Chăn nuôi thú nhai lại

Chia sẻ: Phan Thi Ngoc Giau | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:85

Thêm vào BST

Báo xấu

171
lượt xem 40
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

»Agriviet.com là website chuyên đề về nông nghiệp nơi liên kết mọi thành viên hoạt động trong lĩnh vực nông nghiệp, chúng tôi thường xuyên tổng hợp tài liệu về tất cả các lĩnh vực có liên quan đến nông nghiệp để chia sẽ cùng tất cả mọi người. Nếu tài liệu bạn cần không tìm thấy trong website xin vui lòng gửi yêu cầu về ban biên tập website để chúng tôi cố gắng bổ sung trong thời gian sớm nhất. »Chúng tôi xin chân thành cám ơn các bạn thành viên đã gửi tài liệu về cho chúng...

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Chăn nuôi thú nhai lại

Download» http://Agriviet.Com CHAÊN NUOÂI THUÙ NHAI LAÏI 1
Download» http://Agriviet.Com GIÔÙI THIEÄU VEÀ TAØI LIEÄU Tài liệu bạn đang xem được download từ website WWW.AGRIVIET.COM WWW.MAUTHOIGIAN.ORG »Agriviet.com là website chuyên đề về nông nghiệp nơi liên kết m ọi thành viên hoạt động trong lĩnh vực nông nghiệp, chúng tôi thường xuyên tổng hợp tài liệu về tất cả các lĩnh vực có liên quan đến nông nghiệp để chia sẽ cùng tất cả m ọi người. Nếu tài liệu bạn cần không tìm thấy trong website xin vui lòng gửi yêu cầu về ban biên tập website để chúng tôi cố gắng bổ sung trong thời gian sớm nhất. »Chúng tôi xin chân thành cám ơn các bạn thành viên đã gửi tài liệu về cho chúng tôi. Thay lời cám ơn đến tác giả bằng cách chia sẽ lại những tài liệu mà bạn đang có cùng m ọi người. Bạn có thể trực tiếp gửi tài liệu của bạn lên website hoặc gửi về cho chúng tôi theo địa chỉ email Webmaster@Agriviet.Com Lưu ý: Mọi tài liệu, hình ảnh bạn download từ website đều thuộc bản quyền của tác giả, do đó chúng tôi không chịu trách nhiệm về bất kỳ khía cạnh nào có liên quan đến nội dung của tập tài liệu này. Xin vui lòng ghi rỏ nguồn gốc “Agriviet.Com” nếu bạn phát hành lại thông tin từ website để tránh những rắc rối về sau. Một số tài liệu do thành viên gửi về cho chúng tôi không ghi rỏ nguồn gốc tác giả, m ột số tài liệu có thể có nội dung không chính xác so với bản tài liệu gốc, vì vậy nếu bạn là tác giả của tập tài liệu này hãy liên hệ ngay với chúng tôi nếu có một trong các yêu cầu sau : • Xóa bỏ tất cả tài liệu của bạn tại website Agriviet.com. • Thêm thông tin về tác giả vào tài liệu • Cập nhật mới nội dung tài liệu www.agriviet.com
Download» http://Agriviet.Com BAØI 1 PHAÀN MÔÛ ÑAÀU ÑAËC ÑIEÅM NGAØNH CHAÊN NUOÂI THUÙ NHAI LAÏI I. VAI TROØ & MUÏC ÑÍCH 1. Cung caáp söùc keùo - Dieän tích canh taùc nhoû. - Ñaàu tö ban ñaàu thaáp. - Chaêm soùc & söû duïng deã. 2. Cung caáp thòt, söõa - Tham gia cung caáp thöïc phaåm cho con ngöôøi. - Cung caáp söõa: thöùc aên cao caáp deã tieâu hoùa. 3. Cung caáp phaân boùn: - Cung caáp nguoàn phaân höõu cô ñaùng keå cho caây troàng. - Tham gia caûi taïo ñaát. - Cung caáp nguyeân lieäu laøm chaát ñoát, tham gia baûo veä moâi tröôøng. 4. Cung caáp nguyeân lieäu cho caùc ngaønh khaùc - Cung caáp nguyeân lieäu cho coâng nghieäp cheá bieán : da, xöông, môõ…. - Cung caáp moät soá nguyeân lieäu cho ngaønh döôïc töø caùc tuyeán noäi tieát. 5. Ñieàu hoøa coâng lao ñoäng ôû noâng thoân 6. Nguoàn tích luõy vaø döï tröõ voán ôû noâng thoân II. NHÖÕNG THUAÄN LÔÏI VAØ KHOÙ KHAÊN 1. Thuaän lôïi - Tieâu hoùa höõu hieäu thöùc aên thoâ. - Tyû leä tieâu hoùa chaát xô cao. - Khaû naêng chuyeån hoùa thöùc aên cao, nhaát laø saûn phaåm söõa. - Bieán nhöõng nguyeân lieäu coù giaù trò dinh döôõng thaáp, giaù tieàn reû. thaønh nhöõng saûn phaåm coù giaù trò cao hôn. - Chuoàng traïi ñôn giaûn. - Chaêm soùc deã hôn caùc thuù khaùc, ít beänh taät. - Giaù caû töông ñoái oån ñònh. 2. Khoù khaên - Tröôûng thaønh vaø sinh saûn töông ñoái chaäm. - Tieàn ñaàu tö cho con gioáng khaù cao. - Ñaàu tö laâu daøi, tyû suaát lôïi nhuaän khoâng cao. - Saûn phaåm söõa thu mua, baûo quaûn, cheá bieán coøn khoù khaên. III. TÌNH HÌNH CHAÊN NUOÂI 2
