intTypePromotion=1
zunia.vn Tuyển sinh 2024 dành cho Gen-Z zunia.vn zunia.vn
ADSENSE
 » 
 » 

Chiếc Lexus và cây Ô liu - phần 3

Chia sẻ: Sam Sara | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:17

Thêm vào BST
Báo xấu
111
lượt xem 25
download
 
  Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Tôi xin bắt đầu câu trả lời như thế này: thế giới của Chiến tranh lạnh tựa như một cánh đồng lớn bị xé lẻ dọc ngang bởi những hàng rào, tường chắn, hố sâu và ngọ cụt. Người ta không thể đi nhanh, đi cho hết được cánh đồng

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Chiếc Lexus và cây Ô liu - phần 3

  1. wWw.VietLion.Com – Thư vi n eBook Online – Free for All ! 2010 và h i nh p. V y câu h i quan tr ng là: ði u gì ñã lay ñ nh ng b c tư ng ñó? Hay như các cháu nhà tôi có th h i, "B ơi, toàn c u hóa t ñâu ñ n?" Tôi xin b t ñ u câu tr l i như th này: th gi i c a Chi n tranh L nh t a như m t cánh ñ ng l n b xé l d c ngang b i nh ng hàng rào, tư ng ch n, h sâu và ngõ c t. Ngư i ta không th ñi nhanh, ñi cho h t ñư c cánh ñ ng mà không b nh ng th như tư ng Berlin hay b c màn s t hay kh i Vacsava hay các hàng rào thu quan hay ki m soát tài chính, c n chân. Và trong khuôn kh t ng lô ñ t trên cánh ñ ng ñó, các qu c gia gìn gi các th lo i chính tr , kinh t và văn hóa ñ c ñáo c a h . H có th thu c v th gi i th nh t, th hai hay th ba. H có th duy trì các h th ng kinh t khác nhau - m t n n kinh t c ng s n theo k ho ch c a nhà nư c, m t n n kinh t xã h i ch nghĩa hay m t n n kinh t th trư ng t do. Và h cũng duy trì các h th ng chính tr khác nhau - bao g m t m c dân ch t i m c ñ c tài, t m c toàn tr ñ n quân ch l p hi n r i áp ch toàn ph n. S khác bi t có th sâu s c, th m chí như tr ng và ñen, vì có nhi u b c tư ng dày ñ bao b c s khác bi t ñó - nh ng b c tư ng khó mà ñi xuyên qua ñư c. Lay chuy n nh ng b c tư ng ñó là ba s thay ñ i l n - thay ñ i cung cách chúng ta liên l c v i nhau, trong l l i ñ u tư và trong cách th c tìm hi u v th gi i. Nh ng thay ñ i ñó ñư c sinh ra, p trong th i Chi n tranh L nh r i ñ t ñ n m c t i h n vào cu i th p niên 1980. Khi ñó, chúng ñư c k t h p thành m t cơn l c, ñ s c phá s p t t c nh ng b c tư ng c a h th ng Chi n tranh L nh, giúp cho th gi i t p h p l i v i nhau, xé b ngăn cách t o l p ñư c m t cánh ñ ng th ng t p. Ngày nay, cánh ñ ng này ñư c m r ng hơn, v i t c ñ nhanh hơn, ngày càng có nhi u b c tư ng s p ñ và nhi u qu c gia b hút vào. Chính vì th ngày nay không còn khái ni m th gi i th nh t, th nhì hai th ba n a. Ngày nay ch còn là th gi i phát tri n nhanh, và th gi i phát tri n ch m ch p - th gi i c a nh ng ngư i b ñào th i sang bên h hay c a nh ng ngư i t ch n theo l i s ng bi t l p không mu n nh p vào cánh ñ ng r ng l n nói trên. Nh ng ngư i ñó có th cho r ng, cái th gi i y ñi nhanh quá, ñáng s quá, ñ ng hóa nhi u quá hay ñòi h i nhi u quá. Và ñây là chi ti t c a t ng s thay ñ i DÂN CH HÓA TRONG CÔNG NGH Th trư ng Tài chính Hoa Kỳ Larry Summer thích k câu chuy n r ng vào năm 1988 ông ta ho t ñ ng cho chi n d ch tranh c t ng th ng c a ng c viên Michael Dukakis. M t hôm ông ta ñư c c sang Chicago ñ nói chuy n thay cho Dukakis. ñó ông ta ñư c nhân viên c a Dukakis c p m t chi c xe hơi, trong ñó, b n bình tĩnh nhé... có chi c ñi n tho i. "Tôi nghĩ, vào năm 1988 mà trong xe có chi c ñi n tho i di ñ ng thì th t tuy t", Summers k l i. "Tôi dùng ñi n tho i ñó g i ñ khoe v i v r ng trong xe c a tôi có chi c ñi n tho i di ñ ng". Chín năm sau, 1997, Summers, lúc ñó ñi công cán cho B Tài chính thăm ñ t nư c B Bi n Ngà, vùng Tây Phi. Trong chuy n thăm chính th c này, m t nhi m v c a ông ta là khánh thành m t d án y t do M tài tr m t ngôi làng trên thư ng ngu n c a Th ñô Abidjian. Theo d án, ngôi làng này, khi ñó chu n b khánh thành m t h th ng các lo i gi ng nư c di ñ ng. Ngư i ta ch vào làng b ng cách ñi ca-nô. Summers, m t v khách to béo ñ n t Hoa kỳ ñư c phong ch c già làng danh d c a ngư i Phi, và ñư c m c trang ph c truy n th ng Phi châu. ði u làm Summers nh nh t ñó là trên ñư ng r i làng ra ñi, bư c xu ng chi c ca nô thì m t viên ch c c a B Bi n Ngà trao cho ông ta m t chi c ñi n tho i di ñ ng và nói, "Washington mu n h i ông m t ñi u gì ñó". Chín năm, t ch th t lên thán ph c khi th y ñi n tho i di ñ ng trong xe hơi, nay Summers l i th y ñi n tho i di ñ ng trên chi c thuy n ñ c m c vùng Tây Phi h o lánh. Nh ng cu c phiêu lưu v i ñi n tho i di ñ ng c a Summers di n ra cho th y s thay ñ i quan tr ng ñ u tiên, ñư c hình thành trong th i Chi n tranh L nh - s thay ñ i v cách th c chúng ta liên l c Chi c Luxus và cây Ô liu Trang 34
  2. wWw.VietLion.Com – Thư vi n eBook Online – Free for All ! 2010 v i nhau. Tôi xin g i nó là "quá trình dân ch hóa trong công ngh ", khi n cho ngày càng có thêm s ngư i dùng máy vi tính t i nhà, modem, ñi n tho i di ñ ng, h th ng vi n thông cáp và k t n i internet, ñ có th vươn dài liên l c c a h , sang nhi u nư c khác. Nh ñó h ñư c tìm hi u thông tin k càng hơn v i chi phí r hơn bao gi h t. Có m t ngân hàng Valley Spring, Washington, D.C., ñã m i chào khách hàng r t nhi u d ch v giao d ch qua Internet và ñi n tho i. Qu ng cáo c a ngân hàng này tóm t t quá trình dân ch hóa nói trên: "Hãy ñ chúng tôi l p nhà băng trong ngôi nhà c a quí v ". Do quá trình dân ch hóa công ngh , chúng ta nay có d ch v ngân hàng, văn phòng, tòa báo, nơi giao d ch ch ng khoán, nhà xư ng và d ch v ñ u tư, trư ng h c, t t c có th cùng ng tr trong m i căn nhà nơi chúng ta sinh s ng. Dân ch hóa công ngh là s n ph m c a m t lo t phát ki n ñư c t p h p l i trong nh ng năm 1980, bao g m vi tính hóa, vi n thông, thu nh , k thu t nén và s hóa. Ch ng h n, ti n b trong công ngh vi x lý giúp cho máy vi tính tăng công su t g p ñôi sau m i chu kỳ 18 tháng, trong su t th i gian 30 năm qua. Ti n b trong công ngh nén làm cho s lư ng thông tin lưu trên các ñĩa máy tính tăng 60% m i năm, tính t 1991. Trong khi ñó chi phí ñ lưu m t megabite d li u ñã gi m t 5 ñô- la xu ng còn 5 xu, làm công su t máy tính tăng lên và giá c a chúng gi m xu ng - giúp cho có thêm nhi u ngư i ñư c s d ng máy vi tính. Nh ng c i ti n trong công ngh vi n thông ñã gi m d n ñư c chi phí ñi n tho i hay truy n d li u, ñ ng th i tăng t c ñ truy c p, m r ng vùng ph sóng và tăng s c t i và b nh các d li u m i l n giao d ch qua ñi n tho i, cáp ho c sóng radio. Không nh ng b n có th g i ñ n b t c nơi nào, b n còn có th g i t b t c nơi ñâu, t máy tính xách tay, t trên ñ nh núi, t máy bay khi ñang di chuy n hay t nóc nhà c a th gi i, ñ nh Everest. Nh ng kh năng ñó xu t hi n sau khi công ngh ñã thu nh ñư c kích thư c c máy vi tính, máy ñi n tho i và máy nh n tin. Nh ng thi t b thông tin có th ñư c di chuy n t i nh ng vùng xa xôi h o lánh và cung c p cho nh ng ngư i dân có m c thu nh p th p. Tháng 7 năm 1998 t p chí Golf ñăng bài cho hay có nhi u sân golf b t ñ u cho l p ñ t h máy tính Spyder-9000 trên các xe chơi golf, "cho phép ngư i chơi golf theo dõi k t qu cu c chơi qua h th ng ñi n t và ño ñ c c ly b ng k thu t s , xem xét các l i bi, theo dõi nh ng l i mách nư c cách chơi, cách ñánh. Hơn n a h có th ñ t b a ăn trưa, ki m tra giá ch ng khoán và xem các chương trình TV thương m i". Ch có m t vi c chúng không làm ñư c là tr c ti p ñánh bóng vào l h b n thôi. Nh ng sáng t o ñó ñã thúc ñ y và ngư c l i, ñư c tăng cư ng b i cu c cách m ng k thu t s . K thu t s hóa ra là phép m u nhi m cho phép chúng ta chuy n hóa gi ng nói, âm thanh, phim, tín hi u truy n hình, âm nh c, màu s c, hình nh, ngôn ng , tài li u, thông s , ngôn ng máy tính và b t c lo i hình d li u nào... thành nh ng bit d li u, r i truy n chúng qua ñư ng ñi n tho i, v tinh và cáp quang ñi kh p th gi i. Nh ng ký t máy tính là ñơn v ño ñ m dùng trong vi tính, th hi n ñơn gi n b ng s k t h p khác nhau c a nh ng t p h p g m hai con s 1 và 0. S hóa có nghĩa là chuy n âm thanh, hình nh và con s hay m u t mã hóa chúng thành nh ng t p h p g m 1 và 0, truy n chúng qua m t ñi m khác, nơi chúng ñư c gi i mã tr l i thành nguyên b n. Nicholas Negroponte, tác gi cu n sách K thu t s ñưa ra cách gi i thích r t hình tư ng v công ngh s hóa: "T a như chúng ta v a tìm ra cách s y khô và làm ñông l nh m t ly cà phê s a m t cách hoàn h o, sau ñó, cho nư c vào thì th ñ ñông l nh l i tr l i nguyên hình dáng và hương v c a m t ly cà phê như trư c, như v a ñư c pha, trongb t c quán cà phê nào c a ngư i Ý". Và Negroponte nói thêm r ng chúng ta có th làm khô và ñông l nh nhi u th khác, b ng cách chuy n hóa chúng "t nguyên t thành ký t vi tính", t hình nh và âm thanh sang nh ng s 1 và s 0, truy n chúng ñ n nhi u nơi khác nhau v i chi phí r hơn bao gi h t". Hãy tư ng tư ng v quá trình ñó như sau: B vi x lý và máy tính t a như m t th lò luy n kim có kh năng nung t t c các v t li u hình thành t các nguyên t thành bits. V tinh, ñư ng ñi n tho i Chi c Luxus và cây Ô liu Trang 35
