ĐÁNH GIÁ SỰ BIẾN ĐỘNG ĐẤT MẶN VÀ ĐẤT PHÈN VÙNG ĐỒNG BẰNG SÔNG CỬU LONG SAU 30 NĂM SỬ DỤNG

Chia sẻ: Phung Tuyet | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:8

Thêm vào BST

Báo xấu

203
lượt xem 53
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Đồng bằng sông Cửu Long (ĐBSCL) là vùng châu thổ lớn nhất của nước ta, có tổng diện tích tự nhiên (DTTN) khoảng 40.602 m², chiếm 12,3% diện tích toàn quốc; là vùng kinh tế có vai trò quan trọng trong quá trình phát triển của cả nước. Đất đai nơi đây về bản chất chủ yếu là đất phù sa. Tuy nhiên do chịu tác động của thủy triều, rừng ngập mặn đã hình thành nên nhóm đất mặn và đất phèn với diện tích khoảng 2,4 triệu ha (Chiếm 59,5% DTTN)....

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: ĐÁNH GIÁ SỰ BIẾN ĐỘNG ĐẤT MẶN VÀ ĐẤT PHÈN VÙNG ĐỒNG BẰNG SÔNG CỬU LONG SAU 30 NĂM SỬ DỤNG

ĐÁNH GIÁ S BI N Đ NG Đ T M N VÀ Đ T PHÈN VÙNG Đ NG B NG SÔNG C U LONG SAU 30 NĂM S D NG H Quang Đ c1, Nguy n Văn Đ o1 SUMMARY Evaluating the changes of saline soils and acid sulfate soils in the Cuu Long river delta after 30 years of using Saline soils and acid sulfate soils are the main soil types in the Cuu Long River Delta which play an important role for rice production in the delta as well as in Vietnam. Under the influences of climate changes, land use and others, saline soils and acid sulfate soils in the delta have been changing in both area and quality. Our survey for these soils in Cuu Long River Delta in 2005 showed that total area of the saline soils increased 177,714.5 ha compared to the data of previous survey in 1975; of which the areas of the strongly saline soil and the moderately and slightly saline soil increased 26,744.7 ha and 199,757.1 ha respectively, while the total area of mangrove saline soil decreased 48,787.3 ha. Total area of the acid sulfate soils decreased 261,590.7 ha compared to the data of the survey in 1975; of which the potential acid sulfate soil decreased 594,880.6 ha, while the actual acid sulfate soil increased 333,289.8 ha. By comparing the soil analysis data from the survey in 1975 and from our survey in 2005, we found that the quality of these soils was significant change after 30 years of using. The particle sizes were slightly changed, especially in the top soil layers because of influences of water regime. The pH value of the acid sulfate soils decreased in the most of soil samples. The total nutrient contents such as organic carbon, nitrogen, phosphorus and potassium slightly changed in most saline soil samples, but significantly decreased in acid sulfate soil samples, especially for organic carbon and total nitrogen. The available nutrient such as phosphorus, potassium, calcium, and magnesium slightly decreased in both saline and acid