Cơ sở và hệ thống chính trị ở cơ sở đối với ổn định và phát triển theo định hướng xã hội chủ nghĩa ở nước ta - Hoàng Chí Bảo

X· héi häc sè 3 (87), 2004 25<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> C¬ së vµ hÖ thèng chÝnh trÞ ë c¬ së<br /> ®èi víi æn ®Þnh vµ ph¸t triÓn<br /> theo ®Þnh h−íng x· héi chñ nghÜa ë n−íc ta<br /> <br /> <br /> Hoµng ChÝ B¶o<br /> <br /> <br /> <br /> 1. §æi míi nhËn thøc vÒ vai trß cña c¬ së<br /> C¬ së ®−îc bµn tíi ë ®©y lµ mét cÊp trong hÖ thèng qu¶n lý hµnh chÝnh cña<br /> nhµ n−íc chø kh«ng ph¶i tÊt c¶ mäi lo¹i h×nh c¬ së nãi chung. §ã chÝnh lµ x· -<br /> ph−êng - thÞ trÊn mµ chñ yÕu lµ x·.<br /> HiÖn nay ë n−íc ta cã trªn 10.000 ®¬n vÞ c¬ së x·, ph−êng, thÞ trÊn, trong ®ã<br /> cã trªn 9.000 x· víi trªn 86.000 th«n, lµng, Êp, b¶n, phum, sãc ë n«ng th«n tõ ®ång<br /> b»ng, trung du ®Õn miÒn nói, vïng s©u, vïng xa cña c¶ n−íc.<br /> Do n−íc ta vÉn lµ n−íc n«ng nghiÖp nªn ®Þa bµn n«ng th«n g¾n liÒn víi kinh tÕ<br /> n«ng nghiÖp vµ céng ®ång x· héi d©n c− n«ng th«n cã mét tÇm quan träng chiÕn l−îc.<br /> 70% søc lao ®éng vµ 80% d©n c− ®ang sèng ë n«ng th«n víi trªn 60 triÖu d©n,<br /> 12 triÖu hé gia ®×nh. 50% sè ®¶ng viªn lµ 20% tæ chøc c¬ së ®¶ng cña toµn §¶ng lµ ë<br /> n«ng th«n. §éi ngò c¸n bé c¬ së ë n«ng th«n, tÝnh tõ tr−ëng th«n trë lªn cho tíi c¸c<br /> c¸n bé l·nh ®¹o §¶ng, chÝnh quyÒn, MÆt trËn, c¸c ®oµn thÓ vµ c¸c c¸n bé chuyªn<br /> m«n ë x· trong c¶ n−íc lªn tíi 2 triÖu ng−êi h−ëng l−¬ng vµ phô cÊp. C¬ së hÖ thèng<br /> chÝnh trÞ ë c¬ së n«ng th«n n−íc ta do ®ã cã mét vÞ trÝ quan träng ®èi víi sù æn ®Þnh<br /> vµ ph¸t triÓn ®Êt n−íc trong tiÕn tr×nh ®æi míi.<br /> BÊy l©u nay, nhËn thøc vÒ c¬ së cßn nhiÒu ®iÓm ch−a ®óng, trong ®ã ch−a<br /> h×nh dung thËt râ rµng, ®Çy ®ñ vµ chÝnh x¸c ®Æc ®iÓm vµ vai trß cña c¬ së trong ®êi<br /> sèng x· héi còng nh− trong ho¹t ®éng l·nh ®¹o vµ qu¶n lý ë c¬ së. Tån t¹i nµy cÇn<br /> sím ®−îc kh¾c phôc ®Ó vÞ trÝ vµ tÇm quan träng cña c¬ së ®−îc kh¼ng ®Þnh trong<br /> thùc tÕ ®óng nh− b¶n th©n nã vèn cã. ChÝnh thùc tiÔn ®æi míi, nhÊt lµ khi ®i vµo<br /> kinh tÕ thÞ tr−êng vµ vËn ®éng d©n chñ hãa ®· lµm s¸ng tá nhiÒu vÊn ®Ò vÒ c¬ së, ®ßi<br /> hái ph¶i ®æi míi nhËn thøc vÒ nã.<br /> Tr−íc ®æi míi, trong nÒn kinh tÕ hiÖn vËt vµ kinh tÕ kÕ ho¹ch hãa víi ph−¬ng<br /> thøc qu¶n lý hµnh chÝnh mÖnh lÖnh theo c¬ chÕ tËp trung quan liªu, bao cÊp vµ b×nh<br /> qu©n, chóng ta chØ nh×n nhËn c¬ së nh− mét cÊp qu¶n lý hµnh chÝnh thÊp nhÊt, cuèi<br /> cïng trong hÖ thèng 4 cÊp.<br /> <br /> <br /> Bản quyền thuộc Viện Xã hội học. www.ios.org.vn<br /> 26 C¬ së vµ hÖ thèng chÝnh trÞ ë c¬ së ®èi víi æn ®Þnh vµ ph¸t triÓn…<br /> <br /> Theo c¸ch nh×n nµy, c¬ së kh«ng chØ thÊp nhÊt mµ cßn lµ nhá nhÊt, nªn nãi tíi<br /> c¬ së th−êng chØ thÊy ®ã lµ mét vi m«, trong khi nhµ n−íc, cÊp Trung −¬ng, toµn quèc<br /> míi lµ mét c¸i vÜ m«. Tõ Trung −¬ng tíi c¬ së, tõ c¸i vÜ m« tíi c¸i vi m«, cßn ph¶i<br /> qua c¸c cÊp, c¸c tÇng nÊc trung gian kh¸c lµ c¸c ®Þa ph−¬ng gÇn víi Trung −¬ng nh−<br /> tØnh, thµnh phè, quËn vµ huyÖn.<br /> NÕu xÐt theo cÊp ®é qu¶n lý vµ nh×n vÒ l−îng (quy m« diÖn tÝch, quy m« d©n<br /> sè vµ d©n c−, møc ®é lµm ra cña c¶i vËt chÊt, tÝnh chÊt vµ lÜnh vùc ho¹t ®éng) th×<br /> c¸ch hiÓu vÒ c¬ së nh− ®· nªu trªn lµ kh«ng cã g× sai. Song ®ã míi chØ lµ mét<br /> ph−¬ng diÖn cña vÊn ®Ò cÇn bµn, nã cho thÊy ë quan niÖm nµy mét sù ®óng ®¾n<br /> kh«ng ®Çy ®ñ.<br /> H¬n n÷a, c¸ch nh×n tõ trªn xuèng, l©u dÇn theo thãi quen ®· nhiÔm ph¶i mét<br /> trong nh÷ng khiÕm khuyÕt lín nhÊt trong t− duy qu¶n lý lµ tÝnh chÊt hµnh chÝnh<br /> quan liªu, quen dïng chØ thÞ, mÖnh lÖnh tõ trªn ®Ó ¸p ®Æt xuèng c¬ së, biÕn c¬ së<br /> thµnh sù thô ®éng, bÞ ®éng, tr× trÖ mµ kh«ng thÊy sù n¨ng ®éng, sinh ®éng, tÝnh ®a<br /> d¹ng phong phó mu«n vÎ ë c¬ së, bëi c¬ së lµ n¬i diÔn ra mäi ho¹t ®éng cña ®êi sèng,<br /> c¬ së lµ n¬i diÔn ra cuéc sèng cña d©n, viÖc lµm cña d©n, lµ th¸i ®é vµ hµnh vi øng xö<br /> cña d©n chóng ®èi víi mäi cÊp chÝnh quyÒn, mäi quan hÖ x· héi gi÷a ng−êi vµ ng−êi.