  3. wWw.VietLion.Com – Thư vi n eBook Online – Free for All ! 2010 và cáp quang là nh ng ñư ng ng d n ñi t lò luy n này ñ n m i nơi trên th gi i. Nh ng ñư ng ng này ngày càng tr nên tinh vi hơn - như ngư i ta thư ng nói là tăng và m r ng các "băng thông", công c ñ ño ñ m s lư ng t p h p c a 1 và 0 ñư c truy n trong m t giây - chúng ta cũng có th dùng ñư ng ng ñ truy n t i nhi u hơn n a các nguyên t , mà lò luy n ñã "luy n cán" chúng l i thành bits. Quá trình s hóa là ki n th c tr ng tâm ñ hi u v quá trình toàn c u hóa ngày nay và v nh ng ñi u làm nó tr nên ñ c ñáo. Chúng ta c n ngưng l i ít phút ñ nghe m t ví d c th v ho t ñ ng c a quy trình s hóa. B n b c ñi n tho i New York, quay s c a ngư i b n Bangkok. Khi b n nói vào ng nghe, áp su t t hơi th c a b n ñ p vào màn ch n trong ng nghe. Màng ch n này rung theo nh p b n ñang nói. Màng ch n này ñư c g n v i m t nam châm, n m bên c nh m t cu n dây ñi n [cu n c m]. Khi màng ch n kích thích nam châm, t trư ng c a nam châm t o m t dòng ñi n trong cu n dây cáp. T trư ng lên xu ng tùy theo ñ lên xu ng c a gi ng nói và khi n dòng ñi n trong cu n c m cũng lên xu ng theo. V y là ta có âm thanh t mi ng ta ñư c ñ i thành nh ng tín hi u ñi n t lên xu ng như làn sóng theo m t biên ñ tùy theo ñ cao th p c a gi ng nói. B n có th th y ñi u này khi âm thanh ñư c m t máy ghi dao ñ ng ghi l i. Làm th nào có th bi n sóng ñi n thành nh ng bits c a vi tính ñ truy n t i? V cơ b n b n tư ng tư ng nh ng bư c sóng lên xu ng theo m t khung nh t ñ nh. B n x nh ng bư c sóng thành nh ng ph n c c nh , ñánh s nh ng ph n ñó, s d ng ñơn v 1 và 0. Ch ng h n, ñ cao 10 có th ñư c bi u hi n thành 11110000 và ñ cao 11 là 11111000 và ti p t c... M i ñơn v 1 và 0 ñư c d ch thành m t nh p ñ p c a bư c sóng, và khi ñư c xâu chu i v i nhau s ñư c bi n ñ n như m t c t sóng hình vuông. Không như sóng âm thanh anolog, lên xu ng như hình nh ng làn sóng bi n, d b bóp méo và phân tán trong quá trình truy n t i, sóng hình vuông k thu t s ch lên khi là 1 và xu ng khi là 0. ði u ñó làm cho thi t b ti p nh n ñón nh n và hi u ñư c chúng. Thi t b này ch vi c h i, nó lên hay nó xu ng - thay vì c g ng ñ c cho ñư c m t làn sóng u n lư n. ði u này gi i thích t i sao nh ng b n sao k thu t s có ñ s c nét hơn và vì sao nh ng gì ñư c truy n qua h th ng mã hóa 1 và 0 t mi ng c a b n, t máy fax hay t máy tính sang bên kia ñư c, gi i mã nguyên v n. Nhưng gi s b n là ngư i l m l i. Và b n chăm chú nói chuy n mãi mê v i ngư i b n Bangkok. V y là s có nhi u b mã s 1 và 0 c n ñư c truy n t i. Phép m u nhi m c a công ngh m i cho phép "nén" các t p h p 1 và 0. (Máy vi tính c a b n s th hi n 8x1 hay 8x0, thay vì 1111111 hay 0000000.) Gi ñây ta có gi ng nói c a b n ñư c nén l i thành nh ng gói bits. ðã ñ n lúc ph i truy n t i chúng. Ta có th dùng nhi u các. ðơn gi n nh t là phóng ra m t dòng ñi n, theo quy ch 1 vôn cho 1, và hai vôn cho 0. Hay ta truy n chúng qua ñư ng cáp quang, dùng thi t b có ch c năng phát ra nh ng lu ng ánh sáng: m t lu ng ánh sáng ñ i di n cho 1, t t ñi ñ i di n cho 0. (M t ñĩa CD ñơn gi n là m t ñĩa nh a b c màn nhôm. Ngư i ta ñ c m t l trên ñĩa ñ th hi n 1 và ch a ph n còn l i, ph ng ñ th hi n 0. Máy ch y dĩa CD s chi u m t tia la de vào t ng rãnh c a chi c ñĩa ñ c nh ng t p h p 1 và 0, r i chuy n hóa chúng l i thành nh ng âm thanh ñ p ñ v n có khi ñư c ghi ban ñ u.) Hay chúng ta có th dùng sóng radio, sóng cao cho s 1 và sóng th p cho s 0. Dùng phương ti n gì ñi n a, công ngh k thu t s giúp cho chúng ta có nh ng b n sao hoàn h o. Quay tr l i cu c nói chuy n gi a b n và ngư i b n Bangkok, gi ng c a b n ñư c chuy n thành nh ng tín hi u truy n b ng ánh sáng qua h th ng cáp quang, khi sang ñ n Bangkok, tín hi u ñư c gi i mã t nh ng 1 và 0, quay tr l i nh ng âm thanh, ti ng ngư i tác ñ ng vào cu n c m ng trong ng nghe c a ngư i b n Bangkok. Khi cu n c m ng ñư c tác ñ ng, t o ñi n trư ng, lay ñ ng t m màng ch n, tác ñ ng vào áp su t không khí bi n thành gi ng nói h n nhiên c a b n. Th t m u nhi m! Gi ng ly cà phê c a Negroponte v y. Khi nói v quá trình vi tính hóa, k ngh thu nh thi t b , vi n thông và s hóa ñã t o ra quá trình Chi c Luxus và cây Ô liu Trang 36
  4. wWw.VietLion.Com – Thư vi n eBook Online – Free for All ! 2010 dân ch hóa công ngh , ý tôi mu n nói t i vi c chúng giúp cho hàng trăm tri u ngư i trên th gi liên h v i nhau ñ trao ñ i thông in, ki n th c, ti n b c, nh gia ñình, giao d ch tài chính, âm nh c và các chương trình truy n hình b ng nh ng cung cách trư c ñây chưa t ng có. Ngày trư c, n u b n s ng New York, con c a b n s ng Australia v a sinh cháu bé. Thư ng trong trư ng h p ñó con c a b n s ph i ñi mua m t máy nh, mua phim, ch p nh cháu bé, r a nh, cho nh và phong bì thư, dán tem và g i cho b n. N u may m n b n có th ñư c xem hình c a cháu sau ñó 10 ngày. Gi ñây chuy n ñó không còn c n thi t n a. Con c a b n s ch p nh cháu bé b ng máy nh k thu t s , lưu nh vào ñĩa m m, s a nh trên máy vi tính và g i nh cho b n qua Internet - m i th khi cháu bé chưa ñ y 10 gi tu i. C u Ch t ch Hãng Truy n hình NBC Lawrence Grossman tóm t c g n gàng quá trình dân ch hóa công ngh như th này: "In n bi n chúng ta thành ñ c gi . Photocopy bi n chúng ta thành nh ng nhà xu t b n. Truy n hình bi n chúng ta thành khán gi . Và công ngh s hóa cho phép chúng ta tr thành các hãng truy n thông". Quan san c a Grossman làm n i b t m t nhân t khi n cho toàn c u hóa th i nay khác h n v i các th i ñ i trư c ñây. Nói ñơn gi n, công cu c dân ch hóa công ngh ñã cho phép "toàn c u hóa s n xu t". Ngày nay, ai cũng có th tr thành m t nhà s n xu t. Toàn c u hóa th i nay không còn cho th y vi c các nư c ñang phát tri n v n chuy n nguyên li u thô sang các nư c phát tri n, ñ nh ng nư c này tinh ch thành s n ph m, r i l i ch chúng quay l i. Ngày nay, nh có dân ch hóa công ngh , nhi u qu c gia khác nhau ñã có cơ h i t quy t công ngh m i, nguyên li u và v n, ñ phát tri n tr thành các nhà s n xu t hay nh n h p ñ ng gia công nh ng s n ph m hay d ch v v i ñ ph c t p cao - thêm m t y u t g n bó các qu c gia trên th gi i v i nhau. Tôi s bàn thêm sau v y u t này. Có th nói dân ch hóa công ngh ñã giúp cho Thái Lan, trong vòng 15 năm, t m t ñ t nư c tr ng lúa, thu nh p th p tr thành qu c gia ñ ng th hai trên th gi i v công ngh s n xu t xe v n t i, c nh tranh v i Detroit, và là nư c ñ ng th tư trên th gi i trong vi c s n xu t xe g n máy. Dân ch hóa công ngh không ch ñơn thu n áp d ng cho xe hơi và xe g n máy. Như Teera Phutrakal, m t nhà qu n lý qu h tương Bangkok có l n nói v i tôi: "T i qu c a c a chúng tôi, chúng tôi không vi c gì ph i t sáng ch chi c bánh xe, chúng tôi nh p kh u nó. M t vài trong s nh ng công ngh chúng tôi nh p r g p 10 l n so v i giá c a công ty m ph i thanh toán. Ch ng h n, h th ng liên l c h i âm t ñ ng cho khách hàng, khi khách hàng g i vào, b m s 1 ñ tìm hi u giá tr tài s n c a qu , b m 2 ñ nghe giá chào, và b m 3 ñ ra l nh bán. N u b n mu n mua hay chu c l i các c phi u, b n có th th c hi n giao d ch qua h th ng ñi n tho i. Toàn b thi t b và linh ki n chúng tôi nh p có giá r t r . Chúng tôi ch c n ch ngư i khác c i ti n chúng nư c khác. ðây là v ñ p th c ch t c a toàn c u hóa. Chúng tôi là nh ng nhà s n xu t ñ a phương, có ki n th c ñ a phương, nhưng nay chúng tôi ñư c trang b công ngh t m toàn c u". Dân ch hóa công ngh ñ ng thơi có nghĩa là ti m năng làm giàu s ñư c san s theo v trí ñ a lý. Chúng giúp cho nhi u s c dân nhi u vùng sâu vùng xa nh ng cơ h i ñ h ti p c n và áp d ng ki n th c. T i Kuala Lumpur, tôi g p m t n thương gia ngư i Hoa g c H ng Kông, ch k v i tôi có m t l n g i vào m t s ñi n tho i H ng Kông ñ g p d ch v tr giúp k thu t cho khách hàng c a hãng vi tính Dell, và g p m t nhân viên nói r t sõi ti ng Quan Tho i. Ch thương gia này nói v i nhân viên trung tâm H ng Kông hôm ñó mưa nhi u và h i r ng có mưa g n văn phòng Dell hay không. Nhân viên này nói vùng văn phòng Dell không mưa, vì văn phòng này th c ra n m Penang, Malaysia, cách H ng Kông hàng v n d m. Nhân viên ñó là ngư i Hoa g c Malaysia, làm vi c cho Dell H ng Kông trong khi s ng Penang, Malaysia. ðó là thành qu c a dân ch hóa công ngh . n ð cũng ñang nhanh chóng tr thành m t văn phòng cho toàn th gi i. (Theo t The Economist, s 18-9-1999, các t ng ñài viên n ð ñóng n ð nhưng l i ph c v cho khách hàng c a t p Chi c Luxus và cây Ô liu Trang 37