sulfate soils. Keywords: saline soil, acid sulfate sois, Cuu Long River Delta. Qua nhi u năm khai thác và s d ng I. §ÆT VÊN §Ò làm cho di n tích cũng như tính ch t c a ng b ng sông C u Long ( BSCL) là t m n và t phèn ã có s bi n ng vùng châu th l n nh t c a nư c ta, có t ng áng k . Vì v y, vi c ánh giá s bi n ng di n tích t nhiên (DTTN) kho ng 40.602 c v s lư ng và ch t lư ng c a t m n km², chi m 12,3% di n tích toàn qu c; là và t phèn c n ư c quan tâm k p th i vùng kinh t có vai trò quan tr ng trong quá nh m ưa ra các gi i pháp khai thác và s trình phát tri n c a c nư c. t ai nơi ây d ng h p lý, có hi u qu . v b n ch t ch y u là t phù sa. Tuy II. VËT LIÖU Vµ PH¦¥NG PH¸P NGHI£N CøU nhiên do ch u tác ng c a th y tri u, r ng ng p m n ã hình thành nên nhóm t m n 1. V t li u nghiên c u và t phèn v i di n tích kho ng 2,4 tri u G m 13 t nh có t m n, t phèn ha (Chi m 59,5% DTTN). BSCL: Long An, Ti n Giang, B n Tre, 1 Vi n Th như ng Nông hoá
ng Tháp, Vĩnh Long, Trà Vinh, H u tiêu; Ca2+, Mg2+ trao i; d n i n (EC); Giang, Sóc Trăng, An Giang, Kiên Giang, t ng s mu i tan (TSMT); Clo t ng s (Cl-); B c Liêu, Cà Mau và TP. C n Thơ trên b n SO32- t ng s , SO42- hòa tan; Fe t ng s , t l 1/100.000, sau ó t ng h p lên toàn Fe3+, Al3+ hòa tan. vùng BSCL t l 1/250.000. T ng s Phân lo i t theo phương pháp phân ph u di n thu th p là 4.937 ph u di n, trong lo i c a Vi t Nam áp d ng cho b n t l ó có 397 ph u di n chính và 4.540 ph u trung bình. Th ng nh t cách g i tên t di n ph . Ph u di n t ư c l y theo hình thu n l i khi so sánh bi n ng. ng th i “r qu t”, t c là l y dày lên t tâm ranh gi i b n t c a hai th i kỳ cũng ư c th ng t m n và t phèn ra phía ngoài ranh gi i nh t ch nh lý vào h t a VN2000 ti n các lo i t khác. so sánh. 2. Phương pháp nghiên c u III. KÕT QU¶ Vµ TH¶O LUËN Phương pháp phân tích d a theo Tiêu 1. Bi n đ ng v di n tích chuNn N gành và phương pháp trình bày trong “S tay phân tích t, nư c và phân B n t vùng BSCL TK 1975 bón” c a Vi n Th như ng Nông hóa ư c s hóa và th ng kê di n tích, còn b n (1998). Các ch tiêu phân tích t bao g m: t TK 2005 ư c xây d ng trên cơ s pHH2O và pHKCl; thành ph n c p h t; các phân tích m u t, phân lo i và ch nh lý bon h u cơ (OC), N, P, K t ng s ; P, K d b n t. Hình 1. B n t m n và t phèn TK1975 Hình 2. B n t m n và t phèn TK2005 Sau khi xây d ng ư c b n t, kê và so sánh bi n ng di n tích gi a hai dùng ph n m m Mapinfo và Excel th ng th i kỳ. K t qu th hi n b ng 1.