<br /> C¸ch nh×n tõ trªn xuèng mét c¸ch quan liªu - hµnh chÝnh ®· t¹o nªn nh÷ng c¸ch bøc<br /> víi c¬ së (chØ thÊy c¬ së ë xa Trung −¬ng vµ Trung −¬ng tíi c¬ së còng xa qu¸, xuèng<br /> víi c¬ së, ®i c¬ së chØ mang tÝnh h×nh thøc, chiÕu lÖ, tïy thuéc vµo tr¸ch nhiÖm c«ng<br /> viÖc hay phong c¸ch d©n chñ, th¸i ®é vµ t×nh c¶m ®¹o ®øc víi d©n cña c¸n bé cÊp<br /> trªn chø kh«ng mang tÝnh ph¸p lý b¾t buéc ®−îc b¶o ®¶m bëi chÕ tµi, bëi kiÓm tra vµ<br /> gi¸m s¸t).<br /> C¸ch bøc víi c¬ së l¹i cµng trë nªn nghiªm träng h¬n khi hÖ thèng thÓ chÕ<br /> chÝnh quan liªu bÞ s¬ cøng bëi c¸c tÇng nÊc, giÊy tê, c«ng v¨n, chØ thÞ cña c¸c cÊp<br /> trªn; bëi c¶ nh÷ng khã kh¨n, trë ng¹i vÒ giao th«ng ®i l¹i do h¹ tÇng c¬ së kÐm ph¸t<br /> triÓn, bëi thiÕu th«ng tin, kh«ng cã thãi quen cËp nhËt th«ng tin tõ c¬ së cña ®éi ngò<br /> c«ng chøc, viªn chøc quan liªu. C¬ së n«ng th«n miÒn nói, víi nh÷ng lµng b¶n xa x«i<br /> gÇn nh− c¸ch biÖt, thËm chÝ kh«ng Ýt n¬i bÞ bá quªn, bÞ l·ng quªn, kh«ng ®−îc ®Çu<br /> t−, ch¨m sãc, kh«ng ®−îc quan t©m ®Ó nã diÔn ra mét c¸ch tù nhiªn, tù ph¸t. Nh÷ng<br /> c¬ së lo¹i ®ã vèn ®· l¹c hËu, khã kh¨n, chËm ph¸t triÓn h¬n. C¸ch biÖt ngµy cµng xa<br /> th× thua thiÖt trong ph¸t triÓn sÏ ngµy cµng lín.<br /> C¸i thÊp nhÊt, nhá nhÊt trong qu¶n lý kh«ng bao giê ®−îc ®ång nhÊt víi tÝnh<br /> chÊt kÐm quan träng h¬n, Ýt quan träng h¬n so víi nh÷ng c¸i cao h¬n, lín h¬n. T−<br /> duy so s¸nh h×nh thøc ë ®©y ®em ¸p dông cho vÞ trÝ, vÞ thÕ cña c¬ së lµ mét sai lÇm.<br /> §¸ng tiÕc r»ng, sai lÇm Êy ®· tõng x¶y ra khi nhËn thøc vÒ c¬ së vµ øng xö víi c¬ së.<br /> VÒ ph−¬ng diÖn nh©n lùc qu¶n lý, kh«ng ph¶i v× c¬ së lµ cÊp thÊp nhÊt nªn<br /> ®éi ngò c¸n bé c¬ së bè trÝ thÕ nµo còng ®−îc. HiÖn tr¹ng ®éi ngò c¸n bé c¬ së hiÖn<br /> nay, kÓ c¶ c¬ së ®« thÞ (ph−êng) vµ c¬ së n«ng th«n (x·) ®ang yÕu kÐm, bÊt cËp, phÇn<br /> lín kh«ng ®−îc ®µo t¹o, kh«ng cã chÝnh s¸ch, chÕ ®é æn ®Þnh, hîp lý lµ hËu qu¶ cña<br /> nhËn thøc kh«ng ®óng vµ c¸ch tæ chøc, bè trÝ c¸n bé nªu trªn. Mçi cÊp trong hÖ<br /> <br /> Bản quyền thuộc Viện Xã hội học. www.ios.ac.vn<br />  Hoµng ChÝ B¶o 27<br /> <br /> thèng qu¶n lý cã vÞ trÝ, vai trß, chøc n¨ng riªng cña nã. NhËn thøc vµ gi¶i quyÕt<br /> kh«ng ®óng vÊn ®Ò nµy ch¼ng nh÷ng g©y trë ng¹i tíi ho¹t ®éng vµ hiÖu qu¶ cña c¶<br /> hÖ thèng mµ cßn lµm tæn h¹i trùc tiÕp tíi c¬ së vµ c¶ n−íc v× mÊu chèt cña vÊn ®Ò lµ<br /> d©n vµ tæ chøc cuéc sèng cña d©n sao cho ph¸t triÓn søc d©n, cã lùc l−îng cña d©n,<br /> tµi trÝ cña d©n gãp søc vµo th× míi thùc hiÖn ®−îc nh÷ng kÕ ho¹ch, môc tiªu ph¸t<br /> triÓn x· héi, míi cã ®éng lùc vµ néi lùc ®Ó x©y dùng kinh tÕ, ph¸t tr×nh v¨n hãa, ®¶m<br /> b¶o sù bÒn v÷ng cña chÕ ®é.<br /> VÜ m«-toµn quèc vµ Trung −¬ng lÏ dÜ nhiªn lµ hÕt søc quan träng, bëi ®ã lµ<br /> cÊp ho¹ch ®Þnh ®−êng lèi, chiÕn l−îc ph¸t triÓn, ¶nh h−ëng tíi toµn bé sù ph¸t triÓn<br /> cña d©n téc vµ x· héi.<br /> Nh−ng vi m« còng cã tÇm quan träng cña riªng nã. Mçi lµng, x· nh− mét c¸i<br /> vi m«, lµ mçi tÕ bµo gãp thµnh c¸i vÜ m« cña toµn x· héi. Nã lµ nh÷ng ph©n thÓ hîp<br /> thµnh søc sèng cña c¸i toµn thÓ. NhiÒu nhµ häp l¹i thµnh lµng, nhiÒu lµng häp l¹i<br /> thµnh n−íc nh− Hå ChÝ Minh nãi. KÕt cÊu nhµ - lµng - n−íc lµ mét kÕt cÊu bÒn v÷ng,<br /> ®Þnh h×nh tõ l©u trong lÞch sö t¹o thµnh søc sèng cña d©n téc, truyÒn thèng, b¶n s¾c<br /> cña mét nÒn v¨n hãa. H¬n n÷a, tuy lµ mét c¸i vi m« nh−ng ®ã lµ mét vi m« cã tÝnh<br /> chØnh thÓ x· héi, bëi mçi mét lµng x· lµ mét h×nh ¶nh thu nhá cña x· héi, ë ®ã diÔn<br /> ra toµn bé ho¹t ®éng cña ®êi sèng x· héi, liªn quan hµng ngµy, hµng giê tíi cuéc sèng<br /> cña ng−êi d©n. Theo ®ã, vi m« lµng x· ch¼ng nh÷ng kh«ng ph¶i lµ mét kÕt cÊu ®¬n<br /> gi¶n mµ tr¸i l¹i lµ mét kÕt cÊu hÕt søc phøc t¹p. Nã thùc sù lµ mét thùc thÓ kinh tÕ -<br /> x· héi, chÝnh trÞ vµ v¨n hãa ®ãng vai trß nÒn t¶ng cña c¶ x· héi, lµ ®éng lùc trùc tiÕp<br /> cña ph¸t triÓn x· héi. NÕu quan t©m tíi ®êi sèng cña d©n, nÕu thÊm nhuÇn vµ nhÊt<br /> qu¸n víi quan ®iÓm d©n lµ gèc cña n−íc th× c¬ së lµ c¸i vi m« trong tÇm vÜ m«, thùc<br /> sù mang néi dung vµ tÝnh chÊt vÜ m«. ThÓ chÕ quan liªu trong khi c¸ch bøc víi c¬ së<br /> th× nã ®ång thêi c¸ch bøc víi d©n chóng, xa d©n nªn kh«ng thÊu hiÓu cuéc sèng cña<br /> d©n, t©m t−, nguyÖn väng cña d©n víi biÕt bao lîi Ých th−êng nhËt vµ nhu cÇu chÝnh<br /> ®¸ng cña hä. ChØ cã thÓ chÕ d©n chñ th× míi cã thÓ gÇn d©n, v× d©n ®−îc, nãi theo Hå<br /> ChÝ Minh th× míi cã thÓ hiÓu d©n, häc d©n, hái d©n, l·nh ®¹o vµ phôc vô ®−îc d©n.