau đầu<br /> <br /> Cha mẹ thương nhau bằng gừng cay muối mặn<br /> <br /> Cái kèo, cái cột thành tên<br /> <br /> Hạt gạo phải một nắng hai sương xay, giã, giần, sàng<br /> <br /> Đất Nước có từ ngày đó...<br /> <br /> Muốn hiểu về Đất Nước nhưng "khi ta lớn lên đất nước đã có rồi": lời thơ  khẳng định  <br /> đất nước ra đời từ rất lâu như ta thường bảo 4000 năm lịch sử. Câu thơ cũng khẳng định  <br /> sự trường tồn của đất nước sau bao nhiêu thăng trầm, bao nhiêu lần đánh giặc ngoại xâm, <br /> chống lại nội thù để  bảo vệ  đất nước. Nhưng câu thơ  cũng nói lên nỗi lòng băn khoăn <br /> của nhà thơ vì làm sao hiểu được đất nước khi đất nước đã có từ lâu, đã cách ta quá xa, đã  <br /> "có từ  ngày xửa ngày xưa...": một cụm từ  vô cùng quen thuộc, thân thương vì ai trong  <br /> chúng ta  không  từng  được  đắm mình trong  những câu  chuyện cổ   tích  thần  tiên"  mẹ <br /> thường hay kể". Những câu chuyện kể, những lời ru của mẹ đưa con về  với đất nước <br /> yêu dấu.<br /> <br /> "Đất Nước bắt đầu với miếng trầu bây giờ  bà ăn", câu thơ  của Nguyễn Khoa Điềm <br /> khiến con nhớ đến câu chuyện cảm động "Sự tích trầu cau" mẹ kể con nghe về tình nghĩa <br /> gia đình thắm thiết, ven tròn, hoà quyện nhau như màu đỏ  huyết thống thiêng liêng. Đấy <br /> chính là nền tảng để xây dựng gia đình, để  khởi đầu đất nước hay đây cũng chính là bài <br /> học đầu tiên về  đất nước. Miếng trầu bình thường bà vẫn ăn hàng ngày sao bỗng dưng <br /> trở  thành thiêng liêng, thấp thoáng đâu đó dáng hình đất nước qua tập tục ăn trầu thân  <br /> quen.<br /> <br /> Hình  ảnh cây tre trong câu thơ" Đất Nước lớn lên khi dân mình biết trồng tre mà đánh  <br /> giặc" con đã từng gặp trong "Sự tích Thánh Gióng" khi cậu bé chỉ mới 3 tuổi đã vươn vai  <br /> thành người chiến sĩ nhổ tre, đánh giặc thù, bảo vệ bờ cõi. Cây tre hiền hoà hằng ngày ta  <br /> vẫn thấy trong xóm làng cho ta những vật dụng và bóng mát, thế nhưng cây tre đã từng là <br /> vũ khí theo suốt con đường cha ông ta đánh giặc để  giữ  cho con cháu hôm nay đất nước <br /> này. Truyền thống đấu tranh bất khuất của người xưa dẫu ko có vũ khí tương xứng  <br /> nhưng đã để lại cho con cháu một bài học: muốn đất nước lớn lên vững vàng thì dân mình  <br /> phải biết trồng tre để  chuẩn bị  thành vũ khí đánh giặc. Bài học lịch sử quý giá này cháu  <br /> con luôn ghi nhớ và đang vận dụng trong những ngày đánh Mỹ ác liệt để bảo vệ đất nước <br /> với "gậy tre, chông tre chống lại sắt thép quân thù. Tre xung phong vào xe tăng, đại bác. <br /> Tre giữ làng, giữ nước, giữ mái nhà tranh, giữ đồng lúa chín" (Thép mới)<br /> <br /> Mỗi một đất nước đều có riêng những phong tục tập quán và dân tộc ta cũng thế. Hình <br /> ảnh" tóc mẹ  thì bới sau đầu" đã nói lên một nét đẹp của phong tục Việt Nam ta từ  xưa  <br /> còn lưu lại đến bây giờ  dù đất nước đã phải trải qua bao năm bị  ngoại bang đô hộ  và  <br /> đồng hoá nhưng dân tộc này vẫn giữ được tập quán riêng của đất nước mình.<br /> <br /> Có được lớn lên từ mái ấm gia đình, từ tình nghĩa thuỷ chung của cha mẹ ta mới thấy câu <br /> ca dao "gừng cay muối mặn xin đừng bỏ nhau" là lời nhắn nhủ, dặn dò quý giá biết bao.  <br /> Với Nguyễn Khoa Điềm "cha mẹ  thương nhau bằng gừng cay muối mặn" để  con được <br /> hưởng hạnh phúc đầy đủ, cho con hiểu thêm một nét đẹp đạo lí dân tộc là tình nghĩa luôn <br /> thuỷ chung, son sắc.<br /> <br /> Từ  cái nhà con  ở  khi "cái kèo, cái cột thành tên" đến hạt gạo con ăn"phải một nắng hai  <br /> sương xay, giã, giần, sàn" ta hiểu được bao thế hệ mẹ cha đã lao động vất vả, chắt chiu,  <br /> dành dụm để  tạo dựng cuộc sống cho những đứa con nên người và góp phần dựng xây <br /> đất nước. Tất cả  chính là đất nước. Thế  thì đất nước ko phải đâu xa lạ, vô hình mà là <br /> những vật dụng, những hình  ảnh hàng ngày ta vẫn thấy quanh đây rất đỗi thân quen đã  <br /> từng gắn bó với ta từ thời thơ bé khi bên ta có bà, có mẹ , có cha. Nhưng chính những câu  <br /> chuyện cổ  tích mẹ  kể  con nghe, chính những lời ru ca dao đã đưa con vào thế  giới sâu  <br /> nặng nghĩa tình của đất nước thiêng liêng với bao truyền thống, tập quán tốt đẹp.<br /> <br /> Từ những hình ảnh thân quen nhưng ẩn chứa chiều sâu kiến thức văn học dân gian cùng  <br /> với giọng thơ  ngọt ngào đoạn thơ  như  lời kể  chuyện tâm tình, Nguyễn Khoa Điềm đã  <br /> bình dị hoá đất nước, đất nước hóa thân vào cổ tích, ca dao, vào cuộc sống hàng ngày. Tác  <br /> giả đã có một cách cảm nhận mới vừa quen vừa lạ, vừa cụ thể với trừu tượng, vừa gần  <br /> gũi vừa rất đỗi thiêng liêng...tạo nên sự xúc động sâu sắc. Điều đó nói lên thành công của <br /> tác phẩm cũng như những đóng góp của Nguyễn Khoa Điềm đối với nền Văn học Việt <br /> Nam.<br /> <br />  <br />