  5. wWw.VietLion.Com – Thư vi n eBook Online – Free for All ! 2010 ñoàn GE Capital. M t ngày nào ñó h có th g i khách hàng bang Texas, ch n v n vì sao khách hàng ch m tr ti n vào th tín d ng. Nhưng tôi không c m th y tho i mái khi nghe nh ng nhân viên ngư i n l i quay ra "thay tên c a h b ng tên l i phương Tây và b t chư c phương ng ti ng Anh t nh ng vùng c a khách hàng h ph c v ".) Hàng không Th y Sĩ ñã chuy n toàn b các văn phòng k toán c a h , bao g m các máy tính t ñ a bàn Th y Sĩ ñ t ñ sang n ð r hơn nhi u, ñ t n d ng nhân công lương th p trong các khâu thư ký, l p chương trình và k toán. Nh có k thu t s hóa và n i m ng vi tính, nh ng công vi c như v y có th ñư c th c hi n m i nơi, nh ng nơi có s ñông các sinh viên t t nghi p các trư ng Anh ng . ðó có l là cơ h i cho n ð , Pakistan, Philippines, Nam Phi và các c ng ñ ng nói ti ng Anh khác trên kh p các nư c ñang phát tri n. D ch v m ng qu c t c a hàng không Anh Bristish Airways ñóng Mumbai, n ð có ch c năng ph trách h sơ c a lư ng khách ñi l i thư ng xuyên. Selectronic, m t công ty ñi n toán Delhi nh n các ch d n ñư c ghi âm t các bác sĩ ñóng t i Hoa Kỳ thông qua ñư ng dây mi n phí, ghi chúng l i và g i n i dung b ng văn b n ñ n m t t ch c chăm sóc s c kh e c a Hoa Kỳ. T T p Chí Kinh t Vi n ðông s ngày 2-9-1999 cho bi t công ty American Online (AOL) hi n có 600 nhân viên ph c v khách hàng ngư i Philippines ñóng t i Manila ñ m i ngày tr l i t 10.000- 12.000 cú ñi n tho i c a khách hàng nh ch d n và thanh toán. Khách thư ng g i t Hoa Kỳ, chi m kho ng 80 ph n trăm s ngư i dùng email c a AOL. Chi nhánh c a AOL t i Philippines trong năm 1999 tr cho các nhân viên ñ a phương có trình ñ ñ i h c kho ng 5,5 ñô-la m i ngày, t t p chí vi t ti p, v chi là 35% cao hơn m c lương t i thi u ñ t nư c này, nhưng ch b ng lương c a m t công nhân thi u tay ngh M làm vi c trong m t gi . M c lương như v y là th p, nhưng ñó là kh i ñi m ñ ti n t i m t th h ngư i Philippines vươn t i m t "Th gi i ñi nhanh", và b n có th ñánh cu c r ng nh ng nhân viên có năng khi u trong s ñó m t ngày nào ñó, s ra ñi và m m t công ty vi tính, g i là POL ch ng h n, ñ c nh tranh v i AOL. S lan tràn nhanh chóng công ngh ph c v khách hàng và liên l c qua vi tính có th là n n t ng cho s tăng t c s p t i châu Á. Nhưng ñ tham gia, nh ng nư c như Thái Lan, m t nư c ñã l t cào trò chơi toàn c u b ng cách m i chào các dây chuy n s n xu t giá thành th p, s ph i nâng c p giáo d c và d y ngh trong dân chúng ñ h có th c nh tranh và chi m lĩnh các d ch v và vi c làm liên quan ñ n vi n thông và vi tính. M t l n tôi ng i tr m ngâm v i Geoff Baehr, ph trách thi t k m ng vi tính c a công ty Sun Microsystem, bàn v v n ñ : kh năng quá trình dân ch hóa công ngh và phương ti n s n xu t như hi n nay r i s ñi ñ n ñâu? Càng nghĩ chúng tôi càng th y ñiên r . "Gi ñây chúng ta có th dùng m ng ñi n toán ñ cung c p các d ch v mà trư c ñây chưa t ng ñư c trao ñ i, thông qua Internet, v y t i sao chúng ta không outsource chính ph c a chúng ta luôn nh ?' Baehr ñ t câu h i. Hãy nghĩ mà xem - hãy giao vi c ñi u hành lính bi t kích và v sĩ cho ngư i Nga. B n có th ñ cho ngư i n ð làm k toán gi s sách cho b n và ngư i Th y Sĩ hãy làm công vi c ph c v khách hàng. B n hãy giao nhà băng trung ương cho ngư i ð c. Ngư i Ý ch u trách nhi m thi t k m u giày dép c a b n. Ngư i Anh qu n lý các trư ng trung h c. Ngư i Nh t có th ph trách ti u h c và lái tàu h a cho b n... DÂN CH HÓA TÀI CHÍNH Dân ch hóa công ngh ch c ch n tăng cư ng cho s thay ñ i quan tr ng th hai ñang ñi u hành toàn c u hóa, ñó là s thay ñ i trong cung cách chúng ta ñ u tư. Tôi xin g i ñó là "Dân ch hóa tài chính". Nhi u năm trong th i H u Chi n tranh L nh các kho n cho vay l n n i ñ a cũng như qu c t ñư c các ngân hàng thương m i và ñ u tư và các công ty b o hi m l n ñ m nhi m. Nh ng ñ nh ch sang tr ng ñó bao gi cũng mu n giao ti n cho các công ty có ho t ñ ng n ñ nh và tài chính Chi c Luxus và cây Ô liu Trang 38
  6. wWw.VietLion.Com – Thư vi n eBook Online – Free for All ! 2010 lành m nh và ñư c x p h ng "ñáng ñ u tư". ði u ñó khi n cho vi c cho vay r t m t dân ch . Ngân hàng làm ăn theo l i c ñi n thư ng duy trì khái ni m h n h p v vi c ai là ngư i ñáng cho mư n ti n. Và n u b n là ngư i m i vào cu c, mu n vay ti n thì ñi u ñó có nghĩa b n ph i có m t "tay trong" trong các ngân hàng hay m t công ty b o hi m nào ñó. Nh ng ñ nh ch tài chính thư ng là do các giám ñ c qu n tr và nh ng ban qu n tr có b n ch t trì tr n m gi . Nh ng ngư i ñó không thích r i ro và không quy t ñoán khi ng phó v i các thay ñ i trên th trư ng. Dân ch hóa tài chính th c ra b t ñ u t cu i th p niên 1960 v i s ra ñ i c a th trư ng "thương phi u." ðó là nh ng trái phi u mà các t p ñoàn công ty phát hành ra công chúng ñ thu hút v n. S ra ñ i c a th trư ng trái phi u làm n y sinh m t s y u t ña nguyên trong th gi i tài chính và xóa b s ñ c quy n c a các nhà băng. Ti p ñó, vào th p niên 1970, xu t hi n khái ni m "th ch p" ñ cho phép dân chúng vay ti n mua nhà tr d n. Các ngân hàng ñ u tư khi ñó b t ñ u ñ n ti p xúc v i các nhà băng và các công ty tài chính chuyên trách vi c cho vay ñ ph c v khách hàng mua ñ a c. H mua l i toàn b các kho n cho vay, chia chúng thành các trái phi u giá 1.000 ñô-la m i phi u và m i nh ng ngư i dân thư ng như b n và tôi và bà cô c a b n ñóng ti n ñ mua. Chúng ta có cơ h i ñ hư ng chút ít lãi su t t lo i trái phi u khá là an toàn này, khi mà lãi su t và v n ban ñ u cho b n s ñư c các khách hàng vay ti n mua nhà trang tr i hàng tháng. Ch ng khoán hóa trên th c t ñã giúp cho r t nhi u công ty và cá nhân ti p c n ñư c m c tài chính cho phép h ñ u tư hay làm ăn. Tuy nhiên th p niên 1980 m i là lúc dân ch hóa tài chính bùng n . Ngư i ñ p ñ rào c n cu i cùng chính là ông vua trái phi u Michael Milken, m t con ngư i thông minh, lanh l i và cũng hư h ng n ng n . Milken, t t nghi p Trư ng Thương m i và Tài chính Wharton, ð i h c Pennsylvania, lúc ñ u làm vi c cho hãng môi gi i ch ng khoán Drexel Philadelphia năm 1970. Th i gian ñó không th y các ngân hàng hay ñ nh ch tài chính nào ñ m x a t i vi c mua các "trái phi u r m t", do các công ty h t th i làm ăn ho c các thương v thi u kinh nghi m b ng bư c vào ñ i phát hành. Milken cho r ng các ngân hàng l n như v y th t là ngu. Anh ta th c hi n m t s tính toán riêng: tham kh o m t s nghiên c u không m y n i ti ng v ch ñ trái phi u r m t và k t lu n như sau: Nh ng công ty không ñư c x p h ng "ñáng ñ u tư", n u vay ñư c ti n thì thư ng ph i ch u m c lãi t 3-10 ph n trăm cao hơn m c thông l . Nhưng trên th c t , n u so sánh v i các công ty làm ăn n ñ nh (ñư c x p h ng - blue chip) mà trái phi u ít sinh l i thì t l phá s n c a các công ty t m t m này ch cao hơn chút ít. Chính vì th , cái g i là trái phi u r m t t o m t kh năng ki m ti n cao trong khi m c r i ro cũng không m y cao hơn. Và n u b n d n nhi u lo i trái phi u t m t m này vào cùng m t qu ñ y tư, thì dù m t vài trong s chúng có ñ b , không thanh toán ñư c, thì ph n còn l i v n s sinh lãi cho b n m c 3-4 ph n trăm cao hơn lãi su t c a trái phi u các công ty ñư c x p h ng, và h u như m c r i ro không tăng. T p chí Business Week s tháng 3 năm 1995 cho bi t: Milken ñư c trang b b ng v n hi u bi t nói trên, "th c hi n m t s m nh khó khăn, ñó là thuy t ph c cho ñư c th gi i toàn nh ng k hoài nghi r ng anh ta tìm ra ñư c m t phương pháp ñ u tư m i ngon ăn". Do vi c các nhà băng và các công ty ñ u tư truy n th ng có thái ñ hoài nghi và ti p t c l ng tránh thương v m i này, Milken nhanh chóng chuy n t vi c kinh doanh duy nh t trái phi u các công ty b t t h ng, sang cu c bao mua trái phi u c a hàng lo t các công ty thu c lo i "có v t" - công ty có ñ r i ro cao, công ty b khánh t n, công ty m i nh p cu c, nh ng doanh nhân và các hãng m i thành l p hi n chưa vay ñư c ti n t các ngân hàng l n, và th m chí các công ty tài chính "cư p bi n" mu n sáp nh p công ty khác nhưng l i không có ti m l c tài chính. Khi mua xong, Milken bán nh ng trái phi u c a các công ty ñó cho các qu ñ u tư, qu hưu b ng và cá nhân các nhà ñ u tư. Nh ng ngư i này nh n ra r ng Milken ñã có quy t ñ nh ñúng ñ n khi làm như v y - m c thu nh p cao hơn trong khi r i ro không m y cao hơn. ði u ñó giúp cho b n, cùng tôi và cùng ngư i cô Chi c Luxus và cây Ô liu Trang 39