<br /> Víi thÓ chÕ d©n chñ th× c¸n bé, c«ng chøc míi cã thÓ tËn tôy phôc vô d©n trong sù<br /> gióp ®ì, ñng hé cña d©n, trong sù kiÓm tra gi¸m s¸t cña d©n, d©n chñ míi kh«ng<br /> biÕn thµnh “quan chñ”, c«ng béc cña d©n míi kh«ng biÕn thµnh “quan c¸ch m¹ng”.<br /> Träng d©n, tin d©n vµ v× d©n ®· lµm thay ®æi c¸ch nh×n nhËn, ®¸nh gi¸ vÒ vÞ<br /> trÝ, vai trß cña c¬ së khi mµ d©n vµ cuéc sèng cña d©n lµ ®iÓm xuÊt ph¸t ®ång thêi lµ<br /> môc tiªu, lµ tÝnh h−íng ®Ých cña mäi ho¹t ®éng l·nh ®¹o vµ qu¶n lý, cña viÖc ®æi míi<br /> tæ chøc vµ ho¹t ®éng cña hÖ thèng chÝnh trÞ.<br /> §æi míi nhËn thøc vÒ vai trß cña c¬ së, chóng ta ®Æc biÖt l−u ý tíi nh÷ng ®iÓm<br /> d−íi ®©y:<br /> - C¬ së x· - ph−êng - thÞ trÊn lµ ®Þa bµn sinh sèng, lµm ¨n cña nh©n d©n lao<br /> ®éng. §ã võa lµ ®Þa bµn diÔn ra c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt - kinh doanh cña ng−êi lao<br /> ®éng, cña c¸c hé s¶n xuÊt - kinh doanh theo ngµnh nghÒ, cña c¸c c¬ së doanh nghiÖp<br /> theo c¸c thµnh phÇn kinh tÕ... võa lµ n¬i diÔn ra trao ®æi, l−u th«ng c¸c s¶n phÈm<br /> <br /> Bản quyền thuộc Viện Xã hội học. www.ios.org.vn<br /> 28 C¬ së vµ hÖ thèng chÝnh trÞ ë c¬ së ®èi víi æn ®Þnh vµ ph¸t triÓn…<br /> <br /> hµng hãa, lµ ®Çu mèi cña thÞ tr−êng, n¬i h×nh thµnh c¸c quan hÖ kinh tÕ gi÷a c¸c chñ<br /> thÓ s¶n xuÊt vµ tiªu dïng. C¬ së còng lµ ®Þa bµn c− tró cña d©n, n¬i diÔn ra mäi ho¹t<br /> ®éng cña ®êi sèng x· héi. Do ®ã, nãi tíi c¬ së lµ nãi tíi ng−êi d©n (c¸c chñ thÓ) vµ<br /> cuéc sèng cña d©n c− (ho¹t ®éng), lµ nãi tíi h×nh thøc tæ chøc c¸c ho¹t ®éng sèng cña<br /> céng ®ång, c¸c mèi quan hÖ x· héi cña con ng−êi gi÷a c¸ nh©n víi céng ®ång. Mçi c¬<br /> së lµ mét céng ®ång x· héi, ë ®ã cã ho¹t ®éng kinh tÕ, cã giao l−u v¨n hãa vµ ®ång<br /> thêi tÊt yÕu ph¶i h×nh thµnh nªn céng ®ång x· héi - chÝnh trÞ, bëi cã vai trß qu¶n lý<br /> hµnh chÝnh cña nhµ n−íc theo ph¸p luËt, nh»m ®¶m b¶o an ninh trËt tù x· héi vµ tæ<br /> chøc ®êi sèng chÝnh trÞ cña c¸c c«ng d©n.<br /> - C¬ së x· - ph−êng - thÞ trÊn, gäi chung lµ x·, ®ã lµ mét cÊp qu¶n lý trong hÖ<br /> thèng 4 cÊp cña Nhµ n−íc. CÊp c¬ së, ®Æc biÖt ë n«ng th«n, kh«ng chØ lµ cÊp thùc<br /> hiÖn chøc n¨ng qu¶n lý cña nhµ n−íc mµ cßn lµ n¬i diÔn ra c¸c ho¹t ®éng tù qu¶n<br /> cña céng ®ång x· héi. §©y lµ nÐt ®Æc tr−ng cña c¬ së vµ ë n−íc ta, do ®Æc ®iÓm vµ<br /> truyÒn thèng lÞch sö nªn tÝnh cè kÕt céng ®ång ®Æc biÖt næi bËt ë c¬ së.<br /> Do kÕt hîp vµ ®an xen gi÷a qu¶n lý víi tù qu¶n nªn c¬ së tuy lµ mét cÊp qu¶n<br /> lý hµnh chÝnh nhµ n−íc nh−ng l¹i lµ mét cÊp kh«ng hoµn chØnh, râ nhÊt lµ ë chç, c¸n<br /> bé c¬ së kh«ng ph¶i tÊt c¶ ®Òu lµ c«ng chøc nhµ n−íc, theo ®óng thÓ thøc bæ nhiÖm,<br /> ®iÒu ®éng, thuyªn chuyÓn cña nhµ n−íc. ë n«ng th«n lµng x·, chØ mét sè Ýt chøc<br /> danh g¾n trùc tiÕp víi chuyªn m«n nh− tµi chÝnh, ®Þa chÝnh, thèng kª, v¨n phßng<br /> trong ñy ban x· lµ c¬ quan hµnh chÝnh cña c¬ së míi xÕp theo ng¹ch c«ng chøc, cßn<br /> ®a sè lµ c¸n bé do d©n cö, d©n bÇu. C¸n bé cë c¬ së lµ ng−êi t¹i c¬ së, lµm viÖc t¹i c¬<br /> së, hµng ngµy sinh sèng, lµm viÖc vµ quan hÖ trùc tiÕp víi d©n. Trong quan hÖ víi<br /> d©n, hä cßn bÞ chi phèi, rµng buéc rÊt m¹nh mÏ bëi quan hÖ hä hµng, th©n téc, bëi c¸c<br /> truyÒn thèng, phong tôc, tËp qu¸n, lèi sèng lµng x·.<br /> - Võa lµ cÊp cuèi cïng trong qu¶n lý xÐt theo chøc n¨ng vµ thÈm quyÒn l¹i<br /> võa lµ cÊp ®Çu tiªn, nÕu xÐt nã lµ nÒn t¶ng cña c¶ hÖ thèng nªn c¬ së lµ n¬i diÔn ra<br /> mäi ho¹t ®éng cña quÇn chóng, n¬i tæ chøc c¸c phong trµo x· héi cña quÇn chóng ®Ó<br /> triÓn khai thùc hiÖn ®−êng lèi, chñ tr−¬ng, nghÞ quyÕt cña §¶ng vµ chÝnh s¸ch, ph¸p<br /> luËt cña Nhµ n−íc, nh»m ®−a ®−êng lèi, chÝnh s¸ch vµo cuéc sèng. §Æc ®iÓm nµy nãi<br /> lªn vai trß quan träng ®Æc biÖt cña c¬ së. Mäi ®−êng lèi, chñ tr−¬ng, chÝnh s¸ch cña<br /> §¶ng vµ Nhµ n−íc cã trë thµnh hiÖn thùc hay kh«ng ®Òu tïy thuéc vµo viÖc tæ chøc<br /> triÓn khai thùc hiÖn ë c¬ së cã chu ®¸o, cô thÓ, cã tËp hîp ®−îc lùc l−îng d©n chóng,<br /> cã ph¸t huy ®−îc nhiÖt t×nh vµ s¸ng kiÕn cña quÇn chóng hay kh«ng. Nã liªn quan<br /> trùc tiÕp tíi hÖ thèng chÝnh trÞ ë c¬ së, tíi chÊt l−îng ®éi ngò c¸n bé ë c¬ së. Cã c¸n<br /> bé th× míi cã phong trµo m¹nh mÏ, s«i næi. Tõ c¸c phong trµo cña quÇn chóng ë c¬ së<br /> mµ n¶y sinh rÊt nhiÒu s¸ng kiÕn cña d©n, søc s¸ng t¹o cña d©n, xuÊt hiÖn nh÷ng<br /> ®iÓn h×nh tiªn tiÕn cña x· héi ë ngay c¬ së. Do ®ã, c¬ së lµ tr−êng häc thùc tiÔn ®Ó rÌn<br /> luyÖn c¸n bé, lµm cho c¸n bé tr−ëng thµnh, ph¸t huy ®−îc phÈm chÊt vµ n¨ng lùc<br /> trong c«ng t¸c thùc tÕ, nhê ®ã lµm t¨ng uy tÝn, ¶nh h−ëng cña §¶ng, nhµ n−íc trong<br /> quÇn chóng.