Chuyển đổi doanh nghiệp sang
công ty cổ phần
Việt Nam vào WTO. Các tổng công ty nhà
nước chuyển đổi sang hoạt động theo mô hình
công ty mẹ và con. Chỉ số VN Index tăng
trưởng mạnh với sự sôi động của thị trường
chứng khoán. Bấy nhiêu diễn biến đã xác tín
một xu thế tất yếu không thể đảo ngược là cổ phần hóa để
chuyển đổi các doanh nghiệp nhà nước thành các công ty đa sở
hữu.
Không phải chỉ có doanh nghiệp nhà nước, làn sóng cổ phần hoá
còn diễn ra ở các công ty tư nhân với những kỳ vọng tạo ra động
lực phát triển mới cho doanh nghiệp và khai thác các cơ hội mà
thị trường mang lại.
Có rất nhiều điều phải cân nhắc khi thực hiện cổ phần hoá. Từ
chuyện xác định giá trị doanh nghiệp, phương thức phân phối và
bán cổ phần... cho đến việc doanh nghiệp sẽ hoạt động như thế
nào sau khi cổ phần hoá. Kinh nghiệm cho thấy phần trước cổ
phần hoá thường được chú trọng hơn phần sau cổ phần hoá.
Điều này đã khiến nhiều công ty sau khi cổ phần hoá không mang
lại những động lực như người ta đã kỳ vọng và hoạt động kém
hiệu quả hơn mong đợi.
Điều quan trọng nhất phải nhận thức được là việc quản trị một
công ty cổ phần dựa trên những nền tảng khác hẳn so với việc
quản trị doanh nghiệp nhà nước hay công ty TNHH. Sự đa dạng
hoá về sở hữu, sự tách bạch giữa quyền sở hữu và vai trò quản
lý, điều hành là những khác biệt cơ bản. Mặt khác, việc chuyển
đổi doanh nghiệp cũng đặt ra trước mắt nó nhiều đòi hỏi và thách
thức mới.
Hầu hết các doanh nghiệp sau cổ phần hoá đều đứng trước một
đòi hỏi cao hơn về sự phát triển: thị trường, sản phẩm, doanh
thu, lợi nhuận. Cổ phần hoá có mặt thuận lợi là tạo ra động lực
mới cho doanh nghiệp thông qua việc cởi trói về mặt cơ chế. Sự
cởi trói đó giải phóng các nguồn lực của doanh nghiệp, giúp nó
phát huy những hiệu quả tiềm ẩn. Tuy nhiên, cái hiệu quả tiềm ẩn
đó không phải là vô tận. Nguồn lực được giải phóng mà không
được phối hợp và khai thác đúng đắn thì sẽ mau chóng bị lãng
phí và kém hiệu quả. Kế tiếp, ngoại trừ một số doanh nghiệp có
sẵn ưu thế trên những thị trường có tính độc quyền, đa số các
doanh nghiệp còn lại sẽ mau chóng đối mặt với thách thức cạnh
tranh và sự thiếu vắng những cơ hội tăng trưởng bền vững.
Do vậy, cái đầu tiên mà doanh nghiệp cần sau cổ phần hoá là
phải mau chóng vượt qua sự hưng phấn ngắn ngủi do nguồn lực
mới được giải phóng, để định hướng lại các hoạt động của
mình. Điều khó khăn và quyết định nhất là doanh nghiệp phải biết
vượt qua những khó khăn hay thành tựu từ trong quá khứ để
đánh giá lại một cách khách quan nhất những năng lực của mình
và những cơ hội thị trường để xác định một tầm nhìn và những
kế hoạch dài hạn phù hợp.
Điều tiếp theo cần làm là xác lập và củng cố hệ thống quản trị
mới cho doanh nghiệp. Tính chất đa sở hữu của công ty cổ phần
xoá bỏ sự tập trung quyền lực vào Ban giám đốc công ty và phân
chia các thành các vai trò khác nhau:
* Chủ sở hữu là các cổ đông
* Đại diện chủ sở hữu để quản trị công ty là HĐQT
* Điều hành các hoạt động hằng ngày của công ty là Ban
giám đốc
* Thay mặt cổ đông giám sát việc quản trị và điều hành
công ty là Ban kiểm soát
Trách nhiệm và quyền hạn của các vai trò này được qui định một
cách chi tiết trong Luật doanh nghiệp và trong Điều lệ của từng
công ty.
Nhưng trên thực tế, trong đa số các trường hợp, HĐQT và các
thành viên của nó, chỉ mải tập trung vào những công việc mà họ
quen thuộc là can thiệp và tham gia vào việc điều hành hằng