  7. wWw.VietLion.Com – Thư vi n eBook Online – Free for All ! 2010 c a b n mua trái phi u, ñ u tư, và tài tr ñư c các thương v m i m , nhi u bên cùng có l i. R t nhi u nh ng thương v ki u ñó ñã t o nên nh ng ch n ñ ng ñ i v i các công ty và công nhân c a h . Tuy nhiên, không bao lâu sau ñó, linh c m c a Milken ñư c nhân ñ i trà. M t làn sóng trái phi u r m t xu t hi n, tr thành ngành công nghi p bán trái phi u có m c lãi cao, ñ ng viên ñư c ti n nhàn r i trong dân chúng. M t chu trình dân ch hóa tài chính qu c t tương t cũng xu t hi n trong giai ño n này. Qua nhi u th p niên các nhà băng l n chuy n nh ng kho n ti n kh ng l cho các chính ph và t p ñoàn ngo i qu c vay mà ch ghi giá tr các kho n vay trên s sách m c g c. Có nghĩa là n u nhà băng c a b n cho m t nư c hay m t công ty vay 10 tri u ñô la, thì trên s sách ch ghi l i kho n ti n vay ph i tr là 10 tri u ñô la, ch không có gì xác nh n là ñ t nư c ñó hay công ty ñó có tài s n gì giá tr 10 tri u ñô-la ñ cho b n xi t n , n u h không thanh toán ñ y ñ . Trong trư ng h p nhà băng cho vay tr c ti p và ch ghi l i kho n n , thì m t ñ t nư c-con n như Mexico ch ng h n g p khó khăn tài chính, như th i năm 1982, do h vay ti n nư c ngoài ñ tăng tiêu dùng trong nư c cho dân chúng thì nhà băng s ch u nhi u b t tr c. T ng th ng Mexico có th ñã bay sang New York, quy t hơn 20 ngân hàng l n ñã cho ñ t nư c c a ông vay ti n và tuyên b như sau: "Thưa các quý v , chúng tôi ñã b khánh t n. Và quý v có bi t câu ng n ng này không: n u m t ngư i vay c a b n 1.000 ñô-la thì ñó là v n ñ c a anh ta. Nhưng n u m t ngư i vay b n 10 tri u ñô-la, thì ñó là v n n n c a b n. Vâng, chúng tôi chính là v n n n c a quý v . Chúng tôi không th thanh toán cho quý v . V y xin quý v làm ơn ñàm phán l i, thay ñ i h n ñ nh thanh toán và ti p t c c p thêm tín d ng cho chúng tôi". Và ch các ngân hàng không còn cách gì hơn là g t ñ u ch p nh n, bàn l i m t vài phương th c gia h n tín d ng (thông thư ng v i m c lãi su t cao hơn). Li u các ch nhà băng có l a ch n nào khác không? Mexico chính là chuy n c a h , và các ch nhà băng không ñ i nào quay l i gi i thích cho các c ñông c a h là tài s n th ch p cho kho n vay 10 tri u ñô-la c a Mexico là s không. T t nh t là h h n c ti p t c cáng ñáng gánh n ng Mexico. Và 20 ngân hàng cùng ra tay chung s c ñ qu n tr kho n vay này và ti p t c ng i l i v i nhau ñ bàn phương cách gi i quy t. John Page, th i ñó là m t nhà kinh t làm vi c trong Phòng M la tinh c a Ngân hàng Th gi i, ñã gi i thích cho tôi chính xác v quy trình gi i quy t v n ñ Mexico. Là ngư i nói ñư c ti ng Tây Ban Nha, Page ñã vào Mexico năm 1982 và g p Jose Angel Gurria, C c trư ng ph trách tín d ng công c a B Tài Chính nư c này. Gurria là m t con ngư i huy n tho i trong vi c thuy t ph c các ngân hàng - t nh ng ngân hàng l n New York cho t i các ngân hàng nh bang Texas, mi n Tây nư c M - v vi c gia h n tín d ng cho Mexico. "M t hôm, tôi ng i trong văn phòng c a Gurria, nói chuy n v i ông ta b ng ti ng Tây Ban Nha, thì ñi n tho i reo", Page nh l i. "ðó là Ch t ch m t ngân hàng Texas, ngư i b Gurria thuy t ph c tr giúp tài chính cho Mexico. Ông ta hơi hoang mang khi nghe tin kinh t Mexico có tr c tr c. ðang nói chuy n v i tôi b ng ti ng Tây Ban Nha như th , mà Gurria chuy n ngay sang nói ti ng Anh th t là sõi. Gurria nói: "Ê, Joe, may mà anh g i ñi n... Không, không, d ng lo. M i th dư i này ngon lành. Ti n c a ông r t an toàn. Gia ñình ñ này th nào?... Hay l m. Con gái làm ăn ra sao r i? Con bé v n ñi h c à?... R t hay là ñã nói chuy n ñư c v i b n. C g i tôi lúc nào cũng ñư c. Gi liên l c nhé!" Sau ñó, r t t nhiên, Gurria quay l i nói chuy n v i tôi b ng ti ng Tây Ban Nha. Như v y, trong 30 giây ñ ng h , ông ta ñã gi i quy t c m t v n ñ v i m t nhà ñ u tư quan tr ng". Nhưng có ñi u n c cư i ñã x y ra trên con ñư ng toàn c u hóa. Th trư ng các kho n n qu c t ñư c "ch ng khoán hóa", t a như trư ng h p các công ty và m i lái c a Milken. Khi châu M La tinh lâm vào m t cu c kh ng ho ng n n n n a h i cu i th p niên 1980, B trư ng Tài chính M lúc ñó là Nicholas Brady ñã ng d ng công th c Milken. Năm 1989, nh ng kho n n c a M La tinh ñư c chuy n ñ i thành các trái phi u ñư c chính ph M ñ m b o. Nh ng trái phi u ñó sau ñó Chi c Luxus và cây Ô liu Trang 40
  8. wWw.VietLion.Com – Thư vi n eBook Online – Free for All ! 2010 ñư c các nhà băng gi l i làm tài s n, hay bán ra cho công chúng, cho các qu h tương và các qu hưu b ng v i m c lãi su t sao hơn thông l . Như v y, b ng nhiên, tôi, b n và bà cô ñư c mua m t ph n n c a Mexico, Brazil hay c a Argentina - ho c tr c ti p ho c gián ti p thông qua các qu hưu b ng. Nh ng trái phi u như v y ñư c mua bán hàng ngày, v i giá tr lên hay xu ng, tùy thu c vào m c lên xu ng trong kinh t m i nư c. Ti n không còn ñóng băng trên s sách như trư c. Joel Korn, ngư i ñ ng ñ u chi nhánh Bank of America t i Brazil nh n xét: "Nh ng gì Brady làm th c s là m t cu c cách m ng. Th i trư c ông ta, B Tài chính Hoa Kỳ ch có gây s c ép, bu c các ngân hàng và Qu Ti n t Qu c t (IMF) ñ ti n t i t p vào các nư c M La tinh. ði u này Brady ñã làm là ñưa ra m t gi i pháp d a vào th trư ng. Các ngân hàng ñư c chính ph M b o ñ m ñ ti p t c gia h n tín d ng cho các nư c M La tinh, v i ñi u ki n nh ng nư c này ph i c i t kinh t . Sau khi gia h n tín d ng, thay vì ôm tr n các kho n n trong s sách c a h , các nhà băng phân ph i chúng l i thành các kho n trái phi u ñư c chính ph b o ñ m và bán ra cho dân chúng. Như v y sân ñã ñư c m r ng cho hàng ngàn tay chơi non tr m i m . ð i v i con n , thay vì ph i ñ i phó v i m t y ban c a nhóm 20 ngân hàng l n n , h ph i ch u trách nhi m trư c hàng ngàn các nhà ñ u tư tư nhân và các qu ñ u tư. ði u này ñã m r ng ñư c th trư ng, khi n cho nó uy n chuy n hơn và ñ ng th i tăng thêm vô kh i s c ép lên các qu c gia mang công n . Dân chúng mua và bán trái phi u hàng ngày, tùy thu c vào m c giá tr c a chúng lên xu ng. Và cũng hàng ngày, ngư i ta x p h ng các lo i ch ng khoán ñó. Và nh ng ngư i mua, bán và x p h ng ch ng khoán là nh ng ngư i nư c ngoài, n m ngoài vòng nh hư ng c a Brazil, Mexico và Argentina". Nh ng ngư i s h u trái phi u không như nh ng nhà băng. H không vi c gì ph i ti p t c chu c p cho con n ñ ñ m b o các kho n vay trư c ñó. Ngư c l i, n u kinh t c a ñ t nư c-con n trì tr , trái phi u s m t giá, ch trái phi u s bán trái phi u ra, nói l i vĩnh bi t, và mang ti n ñ u tư và trái phi u c a nh ng ñ t nư c làm ăn t t hơn. Cho nên khi Mexico lâm vào kh ng ho ng do l m tiêu năm 1995, r t nhi u các ch trái phi u c a Mexico ñã bán tháo các trái phi u c a h , khi n trái phi u này s t giá, và Gurria lúc ñó không còn có th kêu c u t i 20 ngân hàng ñ o n n a. Kho n n c a Mexico ñã ñư c dân ch hóa và tay nhi u ngư i. V y Mexico ñã ph i kêu c u B Tài Chính M . Và Chú Sam ñã ñ t ñi u ki n kh c nghi t v i Mexico, k t qu là nư c này ph i dành kho n d tr d u l a c a h làm v t th ch p. ði u ki n lúc ñó cho vi c Hoa Kỳ ng c u ñó là kinh t Mexico ph i ñư c c i t và phát tri n như kinh t bang New Mexico c a Hoa Kỳ. Ngay sau ñó, hàng lo t các n n kinh t ñang tr i d y b t ñ u bán trái phi u theo công th c Brady, thư ng tính b ng ti n ñô-la M . Ngày nay có 16 qu c gia phát hành trái phi u ki u Brady v i t ng giá tr là 150 t ñô-la. Chuy n chính ph phát hành công trái cho ngư i nư c ngoài thì không có gì m i. Chuy n này di n ra ñã nhi u năm. Nhưng ñi u ñáng nói ñây là vi c các món công trái nay ñư c phân ph i r ng rãi vào tay các cá nhân, qu ñ u tư và qu hưu b ng. H i ñ u th k 20, ch có các gia ñình giàu có m i tham gia vào th trư ng công trái. Gi ñây, qu hưu b ng c a qu n Cam [California], hay ngư i gác trư ng th m chí b n và tôi và bà cô c a b n cũng có th tham gia mua bán công trái. ðó là hi n tư ng dân ch hóa trong vi c cho vay tín d ng, và t i Hoa Kỳ, nó trùng h p v i quá trình dân ch hóa trong quy ch ñ u tư. ði u này có xu t x t cu c c i cách qu hưu b ng và s ra ñ i c a các tài kho n hưu b ng cá nhân 401(k). Hoa Kỳ ñang chuy n mình t m t ñ t nư c trong ñó các công ty ñ m b o hưu b ng cho nhân viên thông qua m t h th ng "các l i t c c ñ nh", sang m t ch ñ trong ñó, các công ty ch ñ m b o "s ñóng góp" cho hưu b ng c a nhân viên. Trong trư ng h p ñó, nhân viên có quy n hoán chuy n, mua bán các kho n ñ u tư cho hưu b ng, tái ñ u tư theo ý mu n ñ có th sinh lãi nhi u hơn. Cong ngư i ta th i nay s ng lâu hơn, h lo l ng r ng khi v hưu thì an sinh xã h i cho h còn ñư c bao nhiêu, h s quay sang s d ng ñ ng ti n trong các qu hưu b ng và ñ u tư m t cách năng ñ ng hơn. Cha m c a quý v có l ch hi u qu hưu Chi c Luxus và cây Ô liu Trang 41