<br /> C¬ së ch¼ng nh÷ng cung cÊp c¸n bé cho phong trµo, cho c¬ së vµ c¸c cÊp trªn<br /> <br /> <br /> Bản quyền thuộc Viện Xã hội học. www.ios.ac.vn<br />  Hoµng ChÝ B¶o 29<br /> <br /> c¬ së mµ cßn lµ n¬i chøng thùc tÝnh ®óng ®¾n cña ®−êng lèi, chñ tr−¬ng, chÝnh s¸ch<br /> hoÆc tõ thùc tiÔn c¬ së mµ kiÓm nghiÖm, ph¸t hiÖn, ®iÒu chØnh, söa ch÷a, lµm cho<br /> ®−êng lèi, chÝnh s¸ch ngµy cµng phï hîp víi thùc tiÔn, cµng hîp víi lßng d©n, ®−îc<br /> lßng d©n h¬n.<br /> - C¬ së g¾n liÒn víi d©n, cã quy m« tõ hµng tr¨m, hµng ngh×n ng−êi d©n, hé<br /> d©n tíi hµng chôc, hµng mÊy chôc ngh×n ng−êi, tïy theo møc ®é, quy m« d©n sè vµ<br /> diÖn tÝch. Do ®ã, c¬ së tuy lµ cÊp thÊp nhÊt trong qu¶n lý nh−ng l¹i lµ tÇng s©u nhÊt,<br /> lµ ®Þa chØ quan träng nhÊt mµ mäi chØ thÞ, nghÞ quyÕt, chñ tr−¬ng, ®−êng lèi, chÝnh<br /> s¸ch cña §¶ng, Nhµ n−íc ph¶i t×m ®Õn, ph¶i b»ng mäi c¸ch tæ chøc, tuyªn truyÒn,<br /> vËn ®éng lµm cho d©n hiÓu, d©n tin vµ d©n lµm.<br /> CÊp c¬ së lµ cÊp tæ chøc thùc hiÖn ®−êng lèi, chÝnh s¸ch, cÊp hµnh ®éng, do<br /> ®ã, bè trÝ tæ chøc bé m¸y vµ ®éi ngò c¸n bé ë c¬ së ph¶i rÊt chó träng tíi tÝnh thiÕt<br /> thùc, hiÖu qu¶, c¸n bé ph¶i giái thùc hµnh, biÕt thùc hµnh lý luËn mét c¸ch s¸ng t¹o,<br /> muèn vËy ph¶i cã tri thøc, cã kinh nghiÖm, cã lý luËn, l¹i ph¶i cã ph−¬ng ph¸p, ®Æc<br /> biÖt lµ biÕt lµm c«ng t¸c d©n vËn, biÕt vËn ®éng thuyÕt phôc quÇn chóng, miÖng nãi<br /> tay lµm.<br /> C¬ së lµ n¬i chÝnh quyÒn trong lßng d©n, c¸n bé c¬ së tõ d©n mµ ra. Do ®ã, c¶<br /> vÒ mÆt lý luËn lÉn thùc tiÔn, c¬ së lµ cÊp cã nhiÒu lîi thÕ vµ kh¶ n¨ng nhÊt ®Ó gi¶m<br /> thiÓu nhiÒu nhÊt nh÷ng thãi tËt quan liªu, hµnh chÝnh, mÖnh lÖnh, h¹n chÕ xuèng<br /> møc thÊp nhÊt nh÷ng tÖ n¹n tham «, tham nhòng do d©n chóng th−êng xuyªn kiÓm<br /> tra, gi¸m s¸t hµnh vi c¸n bé.<br /> - TÝnh chÊt võa qu¶n lý võa tù qu¶n ë c¬ së thÓ hiÖn trong mèi quan hÖ gi÷a<br /> x· vµ th«n. §©y lµ mèi quan hÖ t¸c ®éng qua l¹i, ph©n c«ng, phèi hîp chø kh«ng ph¶i<br /> lµ sù t¸ch b¹ch cøng nh¾c, siªu h×nh.<br /> VÒ nguyªn t¾c, x· vµ chØ cã x· míi lµ cÊp c¬ së vµ cã chøc n¨ng qu¶n lý hµnh<br /> chÝnh nhµ n−íc. Nh−ng ®Þa bµn c¬ së lµ bao gåm c¶ th«n, gåm tÊt c¶ c¸c th«n xãm<br /> trong x·. Qu¶n lý trªn ®Þa bµn x· ph¶i xuèng tíi tËn th«n xãm. ë ®©u cã d©n, ë ®ã<br /> ph¶i tæ chøc cuéc sèng cho d©n vµ ph¶i cã vai trß cña qu¶n lý. Th«n lµ ®¬n vÞ tù qu¶n<br /> céng ®ång, kh«ng ph¶i lµ mét cÊp hµnh chÝnh. Tr−ëng th«n cã thÓ ®−îc ñy ban nh©n<br /> d©n x· ñy nhiÖm cho mét sè c«ng viÖc cña x· ®−îc tæ chøc thùc hiÖn trong céng ®ång<br /> d©n c− ë th«n. Song ®iÒu chñ yÕu cña th«n lµ tù qu¶n. ViÖc tù qu¶n c¸c ho¹t ®éng<br /> còng kh«ng khÐp kÝn, biÖt lËp trong tõng th«n, cµng kh«ng ®−îc ®èi lËp qu¶n. Cã<br /> nh÷ng c«ng viÖc vµ ho¹t ®éng tù qu¶n diÔn ra trªn quy m« x·. Do ®ã, qu¶n lý vµ tù<br /> qu¶n, x· vµ th«n kh«ng ®−îc c¶n trë nhau mµ ph¶i phèi hîp nhÞp nhµng, víi mét<br /> chuÈn mùc vµ tu©n thñ ®óng ph¸p luËt. Ph−êng vµ c¸c khu d©n c−, c¸c tæ d©n phè ë<br /> c¸c phè, ngâ, ng¸ch trªn ®Þa bµn ®« thÞ còng vËy.<br /> §Æc thï tù qu¶n ë c¬ së ®ßi hái ph¶i hÕt søc chó träng ph¸t huy quyÒn d©n<br /> chñ, lµm chñ, tù chñ cña d©n trong viÖc tæ chøc cuéc sèng.<br /> T¹i c¬ së x· hiÖn nay ®ång thêi tån t¹i c¸c thÓ chÕ qu¶n lý, ph¸p luËt nhµ<br /> n−íc, quy chÕ d©n chñ vµ c¸c b¶n h−¬ng −íc cña th«n, lµng. Ph¶i tæ chøc thùc hiÖn<br /> <br /> <br /> Bản quyền thuộc Viện Xã hội học. www.ios.org.vn<br /> 30 C¬ së vµ hÖ thèng chÝnh trÞ ë c¬ së ®èi víi æn ®Þnh vµ ph¸t triÓn…<br /> <br /> vµ t¨ng c−êng kiÓm tra, gi¸m s¸t sao cho kh«ng ®Ó x¶y ra c¸c hiÖn t−îng tïy tiÖn,<br /> côc bé ®Þa ph−¬ng, coi th−êng ph¸p luËt. Ph¶i kh¾c phôc t©m lý, ý thøc ®Õn hµnh vi,<br /> ho¹t ®éng mét nh−îc ®iÓm th©m c¨n cè ®Õ lµ “lÖ lµng cao h¬n phÐp n−íc”, lµ t− t−ëng<br /> dßng hä, bÌ ph¸i, lîi dông chøc quyÒn theo kiÓu “mét ng−êi lµm quan c¶ hä ®−îc<br /> nhê”. §ã lµ nh÷ng nÐt chung vÒ ®Æc ®iÓm, vai trß c¬ së, nhÊt lµ c¬ së ë n«ng th«n.