B ng 1. Bi n ng di n tích t m n và t phèn vùng BSCL qua các th i kỳ Di n tích đ t m n, đ t phèn qua các th i kỳ (ha) Bi n đ ng di n tích (ha) Tên đ t TK 1975 % TK 2005 % 2005 - 1975 I. Nhóm đ t m n 706.485,2 28,26 884.199,7 36,60 +177.714,5 1. Đ t m n sú, v t, đư c 168.697,9 6,75 119.910,6 4,96 -48.787,3 2. Đ t m n nhi u 256.830,1 10,27 283.574,8 11,74 +26.744,7 3. Đ t m n TB và ít 280.957,2 11,24 480.714,3 19,90 +199.757,1 II. Nhóm đ t phèn 1.793.119,3 71,74 1.531.528,6 63,40 -261.590,7 4. Đ t phèn ti m tàng 1.513.173,3 60,54 918.292,7 38,01 -594.880,6 5. Đ t phèn ho t đ ng 279.946,0 11,20 613.235,9 25,39 +333.289,8 T ng di n tích: 2.499.604,5 100,00 2.415.728,3 100,00 -83.876,2 Qua s li u B ng 1 cho th y: tm n Vi c áng lưu ý nh t là di n tích t sú, v t, ư c gi m 48.787,3 ha; ch y u do phèn ho t ng tăng m nh (Tăng chuy n sang các lo i t phi nông nghi p 333.289,84 ha), ch y u do t phèn ti m khác: Nuôi tr ng th y s n, th y l i, t . tàng chuy n sang (kho ng 36%). Ch ng Ngoài ra m t ph n di n tích chuy n sang t công tác c i t o t phèn chưa mang l i t m n nhi u (kho ng 11%) và t phèn nhi u hi u qu , i n hình tình tr ng này (kho ng 2%). t m n nhi u tăng lên ã di n ra là các t nh Long An, ng 26.744,7 ha do t m n sú v t ư c và t Tháp, Ti n Giang, Kiên Giang, An Giang và Cà Mau. phèn ti m tàng chuy n sang. Bi n ng l n nh t là t m n trung 2. Bi n đ ng v tính ch t đ t đai bình và ít và t phèn ho t ng. Trong 2.1. Bi n đ ng tính ch t đ t m n nh ng năm qua BSCL vi c tái nhi m m n ã tr nên ph bi n, c bi t vào gi a Trong nhóm t m n thì t m n sú, mùa khô khi nư c sông u ngu n c n d n, v t, ư c ít có s bi n ng v tính ch t nư c m n t bi n theo các c a sông tràn nh t, do h u h t di n tích ư c khoanh nuôi tr ng r ng ng p m n. S tác ng bên sâu vào trong t li n có nơi t i 50km (B n ngoài ch y u do b i p phù sa hàng năm Tre) gây ra tình tr ng tái nhi m m n, như nên có chút thay i v c p h t cát t ng các t nh B n Tre, Ti n Giang, Vĩnh Long, m t. Ngoài ra hàm lư ng m t s ch t dinh H u Giang. Di n tích t tái nhi m m n dư ng như m, lân và c bi t kali có s chi m kho ng 46% t ng di n tích t m n. tăng lên. Tuy nhiên m c thay i không Tuy nhiên nhi u vùng t m n trung bình nhi u. và ít qua quá trình c i t o và s d ng h p lý Qua s li u B ng 2 cho th y: tm n ã tr thành t phù sa như Long An, nhi u cũng ít có s bi n ng v m n Ti n Giang, B n Tre, Trà Vinh, Sóc Trăng. ( d n i n và t ng s mu i tan ít bi n Ngoài ra m t ph n di n tích t n m g n ng). Hàm lư ng Cl- gi m 0,53%, do quá các c a sông: C a Ti u, c a i, c a Hàm trình thau chua, r a m n làm gi m lư ng Luông, C Chiên, nh An, Tranh ... ã mu i trong t nên hàm lư ng Clo cũng b m n xâm nh p, làm tăng di n tích t gi m. Thành ph n c p h t tăng lên c p h t m n trung bình và ít.