  9. wWw.VietLion.Com – Thư vi n eBook Online – Free for All ! 2010 b ng c a h s ñư c ñ u tư vào ñâu. Trong khi th i nay, công nhân ñư c m i chào m t lo t các hình th c ñ u tư, gi i thích ñ y ñ m c lãi su t và r i ro, và ngư i lao ñ ng hoán chuy n ñ ng ti n c a h ch ng khác vi c ñ t ti n trong các vòng quay rulô trong sòng b c, tăng ñ u tư vào các lo i qu làm ăn kh m khá và khi n cho các lo i qu làm ăn t i hơn ñi ñ n ch khánh ki t. Hãng môi gi i ch ng khoán trên Internet mang tên E*Trade ñã tung ra m t qu ng cáo có th minh h a cho quan ñi m này. Qu ng cáo b t ñ u b ng hình nh m t anh chàng ng i trong chi c xe hơi mui tr n, chi c g y ñánh golf l ra băng gh sau. Anh ta d ng xe bên v ñư ng theo l nh c a c nhsát. Th y c m bư c l i và b t ñ u cu c ñ i tho i sau ñây: C m: "Chào ông". Chàng trai: "Tôi hi u r i, hi u r i. Trình b ng lái và ñăng ký xe ph i không ". C m: "Ôi, Kirk Brewer. Tôi nh ng mong ñư c nói chuy n v i anh". Chàng trai: "Nói chuy n v i tôi?" C m: "Vâng, anh là qu n tr viên c a qu Large Cap". Chàng trai (vênh váo): " vâng". C m: "Tôi th y anh l t vào danh sách 10 qu h tương hàng ñ u". Chàng trai: "Vâng". C m: "Nhưng không ph i là danh sách 5 hãng hàng ñ u". C nh sát quay l i và nhìn và các cây g y ñánh golf băng gh sau c a xe. Chàng trai có ñi u b lo l ng: "D ... v ..ng". C m: "Hãy c t ngay nh ng cây g y ñánh golf và quay l i ñi làm vi c ñi". R i sau ñó có m t gi ng nói c t lên: "Hãy khi n cho các qu n tr viên tài chính c a b n làm vi c hăng say hơn. ðây là th i ñi m các b n tham gia Trung tâm Qu H tương E*Trade". Sau ñó quay l i hình nh viên c nh sát, lúc này ñang b c chi c túi ñ ng ñ chơi golf t trong xe và bư c ñi. Thông ñi p ñây th t rõ ràng: ngay c viên c nh sát cũng th u hi u ti n hưu b ng c a anh ta ho t ñ ng như th nào và có toàn quy n quy t ñ nh v vi c s d ng nó. Quá trình dân ch hóa ñ u tư cũng ñư c tăng cư ng trên ph m vi qu c t sau s r n v h i ñ u th p niên 1970 c a h th ng ki m soát ch t ch h i ñoái và d ch chuy n các ngân kho n qu c t . H th ng này còn ñư c g i là Bretton Wood, ñư c thi t l p sau Chi n tranh Th gi i th hai. Nh ng ñi u sau ñây có th ñã b lãng quên, nhưng t sau Th chi n th hai cho t i nh ng năm 70, gi i ñ u tư ngư i Nh t, châu Âu hay Mexico r t khó mua c phi u hay trái phi u Hoa Kỳ. Và ngư c l i dân M cũng không d gì mua ch ng khoán t i nh ng nư c này vào th i ñó. Nhưng ngay sau khi h th ng ngo i h i c ñ nh và ki m soát dòng v n b r n v , các nư c phát tri n d n d n cho phép dân ch hóa các th trư ng v n c a h , m c a cho các nhà tài chính nư c ngoài, d n d n các nư c ñang phát tri n cũng nh y vào cu c. Nhi u s n ph m m i nhanh chóng xu t hi n trong các th trư ng ñ u tư: công trái Mexico, Libăng, Th Nhĩ Kỳ, Nga, ð c và Pháp. B n tùy thích, mu n ch n lo i nào cũng ñư c. Càng có nhi u cá nhân lưu hành v n c a h trong các th trư ng toàn c u, thì càng có nhi u các nhà qu n tr v n năng ñ ng, ñòi h i m c l i nhu n càng cao. Các qu ñ u tư c nh tranh m nh m hơn ñ thu hút khách. Nh có quá trình dân ch hóa tài chính như v y, chúng ta ñã chuy n t m t th gi i trong ñó m t s ít nhà băng n m gi nh ng kho n n c a các qu c gia, sang m t th gi i ngày nay trong ñó nhi u ngân hàng, cá nhân, qu hưu b ng và qu ñ u tư n m gi ph n nhi u kho n n c a các qu c gia. ði u quan tr ng ñây là ti n bán các trái phi u r m t cũng thư ng ñư c dùng ñ làm n y sinh các v mua bán sáp nh p công ty t i Hoa Kỳ. M t l n n a, nh ng k th p c bé h ng v n dĩ không ñ kh năng tham gia vào các thương v béo b như v y, nay có d p vào ñ mua bán thông qua các qu ñ u tư và hưu b ng. Quá trình sáp nh p các công ty t o s c ép ñ i v i giám ñ c các công ty, bu c h ph i làm vi c nhi u hơn. Quá trình ñó cũng làm n y sinh trong nh ng năm 80 công cu c Chi c Luxus và cây Ô liu Trang 42
  10. wWw.VietLion.Com – Thư vi n eBook Online – Free for All ! 2010 "gi m biên ch " khi n cho kinh t M ñ c ng k nh và tr nên năng ñ ng hơn trư c. Nó chu n b cho nư c M tham gia vào k nguyên toàn c u hóa nhanh hơn và s m hơn so v i các qu c gia khác trên th gi i. Nhi u công ty nh ñó ñã ăn ra làm nên, nhưng cũng có nhi u công ty khác ch t ngo o cũng chính vì quá trình "gi m biên ch " này. M t trong nh ng lý do chính khi n Nh t B n v n còn nh ng công ty ho t ñ ng trì tr chính là do h th ng tài chính c a nư c này trong nhi u năm ñã chưa ñư c dân ch hóa. Các ngân hàng l n c a Nh t th ng lĩnh n n tài chính, khi n cho các thương v non tr không ngóc c lên ñư c, không vay ñư c ti n và không tham gia ñư c vào cơ ch sáp nh p công ty. V l i nhà băng ch chu c p cho các công ty l n, có quan h lâu dài v i h , mà không c n ñ m x a ñ n chuy n c nh tranh hay kh năng r i ro m i có th n y sinh t nh ng quan h như v y. B n s c văn hóa c a ngư i Nh t cũng ít cho phép nh ng v mua bán sáp nh p thương v , thêm n a các ban qu n tr ngân hàng có quan h h t s c g n gũi v i b s u lãnh ñ o c a các t p ñoàn l n. Thêm n a, nhân công ngư i Nh t không có quy n quy t ñ nh ñ i v i quy n l i hưu b ng c a h . H không ñư c phép chuy n ti n hưu b ng c a h sang các th trư ng khác; k t qu là công ty, qu ñ u tư hay qu hưu b ng Nh t không ph i ch u s c ép ñ làm vi c năng ñ ng hơn. ðó là lý do khi n kinh t c a Nh t mang phong thái vương gi nhưng l i không hi u qu . ði u ñó gi i thích lý do ñ ng v n b phân b không h p lý, t o ra m t lo i bong bóng kinh t h i cu i th p niên 80 cũng như hàng ngàn hãng xư ng làm ăn không hi u qu ti p t c ñư c phép t n t i theo l i t m g i. Nhưng tình hình ñó b t ñ u thay ñ i t năm 2000, khi Nh t B n m r ng cánh c a tài chính n i ñ a và các công ty c a Hoa Kỳ b t ñ u d n v n vào ñ u tư, ví d hãng GE Capital. S c nh tranh t nư c ngoài ñã bu c các ngân hàng Nh t B n ph i nghiêm túc hơn trong vi c cho vay v n, và bu c các công ty và nhà s n xu t c a ñ t nư c này ph i làm ăn năng ñ ng hơn. ði u ñó khi n vi c s d ng v n tr nên hi u qu hơn t i Nh t B n, và v n ñư c chu c p h p lý hơn t i ñư c tay các công ty non tr m i vào cu c. Ti n không còn là th ch dành riêng cho m ng lư i các "tay chơi quen bi t". T p ñoàn tài chính GE Capital, ch nhân c a hãng tài chính Lake, ñã cho m các kiosk cho vay t ñ ng kh p nơi trên ñ t Nh t B n t cu i nh ng năm 90. B n ch c n d ng xe, chìa b ng lái ho c m t lo i ch ng minh thư ñ có th ñư c ki m tra m c kh tín, ký m t h p ñ ng và trong vòng m t ti ng ñ ng h , b n có th ñư c vay ti n. Dân ch hóa tài chính là như th ñ y. DÂN CH HÓA THÔNG TIN John Burns là Trư ng phân xã t The New York Times t i New Delhi cu i nh ng n8am 90. Tôi tình c ñ n thăm anh vào mùa hè năm 1998, lúc ñó là trong th i gian World Cup, và Burns lúc nào cũng dán m t vào màn hình TV xem ñá bóng. M t bu i sáng Burns k cho tôi câu chuy n này: "Chúng tôi cho l p 4 ăng ten ch o trên nóc nhà, chi phí t Times ph i ch u lên ñ n hàng ngàn ñô-la m i năm. C như là chúng tôi có tr m vi n thông chuyên d ng v y. Th nhưng tôi th t chán vì ngay c khi có t i b n "ch o" mà không th b t ñư c kênh truy n hình n ð ñang tư ng thu t World Cup. Hình như có ñi u gì ñó liên quan t i th i ti t làm nhi u sóng hay là v trí ăng ten; ngư i k thu t viên làm chuy n ñó th nh tho ng m i vác xác ñ n. Tôi ñem chuy n này phàn nàn trong m t b a ăn sáng và Abdul Toheed, ñ u b p 71 tu i, con ngư i th i tr ñã làm th ñánh giày trong quân ñ i Anh t i n ð , nói v i tôi: "Không hi u anh phàn nàn v chuy n gì. Tôi dò ñư c t t c các kênh trên TV c a tôi. Anh phí không bi t bao nhiêu ti n vào m y cái ăng ten v tinh c a các anh. ð n ch tôi ñi!" Ông ta và bà v s ng n p nhà nh phía sau ngôi nhà c a tôi. Th là tôi sang, và th y v ông ñang nghe ñài BBC. Tôi h i ông ta: "Bà ñang làm gì v y? Bà y có nói ñư c ti ng Anh ñâu". Ông ñáp: "Bà ñang h c". R i ông ta ñưa cho tôi cái ñi u khi n t xa. Tôi s ng s t khi dò t kênh th nh t t i kên 27. Ông ta có chương trình ñ n t Trung Qu c, Pakistan, Australia, Ý, Pháp - Chi c Luxus và cây Ô liu Trang 43
  11. wWw.VietLion.Com – Thư vi n eBook Online – Free for All ! 2010 toàn b như v y mà ông ch ph i tr 150 rupee m t tháng (3.75 ñô-la). Trong khi ñó, v i 4 ăng ten ch o, tôi ch ñư c có 14 kênh. ð u b p c a tôi ñã nh m t ngư i b n, buôn bán m t h th ng phát l u truy n hình cáp quang, m c m t ñư ng dây vào ñ ng sau nhà, m t hành ñ ng phi pháp. Nhưng nó giúp ông ti p xúc v i hình nh c a c th gi i và v ông ñư c h c ti ng Anh, trong khi tôi v n ti p t c ph i v t l n dò tìm kênh truy n hình n ð ". Câu chuy n c a Burns minh h a s thay ñ i th ba khi n n y sinh toàn c u hóa - s thay ñ i trong cung cách ta quan sát th gi i. Tôi g i ñó là quá trình "dân ch hóa thông tin". Nh có các ñĩa v tinh, Internet và truy n hình, chúng ta ngày nay có th nhìn và l ng nghe, xuyên qua h u như t t c các t m màn ch n. S ñ t phá này b t ñ u b ng s toàn c u hóa truy n hình. Trong su t th i Chi n tranh L nh, truy n hình và phát thanh là lĩnh v c b h n ch , vì công ngh và ph m vi c a hai ngành này còn b gi i h n. Các chính ph ho c t ñ ng ra ñi u khi n truy n thông ho c có chính sách chi ph i ch t ch ngành này. Tình hình này ñã ch m d t t i Hoa Kỳ khi ñây xu t hi n truy n hình cáp, có kh năng truy n ñ ng th i nhi u kênh khác nhau. Sau ñó, trong nh ng năm 80 nhi u lo i truy n hình ña h , nhi u kênh b t ñ u xu t hi n lan tràn nhi u nơi trên th gi i, nh có vi c ngày càng nhi u tr m v tinh vi n thông ñư c phóng vào không gian, và giá thành thuê kênh ti p v n ngày càng gi m xu ng. Nhưng cũng có nh ng ñi u oái oăm: Chi n tranh L nh khi n cho c Hoa Kỳ và Liên Xô ch y ñua ñ s n xu t lo i v tinh ngày càng nh hơn, m nh hơn và r hơn, phóng chúng vào không gian ñ do thám l n nhau. Nhưng chính nh ng công ngh ñó ñã m ñư ng cho vi c ti p v n truy n hình ñư c nhi u hơn và r hơn, và chính ñi u ñó khi n cho các b c tư ng s p ñ nhanh hơn. H i ñ u, ch có nh ng tr m truy n hình cáp l n m i có ñ kh năng d ng lo i ăng ten chuyên d ng ñ nh n tín hi u t v tinh. Nay do có quá trình dân ch hóa công ngh , ñ c bi t kh năng thu nh thi t b , mà hàng tri u ngư i trên hành tinh có th ti p nh n các tín hi u thông qua lo i ăng ten nh như cái ch o, l p trên ban công nhà h . ð t nhiên bao nhiêu h n ch v truy n thông xưa nay bi n m t; n y sinh m t l p khán thính gi ñông ñ o m i cho ngành truy n thông. M t khi công ngh s hóa ñư c tri n khai ñ i trà, thì thay vì 5 kênh hay 10 kênh, các hãng truy n thông có thê phân ph i t i 500 kênh. Thêm vào ñó, thông tin ñư c dân ch hóa do công ngh "nén thông tin" phát tri n, ch ng h n vi c xu t hi n các lo i ñĩa video k thu t s : ðĩa DVD là lo i CD, ñư ng kính 5 inch, có s c ch a c m t phim truy n, có âm thanh "vòm", có ph ñ b ng nhi u ngôn ng và b n có th dùng ñ xem trong máy tính xách tay hay máy DVD thu nh . Tôi nh l i l n sang vùng V nh vào cu i th p niên 1970, ñư c th y các viên ch c h i quan s c s o trong hành lý c a du khách ñ ki m soát và tìm nh ng băng video văn hóa ph m gây h i, gây h n v chính tr ch ng l i ñ t nư c h . Tôi thách h tìm cho ra ñĩa DVD trong hành lý c a tôi bây gi . ðã có s lan tràn máy chi u DVD t i Trung Qu c h i cu i nh ng năm 90 - song song v i vi c xu t hi n băng ñĩa in n và phát hành l u các b phim Hollywood cho hàng tri u h dân Trung Qu c, mà không ñ i ñ n khi Hollywood cho trình chi u chính th c ñ mua vé. Các lo i máy nh, máy quay phim và máy ñèn chi u k thu t s , lo i không c n dùng phim nh a, khi n ai cũng có th tr thành nhà làm phim. Và không nh ng làm ñư c phim, b n còn có th truy n bá phim c a b n ñi kh p th gi i thông qua Internet, v i chi phí th p. Quan tr ng tương ñương v i công ngh truy n hình cáp và vi n thông qua v tinh chính là Internet. Internet là tr c t trong quá trình dân ch hóa thông tin: không có ai s h u Internet; Internet ñư c phi t p trung hóa hoàn toàn; không ai có th xóa b Internet; và Internet có th ñ n v i t ng nhà và t ng con ngư i trên hành tinh. Nh ng ti n b c a Internet chính là s n ph m c a s ph i h p gi a các cá nhân - nhi u ngư i trong s h có khi ch bao gi g p nhau, nhưng h h p tác trong công vi c trên m ng, ñóng góp sáng ki n v i nhau, nhi u khi mi n phí. Internet quan tr ng không khác gì Chi c Luxus và cây Ô liu Trang 44
  12. wWw.VietLion.Com – Thư vi n eBook Online – Free for All ! 2010 cu c s ng c a chính chúng ta ngày nay, d u cho không m y ai hi u ñư c ng n ngành c a Internet. ðó là m t câu chuy n ly kỳ. Internet ñư c phát minh khi Hoa Kỳ ph n ng l i s ki n ngày 4-10- 1957, khi Liên Xô phóng v tinh Sputnik c a h vào qu ñ o. Có tr ng lư ng 184 pounds và kích thư c b ng m t qu bóng r , v tinh Sputnik ñư c chuyên ch b ng m t tên l a c a Liên Xô. S ki n này kh i ñ u không nh ng ch k nguyên không gian mà còn k nguyên không gian o. Trong bu i h p báo ngày 9-10-1957, T ng th ng Hoa Kỳ Dwight D Eisenhower ñư c Merriman Smith, m t nhà báo ñã tr thành huy n tho i, ch t v n: "Nư c Nga ñã phóng m t v tinh vi n thông. H cũng thông báo ñã b n th m t tên l a ñ n ñ o vư t ñ i châu. ðó là nh ng th mà ñ t nư c ta chưa có. Tôi xin h i ngài, chúng ta s làm gì ñ ñ i phó?" V T ng th ng ñ i phó b ng cách thi t l p m t chương trình không gian ñ g p rút theo k p Liên Xô - trong ñó, ông ta mu n có m t t ch c ph trách chung các nghiên c u và tên l a và chi n lư c không gian. Eisenhower ñã thuy t ph c ñư c Qu c h i cho phép l p Cơ quan Nghiên c u các D án K thu t cao - ARPA. T ñó, các d án tên l a và hàng không d n d n ñư c tách ra tr thành NASA, ph n còn l i c a ARPA sau này do L u Năm Góc ph trách và tr thành cơ quan nghiên c u và c i ti n công ngh thông tin và vi tính. Công ngh x lý thông tin th i ñó còn r t m i. Và như Stephen Segaller, tác gi cu n sách Nerds 2.0.1: Tóm lư c l ch s Internet, ch ra, chính Văn phòng X lý Công ngh thông tin c a ARPA, là cơ quan ñ u tiên xây d ng nguyên m u ñ u tiên c a Internet và ñ t nh ng n n t ng ñ u tiên cho m ng Internet th i nay. Nguyên m u Internet ñư c trình làng vào năm 1969, mang tên ARPAnet - m t m ng n i b thô sơ n i gi a B Qu c Phòng Hoa Kỳ và m t s trư ng ñ i h c và phòng thí nghi m c a chính ph . ðư c L u Năm Góc tài tr , ARPAnet giúp cho m t nhóm các nhà nghiên c u trao ñ i ý ki n và thông s , h ti t ki m ñư c th i gian dùng máy tính và phương ti n, thông qua m ng n i b này. Lúc ñó máy tính còn y u và thi u th n, qua m ng n i b , k thu t viên trung tâm UCLA có th ch y ñư c các chương trình trên các máy tính ñ t Cambridge, Massachusetts, và nhân viên nh ng nơi ñó trao ñ i d li u v i nhau. "Cách ñây 30 năm, ngày 29/10/1969, m u tin ñ u tiên ñư c truy n qua m t m ng ñi n t ñơn sơ, ti n thân c a Internet", tin trên t New York Times ra ngày 12-10-1999 cho bi t. "M u tin này không "hoành tráng" như dòng ch ñ u tin "Chúa an bài" xu t hi n trên băng ñi n báo khi k thu t này ñi n tín ra ñ i năm 1844: m u tin ch v n v n là "login". Lúc ñó m ng ARPAnet ch có hai ñi m. M t sinh viên trư ng UCLA tên Charlay Kline lúc ñó ñánh hai ch "L" và "O", và ch này ñư c truy n sang m t máy tính cách văn phòng c a anh ta 300 d m v hư ng tây b c, t i Vi n Nghiên c u Stanford, ti n thân c a khu Silicon Valey sau này" bài báo vi t ti p. Nhưng mãi ñ n năm 1972, nh ng k thu t viên Internet ñ u tiên m i phát hi n ra email. Nh ng máy tính th i ñó cho phép l p nh ng "h p thư ch t" trên máy: ngư i n nh n vào h p thư c a ngư i kia trên cùng m t máy. M t ngày kia, như Segaller k l i, Ray Tomlinson, làm vi c cho hãng máy tính Bolt, Beranek và Newam, vi t m t chương trình truy n các t p h sơ ñơn gi n, truy n ñư c các file t m t máy tính sang m t máy khác, r i kh ng ñ nh máy kia ñã nh n ñư c các file này. Sau này Tomlinson nói v i segaller, "M t khi ta truy n ñư c file t m t máy tính sang m t máy khác thì ñương nhiên ta có th vi t và truy n các file này cho m t vài máy khác, và g i thư cho nh ng ngư i khác nhau. Lúc ñó tình c tôi ñang nghiên c u m t lo i nhu li u cho phép so n th o và truy n email, g i là "g i l i nh n" (send message) - và thách th c lúc ñó là k t h p so n th o email và dùng nhu li u truy n file t máy tính này sang máy tính khác. Tôi th c hi n ngay... và ñã thành công." Nhi u ngư i khác nghe ñư c chuy n này, nhi u máy tính khác cùng áp d ng và... alê, email ra ñ i. Theo Segaller, Tomlinson chính là ngư i sáng t o ch @ ñ phân bi t ngư i vi t mail và nơi làm vi c hay ñ a ch c a ngư i này. Khi nh ng nhà nghiên c u th y ñư c công d ng c a email, thì vi c Chi c Luxus và cây Ô liu Trang 45
  13. wWw.VietLion.Com – Thư vi n eBook Online – Free for All ! 2010 s d ng chúng bùng phát ngay, các m ng xu t hi n và hàng lo t th lo i thông s khác nhau ñư c truy n qua l i gi a các trư ng ñ i h c, cơ quan chính ph , công ty và các hãng nghiên c u. Nhi u m ng ñi n toán khác ra ñ i, nhưng như Segaller cho bi t, chúng ch cho phép các khách hàng liên h trong n i b m ng mà thôi, vì các m ng này không "nói chuy n" ñư c v i nhau. Cho ñ n khi hai nhà nghiên c u Vint Cerf và Bob Kahn phát minh ra m t th th c, m t lo i ngôn ng l p trình, có th làm các m ng "nói chuy n ñư c v i nhau", khi n cho m t "gói d li u" r i kh i m t m ng, di chuy n và vào qua c ng m t m ng khác, mà theo Segaller, ñư c gi i thi u h i năm 1973 là m t th "m ng c a m ng", g i t t là Internet. Toàn b câu chuy n chưa ñư c ñ i chúng bi t ñ n cho mãi t i năm 1990. Năm ñó, Tim Berners- Lee, m t k sư m ng ñi n toán ngư i Anh ñóng t i Geneva sáng t o ra m t công c , ñơn gi n và h u như mi n phí ñ thu th p tin t c t Internet - m t th c mang tên the World Wide Web. Theo Segalller, lúc ñó có kho ng 800 m ng máy tính, n i t ng s 160.000 máy tính trên th gi i hòa m ng Internet. V m t k thu t thì s máy tính ñó ñư c n i v i nhau, nhưng ñ vào tìm d li u tr trong các máy tính này là vi c không d , vì lúc ñó không có trung tâm thông tin, không có danh b ñ a ch và không có ph n m m qu n lý thông tin. Phát minh c a Berners-Lee, theo t The New York Times có l n vi t, "là cho ra ñ i m t như li u tiêu chu n hóa cho vi c ñăng ký ñ a ch , n i và truy n các thông s và tài li u trên Internet". Nh ng phát ki n c a ông bao g m Uniform Resource Locator URL - m t h th ng mã hóa ñ tìm và truy c p n i dung các trang m ng dù trang ñó ñư c h tr b ng b t kỳ máy ch lo i nào; nghi th c siêu văn b n (HTTP) - t o ñư ng truy n gi a trang m ng và máy tính c a khách hàng; và sau cùng là ngôn ng siêu văn b n (HTML) - ñây là h tiêu chu n chung ñ hình thành m i website và cách nó xu t hi n m i khi b n nh n chu t ñ "g i". URL, HTTP và HTML hình thành m t h th ng liên k t các m ng liên l c, cho phép b n nh n chu t lên nh ng dòng ch , nh ng hình nh trên màn máy tính ñ truy c p và nhi u trang thông tin, dù chúng trên m t máy ch khác m t nư c khác. ðó là lý do t i sao ngư i ta g i ñ y là World Wide Web vì b n có th theo m t dòng liên k t ñ n b t kỳ nơi nào trên th r i quay tr v . Th i trư c, cu n sách b n ñang ñ c cũng có th ñư c lưu trên m t m ng ñi n toán, nhưng ñ ñ n v i nó, b n c n ñi qua mê l các m ng khác nhau và ngay c khi tìm ra nó, b n cũng không tài nào ñ c ñư c vì máy tính c a b n không có chương trình thích h p. Ngày nay b n ch c n vào Internet, ñánh ñ a ch www.lexusandtheolivetree.com ho c nh n chu t lên hình nh c a cu n sách