<br /> - Ngoµi ra, cßn cÇn ph¶i chó ý tíi mét thùc tÕ lµ cïng lµ cÊp x·, cÊp c¬ së<br /> nh−ng x· - th«n, lµng - x· ë n−íc ta rÊt ®a d¹ng, nã thèng nhÊt trong kh¸c biÖt. X·<br /> ®ång b»ng kh¸c x· trung du vµ miÒn nói. X· ë miÒn B¾c rÊt kh¸c x· ë miÒn Trung<br /> vµ miÒn Nam. X· cã ®é chªnh lÖch rÊt lín vÒ diÖn tÝch vµ d©n sè, vÒ sè th«n, lµng, Êp,<br /> b¶n. Cã nh÷ng x· miÒn nói réng b»ng c¶ mét huyÖn, thËm chÝ mét tØnh ®ång b»ng.<br /> Cã x· Ýt d©n nhÊt, chØ cã 136 ng−êi, l¹i cã x· mÊy chôc ngµn ng−êi (tíi 30.000-<br /> 40.000). C¸ biÖt cßn cã x· lªn tíi 86.000 ng−êi. Cã x· chØ cã mét th«n (“nhÊt x· nhÊt<br /> th«n”) l¹i x· cã tíi 15, 20 th«n.<br /> X· l¹i th−êng lµ céng ®ång ®a téc ng−êi, ®a t«n gi¸o. X· ë n−íc ta, phÇn lín lµ<br /> x· thuÇn n«ng nh−ng còng cã nh÷ng x· cã truyÒn thèng vÒ nghÒ thñ c«ng, cã nh÷ng<br /> lµng nghÒ næi tiÕng. Cã x· ®· ph¸t triÓn m¹nh th−¬ng m¹i, dÞch vô. NhiÒu x· ®ang<br /> ®« thÞ hãa, d©n c− trong x· kh«ng chØ cã n«ng d©n mµ cßn cã c¸n bé, c«ng chøc nghØ<br /> h−u, qu©n nh©n xuÊt ngò, th−¬ng nh©n, trÝ thøc ....<br /> Tãm l¹i, c¬ cÊu kinh tÕ cña x· ®ang chuyÓn ®æi. C¬ cÊu x· héi ë x· ®ang ngµy<br /> mét ®a d¹ng h¬n. §êi sèng chÝnh trÞ trong lµng x· ®ang ®an xen c¶ nh÷ng biÕn ®æi<br /> tÝch cùc, æn ®Þnh, ph¸t triÓn lÉn nh÷ng suy tho¸i, biÕn d¹ng, nh÷ng tiªu cùc vµ tÖ<br /> n¹n x· héi. Cã nh÷ng x· næi tréi, xuÊt s¾c, lµ nh÷ng x· anh hïng trong ®æi míi<br /> (trong gÇn 9000 x·, chØ cã 22 x· ®−îc phong danh hiÖu nµy). L¹i cßn mét phÇn ®«ng<br /> c¸c x· ®ang ph¶i nç lùc v−ît lªn, ra khái t×nh tr¹ng nghÌo nµn, l¹c hËu, tr× trÖ. Còng<br /> kh«ng Ýt c¸c x· ®ang qu¸ yÕu kÐm, ®ang xuÊt hiÖn c¸c ®iÓm nãng ph¶i gi¶i quyÕt1.<br /> Bøc tranh x· héi ®ã cña c¬ së x· ë n−íc ta thêi kú ®æi míi cho thÊy, vÊn ®Ò c¬<br /> së ë n−íc ta vÒ thùc chÊt lµ vÊn ®Ò x·, lµ n«ng th«n - n«ng nghiÖp - n«ng d©n.<br /> NhËn thøc ®óng vai trß, ®Æc ®iÓm cña c¬ së, cña cÊp x· trong ®æi míi vµ ph¸t<br /> triÓn tÊt yÕu ph¶i chó träng gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò yÕu kÐm trong ph¸t sinh ë hÖ<br /> thèng chÝnh trÞ c¬ së, hÖ thèng chÝnh trÞ cÊp x·.<br /> 2. HÖ thèng chÝnh trÞ ë c¬ së ®èi víi æn ®Þnh vµ ph¸t triÓn.<br /> §æi míi dùa trªn mét tiÒn ®Ò quan träng lµ æn ®Þnh, tr−íc hÕt lµ æn ®Þnh<br /> chÝnh trÞ. Víi æn ®Þnh chÝnh trÞ, viÖc triÓn khai c¸c nhiÖm vô ®æi míi nh»m vµo môc<br /> ®Ých ph¸t triÓn, lÊy ph¸t triÓn kinh tÕ lµm träng t©m. §æi míi theo ®Þnh h−íng x· héi<br /> chñ nghÜa nªn th−íc ®o quan träng nhÊt cña ph¸t triÓn mµ chóng ta ph¶i phÊn ®Êu<br /> <br /> 1<br /> Xem:<br /> - Hå V¨n Th«ng (chñ biªn): Céng ®ång n«ng th«n lµng x· n−íc ta trong ®æi míi. Nxb ChÝnh trÞ Quèc<br /> gia. Hµ Néi - 2002.<br /> - Hoµng ChÝ B¶o (chñ biªn): HÖ thèng chÝnh trÞ c¬ së n«ng th«n n−íc ta hiÖn nay - HiÖn tr¹ng, vÊn ®Ò,<br /> gi¶i ph¸p. Nxb ChÝnh trÞ Quèc gia. Hµ Néi - 2003.<br /> <br /> Bản quyền thuộc Viện Xã hội học. www.ios.ac.vn<br />  Hoµng ChÝ B¶o 31<br /> <br /> ®Ó ®¹t ®−îc lµ t¨ng tr−ëng kinh tÕ g¾n liÒn víi thùc hiÖn tõng b−íc c«ng b»ng x· héi.<br /> §¶ng ta ®· x¸c ®Þnh, ®æi míi nh»m thùc hiÖn d©n giµu, n−íc m¹nh, x· héi<br /> c«ng b»ng, d©n chñ, v¨n minh. §iÒu ®ã cho thÊy, môc tiªu cña ®æi míi còng chÝnh lµ<br /> môc tiªu cña chñ nghÜa x· héi. Thùc hiÖn thµnh c«ng c¸c nhiÖm vô cña ®æi míi, vÒ<br /> c¨n b¶n còng lµ thùc hiÖn c¸c nhiÖm vô x©y dùng chñ nghÜa x· héi ë n−íc ta, tr−íc<br /> hÕt ®ã lµ nh÷ng nhiÖm vô cña thêi kú qu¸ ®é lªn chñ nghÜa x· héi.<br /> §æi míi h−íng tíi æn ®Þnh vµ ph¸t triÓn x· héi ë n−íc ta, lµ mét qu¸ tr×nh l©u<br /> dµi, lµ sù nghiÖp cña toµn §¶ng, toµn d©n, ®ßi hái ph¶i huy ®éng mäi nç lùc s¸ng t¹o<br /> cña toµn d©n, sö dông cã hiÖu qu¶ mäi nguån lùc cña x· héi mµ nguån lùc quan<br /> träng nhÊt, quyÕt ®Þnh nhÊt chÝnh lµ nguån lùc con ng−êi ®Ó phôc vô ngµy mét tèt<br /> h¬n cuéc sèng cña con ng−êi, cña nh©n d©n lao ®éng. Con ng−êi ®−îc x¸c ®Þnh võa lµ<br /> môc tiªu võa lµ ®éng lùc cña ®æi míi.