Download» http://Agriviet.Com 1. Treân theá giôùi Baûng 1. 1 Daân soá treân theá giôùi Caùc nöôùc ñang Tyû leä Caùc nöôùc Tyû leä Naêm Theá giôùi phaùt trieån (%) phaùt trieån (%) 1998 5,913,786 4,606,879 77.90 1,306,907 22.10 1999 5,992,485 4,680,641 78.11 1,311,844 21.89 2000 6,070,586 4,754,077 78.31 1,316,509 21.69 2001 6,148,063 4,827,164 78.52 1,320,899 21.48 2002 6,224,978 4,899,943 78.71 1,325,035 21.29 Baûng 1.2. Saûn löôïng thòt treân theá giôùi Caùc nöôùc ñang Tyû leä Caùc nöôùc Tyû leä Naêm Theá giôùi phaùt trieån (%) phaùt trieån (%) 1999 228,334,082 122,788,678 53.78 105,545,404 46.22 2000 233,962,789 128,626,133 54.98 105,336,656 45.02 2001 237,844,839 132,335,838 55.64 105,509,000 44.36 2002 246,257,400 138,122,971 56.09 108,134,429 43.91 2003 249,851,017 141,617,268 56.68 108,233,749 43.32 Baûng 1.3. Saûn löôïng söõa treân theá giôùi Caùc nöôùc ñang Tyû leä Caùc nöôùc Tyû leä Naêm Theá giôùi phaùt trieån (%) phaùt trieån (%) 1999 569,238,865 225,552,248 39.62 343,686,618 60.38 2000 579,231,383 232,373,382 40.12 346,858,002 59.88 2001 585,402,245 237,951,939 40.65 347,450,306 59.35 2002 598,022,051 245,055,450 40.98 352,966,602 59.02 2003 600,978,420 248,951,843 41.42 352,026,577 58.58 - Caùc nöôùc coù löôïng ñaàu boø cao nhaát theá giôùi. - Caùc nöôùc coù löôïng söõa vaø thòt traâu boø cao nhaát theá giôùi 3
Download» http://Agriviet.Com Baûng 1.4 Soá lieäu veà ñaát ñai, daân soá vaø löôïng thòt saûn xuaát cuûa Vieät Nam vaø theá giôùi Vieät Nam Theá giôùi Ñôn vò tính 2000 2000 Danh muïc X1000 1995 1995 33,169 33,169 13,424,383 13,431,258 Toång dieän tích ha 72,841 78,137 5,661,865 6,056,710 Daân soá ngöôøi 50,497 52,614 2,513,306 2,567,002 Daân saûn xuaát NN ngöôøi Tyû leä daân NN (%) 69.32% 67.34% 44.39% 42.38% 7,079 8,513 4,990,573 5,011,700 Ñaát noâng nghieäp ha 0.46 0.42 2.37 2.22 Dieän tích ñaát/ngöôøi ha Dieän tích ñaátNN/ ha 0.14 0.16 1.99 1.95 ngöôøi saûn xuaát NN 1,383 1,982 204,919 233,962 Toång löôïng thòt sx taán Löôïng thòt sx/ngöôøi kg 19.00 25.37 36.19 38.63 26,140 34,535 1,897,023 2,060,836 Toång sl löông thöïc taán Löông thöïc 359 442 335 340 bq/ngöôøi/naêm (FAO 2002). Baûng 1.5 Bình quaân saûn phaåm chaên nuoâi treân moät ngöôøi daân Vieät Nam.* Thöïc Keá hoaïch Toác ñoä taêng haøng Döï baùo Chæ tieâu Ñôn vò tính hieän naêm (%) 1995 1996 2000 2005 2010 1995-2010 Toång soá thòt hôi Ngaøn taán 1330 1524 2400 3580 4620 16,5 *Thòt hôi Kg/ngöôøi 19 20,3 30 41,1 48,6 11,3 -Thòt lôïn hôi Kg/ngöôøi 14,3 15,6 20,5 28,7 33,6 9,0 -Thòt traâu boø Kg/ngöôøi 1,7 2,0 3,1 4,4 5,2 13,7 Thòt G/c hôi Kg/ngöôøi 2,9 3,5 5,6 6,9 8,4 12,6 Thòt G/s khaùc Kg/ngöôøi 0,2 0,3 0,75 1,07 1,3 36,7 *Thòt xeû Kg/ngöôøi 13,5 15,2 22,5 30,8 36,5 11,3 *Tröùng Quaû/ngöôøi 42 46 62,5-75 92 126 3,3 *Söõa töôi Lít/ngöôøi 39,3 0,29 0,46 0,8-1 1,45 2,0 (sx trong nöôùc) *Theo soá lieäu cuûa Toå Tö vaán Döï thaûo Chieán löôïc Chaên Nuoâi Thöùc AÊn (Boä Noâng Nghieäp vaø Phaùt trieån Noâng thoân, 1996 ). 4
Download» http://Agriviet.Com 1. Tình hình chaên nuoâi trong nöôùc vaø treân theá giôùi : Baûng 1.6 Löôïng thuù saûn taïi Vieät Nam naêm 2001(FAO 2001) Ñaàu gia suùc saûn xuaát Năng suất/ Ñaàu Saûn löôïng (taán) THUÙ SAÛN (con) gia suùc(kg) 570.000 170,00 97.000 Boø vaø beâ 430.000 215,00 92.450 Thòt traâu 220.000.000 1,37 302.000 Thòt gaø 56.500.000 1,20 67.800 Thòt vòt 325.000 15,00 4.875 Thòt deâ 29.000 110,00 3.190 Thòt ngöïa 21.900.002 67,58 1.480.000 Thòt heo 16.000 Thòt khaùc Thòt toång soá 2.063.315 52.172 800 41.738 Boø söõa 30.000 1.000 30.000 Traâu söõa 82.172 873 Thuù cho söõa 71.738 35.000.000 4,70 Gaø ñeû 164.600 Ong maät 5.661 Baûng 1.7 Soá löôïng gia suùc hieän nay vaø döï kieán ñeán 2010 Chæ tieâu Ñôn vò Soá löôïng gia suùc naêm Keá hoaïch döï kieán TB toác ñoä tính 1995 1997 1999 2000 2005 2010 taêng/naêm(%) Trieäu 5,60 Ñaøn heo 16,3 17,5 18,3 20 25 30 Thòt heo hôi Ngaøn 1.006 1.104 1.300 1.400 2.500 3.200 14,54 Trieäu Gia caàm 142 180 240 260 320 400 12,11 Ngaøn Thòt GC hôi 197 250 360 450 600 800 20,41 Trieäu Ñaøn boø 3,6 3,8 4 4,4 5,1 5,8 4,07 Trieäu Ñaøn traâu 3 3,0 3,0 3,1 3,2 3,3 0,67 Ngaøn Thòt TB hôi 125 175 197 250 387 496 19,79 5