trên trang amazon.com, Worl Wide Web s d n b n ñ n v i cu n sách. Tuy v y, ñ phát tri n tr thành phương ti n ñ i chúng cho nghiên c u, thương m i và liên l c, Internet c n thêm ba phát minh n a - ph n m m truy c p [Web brower], công c tìm ki m [search engine] và công ngh mã hóa b o m t cao [hight-grade encryption technology] ñ ngư i dùng có th yên tâm cung c p s th tín d ng c a h cho trang Web ñ mua bán. Brower là m t nhu li u bi n máy tính thành m t th TV giúp cho ai cũng có th trưng bày n i dung trang web c a h lên; khi b n ñánh vào khung ñ a ch www, ho c nh t chu t lên m t hyperlink s xu t hi n trên màn hình toàn b hình nh, n i dung c a trang web. Dùng m t brower cùng search engine, m t em bé cũng có th ñánh nh ng ch c n thi t ñ truy c p vào nhi u trang thông tin tìm nh ng thông tin c n thi t. Berners-Lee phát minh ra m t th brower sơ c p ñ kh i ñ ng world wide web. Sau ñó Marc Andresessen, năm 1993, sáng t o lo i browser ñ i chúng ñ u tiên mang tên Mosaic. M t năm sau Netscape Navigator ra ñ i có tính năng tinh vi hơn. Netscape cho phép s d ng chúng ñ i chúng hơn, ñơn gi n hơn, nhi u màu s c hơn và ñ tương tác cao hơn. Netscape ra ñ i trùng h p v i quy t ñ nh c a Qu c h i Hoa Kỳ cho phép thương m i ñi n t ho t ñ ng; ñ ng th i vi c giá c a máy tính cá nhân và ñi n tho i gi m nhanh chóng. K t h p ba ñi u ki n ñó d n ñ n s bùng n c a ng d ng Internet và cu c cách m ng dân ch hóa thông tin. Kevin Maney tóm t t cu c cách m ng này trong bài vi t trên t USA Today (9-8-1999): "Là m t phát Chi c Luxus và cây Ô liu Trang 46
  14. wWw.VietLion.Com – Thư vi n eBook Online – Free for All ! 2010 minh mang tính c i bi n th gi i, Internet có nhi u y u t gi ng máy in ngày xưa. Nó khi n cho chi phí t o d ng, truy n và lưu tr thông tin s t gi m h n và khi n thông tin g n gũi v i con ngư i ta hơn nhi u. Nó ñánh g c ñ c quy n truy n thông. Hãy nhìn vào nh ng thông tin v y t trên web, nh ng th mà t trư c ñ n nay ch có bác sĩ m i bi t. Thông tin v xe hơi và giá c c a chúng không còn b các tay buôn xe bưng bít.. Hàng tri u ngư i ngày nay có th lên m ng ñ k rõ t ng chi ti t v cu c s ng c a h ". Chưa bao gi trong l ch s th gi i con ngư i ta hi u bi t nhi u như ngày nay v s ph n c a ñ ng lo i, v các lo i s n ph m và tri th c. Và giai ño n ti p theo trong th k 21 ñó là vi c ngư i ta ñư c trang b h th ng vi n thông Internet băng thông r ng, t c ñ nhanh ngay t i nhà, văn phòng trên các máy tính c m tay. Internet cao t c cho phép truy c p su t ngày ñêm, t a như TV lúc nào cũng b t, thông tin c p nh t hơn, ñ n nhanh hơn và chi ti t hơn. T chi c máy tính xách tay ñi trên ñư ng, b n có th h p bàn, giao d ch v i ñ ng nghi p và khách hàng nhi u nơi khác. Internet cho phép b n "t i xu ng" phim, âm nh c và video. Nó cho phép b n ñi ch thương m i ñi n t trong không gian ba chi u. M t qu ng cáo h p d n c a công ty Internet Qwest h i năm 1999 cho th y m t thương gia m t m i và l m láp ñăng ký tr m t khách s n m t nơi h o lánh. Ông ta h i m t ngư i ph c v bu n n n ñó li u khách s n có các d ch v t n bu ng. Cô này ñáp: "Vâng". Và khi ông này h i thêm, th TV trong bu ng có gì hay? Thì cô này lên gi ng d y ñ i: "Bu ng nào cũng có b t c phim gì t ng s n xu t và b ng b t c th ti ng gì, gi nào cũng có, ngày hay ñêm..." Internet cao t c là như th ñ y, mang phương ti n gi i trí ñ n c nơi kh ho cò gáy. K t h p toàn b các y u t dân ch hóa thông tin ta th y các chính ph ngày nay không còn có th bưng bít dân chúng c a h v nh ng gì x y ra bên ngoài lũy tre làng hay biên gi i c a ñ t nư c. Thông tin v cu c s ng bên ngoài không còn b bóp méo hay bôi x u. Thông tin v cu c s ng trong nư c không còn b tô v theo l i tuyên truy n. Nh quá trình dân ch hóa thông tin, chúng ta càng th u hi u hơn cu c s ng c a ñ ng lo i - dù cho ñ t nư c có n m nơi nào xa xôi và cô l p. M i khi b n t o d ng m t b c tư ng dày hơn, cao hơn ñ l n tr n, b n s th y có nh ng công ngh len lách ho c vư t trên b c tư ng ñó mang thông tin ñ n v i b n. M i khi b n v m t ranh gi i trên cát ñ t bao b c, công ngh s tìm cách xóa nhòa ranh gi i ñó. Raul Valdes Vivo, Hi u trư ng Trư ng ð ng c a Cuba mang tên Nico Lopez, Havana gi i thích r t hay v chuy n này trong cu c ph ng v n v i báo National Geographic (6-1999). Khi ñư c h i v nh ng khó khăn mà ñ t nư c Cuba g p ph i khi c duy trì các nguyên t c xã h i ch nghĩa, ñ ng th i áp d ng m t s phương pháp tư b n ñ t n t i, ông ta nói vui: "Cuba không còn là m t hòn ñ o. Không có hòn ñ o nào trên th gi i này n a. T t c là m t th gi i duy nh t". Trong nh ng năm 80, Liên Xô, trên t Pravda, có t m nh ñư c chú thích là "dòng ngư i ch phát ch n Hoa Kỳ". Nhưng nhìn k t m hình thì ra ñó là dòng ngư i x p hàng trư c c a hi u bánh mì Zabar's Manhattan vào m t sáng th b y. ð ng có d cái trò ñó th i nay - th m chí Trung Qu c! M t khi ngư i ta có Internet. ði u khi n Internet tr nên nguy hi m ñ i v i các nhà nư c ñ c tài, ñó là các nhà nư c này bu c ph i cho phép nó t n t i, vì n u không h s b thua thi t v kinh t . Nhưng n u có Internet, h s không ki m soát ñư c thông tin như trư c kia. ði u ñó ñe d a hơn ñ i v i m t h th ng như Trung Qu c ñó là Internet cho phép ngư i ta trao ñ i tin t c s ng ñ ng hàng ngaỳ. Internet không ph i là m t th ñài phát thanh, không ñơn thu n là m t th truy n hình ñ ch có thính hay khán gi . Trên Internet ngư i ta trao và ñ i, trò chuy n, thu th p tin t c và ý tư ng, mua và bán - làm t t c nh ng chuy n ñó mà dư ng như không th b c m ñoán. Ngày 4 tháng 12 năm 1998 Trung Qu c x án m t thương gia máy tính, ngư i ñư c coi là m t nhân v t b t ñ ng chính ki n trên m ng, phân tán ñ a ch email c a dân Trung Qu c cho m t t báo ñi n t ti ng Hoa qu ng bá cho dân ch . Tòa án Chung th m Nhân dân t i Thư ng H i ñã t ch c x kín, bu c cho Lin Hai, thương gia n , t i ph n lo n do ñã cung c p ñ a ch email c a 30.000 Chi c Luxus và cây Ô liu Trang 47
  15. wWw.VietLion.Com – Thư vi n eBook Online – Free for All ! 2010 ngư i dân Trung Hoa s d ng email cho VIP Reference, m t t p chí ñi n t có tr s Hoa Kỳ. T ng biên t p g c Trung Hoa c a VIP Reference nói v i báo Los Angeles Times (4-1-1999) r ng: "Chúng tôi nguy n phá b h th ng ki m duy t c a Trung Qu c nh m vào Internet. Chúng tôi tin dân chúng Trung Hoa cũng như các dân t c khác trên th gi i x ng ñáng ñư c quy n ti p c n tri th c và t do ngôn lu n". Tên c a t p chí này có lư ng ñ c gi 250.000 ngư i qua email Trung Qu c cũng là cách chơi ch . Các viên ch c cao c p Trung Qu c ñư c cung c p m t b n tin v n hàng ngày g m nh ng tin ñích th c, ñ u ñ là "B n tin tham kh o" (Reference News.) Và như t Los Angeles Times ñăng, thì VIP Reference là tin tham kh o cho nh ng y u nhân Trung Hoa ñích th c - ñó chính là dân thư ng. M t chuy n tương t di n ra trong lĩnh v c tài chính. M t công ty Internet thành l p t i Chicago năm 1998 mang tên China Online, s d ng các c ng tác viên t i Trung Qu c ñ thu th p tin th trư ng và th i s . H g i tin sang Chicago, tin này ñư c biên t p và truy n tr l i Trung Qu c qua Internet. M t trong nh ng d ch v hàng ngày c a China Online là b ng t giá h i ñoái ch ñen gi a Nhân dân t và ñô-la M t i các thành ph l n c a Trung Qu c. Các c ng tác viên c a China Online hàng ngày ra ch tr i, ki m tra t giá v i các tay buôn ngo i t , g i k t qu v Chicago. ðây là m t d ch v r t h u ích cho nh ng ai làm ăn Trung Qu c, ñ c bi t trong gi i ngư i Hoa. ðó là d ch v mà không bao gi chính ph Trung Qu c cung c p cho dân chúng c a h , cũng như cho th gi i. Và B c Kinh không th nào ngăn ch n ñư c d ch v này. Nam Teheran, qu n nghèo nh t c a th ñô c a Iran, là nơi r t hi m TV. Khi ñ n ñây vào năm 1997, tôi th y nhà nào có TV thư ng bày gh ra và bán vé cho ngư i xem nh m i khi có chương trình c a M (qua v tinh). Chương trình ñư c hâm m t nh t là Baywatch, m t lo i phim truy n hình s n xu t t mi n Nam California v i ph n m c áo t m hai m nh và s ño cơ th 91-60-91. Chính ph Iran c m ăng ten v tinh, nên m y ông b n tôi d u chúng dư i dây phơi qu n áo hay các b i cây trên các ban công nhà h . Nh có cu c cách m ng thông tin và vi c gi m chi phí ñi n tho i, fax, Internet, radio và các phương ti n thông tin khác, không còn b c tư ng v ng ch c nào trên th gi i n a. M t khi chúng ta bi t thêm v ñ i s ng c a ngư i khác thì m t ñ ng l c chính tr m i ñã xu t hi n. Khi m t th m h a di t ch ng x y ra m t nơi dù là heo hút trên th gi i, thì các lãnh ñ o ñ t nư c ch c ch n ph i bi t, h không th nói: "không bi t", mà ch có th quy t ñ nh không hành ñ ng. Khi có nh ng phát ki n nh ng nơi kh m khá hơn trên hành tinh, thì các nhà lãnh ñ o không th c m dân chúng áp d ng và h c h i chúng; h ch có th quy t ñ nh: làm ngơ và không giúp. V y m t khi dân chúng bi t nhi u hơn thì quý v lãnh ñ o tr nên có ít l a ch n hơn. N u h không nghe theo, không giúp dân, thì h s g p tr ng i - m t th tr ng i ngày càng tr m tr ng. Trong vài năm n a m i ngư i dân trên th gi i s có th so sánh s n ph m và c chính ph nơi h ñang s ng và nh ng ñ t nư c khác. "Ngày nay không m t ñ t nư c nào có th khóa kín b n thân, không ti p xúc v i truy n thông toàn c u ho c nh ng ngu n tin t bên ngoài; nh ng khuynh hư ng xu t hi n m t nơi có th ñư c nhân ñ i trà nhi u nơi khác xa xôi", ñ y là nh n xét c a Francis Fukuyama, tác gi cu n sách K t c c c a l ch s và con ngư i cu i cùng. Ông nói ti p "M t ñ t nư c ñ ng bên ngoài n n kinh t toàn c u b ng cách t tách mình kh i h th ng thương m i và dòng v n qu c t s ph i ñ i phó v i m t th c t : kỳ v ng c a ngư i dân ñư c ñ nh hình b i s hi u bi t c a h v m c s ng và các s n ph m văn hóa t th gi i bên ngoài". Th ñ y. M t v t ng th ng c a m t ñ t nư c ñang phát tri n hôm nay có th ñ n phát bi u trư c dân chúng, "Thưa ñ ng bào, chúng tôi s ngưng, không ñi theo cái trào lưu toàn c u hóa. Chúng tôi s t m th i d ng nh ng hàng rào thu quan và áp ñ t ki m soát ñ i v i các dòng ngo i t ñang ra vào nư c ta. Chúng ta s gi m ñư c nh ng ñau thương và xáo ñ ng trong n n kinh t c a chúng ta, nhưng m c tăng trư ng s ch m l i, vì chúng ta s không còn ti p c n ñư c các kho n ti n nhàn r i Chi c Luxus và cây Ô liu Trang 48