<br /> §−êng lèi ®æi míi do §¶ng ta khëi x−íng tõ §¹i héi VI (1986), ®−îc ph¸t triÓn<br /> vµ hoµn thiÖn tíi §¹i héi XI gÇn ®©y ®· thÓ hiÖn nhÊt qu¸n mét t− t−ëng lín lµ gi¶i<br /> phãng ®Ó ph¸t triÓn. §ã lµ gi¶i phãng søc s¶n xuÊt vµ mäi tiÒm n¨ng cña x· héi, th¸o<br /> gì nh÷ng lùc c¶n vµ thóc ®Èy nh÷ng nh©n tè ®éng lùc cña ph¸t triÓn. Gi¶i phãng søc<br /> s¶n xuÊt (lùc l−îng s¶n xuÊt) ®i liÒn víi gi¶i phãng ý thøc, tinh thÇn cña x· héi. Gi¶i<br /> phãng søc s¶n xuÊt ®ßi hái ph¶i thay ®æi quan niÖm vµ m« h×nh ph¸t triÓn kinh tÕ,<br /> b»ng c¸ch chuyÓn nÒn kinh tÕ hiÖn vËt, kÕ ho¹ch hãa tËp trung quan liªu bao cÊp vµ<br /> b×nh qu©n sang kinh tÕ hµng hãa, nhiÒu thµnh phÇn, ¸p dông c¬ chÕ thÞ tr−êng vµ<br /> giê ®©y, qua gÇn 20 n¨m ®æi míi, chóng ta ®· x¸c lËp nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng ®Þnh<br /> h−íng x· héi chñ nghÜa. §Èy m¹nh s¶n xuÊt hµng hãa, ph¸t triÓn kinh tÕ hµng hãa<br /> vµ kinh tÕ thÞ tr−êng, ®ã lµ mét b−íc ®ét ph¸ lín, mét gi¶i ph¸p c¬ b¶n ®Ó gi¶i phãng<br /> søc s¶n xuÊt.<br /> §éng lùc m¹nh mÏ thóc ®Èy sù gi¶i phãng vµ ph¸t triÓn nµy chÝnh lµ lîi Ých<br /> cña ng−êi lao ®éng ®−îc t«n träng vµ b¶o ®¶m b»ng c¬ chÕ lîi Ých dùa trªn viÖc gi¶i<br /> quyÕt hµi hßa c¸c quan hÖ lîi Ých. Kho¸n trong n«ng nghiÖp, tõ kho¸n s¶n phÈm ®Õn<br /> kho¸n hé, tíi tõng hé n«ng d©n, thõa nhËn kinh tÕ hé lµ ®¬n vÞ kinh tÕ c¬ b¶n ë n«ng<br /> th«n lµ gi¶i ph¸p ®ét ph¸ ®· khai th«ng ®óng ®éng lùc ph¸t triÓn ®ã. §iÒu nµy cã ý<br /> nghÜa ®Æc biÖt quan träng ®èi víi sù ph¸t triÓn ë n−íc ta - mét n−íc n«ng nghiÖp vµ<br /> ®a sè ng−êi lao ®éng lµ n«ng d©n. Tõ chñ tr−¬ng ph¸t triÓn kinh tÕ hé, ng−êi n«ng<br /> d©n vµ hé n«ng d©n ®−îc giao ®Êt, giao rõng, ®−îc ®¶m b¶o quyÒn sö dông ruéng ®Êt<br /> l©u dµi vµ chñ ®éng s¶n xuÊt - kinh doanh, më réng quy m« ph¸t triÓn kinh tÕ trang<br /> tr¹i ®ång thêi tæ chøc l¹i nÒn kinh tÕ hîp t¸c víi m« h×nh hîp t¸c x· kiÓu míi. C¬ së<br /> kinh tÕ ë n«ng th«n ®· thùc sù ®æi míi vµ b−íc vµo quü ®¹o ph¸t triÓn, thùc hiÖn<br /> chuyÓn dÞch c¬ cÊu s¶n xuÊt, c¬ cÊu kinh tÕ b»ng c«ng nghiÖp hãa n«ng nghiÖp vµ<br /> n«ng th«n, lµm cho kinh tÕ n«ng nghiÖp v−ît qua ng−ìng thuÇn n«ng truyÒn thèng,<br /> trë thµnh kinh tÕ hµng hãa. Ng−êi n«ng d©n truyÒn thèng tõ bao ®êi nay s¶n xuÊt<br /> b»ng kinh nghiÖm vµ tËp qu¸n sÏ tõng b−íc chuyÓn m×nh thµnh ng−êi lao ®éng míi,<br /> cã kiÕn thøc, cã häc vÊn, lµm quen vµ thÝch øng víi kinh tÕ thÞ tr−êng. C¸c chñ trang<br /> tr¹i thµnh c¸c chñ s¶n xuÊt kinh doanh, biÕt lµm giµu, c¸c trang tr¹i còng nh− c¸c<br /> <br /> <br /> Bản quyền thuộc Viện Xã hội học. www.ios.org.vn<br /> 32 C¬ së vµ hÖ thèng chÝnh trÞ ë c¬ së ®èi víi æn ®Þnh vµ ph¸t triÓn…<br /> <br /> hîp t¸c x· ®−îc tæ chøc nh− nh÷ng doanh nghiÖp. Theo xu h−íng ®ã, mét n«ng th«n<br /> míi ®ang dÇn dÇn h×nh thµnh, tõ n«ng th«n cæ truyÒn trë thµnh n«ng th«n hiÖn ®¹i<br /> ®−îc ®« thÞ hãa.<br /> KÕt qu¶ ®ã ®· tõng b−íc hiÖn h×nh vµ sÏ cßn ph¸t triÓn ngµy mét râ nÐt vµ trë<br /> nªn phæ biÕn h¬n. §ã chÝnh lµ kÕt qu¶ ®−îc t¹o ra bëi gi¶i phãng søc s¶n xuÊt, ph¸t<br /> triÓn kinh tÕ hµng hãa, thÞ tr−êng.<br /> Cïng víi gi¶i phãng søc s¶n xuÊt lµ gi¶i phãng ý thøc, tinh thÇn x· héi víi lùc<br /> ®Èy m¹nh mÏ cña d©n chñ hãa mäi mÆt cña ®êi sèng x· héi, tr−íc hÕt lµ d©n chñ hãa<br /> kinh tÕ vµ chÝnh trÞ. Víi lùc ph¸t ®éng cña d©n chñ hãa, con ng−êi ®−îc tù do t− t−ëng,<br /> ®−îc ph¸t huy tÝnh chñ ®éng vµ s¸ng kiÕn cña m×nh trong c«ng viÖc vµ trong mäi ho¹t<br /> ®éng. Con ng−êi ®−îc lµm tÊt c¶ nh÷ng g× mµ ph¸p luËt kh«ng cÊm. Mäi thµnh viªn<br /> cña céng ®ång ®−îc ®¶m b¶o nh÷ng c¬ héi nh− nhau ®Ó ph¸t triÓn. §ã chÝnh lµ c«ng<br /> b»ng vÒ c¬ héi ph¸t triÓn dùa trªn sù c«ng b»ng vÒ ph©n phèi lîi Ých. Ph¸p luËt ®¶m<br /> b¶o cho d©n chñ ®−îc thùc hiÖn ®èi víi mäi c«ng d©n. Lîi Ých c¸ nh©n ®−îc thùc hiÖn<br /> b»ng lao ®éng chÝnh ®¸ng cña m×nh vµ lµm giµu dùa trªn lao ®éng chÝnh ®¸ng ch¼ng<br /> nh÷ng ®−îc t«n träng mµ cßn ®−îc x· héi khuyÕn khÝch. §ã lµ ®¶m b¶o kinh tÕ rÊt<br /> quan träng lµm cho d©n chñ trë thµnh hiÖn thùc chø kh«ng dõng l¹i lµ mét −íc muèn.<br /> Nhê ®¶m b¶o vµ ph¸t huy d©n chñ mµ ng−êi d©n míi thùc sù lµ ng−êi chñ vµ biÕt lµm<br /> chñ. QuyÒn lµm chñ ®i liÒn víi nghÜa vô cña ng−êi chñ. Lîi Ých g¾n liÒn víi tr¸ch<br /> nhiÖm. Ph¸p luËt kiÓm so¸t vµ ®iÒu chØnh hµnh vi còng nh− c¸c mèi quan hÖ x· héi<br /> lµm cho d©n chñ ®−îc thùc hiÖn mét c¸ch lµnh m¹nh, kh«ng r¬i vµo nh÷ng biÕn d¹ng<br /> ph¶n d©n chñ, nh÷ng sù vi ph¹m d©n chñ hay d©n chñ h×nh thøc.