Download» http://Agriviet.Com Baûng 1.8 Soá lieäu veà ngöôøi, ñaàu gia suùc (X1.000), saûn löôïng thòt (x1000kg) vaø saûn löôïng söõa (x1.000 taán) (FAO 2000) VIEÄT CHÆ TIEÂU THEÁ GIÔÙI HOA HYØ AÁN ÑOÄ UÙC TR.QUOÁC THAÙI LAN NAM DAÂN SOÁ 6.056.710 278.357 18.882 1.284.958 1.013.662 61.399 78.137 BOØ 1.343.794 98.048 25.550 104.582 218.800 6.100 4.137 2.100 3.000 TRAÂU 165.803 0 0 22.598 93.772 CÖØU 1.064.377 7.215 116.900 131.095 57.900 42 0 DEÂ 715.297 1.350 180 148.400 123.000 130 461 HEO 909.486 59.337 2.364 437.551 16.005 7.682 19.584 GAØ 14.525.381 1.720.000 92.000 3.625.012 402.000 172.000 190.000 Vòt 887.548 6.600 400 611.899 0 22.000 50.000 THÒT BOØ 57.136.263 12.311.000 1.988.000 5.022.960 1.442.000 170.000 85.484 THÒT TRAÂU 2.988.544 0 0 361.403 1.421.400 54.395 92.450 THÒT DEÂ 3.713.001 3.625 1.204.153 467.000 525 4.665 THÒT CÖØU 7596470 103.400 648.000 1.450.000 229.200 240 0 1.318.19 THÒT HEO 91.030.043 8.532.000 363.000 43.052.600 542.500 425.864 6 THÒT GAØ 56.877.035 13.981.000 564.270 8.771.950 575.100 1.117.000 261.808 THÒT VÒT 2.809.186 490.000 6.300 1.944.680 0 102.030 60240 SÖÕA BOØ 484.746.595 76.294.000 11.283.000 7.838.255 30.900.000 468.543 44.800 SÖÕA TRAÂU 61.833.173 0 0 2.450.000 39.000.000 0 30.000 SÖÕA DEÂ 12.066.038 0 0 232.912 3.200.000 0 0 Baûng 1.9 Saûn löôïng thuù saûn saûn xuaát trung bình/ngöôøi/naêm (FAO 2000) THEÁ GIÔÙI HOA HYØ UÙC TR.QUOÁC AÁN ÑOÄ THAÙI LAN VIEÄT NAM 9,44 44,23 105,29 44 1,42 2,77 1 THÒT BOØ 0,49 - - 0 1,4 0,89 1 THÒT TRAÂU 0,61 - 0,19 1 0,46 0,01 0 THÒT DEÂ 0,24 1,05 34,32 14 0,23 0 - THÒT CÖØU 15,03 30,65 19,22 34 0,54 6,94 17 THÒT HEO 25,82 75,93 159,02 93 4,05 10,6 19 COÄNGTHÒT 80,06 274,09 597,55 6,1 30,48 7,63 0,56 SÖÕA BOØ 10,21 - - 1,91 38,47 - 0,38 SÖÕA TRAÂU 1,99 - - 0,18 3,16 - - SÖÕA DEÂ 92,26 274,09 597,55 8,19 72,11 7,63 0,94 COÄNG SÖÕA 6
Download» http://Agriviet.Com Baûng 1.10 Saûn löôïng caùc loaïi thòt treân theá giôùi giai ñoaïn 1990-1999 (F.A.O, 2000) Ñôn vò: taán Toång löông Thòt heo Thòt traâu, Naêm % % Thòt gia caàm % 1990 179,590,595 69,907,817 38.93 55,631,749 30.98 40,861,925 22.75 1991 183,458,017 70,890,300 38.64 56,277,884 30.68 42,838,178 23.35 1992 187,044,821 72,994,619 39.03 55,469,776 29.66 44,946,215 24.03 1993 191,718,341 75,367,810 39.31 55,016,705 28.70 47,477,100 24.76 1994 198,090,895 77,784,356 39.27 55,813,806 28.18 50,316,011 25.40 1995 204,308,153 78,701,776 38.52 56,789,041 27.80 54,182,562 26.52 1996 206,641,872 78,620,351 38.05 57,450,862 27.80 55,800,460 27.00 1997 214,759,565 82,454,146 38.39 58,133,553 27.07 59,156,561 27.55 1998 222,270,561 87,781,254 39.49 58,305,690 26.23 60,870,965 27.39 1999 224,607,828 88,252,397 39.29 58,516,218 26.05 62,546,290 27.85 201,249,065 78,275,483 38.89 56,740,528 28.19 51,899,627 25.79 Trung bình Khaù c 7% Thòt heo Thòt heo Thòt gia caà m 39% 26% Thòt traâu, boø Thòt gia caàm Khaùc Thòt traâ u, boø 28% Bieåu ñoà 1.1: Tyû leä caùc loaïi thòt treân theá giôùi giai ñoaïn 1990-1999 7
Download» http://Agriviet.Com Baûng 1.11 Saûn löôïng caùc loaïi thòt ôû Vieät Nam giai ñoaïn 1990-1999 Traâu % % Gaø vòt % % Naêm Toång boø Thòt heo Khaùc 1,070,535 164,225 15.34 68.1 161,200 15.06 1.55 1,990 728,560 16,550 1,060,342 165,370 15.60 67.5 163,220 15.39 1.53 1,991 715,542 16,210 1,184,812 172,982 14.60 69.2 174,620 14.74 1.45 1,992 820,000 17,210 1,235,863 170,826 13.82 71 168,720 13.65 1.48 1,993 878,000 18,318 1,323,395 175,660 13.27 72.4 170,400 12.88 1.48 1,994 957,700 19,635 1,383,640 179,750 12.99 1,007,000 72.8 175,840 12.71 1.52 1,995 21,050 1,436,258 175,450 12.22 1,052,000 73.2 186,720 13.00 1.54 1,996 22,087 1,499,876 175,235 11.68 1,104,000 73.6 198,560 13.24 1.47 1,997 22,081 1,654,634 188,074 11.37 1,228,000 74.2 216,240 13.07 1.35 1,998 22,320 1,729,495 196,920 11.39 1,300,000 75.2 210,240 12.16 1.29 1,999 22,335 Trung bình 1,357,885 176,449 12.99 979,080 72.1 182,576 13.45 19,779 1.46 Ñôn vò tính: taán (F.A.O, 2000) Khaù c, 1.46 Traâ u boø , 12.99 Gia caà m , 13.45 Traâ u boø Thòt heo Gia caà m Khaù c Thòt heo, 72.1 Bieåu ñoà 1.2 : Tyû leä caùc loaïi thòt ôû Vieät Nam giai ñoaïn 1990-1999 8