  16. wWw.VietLion.Com – Thư vi n eBook Online – Free for All ! 2010 t nhi u nơi trên th gi i. Vì th n u quý v nào chưa ñ t ñư c m c s ng trung lưu, thì xin hãy ch ñ i m t th i gian". Nghe th y v y m t ngư i dân ngo i thành s lên ti ng: "Nhưng, thưa T ng th ng, tôi xem phim Baywatch ñã ñư c năm năm nay. Ý ông mu n nói là r i ñây s không còn Baywatch cho tôi xem? Không còn Disney World? Không còn áo t m hai m nh?" Nh ng chính ph mu n tr n tránh toàn c u hóa không nh ng s ph i tìm ra nh ng l a ch n m i thích h p, mà còn ph i làm ñi u ñó trong môi trư ng ai ai cũng hi u bi t và so sánh các lo i m c s ng. Các nhà nghiên c u chính tr ñánh giá r ng trong th i Chi n tranh L nh, th i c a nh ng b c tư ng, các nhà lãnh ñ o thư ng khuy n khích dân chúng hãy so sánh ñ i h v i ñ i cha ông c a h . Lãnh ñ o hay nói: "Các anh bây gi sư ng hơn ñ i b , ñúng không? OK, Th thì im b t nhé". Nhưng ngày nay dân chúng không so sánh ñ i h v i ñ i cha ông c a h . H có thêm nhi u thông tin hơn. Gi ñây h so sánh ñ i h v i ñ i s ng c a dân nư c láng gi ng, dân nơi khác. Vì h có th nh n bi t qua truy n hình, v tinh, DVD và Internet. Gi ñây h có th th y ñư c phòng khách c a k thù t i t nh t c a h mà m t th i ñã t ng tr n tránh trong kín c ng cao tư ng. Laura Blumenfeld, cây vi t cho t The Washington Post, t ng sang Trung ðông tìm tư li u vi t m t cu n sách v s tr thù. Ch sang Syria cùng bà m vào mùa xuân năm 1998. Ch k cho tôi nghe câu chuy n, r ng: "M và tôi thuê m t hư ng d n viên ñ ñi thăm th ñô Damascu. Anh này tên là Walid. Lâu d n quen nhau, tôi nói chúng tôi t Israel, anh ta nói chuy n th ng th n hơn. Anh k anh thích ng i trong văn phòng vào ban ñêm xem TV Israel. Tôi tư ng tư ng tay này ng i ban ñêm, dán m t vào nh ng hình nh v cu c s ng nh ng con ngư i mà anh ta căm ghét nhưng thích và ghen t m c s ng c a h . Anh nói trong t t c m i th trên TV Israel, ch có m t th làm anh ta bu n lòng - qu ng cáo v m t lo i s a chua. Gi ng Hoa Kỳ, s a chua Israel ñ ng trong h p màu h ng và da cam, trong khi h p Syria có màu tr ng và ñen. Anh ta th m chí ch cho chúng tôi xem s a chua bán trên ñư ng ph . Anh nói: "Lúc cho vào s a, lo i ngô rang ñ ăn sáng, lo i c a chúng tôi ng m nhanh l m, m m ra, trong khi các lo i c a Israel [trong qu ng cáo] thì v n c ng, v n ròn". Ch ng ph i [chi n s ] cao nghuyên Golan, mà h p ñ ng s a chua hay lo i ngô ăn sáng, chính là m i quan tâm c a anh chàng này. M t ngày kia anh ta nói: "Th t không công b ng, chúng tôi l c h u so v i ngư i Israel 100 năm v y mà h ch v a m i ñ n l p nghi p vùng này". Dân ch hóa thông tin cũng ñang c i bi n các thi trư ng tài chính. Các nhà ñ u tư không nh ng có th t mua bán c ph n và trái phi u trên toàn th gi i th m chí ch ng i nhà qua máy tính ñ mua bán, h còn ñư c các công ty Internet cung c p h u như mi n phí các thông tin và d ñoán tài chính qua m ng, không c n ñ n khâu môi gi i. Càng nhi u ngư i làm chuy n này, ngày càng có thêm nhu c u thông tin và ñánh giá chi ti t hơn v nh ng n n kinh t m i. Ti n di chuy n nhanh và trên ph m vi r ng hơn, t nh ng k th t b i ch m ch p ñ n v i nh ng tay buôn thông thái linh ho t. Charles Schwab, m t công ty môi gi i ch ng khoán ñăng m t qu ng cáo h i cu i năm 1998 cho th y m t bà n i tr khoe v cách buôn bán trên m ng c a ch và cung cách thu th p t t c các thông tin c n thi t t trang m ng Schab. Bà này, tên là Holly, nói trong m u qu ng cáo: "Vài năm trư c, ngư i ta m i tôi nh p vào m t nhóm ñ u tư c a ph n mang tên Tăng trư ng ngay. Chúng tôi ph i tính toán nhi u l m. R i bàn b c, bi u quy t và giao d ch. Qu th c t t c nh ng gì chúng tôi mu n bi t ñ u ñ n t Trung Tâm ñánh giá c a Schwab.com. Báo cáo ngành, thông tin v qu n tr , d báo doanh thu làm cơ s cho nh ng tính toán c a chúng tôi. Ch bao lâu n a ai cũng có th ñ n tham gia giao d ch trên th trư ng ch ng khoán New York. Schwab cùng nh ng E*Trade site khác ñang quy t quá trình dân ch hóa thông tin, công ngh và tài chính vào m t m i. M t qu ng cáo E*Trade khác mà tôi cũng r t thích ñã tóm t t c ba khuynh hư ng dân ch hóa vào cu i nh ng năm 1990, khi nh ng b c tư ng theo nhau s p ñ . Qu ng cáo này chi m hai trang v i hàng tít: "GI C MƠ C A GI I ð U TƯ, CƠN ÁC M NG C A CÁC NHÀ MÔI GI I. Xin gi i thi u E*Trade m i. Trung tâm tài chính trên m ng - cơ ch m t c a. Chi c Luxus và cây Ô liu Trang 49
  17. wWw.VietLion.Com – Thư vi n eBook Online – Free for All ! 2010 M c ñ nghiên c u g p 10 l n. Nhi u công c tìm hi u thông tin. Hi u l c hơn. B n có th ñ u tư vào các ch ng khoán, quy n tùy ch n và trên 4.000 qu khác nhau. Hãy t thi t l p và ki m soát tài kho n c a b n. Giao d ch 24/24 - qua m ng ho c ñi n tho i - v i giá ch 14,95 ñô-la. Tr giúp và ñào t o mi n phí, như công c ñánh giá qu h tương. Báo giá mi n phí tr c tuy n - vì tin cũ chính là tin x u. Nh n tin m i nh t. B ng bi u. ðánh giá t các ngu n hàng ñ u. An toàn (thông tin) tuy t ñ i... T T C MI N PHÍ, 24/24. HÃY ð N. ð N MA, ð N BÂY GI ðI. R I ð N LÚC M I NGƯ I S ð U TƯ THEO CÁCH NÀY". Tuy nhiên, chính câu k t qu ng cáo này làm tôi thích nh t: "E*Trade, quy n l c gi ñây n m trong tay b n". Chương 5 Suy gi m h mi n nhi m Microchip ---------------------------------------------------------------- NH NG K ð C TÀI R I TRƯ C SAU CŨNG RA ðI Nh ng k b t khách hàng ph i ch lâu s s p ñ còn nhanh hơn M t qu ng cáo trên t The Wahington Post, c a Star Power, công ty ñi n tho i vi n thông và Internet, ñang c nh tranh v i Bell Atlantic. B n s không có c m giác chi n th ng B n s không bao gi c m th y hòa v n B n s không tài nào r i kh i cu c chơi Phương châm làm ăn trên Internet (Thương m i) ñi n t hay là ch t Phương châm khi ñưa công ty c a b n vào th gi i Internet ------------------------------------------------------------------ Gi ñây có ngư i nói, "Vâng, thì nh ng thay ñ i trong cung cách ngư i ta liên l c, ñ u tư và nhìn nh n th gi i, khi n toàn c u hóa làm l i cho nh ng con ngư i và xã h i phát tri n, v y ñ i v i nh ng con ngư i và xã h i khác trên hành tinh thì sao? T i sao c khăng khăng nói toàn c u hóa trong khi ña s nhân lo i v n s ng trong các làng b n. H không có ñi n tho i, và ch bao gi s ñư c vào máy tinh, n a là g i email?" ðúng là toàn c u hóa chưa th c s xu t hi n trên ph m vi toàn c u. Còn lâu l m m i ñ n lúc ai ai cũng lên m ng ñư c (tuy v y m i tu n có ch ng 300.000 ngư i m i b t ñ u vào truy c p trên m ng). Nhưng toàn c u hóa ñã ñư c hình thành th c s trên toàn c u, theo ngh a: h u như ai cũng c m nh n ñư c nó, gián ti p hay tr c ti p - ñó là nh ng áp l c, nh ng gò bó và nh ng cơ h i ñ áp d ng dân ch hóa công ngh , tài chính và thông tin - tr ng tâm c a toàn c u hóa. Chen Yuan, Phó th ng ñ c Ngân hàng Nhà nư c Trung Qu c m t l n ñã nói v i tôi: "M i m t ñ t nư c ñ u có m t ph n phát tri n ch m. Ngay c M , n u ñi t (Th ñô) Washington xu ng Virginia b n v n th y nh ng làng m c vùng núi. Nhưng b n không th coi chúng chưa n m trong toàn c u hóa. Trung Qu c cũng v y. ðúng th . N u có m t nơi nào chưa h n ñã hòa nh p vàp toàn c u hóa thì ñó là b n Gujialingzi nh Chi c Luxus và cây Ô liu Trang 50
ADSENSE

CÓ THỂ BẠN MUỐN DOWNLOAD

CEO.29: Bộ Tài Liệu Hệ Thống Quản Trị Doanh Nghiệp
628 tài liệu
879 lượt tải
THÔNG TIN
TRỢ GIÚP
HỖ TRỢ KHÁCH HÀNG
Theo dõi chúng tôi

Chịu trách nhiệm nội dung:

Nguyễn Công Hà - Giám đốc Công ty TNHH TÀI LIỆU TRỰC TUYẾN VI NA

LIÊN HỆ

Địa chỉ: P402, 54A Nơ Trang Long, Phường 14, Q.Bình Thạnh, TP.HCM

Hotline: 093 303 0098

Email: support@tailieu.vn

Giấy phép Mạng Xã Hội số: 670/GP-BTTTT cấp ngày 30/11/2015 Copyright © 2022-2032 TaiLieu.VN. All rights reserved.

 

Đồng bộ tài khoản
23=>2