<br /> Tuy nhiªn, ph¶i cã thêi gian cho sù tr−ëng thµnh ý thøc d©n chñ cña mäi c«ng<br /> d©n, nhÊt lµ ®èi víi n«ng d©n vµ céng ®ång x· héi n«ng th«n bëi ®©y lµ ®èi t−îng cßn<br /> nhiÒu h¹n chÕ vÒ häc vÊn vµ sù hiÓu biÕt ph¸p luËt, c¶ nh÷ng sù l¹c hËu cña phong<br /> tôc,tËp qu¸n, lèi sèng cò ch−a ®−îc c¶i t¹o hÕt.<br /> MÆt kh¸c, tr×nh ®é ph¸t triÓn cña d©n chñ cßn phô thuéc nhiÒu vµo tr×nh ®é<br /> ph¸t triÓn kinh tÕ, v¨n hãa nãi chung cña x· héi còng nh− n¨ng lùc qu¶n lý cña nhµ<br /> n−íc, sù ®æi míi tæ chøc, néi dung, ph−¬ng ph¸p ho¹t ®éng cña hÖ thèng chÝnh trÞ, tõ<br /> §¶ng, Nhµ n−íc tíi MÆt trËn vµ c¸c ®oµn thÓ, ë mäi cÊp ®é, tõ Trung −¬ng tíi ®Þa<br /> ph−¬ng vµ c¬ së. Cuèi cïng, d©n chñ phô thuéc vµo sù hoµn thiÖn cña ph¸p luËt, sù<br /> nghiªm minh luËt ph¸p trong xÐt xö, thãi quen t«n träng luËt ph¸p cña c«ng d©n,<br /> kh¶ n¨ng phßng ngõa vµ kh¾c phôc nh÷ng hËu qu¶ ph¶n d©n chñ cña quan liªu,<br /> tham nhòng.<br /> Cuéc vËn ®éng d©n chñ hãa ë n−íc ta lµ mét cuéc vËn ®éng x· héi réng lín<br /> nh»m ®¶m b¶o cho kinh tÕ ph¸t triÓn, chÝnh trÞ æn ®Þnh vµ ph¸t triÓn, ®Ó x©y dùng<br /> nÒn d©n chñ x· héi chñ nghÜa cho ®a sè nh©n d©n lao ®éng, x©y dùng nhµ n−íc ph¸p<br /> quyÒn x· héi chñ nghÜa thùc sù cña d©n, do d©n vµ v× d©n. ë thêi ®iÓm vµ giai ®o¹n<br /> hiÖn nay, viÖc thùc hiÖn d©n chñ ®ang h−íng m¹nh vÒ c¬ së, t¹i c¬ së, ®èi víi ng−êi<br /> d©n ë c¬ së, tr−íc hÕt lµ ë n«ng th«n ®èi víi n«ng d©n.<br /> <br /> <br /> <br /> Bản quyền thuộc Viện Xã hội học. www.ios.ac.vn<br />  Hoµng ChÝ B¶o 33<br /> <br /> Qu¸ tr×nh ®æi míi kinh tÕ vµ ®æi míi chÝnh trÞ theo t− t−ëng gi¶i phãng vµ<br /> ph¸t triÓn, thùc hiÖn kinh tÕ thÞ tr−êng vµ d©n chñ hãa ®· mét mÆt cho thÊy t¸c<br /> dông lùc ®Èy quan träng cña nã, mÆt kh¸c còng lµm béc lé nh÷ng hËu qu¶ t¹i h¹i tõ<br /> c¸c nh©n tè k×m h·m, c¶n trë ph¸t triÓn, lµm biÕn d¹ng ph¸t triÓn thµnh ph¶n ph¸t<br /> triÓn. Nh÷ng nh©n tè ®ã, mét mÆt xuÊt hiÖn tõ mÆt tr¸i cña c¬ chÕ thÞ tr−êng vµ<br /> kinh tÕ thÞ tr−êng, mÆt kh¸c lµ sù yÕu kÐm, bÊt cËp trong qu¶n lý tõ thÓ chÕ luËt<br /> ph¸p, c¬ chÕ, chÝnh s¸ch ®Õn sù yÕu kÐm cña ®éi ngò c¸n bé, ®¶ng viªn cã chøc cã<br /> quyÒn. Quy tù vµ næi bËt nhÊt tõ c¸c nh©n tè lùc c¶n ®ã chÝnh lµ quan liªu vµ tham<br /> nhòng ®· trë thµnh träng bÖnh cña nhµ n−íc, thµnh quèc n¹n, ®ang tiÒm tµng nh÷ng<br /> t×nh huèng g©y mÊt æn ®Þnh vµ ë kh«ng Ýt n¬i, trong ®ã cã c¬ së n«ng th«n ®· thùc sù<br /> trë thµnh nh÷ng ®iÓm nãng, nh÷ng t×nh huèng chÝnh chÞ - x· héi.<br /> NÕu kinh tÕ lµ nh©n tè s©u xa nhÊt, lµ nh©n tè, xÐt ®Õn cïng quyÕt ®Þnh sù<br /> ph¸t triÓn x· héi, th× trªn thùc tÕ, chÝnh trÞ ®· t¸c ®éng trùc tiÕp tíi tr¹ng th¸i biÕn<br /> ®æi cña kinh tÕ, nh÷ng yÕu kÐm trong lÜnh vùc chÝnh trÞ lµ nh©n tè trùc tiÕp g©y nªn<br /> mÊt æn ®Þnh chÝnh trÞ - x· héi. Ng−îc l¹i, chÝnh trÞ ®óng ®¾n, tÝch cùc, ®−îc lßng d©n<br /> cã søc m¹nh thay ®æi t×nh h×nh, ch¼ng nh÷ng më ®−êng cho kinh tÕ ph¸t triÓn, kh¾c<br /> phôc ®−îc khñng ho¶ng, mµ cßn quy tô ®−îc søc d©n, lßng d©n, ph¸t huy søc m¹nh<br /> ®¹i ®oµn kÕt d©n téc, t¹o ra sù ®ång thuËn x· héi ®Ó cñng cè, b¶o vÖ chÕ ®é.<br /> §−êng lèi ®æi míi vµ c«ng cuéc ®æi míi do §¶ng l·nh ®¹o lµ mét minh chøng<br /> thùc tÕ sinh ®éng cho ®iÒu ®ã. §ã lµ ®−êng lèi hîp lßng d©n nhÊt, ®¸p øng ®−îc<br /> nguyÖn väng bøc xóc cña toµn d©n, phï hîp víi xu thÕ ph¸t triÓn. Nhê ®ã, ®æi míi ®·<br /> nhanh chãng ®i vµo cuéc sèng, trë thµnh mèi quan t©m thiÕt th©n vµ sù nhËp cuéc<br /> nhanh chãng cña mäi nhµ, mäi ng−êi. §ã lµ xÐt trªn tÇm vÜ m«, ®¹i côc, phæ biÕn. ë<br /> c¬ së còng vËy, nh÷ng c¬ së cã phong trµo v÷ng m¹nh, cã hÖ thèng chÝnh trÞ c¬ së<br /> ®¶m b¶o tèt vai trß l·nh ®¹o cña tæ chøc §¶ng c¬ së, c¬ quan quyÒn lùc cña d©n, tøc<br /> lµ chÝnh quyÒn, ®¶m b¶o ®−îc d©n chñ, thùc hiÖn ®óng ®−êng lèi chÝnh s¸ch cña<br /> §¶ng vµ Nhµ n−íc, ch¨m lo ph¸t triÓn s¶n xuÊt vµ cuéc sèng cña d©n, c¸c ®oµn thÓ<br /> quÇn chóng thùc sù tËp hîp ®−îc quÇn chóng ®oµn viªn, héi viªn, tham gia cã hiÖu<br /> qu¶ vµo c«ng t¸c x©y dùng §¶ng, x©y dùng chÝnh quyÒn, cã ®éi ngò c¸n bé ®¶ng viªn<br /> c«ng t©m, liªm khiÕt, ®oµn kÕt, g−¬ng mÉu ®−îc d©n tÝn nhiÖm th× ë nh÷ng c¬ së ®ã<br /> thùc sù cã æn ®Þnh vµ ph¸t triÓn. §ã thùc sù lµ nh÷ng ®iÓn h×nh tiªn tiÕn trong ®æi<br /> míi. Tõ ®ã, cã thÓ thÊy, hÖ thèng chÝnh trÞ ë c¬ së lµ nh©n tè chÝnh trÞ cã t¸c ®éng vµ<br /> ¶nh h−ëng trùc tiÕp tíi æn ®Þnh, ph¸t triÓn ë c¬ së vµ ®èi víi toµn x· héi.