Download» http://Agriviet.Com Baøi 2: GIOÁNG VAØCOÂNG TAÙC GIOÁNG BO Ø I/ MOÄT SOÁ GIOÁNG BO Ø: A. BOØ BAÛN XÖÙ: Boø Vieät Nam coøn goïi laø boø ta vaøng, boø coû hay boø coùc coù moät soá ñaëc ñieåm chung : Tai nhoû, u yeám keùm phaùt trieån,loâng coù maøu vaøng, vaøng nhaït hoaëc vaøng ñaäm. Nhu caàu dinh döôõng thaáp, maén ñeû, chòu ñöïng kham khoå, ít beänh.Khoái löôïng trung bình con caùi töø 180 - 200kg, con ñöïc töø 250 - 300kg. Boø Vieät nam chöa coù gioáng thuaàn ñöôïc ñaët teân rieâng maø goïi theo ñòa danh cuûa moät soá tænh coù boø toát nhö : Boø Thanh Hoùa, boø Ngheä An, boø Cao baèng, boø Phuù yeân, boø Baø Ròa, boø Chaâu Ñoác, boø vuøng cao nguyeân …. Boø ta vaøng coù öu ñieåm laø thích nghi vôùi ñieàu kieän chaên nuoâi ôû Vieät nam, nhöng xeùt veà maët naêng suaát saûn xuaát chöa cao : Söùc caøy keùo yeáu, saûn löôïng söõa thaáp, tæ leä thòt xeû töø 42 - 45%. Do ñoù muoán chaên nuoâi boø ñaït hieäu quaû kinh teá phaûi cho lai taïo vôùi moät soá gioáng boø ngoaïi phuø hôïp vôùi muïc ñích vaø ñieàu kieän chaên nuoâi. B.MOÄT SOÁ GIOÁNG BOØ NGOAÏI CAO SAÛN . 1. Boø chuyeân söõa . 1.1- Boø Haø Lan (Holstein Friesian): Boø coù nguoàn goác töø Haø Lan, maøu loâng ñen vaù traéng hoaëc traéng vaù ñen, tyû leä ñen traéng thoâng thöôøng laø 50%-50%, boø Haø Lan thuaàn thöôøng coù 6 ñieåm traéng: giöõa traùn, choùp ñuoâi vaø 4 chaân. Ñaây laø gioáng boø coù saûn löông söõa cao nhaát vaø ñöôïc nuoâi vôùi tyû leä cao nhaát trong caùc gioáng boø söõa hieän nay. Khoái löôïng con ñöïc töø 800 - 1100kg, con caùi 500 - 800kg. Löôïng söõa trung bình 6000-8800kg/chu kyø (305 ngaøy), tyû leä chaát beùo 3,5-4%. ÔÛ Vieät nam hieän nay ña soá nhaø chaên nuoâi boø söõa ñeàu choïn gioáng naày. Tuy xuaát phaùt töø Haø Lan nhöng ñeán nay nhieàu nöôùc ñaõ nhaân thuaàn gioáng naøy thaønh boø rieâng 8
Download» http://Agriviet.Com cuûa nöôùc mình nhö : Boø Haø Lan Phaùp, Boø Haø Lan Canada… Hieän nay moät soá nöôùc nhieät ñôùi cuõng ñaõ nhaân thuaàn gioáng boø Haø lan ( nhö boø Haø lan Trung Quoác) nhöng coù taàm voùc nhoû hôn vaø naêng suaát thaáp hôn. 1.2- Boø naâu Thuïy Só. (Brown Swiss) Boø coù nguoàn goác töø Thuïy Só, saéc loâng maøu naâu coù ñoám ñen,muõi maøu ñen. Gioáng naày cho thòt cao hôn caùc gioáng khaùc, beâ con taêng tröôûng nhanh. Khoái löôïng con ñöïc 750kg -1000kg, con caùi 650kg - 750kg. Saûn löôïng söõa trung bình 5000kg/chu kyø, tyû leä chaát beùo 4%. 1.3-Boø Jersey: Ñaây laø gioáng boø söõa coù nguoàn goác töø Anh quoác, coù taàm voùc töông ñoái nhoû nhöng ngoaïi hình raát ñeïp vaø hieäu suaát cho söõa khaù cao. Boø coù saéc loâng maøu naâu nhaït ñoám ñen. Boø coù khaû naêng gaëm coû toát, tuy coù nguoàn goác töø xöù oân ñôùi nhöng coù khaû naêng chòu ñöôïc khí haäu cuûa nhieät ñôùi. Khoái löôïng con ñöïc töø 500-700Kg, con caùi töø 350-450Kg. Saûn löôïng söõa trung bình 4000-5000kg/chu kyø, tæ leä chaát beùo 5-5,4%. Boø naày coù söï tröôûng thaønh sinh duïc sôùm, con caùi töø 12-14 thaùng tuoåi ñaõ cho phoái laàn ñaàu. 1.4. Boø Ayrshire Ñaây laø gioáng boø chuyeân söõa coù nguoàn goác töø Anh, saéc loâng maøu traéng vaù ñoû hoaëc traéng ñoám ñoû. Boø naày tröôûng thaønh sinh duïc khaù sôùm, gioáng naày coù khaû naêng gaëm coû cao vaø naêng ñoäng tuy nhieân khoù quaûn lyù. Boø Ayrshire laø keát quaû taïp giao giöõa boø Haø Lan, boø Jersey,boø 9
Download» http://Agriviet.Com Guernsey vaø boø ñòa phöông cuûa Anh. Troïng löôïng boø caùi trung bình 600kg, boø ñöïc 700-1100kg. Saûn löôïng söõa töø 5000-6400kg chu kyø. 2) Boø chuyeân thòt 2.1- Boø Charolais Goác ôû Phaùp ñaây laø gioáng boø thòt noåi tieáng treân theá giôùi, thöôøng ñöôïc duøng lai taïo caùc nhoùm boø ñòa phöông ñeå nuoâi thòt. Saéc loâng maøu kem, con ñöïc naëng trung bình 1200 - 1400kg con caùi 800kg.Beâ nuoâi thòt 12 thaùng coù theå ñaït 500kg - 550kg (taêng trong moãi ngaøy 1,200 - 1,500kg), 30 thaùng tuoåi ñaït 1000kg. Tæ leä thòt xeû ñaït 65-70%. 2.2- Boø Hereford : Nguoàn goác ôû Anh ñöôïc nuoâi nhieàu ôû caùc nöôùc oân ñôùi. Saéc loâng maøu ñoû coù ñoám traéng ôû ñaàu maët, buïng, 4 chaân vaø ñuoâi. Khoái löôïng trung bình con ñöïc tröôûng thaønh 900 - 1000kg, con caùi 600 - 700kg. Beâ thieán nuoâi thòt 15 - 18 thaùng ñaït 500kg, tæ leä thòt xeû 65-70% 2.3- Boø Aberdeen Angus : Nguoàn goác töø Anh laø gioáng boø thòt nhoû con vaø raát ñöôïc öa chuoäng ôû Chaâu Aâu vì heä soá chuyeån hoùa thöùc aên toát vaø khaû naêng nuoâi con toát. Maøu loâng ñen tuyeàn hoaëc ñoû. Troïng löôïng con caùi 550-650kg con ñöïc 850-950kg. Tyû leä thòt xeû 65-70%. 10
Download» http://Agriviet.Com 2.4- Boø Brahman : Coù nguoàn goác töø AÁn Ñoä vaø Braxin ñöôïc Myõ lai taïo thaønh gioáng boø thòt cho caùc xöù nhieät ñôùi, u yeám raát phaùt trieån. Coù 2 doøng : Brahman ñoû coù saéc loâng maøu vaøng ñeán maøu ñoû, Brahman traéng coù saéc loâng töø maøu traéng xaùm ñeán ñen nhaït ôû ñaàu muùt cô theå, tai to cuïp xuoáng. Khoái löôïng ñöïc tröôûng thaønh 600 - 700kg, con caùi 400 - 500kg, tæ leä xeû thòt 55%. Do Myõ lai taïo, coù saéc loâng maøu ñoû 2.5- Boø Santa - Gertrudis : thaåm, u nhoû, yeám khaù phaùt trieån. Thaân hình coù daïng hình chöõ nhaät. Boø naày ñöôïc lai taïo töø boø Shorthorn (5/8) vaø boø Brahman (3/8).Khoái löôïng boø ñöïc tröôûng thaønh 800 - 1000kg, boø caùi 600 - 700kg, tæ leä xeû thòt ñaït 63 - 70%. 3. Gioáng boø kieâm duïng : 3.1- Boø Sind : Coù nguoàn goác töø Pakistan, saéc loâng töø maøu vaøng chaùy ñeán maøu naâu ñoû, phaàn ñaàu muùt cô theå saéc loâng saâm laïi. U cao, yeám roäng con caùi aâm hoä coù nhieàu neáp nhaên, khoái löôïng con ñöïc 400-450kg, con caùi trung bình 350kg, naêng suaát söõa trung bình 2000kg/chu kyø. Khaû naêng caøy keùo toát, ôû noâng thoân goïi laø boø boâ baàu, thöôøng ñöôïc duøng lai vôùi boø ta taïo boø lai Sind, tæ leä thòt xeû 50%. 11
Download» http://Agriviet.Com 3.2- Boø Ongole : Coù nguoàn goác töø AÁn Ñoä, coù saéc loâng maøu xaùm traéng, chaân cao, u yeám khaù phaùt trieån. Khoái löôïng boø ñöïc tröoûng thaønh 450-550kg, boø caùi 400kg, boø naøy ôû noâng thoân goïi laø boø boâ saøo. Naêng suaát söõa khoaûng 1700 - 2000kg/chu kyø. Khaû naêng caøy caáy keùm hôn boø Sind, khoâng ñöôïc öa chuoäng nhieàu ôû Vieät nam,hieän nay nhoùm naày coøn raát ít. 3.3- Boø Simmental Höôùng söõa thòt coù nguoàn goác töø Chaâu Aâu, chuû yeáu töø Thu5y Só vaø Phaùp, saéc loâng maøu ñoû hoaëc vaøng saäm. Thöôøng coù 6 ñieåm traéng: maët, ñuoâi vaø 4 chaân. Khoái löôïng con ñöïc tröôûng thaønh 800-1200kg, con caùi 600kg. Naêng suaát söõa 4000kg/chu kyø, tæ leä thòt xeû 50% C. CAÙC NHOÙM BOØ LAI. Theo caùc soá lieäu ñieàu tra (töø naêm 1978 ñeán nay) ôû caùc Tænh mieàn Ñoâng Nam boä löôïng boø lai chieám töø 70 - 80% treân toång ñaøn, nhoùm lai chuû yeáu laø boø lai Sind keá laø boø lai Ongole vaø boø söõa. 1) Boø lai Sind. Ñaây laø nhoùm boø lai chieám tæ leä cao nhaát trong toång ñaøn boø cuûa caùc tænh mieàn ñoâng, boø naøy ñöôïc lai giöõa boø Sind vôùi boø ñòa phöông hoaëc vôùi caùc nhoùm boø lai khaùc, möùc ñoä maùu lai coù khaùc nhau neân troïng löôïng vaø maøu saéc cuõng raát bieán ñoäng, maøu töông ñoái gioáng boø Sind. 12
Download» http://Agriviet.Com Khoái löôïng con ñöïc tröôûng thaønh 350 - 450kg, con caùi 270-300Kg. Löôïng söõa khoaûng 1000kg/chu kyø, tæ leä thòt xeû 50%. 2) Boø lai Ongole : Soá löôïng boø naày coøn raát ít do khoâng ñöôïc öa chuoäng, coù saéc loâng maøu traéng pha vaøng, löôïng con ñöïc tröôûng thaønh 380 - 430kg, con caùi 250kg, löôïng söõa keùm hôn boø lai Sind. 3) Boø lai Holstein Friesian. Laø nhoùm boø lai giöõa boø ñöïc Haø Lan vaø boø caùi lai Sind hoaëc lai Ongole ôû caùc möùc ñoä lai khaùc nhau, lai ñôøi thöù nhaát coù 50% maùu boø Haø lan, ngöôøi chaên nuoâi thöôøng goïi laø boø söõa F1, coù saéc loâng maøu naâu ñen, saûn löôïng söõa töø 2000-3000Kg/chu kyø; lai giöõa boø ñöïc Haø Lan vaø con caùi F1 goïi laø boø F2, .coù saûn löôïng söûa cao hôn boø F1, coù saéc loâng lang taéng ñen. 4) Caùc nhoùm boø lai khaùc. Ngoaøi ra coøn caùc nhoùm lai khaùc vôùi soá löôïng ít hôn nhö boø lai naâu Thuïy Só, boø lai Jersey, boø lai Sahiwal, boø lai Herefore, boø lai Charolais cuõng coù maët taïi moät soá Tænh cuûa Vieät Nam. Khoái löôïng vaø naêng suaát cuûa boø lai naày tuøy thuoäc vaøo phaåm gioáng cuûa con meï vaø phöông thöùc nuoâi döôõng. II.MOÄT SOÁ PHÖÔNG PHAÙP CHOÏN GIOÁNG. 1- Choïn boø caøy keùo : Boø caøy keùo toát coù thaân hình hôi daøi (tröôøng mình) tröôùc cao hôn sau, vaïm vôõ, 4 chaân ñeàu nhau vaø cao. Ñaàu to, mieäng roäng, maët gaân guoác. Ngöïc vaø vai nôû nang, buïng troøn phaùt trieån caân ñoái. Tính neát hieàn laønh khi luyeän taäp vaø chaên daét, nhanh nheïn khi laøm vieäc. Thöôøng choïn nhoùm lai Sind hoaëc lai Ongele. 2- Choïn boø nuoâi thòt Boø nuoâi thòt cô theå phaûi nôû nang "vai u thòt baép", nhìn chung coù daïng hình chöõ nhaät, ngöïc saâu roäng, moâng ñuøi nôû nang, chaân thaáp. Yeâu caàu ñoái vôùi boø thòt laø phaûi coù khaû naêng taêng troïng cao trong thôøi gian voã beùo, ñaït khoái löôïng xuaát chuoàng cao vaø tæ leä thòt cao. 3- Choïn gioáng boø sinh saûn : a) Choïn boø caùi : 13