<br /> HÖ thèng chÝnh trÞ ë c¬ së bao gåm mét hÖ thèng c¸c tæ chøc ®¶ng, chÝnh<br /> quyÒn, MÆt trËn vµ c¸c ®oµn thÓ chÝnh trÞ - x· héi cña nh©n d©n, ë c¬ së, ho¹t ®éng<br /> hîp ph¸p, ®−îc ph¸p luËt thõa nhËn vµ b¶o vÖ, d−íi sù l·nh ®¹o cña §¶ng ®Ó thùc<br /> hiÖn quyÒn lµm chñ, ®¶m b¶o vµ ph¸t huy d©n chñ cña nh©n d©n. HÖ thèng ®ã bao<br /> gåm: §¶ng bé hay chi bé c¬ së, chÝnh quyÒn (gåm Héi ®ång nh©n d©n vµ ñy ban nh©n<br /> d©n), MÆt trËn Tæ quèc, §oµn Thanh niªn céng s¶n, Héi Liªn hiÖp phô n÷, Héi N«ng<br /> d©n, Héi Cùu chiÕn binh. §ã lµ nh÷ng tæ chøc cÊu thµnh hÖ thèng chÝnh trÞ c¬ së.<br /> Ngoµi ra, ë c¬ së, nhÊt lµ ë n«ng th«n cßn cã rÊt nhiÒu tæ chøc, nhiÒu héi do d©n tù<br /> nguyÖn lËp ra, ho¹t ®éng tù qu¶n, ®¶m b¶o nhu cÇu giao tiÕp, liªn kÕt céng ®ång,<br /> <br /> Bản quyền thuộc Viện Xã hội học. www.ios.org.vn<br /> 34 C¬ së vµ hÖ thèng chÝnh trÞ ë c¬ së ®èi víi æn ®Þnh vµ ph¸t triÓn…<br /> <br /> cïng nhau tæ chøc ®êi sèng trong céng ®ång, ho¹t ®éng theo nguyªn t¾c kh«ng tr¸i<br /> víi quy ®Þnh cña luËt ph¸p, gãp phÇn ph¸t triÓn ®oµn kÕt, ®ång thuËn x· héi. Nh÷ng<br /> tæ chøc nµy tuy kh«ng ph¶i lµ nh÷ng bé phËn hîp thµnh hÖ thèng chÝnh trÞ nh−ng cã<br /> quan hÖ mËt thiÕt víi hÖ thèng chÝnh trÞ. NÕu hÖ thèng chÝnh trÞ, nhÊt lµ §¶ng vµ<br /> chÝnh quyÒn biÕt t¹o ®iÒu kiÖn, biÕt c¸ch l·nh ®¹o vµ qu¶n lý, nÕu MÆt trËn víi tÝnh<br /> c¸ch lµ mét liªn minh chÝnh trÞ - x· héi, biÕt c¸ch vËn ®éng vµ ph¸t huy t¸c dông cña<br /> c¸c tæ chøc Êy th× søc m¹nh ®oµn kÕt - hîp t¸c - s¸ng t¹o cña céng ®ång x· héi ë c¬ së<br /> sÏ ®−îc nh©n lªn gÊp béi. §ã sÏ lµ c¬ së x· héi cña §¶ng, cña Nhµ n−íc, cña c¶ chÕ ®é<br /> ®−îc cñng cè v÷ng m¹nh ngay tõ c¬ së. §ã chÝnh lµ kÕt hîp søc m¹nh cña c¸c thiÕt<br /> chÕ chÝnh trÞ chÝnh thèng (quan ph−¬ng) víi c¸c thiÕt chÕ x· héi mang ®Ëm tÝnh<br /> nh©n d©n vµ tù qu¶n céng ®ång (phi chÝnh thèng, phi quan ph−¬ng) ®Ó t¹o nªn sù æn<br /> ®Þnh tõ c¬ së, søc bËt ph¸t triÓn tõ c¬ së.<br /> HÖ thèng chÝnh trÞ c¬ së do lµ cÊp c¬ së cña hÖ thèng chÝnh trÞ cña c¶ n−íc nªn<br /> sù æn ®Þnh vµ ph¸t triÓn cña nã lµ nÒn t¶ng c¬ së ®Ó æn ®Þnh vµ ph¸t triÓn trong toµn<br /> x· héi.<br /> HÖ thèng chÝnh trÞ ë c¬ së, th«ng qua ho¹t ®éng cña c¸c tæ chøc vµ sù phèi hîp<br /> c¸c ho¹t ®éng ®ã, lµm cho ®−êng lèi, chñ tr−¬ng, chÝnh s¸ch vµ luËt ph¸p cña §¶ng<br /> vµ Nhµ n−íc ®−îc triÓn khai, ®−îc thùc hiÖn trong cuéc sèng, ®em l¹i lîi Ých thiÕt<br /> th©n cho nh©n d©n, nhê ®ã d©n chóng cñng cè lßng tin víi §¶ng, víi chÕ ®é, d©n<br /> chóng ®em nhiÖt t×nh, kh¶ n¨ng s¸ng t¹o, s¸ng kiÕn cña m×nh mµ thùc hiÖn c¸c<br /> nhiÖm vô ph¸t triÓn kinh tÕ, v¨n hãa, Ých n−íc lîi nhµ. Hå ChÝ Minh nhÊn m¹nh<br /> r»ng, kh«ng g× m¹nh b»ng søc m¹nh ®oµn kÕt cña nh©n d©n, viÖc khã mÊy, cã søc<br /> d©n ®ãng gãp, d©n gióp ®ì, d©n thùc hiÖn vÉn cã thÓ gi¶i quyÕt ®−îc lµ v× vËy. HÖ<br /> thèng chÝnh trÞ ë c¬ së lµ hÖ thèng mµ tõ tæ chøc bé m¸y ®Õn c¸n bé ®Òu tõ c¬ së mµ<br /> ra, lµ hÖ thèng gÇn d©n nhÊt, tån t¹i trong lßng d©n, ph¸t triÓn nhê søc d©n, do d©n<br /> tæ chøc nªn, d©n gióp ®ì lµ d©n b¶o vÖ.<br /> Do ®ã, hÖ thèng chÝnh trÞ c¬ së nÕu biÕt dùa vµo d©n, biÕt ®em tµi d©n, søc<br /> d©n ®Ó lµm lîi cho d©n, ®Ó m−u cÇu h¹nh phóc cho d©n, nh− Hå ChÝ Minh chØ dÉn th×<br /> ®ã sÏ lµ hÖ thèng chÝnh trÞ thùc sù cña d©n, lµm ®óng sù ñy quyÒn cña d©n, nhê ®ã<br /> thùc hiÖn ®−îc d©n chñ, tr¸nh ®−îc quan liªu, tham nhòng.<br /> Do cÊp c¬ së lµ cÊp tæ chøc thùc hiÖn, cÊp triÓn khai c¸c nghÞ quyÕt cña §¶ng,<br /> c¸c chÝnh s¸ch cña nhµ n−íc, cÊp hµnh ®éng nªn hÖ thèng chÝnh trÞ ë c¬ së chØ chøng<br /> tá ®−îc t¸c dông vµ hiÖu qu¶ cña m×nh nÕu tËp hîp ®−îc søc d©n trong céng ®ång ®Ó<br /> ph¸t triÓn s¶n xuÊt, gióp d©n lµm kinh tÕ ®Ó mau chãng xãa ®ãi gi¶m nghÌo, t¨ng<br /> giµu, ®Ó céng ®ång æn ®Þnh, ®oµn kÕt, ai ai còng cã cuéc sèng no Êm, gi÷ g×n ®−îc trËt<br /> tù trÞ an, cã sù b×nh yªn trong lµng, trong x·. §ã chÝnh lµ an sinh vµ an ninh cho d©n<br /> chóng. §ã lµ gèc rÔ bÒn chÆt cña æn ®Þnh vµ ph¸t triÓn.<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> Bản quyền thuộc Viện Xã hội học. www.ios.ac.vn<br />