Download» http://Agriviet.Com Boø caùi sinh saûn toát, nhìn chung laø nhöõng con coù söùc khoeû toát, caùc boä phaän thaân mình caân ñoái, ñaëc bieät laø phaàn moâng, khung chaäu to vaø vuù ñeàu phaùt trieån toát. Boán chaân vöõng chaéc khoâng voøng kieàn. b) Choïn boø ñöïc gioáng. Ñöïc gioáng toát phaûi coù ngoaïi hình caân ñoái, taàm voùc vaø khoái löôïng lôùn. Nhìn chung phaûi khoûe maïnh, vaïm vôû, tính chaát nhanh nheïn haêng haùi. Ñaàu coå to raén chaéc, ngöïc nôû, vai roäng, buïng thon, moâng daøi, 4 chaân vöõng chaéc, dòch hoaøn töông ñoái ñeàu khoâng quaù sa xuoáng. 4- Choïn boø nuoâi söõa. a) Choïn theo nguoàn goác : Kieåm tra mguoàn goác laø caùch xem xeùt thaønh tích cuûa ñôøi tröôùc (cha, meï, oâng, baø...) ñeå ñaùnh giaù baûn thaân con boø söõa. Ñaây laø moät caên cöù khoâng theå thieáu ñöôïc trong choïn boø söõa. Thoâng thöôøng kieåm tra nguoàn goác töø ba ñeán naêm ñôøi. b) Giaùm ñònh ngoaïi hình theå chaát : Boø söõa coù loaïi hình thanh, ñaàu coå caân ñoái, ngöïc nôû, buïng phaùt trieån, troøn; ñaëc bieät vuù to caùc nuùm ñeàu tænh maïch vuù noåi roõ, chaân vöõng chaéc. Nhìn chung boø söõa coù daïng hình tam giaùc, phía ñaàu nhoû phía sau to.Thöôøng giaùm ñònh boø söõa vaøo caùc löùa tuoåi: sô sinh, 6 thaùng, 12 thaùng, 24 thaùng, löùa ñeû 1, löùa ñeû 3. c) Kieåm tra theå troïng : Caùc gioáng boø söõa khaùc nhau vaø caùc löùa tuoåi khaùc nhau thì theå troïng cuõng khaùc nhau. Kieåm tra ñònh kyø vaø so saùnh vôùi baûng tieâu chuaån kieåm tra theå troïng cuûa töøng gioáng. d) Choïn theo naêng suaát söõa : Naêng suaát cuûa boø thay ñoåi theo chu kyø cho söõa (löùa ñeû) cao nhaát laø ôû chu kyø 3. Trong moãi chu kyø saûn löôïng söõa cuûa caùc thaùng cuõng khaùc nhau, cao nhaát laø thaùng thöù 2, thöù 3 sau ñoù giaûm daàn, döïa theo tieâu chuaån xeáp caáp veà naêng suaát söõa ñeå ñaùnh giaù. III. GIAÙM ÑÒNH TUOÅI VAØ KHOÁI LÖÔÏNG BOØ. 1- Caùch giaùm ñònh tuoåi qua raêng. Coù nhieàu phöông caùch giaùm ñònh tuoåi boø, giaùm ñònh tuoåi qua raêng laø töông ñoái chính xaùc. Raêng boø loù 2 loaïi : Raêng söõa vaø raêng vænh vieån. Boø töø 2 ñeán 5 tuoåi caên cöù vaøo vieäc thay raêng ñeå ñoaùn tuoåi, sau ñoù caên cöù vaøo ñoä moøn cuûa raêng ñeå tính tuoåi boø treân 6 tuoåi (hình ). Boø 2 naêm tuoåi thay 2 raêng (thay caëp raêng giöõa ) Boø 3 naêm tuoåi thay 4 raêng (thay tieáp caëp aùp giöõa ) 14
Download» http://Agriviet.Com Boø 4 naêm tuoåi thay 6 raêng (thay tieáp caëp aùp goùc ) Boø 5 naêm tuoåi thay 8 raêng (thay luoân caëp raêng goùc ). 2- Caùch xaùc ñònh khoái löôïng boø. Coù theå duøng coâng thöùc ñôn giaûn sau ñeå tính theå troïng cuûa boø töø 2 tuoåi trôû leân. Khoái löôïng (kg) = VN2 x DTC x 90 ± 5% Trong ñoù : VN : laø chieàu ño voøng ngöïc, ño baèng thöôùc daây, tính baèng m. DTC : laø chieàu daøi thaân cheùo, ño baèng thöôùc daây töø ñieåm tröôùc cuûa xöông baû vai ñeán ñieåm cuoái xöông ngoài (hình ). Ñoái vôùi boø maäp maïp thì coäng theâm 5% treân soá Kg tính ñöôïc. Ñoái vôùi boø gaày oám thì tröø bôùt 5% treân soá Kg tính ñöôïc. 15
Download» http://Agriviet.Com Baøi 3 ÑAËC ÑIEÅM TIEÂU HOÙA CUÛA LOAØI NHAI LAÏI. I. BỘ MÁY TIÊU HÓA THÚ NHAI LẠI 1.1. Dạ dày kép Đường tiêu hoá của gia súc nhai lại được đặc trưng bởi hệ dạ dày kép gồm 4 túi (Hình 3-1), trong đó ba túi trước (dạ cỏ, dạ tổ ong, dạ lá sách) được gọi chung là là dạ dày trước, không có tuyến tiêu hoá riêng. Túi thứ 4, gọi là dạ múi khế, tương tự như dạ dày của động vật dạ dày đơn, có hệ thống tuyến tiêu hoá phát triển mạnh. Đối với gia súc non bú sữa dạ cỏ và dạ tổ ong kém phát triển, còn sữa sau khi xuống qua thực quản được dẫn trực tiếp xuống dạ lá sách và dạ múi khế qua rãnh thực quản (hình 3-2). Rãnh thực quản gồm có đáy và hai mép. Hai mép này khi khép lại sẽ tạo ra một cái ống để dẫn thức ăn lỏng. Khi bê bắt đầu ăn thức ăn cứng thì dạ cỏ và dạ tổ ong phát triển nhanh và đến khi trưởng thành thì chiếm đến khoảng 85% tổng dung tích dạ dày nói chung. Trong điều kiện bình thường ở gia súc trưởng thành rãnh thực quản không hoạt động nên cả thức ăn và nước uống đều đi thẳng vào dạ cỏ và dạ tổ ong. - Dạ cỏ: là túi lớn nhất, chiếm hầu hết nửa trái của xoang bụng, từ cơ hoành đến xương chậu. Dạ cỏ chiếm 85-90% dung tích dạ dày, 75% dung tích đường tiêu hoá, có tác dụng tích trữ, nhào trộn và chuyển hoá thức ăn. Dạ cỏ không có tuyến tiêu hoá mà niêm mạc có nhiều núm hình gai. Sự tiêu hoá thức ăn trong đó là nhờ hệ vi sinh vật (VSV) cộng sinh. Dạ cỏ có môi trường thuận lợi cho VSV lên men yếm khí: yếm khí, nhiệt độ tương đối ổn định trong khoảng 38-42oC, pH từ 5,5-7,4. Hơn nữa dinh dưỡng được bổ sung đều đặn từ thức ăn, còn thức ăn không lên men cùng các chất dinh dưỡng hoà tan và sinh khối VSV được thường xuyên chuyển xuống phần dưới của đường tiêu hoá. Có tới khoảng 50-80% các chất dinh dưỡng Hình 3-1: Cấu tạo dạ dày kép của gia súc nhai lại thức ăn được lên men ở dạ cỏ. Sản phẩm lên men chính là các acid béo bay hơi (VFA), sinh khối VSV và các khí thể (metan và carbonic). Phần lớn VFA được hấp thu qua vách dạ cỏ trở thành nguồn năng lượng chính cho gia súc nhai lại. Các khí thể được thải ra ngoài qua phản xạ ợ hơi. Trong dạ cỏ còn có sự tổng hợp các vitamin nhóm B và vitamin K. Sinh khối VSV và các thành phần không lên men được chuyển xuống phần dưới của đường tiêu hoá. - Dạ tổ ong: là túi nối liền với dạ cỏ, niêm mạc có cấu tạo giống như tổ ong. Dạ tổ ong có Hình 3-1: Cấu tạo dạ dày kép của bê nghé chức năng chính là đẩy các thức ăn rắn và các thức ăn chưa được nghiền nhỏ trở lại dạ cỏ, đồng thời đẩy các thức ăn dạng nước vào dạ lá sách. Dạ tổ ong cũng giúp cho việc đẩy các miếng thức ăn lên miệng để nhai lại. Sự lên men và hấp thu các chất dinh dưỡng trong dạ tổ ong tương tự như ở dạ cỏ. 16
Download» http://Agriviet.Com - Dạ lá sách: là túi thứ ba, niêm mạc được cấu tạo thành nhiều nếp gấp (tương tự các tờ giấy của quyển sách). Dạ lá sách có nhiệm vụ chính là nghiền ép các tiểu phần thức ăn, hấp thu nước, muối khoáng và các acid béo bay hơi trong dưỡng chấp đi qua. - Dạ múi khế: là dạ dày tuyến gồm có thân vị và hạ vị. Các dịch tuyến múi khế được tiết liên tục vì dưỡng chấp từ dạ dày trước thường xuyên được chuyển xuống. Dạ múi khế có chức năng tiêu hoá men tương tự như dạ dày đơn nhờ có HCl, pepsin, kimozin và lipase . 1.2. Tuyến nước bọt Nước bọt ở trâu bò được phân tiết và nuốt xuống dạ cỏ tương đối liên tục. Nước bọt có kiềm tính nên có tác dụng trung hoà các sản phẩm acid sinh ra trong dạ cỏ. Nó còn có tác dụng quan trọng trong việc thấm ướt thức ăn, giúp cho quá trình nuốt và nhai lại được dễ dàng. Nước bọt còn cung cấp cho môi trường dạ cỏ các chất điện giải như Na+, K+, Ca++, Mg++. Đặc biệt trong nước bọt còn có urê và phốt-pho, có tác dụng điều hoà dinh dưỡng N và P cho nhu cầu của VSV dạ cỏ, đặc biệt là khi các nguyên tố này bị thiếu trong khẩu phần. Sự phân tiết nước bọt chịu tác động bởi bản chất vật lý của thức ăn, hàm lượng vật chất khô trong khẩu phần, dung tích đường tiêu hoá và trạng thái tâm-sinh lý. Trâu bò ăn nhiều thức ăn xơ thô sẽ phân tiết nhiều nước bọt. Ngược lại trâu bò ăn nhiều thức ăn tinh, thức ăn nghiền quá nhỏ sẽ giảm tiết nước bọt nên tác dụng đệm đối với dịch dạ cỏ sẽ kém và kết quả là tiêu hoá thức ăn xơ sẽ giảm xuống. 1.3. Ruột Quá trình tiêu hoá và hấp thu ở ruột non của gia súc nhai lại cũng diễn ra tương tự như ở gia súc dạ dày đơn nhờ các men tiêu hoá của dịch ruột, dịch tuỵ và sự tham gia của dịch mật. Trong ruột già có sự lên men VSV lần thứ hai. Sự tiêu hoá ở ruột già có ý nghĩa đối với các thành phần xơ chưa được phân giải hết ở dạ cỏ. Các VFA sinh ra trong ruột già được hấp thu và sử dụng, nhưng protein VSV thì bị thải ra ngoài qua phân mà không được tiêu hoá sau đó như ở phần trên. II. QUÁ TRÌNH TIÊU HÓA CỦA THÚ NHAI LẠI : 2.1. Sự nhai lại Thức ăn sau khi ăn được nuốt xuống dạ cỏ và lên men ở đó. Phần thức ăn chưa được nhai kỹ nằm trong dạ cỏ và dạ tổ ong thỉnh thoảng lại được ợ lên xoang miệng với những miếng không lớn và được nhai kỹ lại ở miệng. Khi thức ăn đã được nhai lại kỹ và thấm nước bọt lại được nuốt trở lại dạ cỏ (hình 3-3). Sự nhai lại được diễn ra 5-6 lần trong ngày, mỗi lần kéo dài khoảng 50 phút. Thời gian nhai lại phụ thuộc vào bản chất vật lý của thức ăn, trạng thái sinh lý của con vật, cơ cấu khẩu phần, nhiệt độ môi trường v.v... Thức ăn thô trong khẩu phần càng ít thì thời gian nhai lại càng ngắn. Trong điều kiện yên tĩnh gia súc sẽ bắt đầu nhai lại (sau khi ăn) nhanh hơn. Cường độ nhai lại mạnh nhất vào buổi sáng và buổi chiều. Hiện tượng nhai lại bắt đầu xuất hiện khi bê được cho ăn thức Hình 3-3: Sự nhai lại thức ăn việc di chuyển thức ăn ăn thô. 17
Download» http://Agriviet.Com 2.2. Hệ vi sinh vật dạ cỏ Hệ vi sinh vật dạ cỏ rất phức tạp và phụ thuộc nhiều vào khẩu phần. Hệ vi sinh vật dạ cỏ gồm có 3 nhóm chính: vi khuẩn (Bacteria), động vật nguyên sinh (Protozoa) và nấm (Fungi). 2.2.1.Vi khuẩn (Bacteria) Vi khuẩn xuất hiện trong dạ cỏ loài nhai lại trong lứa tuổi còn non, mặc dù chúng được nuôi cách biệt hoặc cùng với mẹ chúng. Thông thường vi khuẩn chiếm số lượng lớn nhất trong VSV dạ cỏ và là tác nhân chính trong quá trình tiêu hóa xơ. Tổng số vi khuẩn trong dạ cỏ thường là 109-1011 tế bào/g chất chứa dạ cỏ. Trong dạ cỏ vi khuẩn ở thể tự do chiếm khoảng 30%, số còn lại bám vào các mẩu thức ăn, trú ngụ ở các nếp gấp biểu mô và bám vào protozoa. Trong dạ cỏ có khoảng 60 loài vi khuẩn đã được xác định. Sự phân loại vi khuẩn dạ cỏ có thể được tiến hành dựa vào cơ chất mà vi khuẩn sử dụng hay sản phẩm lên men cuối cùng của chúng. Sau đây là một số nhóm vi khuẩn dạ cỏ chính: - Vi khuẩn phân giải cellulose. Vi khuẩn phân giải cellulose có số lượng rất lớn trong dạ cỏ của những gia súc sử dụng khẩu phần giàu cellulose. Những loài vi khuẩn phân giải cellulose quan trọng nhất là Bacteroides succinogenes, Butyrivibrio fibrisolvens, Ruminoccocus flavefaciens, Ruminococcus albus, Cillobacterium cellulosolvens. - Vi khuẩn phân giải hemicellulose. Hemicellulose khác cellulose là chứa cả đường pentose và hexose và cũng thường chứa acid uronic. Những vi khuẩn có khả năng thủy phân cellulose thì cũng có khả năng sử dụng hemicellulose. Tuy nhiên, không phải tất cả các loài sử dụng được hemicellulose đều có khả năng thuỷ phân cellulose. Một số loài sử dụng hemicellulose là Butyrivibrio fibrisolvens, Lachnospira multiparus và Bacteroides ruminicola. Các loài vi khuẩn phân giải hemicellulose cũng như vi khuẩn phân giải cellulose đều bị ức chế bởi pH thấp. - Vi khuẩn phân giải tinh bột. Trong dinh dưỡng carbohydrate của loài nhai lại, tinh bột đứng vị trí thứ hai sau cellulose. Phần lớn tinh bột theo thức ăn vào dạ cỏ, được phân giải nhờ sự hoạt động của VSV. Tinh bột được phân giải bởi nhiều loài vi khuẩn dạ cỏ, trong đó có những vi khuẩn phân giải cellulose. Những loài vi khuẩn phân giải tinh bột quan trọng là Bacteroides amylophilus, Succinimonas amylolytica, Butyrivibrio fibrisolbvens, Bacteroides ruminantium, Selenomonas ruminantium và Steptococcus bovis. - Vi khuẩn phân giải đường. Hầu hết các vi khuẩn sử dụng được các loại polysaccharid nói trên thì cũng sử dụng được đường disaccharid và đường monosaccharid. Celobiose cũng có thể là nguồn năng lượng cung cấp cho nhóm vi khuẩn này vì chúng có men bêta- glucosidase có thể thuỷ phân cellobiose. Các vi khuẩn thuộc loài Lachnospira multiparus, Selenomonas ruminantium... đều có khả năng sử dụng tốt hydratcacbon hoà tan. - Vi khuẩn sử dụng các acid hữu cơ. Hầu hết các vi khuẩn đều có khả năng sử dụng acid lactic mặc dù lượng acid này trong dạ cỏ thường không đáng kể trừ trong những trường hợp đặc biệt. Một số có thể sử dụng acid succinic, malic, fumaric, formic hay acetic. Những loài sử dụng acid lactic là Veillonella gazogenes, Veillonella alacalescens, Peptostreptococcus elsdenii, Propioni bacterium và Selenomonas lactilytica. - Vi khuẩn phân giải protein. Trong số những loài vi khuẩn phân giải protein và sinh amoniac thì Peptostreptococus và Clostridium có khả năng lớn nhất. Sự phân giải protein và acid amin để sản sinh ra amoniac trong dạ cỏ có ý nghĩa quan trọng đặc biệt cả về phương diện tiết kiệm nitơ cũng như nguy cơ dư thừa amoniac. Amoniac cần cho các loài vi khuẩn dạ cỏ để tổng hợp nên sinh khối protein của bản thân chúng, đồng thời một số vi khuẩn đòi hỏi hay được kích thích bởi acid amin, peptit và isoacid có nguồn gốc từ valine, leucine và 18