cát và th t, còn c p h t sét gi m. H u h t ng không nhi u. Hàm lư ng kali d tiêu hàm lư ng dinh dư ng các ch t t ng s u tăng 2,87 mg/100 g t. Hàm lư ng Ca2+ và tăng lên so v i trư c ây, tuy nhiên s tăng Mg2+ tăng lên, tương ng dung tích h p thu ó là không áng k . Lân d tiêu có bi n cũng tăng lên 2,10 me/100 g t. B ng 2. Bi n ng m t s ch tiêu ch t lư ng t m n vùng BSCL n: S m u Ch tiêu so sánh Đ t m n nhi u Đ t m n trung bình và ít (Tính trung bình TK1975 TK2005 Bi n TK1975 TK2005 Bi n đ ng cho toàn vùng) (n=60) (n=140) đ ng (n=80) (n=250) 1. Tính ch t m n: pHH2O 7,20 6,53 -1,17 6,09 6,32 +0,23 pHKCl 5,80 5,89 +0,09 5,27 5,39 +0,12 EC (mS/cm) 4,42 4,42 0,00 0,75 1,59 +0,84 TSMT (%) 1,83 1,82 +0,01 0,46 0,55 +0,09 Cl- (%) 1,18 0,65 -0,53 0,06 0,20 +0,14 2. Thành ph n c p h t: Cát (%) 26,54 32,37 +5,83 56,05 31,19 -24,86 Th t (%) 24,96 29,24 +4,28 19,70 29,16 +9,46 Sét (%) 48,50 38,39 -10,11 24,25 39,65 +15,40 3. Các ch t t ng s : OC (%) 1,28 2,41 +1,13 1,27 1,55 +0,28 Nts (%) 0,09 0,13 +0,04 0,11 0,11 0,00 P2O5ts (%) 0,08 0,12 +0,04 0,12 0,08 -0,04 K2Ots (%) 1,37 2,05 +0,68 0,56 1,94 +1,38 4. Các ch t d tiêu: P2O5 dt (mg/100g đ t) 5,87 8,08 +2,21 20,84 4,42 -16,42 K2Odt (mg/100g đ t) 70,02 72,89 +2,87 55,64 49,49 -6,15 5. Cation trao đ i: Ca2+ (ldl/100g đ t) 1,73 2,04 +0,31 4,20 2,29 -1,91 2+ Mg (ldl/100g đ t) 3,62 4,09 +0,47 5,44 3,51 -1,93 CEC (ldl/100g đ t) 15,64 17,74 +2,10 22,18 16,03 -6,15 i v i m n c a t m n trung bình và m ch nư c ng m ho t ng m nh, mu i có ít, các ch tiêu v m n tăng lên qua quá i u ki n theo các mao qu n leo lên các trình s d ng. C th : EC tăng 0,84 mS/cm, t ng t phía trên. Ngoài ra vào mùa khô t ng s mu i tan tăng 0,09% và hàm lư ng khi m c nư c sông C u Long gi m làm cho Clo cũng tăng 0,14%. Các ch s m n nư c bi n theo sông và các kênh r ch tràn tăng lên do s bi n i th t thư ng c a th i sâu vào trong t li n làm tăng m n ho c ti t. Nh ng năm lũ l t nư c bi n dâng làm gây tái nhi m m n cho các vùng t. Khi cho các vùng ven bi n b ng p m n, ho c có m n tăng kéo theo chua gi m (pH tăng) nh ng năm h n hán liên t c x y ra, làm cho qua quá trình s d ng.
Hàm lư ng các ch t t ng s : Cacbon trong quá trình r a m n b ng bi n pháp h u cơ, m, lân t ng s trong t m n th y l i. trung bình và ít không có s bi n ng nhi u. C th : Hàm lư ng OC tăng 0,28%; 2.2. Bi n đ ng tính ch t đ t phèn: hàm lư ng N không th y có s bi n ng; - t phèn ti m tàng: Qua s li u B ng hàm lư ng lân t ng s gi m 0,04%; hàm 3 cho th y các tính ch t phèn c a t phèn lư ng kali t ng s tăng 1,38%. Hàm lư ng BSCL bi n ng không nhi u: Ch s lân d tiêu gi m 16,42 mg/100 g t. Hàm pHH2O gi m 0,29; pHKCl gi m 0,21. Hàm lư ng kali d tiêu gi m 6,15 mg K2O/100g lư ng SO32- t ng s tăng 1,14%. Hàm t. Hàm lư ng Ca2+ gi m 1,91 me/100 g lư ng Fe t ng s tăng 0,37%. Hàm lư ng t và Mg2+ gi m 1,93 me/100 g t). Fe3+ hòa tan tăng 16,55 mg/100 g t. Hàm Nguyên nhân do các cation b r a trôi lư ng Al3+ tăng lên 0,16 mg/100 g t. B ng 3. Bi n ng m t s ch tiêu ch t lư ng t phèn vùng BSCL n: S m u Ch tiêu so sánh Đ t phèn ti m tàng Đ t phèn ho t đ ng (Tính trung bình TK1975 TK2005 Bi n TK1975 TK2005 Bi n đ ng cho toàn vùng) (n=100) (n=340) đ ng (n=80) (n=480) 1. Tính ch t phèn pHH2O 4,28 3,99 -0,29 3,90 3,96 +0,06 pHKCl 3,61 3,40 -0,21 3,35 3,35 0,00 2- SO3 ts (%) 0,65 1,79 +1,14 0,93 1,69 +0,76 3+ Fe (mg/100g đ t) 9,94 26,49 +16,55 10,78 42,92 +32,14 3+ Al (mg/100g đ t) 3,45 3,61 +0,16 4,28 3,24 -1,04 2. Thành ph n cơ gi i: Cát (%) 27,05 29,75 +2,70 20,15 28,25 +8,10 Th t (%) 30,35 31,33 +0,98 40,52 31,62 -8,90 Sét (%) 42,60 38,92 -3,68 39,34 40,14 +0,80 3. Các ch t t ng s : OC (%) 4,59 3,24 -1,35 3,23 2,19 -1,04 Nts (%) 0,25 0,17 -0,08 0,25 0,14 -0,11 P2O5ts (%) 0,05 0,07 +0,02 0,10 0,05 -0,05 K2Ots (%) 1,22 1,66 +0,44 1,34 1,69 +0,35 4. Các ch t d tiêu: P2O5 dt (mg/100g đ t) 4,84 3,63 -1,21 4,43 1,73 -2,70 K2Odt (mg/100g đ t) 10,86 23,68 +12,82 8,80 17,76 +8,96 5. Cation trao đ i: Ca2+ (ldl/100g đ t) 3,07 2,71 -0,36 3,69 1.79 -1,90 2+ Mg (ldl/100g đ t) 6,71 2,48 -4,23 5,85 2.34 -3,51 CEC (ldl/100g đ t) 27,03 16,39 -10,64 27,12 16.85 -10,27
Thành ph n c p h t cũng không có s bi n i l n, s li u trung bình cho th y các c p h t ch thay i t 2 - 3%. Hàm lư ng các bon h u cơ t ng s gi m 1,35%; m t ng s gi m 0,08%; lân t ng s tăng 0,02%; kali t ng s tăng 0,44%. Góp ph n làm tăng hàm lư ng các ch t t ng s do hàng năm BSCL ngư i dân ã bón m t lư ng l n các lo i phân hóa h c vào t. Hàm lư ng lân d tiêu gi m 1,21 mg/100 g t. Tuy nhiên hàm lư ng kali d tiêu l i tăng 12,82 mg/1000 g t. Hàm lư ng kali d tiêu tăng do s l i các s n phNm ph c a 2+ 2+ nông nghi p. Hàm lư ng Ca và Mg u gi m qua quá trình s d ng. Hàm lư ng Ca2+ gi m 0,36 me/100 g t, Mg2+ gi m 4,23 me/100 g t. Do hàm lư ng các cation ki m gi m nên kéo theo dung tích h p thu cũng gi m (Gi m 10,64 me/100 g t). - t phèn ho t ng: Sau 30 năm khai thác và s d ng cho th y ch s pH c a t phèn ho t ng BSCL v n gi a n nh, không có s bi n ng nhi u (Ch tăng 0,06). Hàm lư ng SO32- t ng s tăng lên 0,76%. Hàm lư ng Fe t ng s gi m 0,82%; hàm lư ng Fe3+ tăng 32,14 me/100 g t và hàm lư ng Al3+ gi m 1,04 me/100 g t. Thành ph n c p h t i v i t phèn ho t ng, ch y u bi n ng c p h t cát và c p h t th t. C p h t cát tăng 8,10%; c p th t gi m 8,90%; c p h t sét tăng 0,80%. Hàm lư ng cacbon h u cơ t ng s gi m 1,04%. Hàm lư ng m và lân t ng s gi m so v i trư c ây (N gi m 0,11%; P2O5 gi m 0,05%). Hàm lư ng kali t ng s tăng 0,35%. Hàm lư ng lân d tiêu gi m 2,70 mg/100 g t, còn hàm lư ng kali d tiêu tăng 8,96 mg/100 g t. Qua nghiên c u v hàm lư ng lân c a t phèn ho t ng cho th y, lư ng lân t ng s th p và lân d tiêu u m c r t th p có khi ch có v t ho c ch vài ch c ppm như ph u di n AG-35; AG-100 (An Giang), ST-03 (Sóc Trăng). Nguyên nhân c a s r t nghèo lân c a t phèn vì pH th p, hòa tan và tái t o lân y u. M t khác, lân vô cơ trong t ch y u là d ng photphat canxi có kh năng th y phân. Nhưng trong t phèn ã nghèo canxi trong khi ó m t ph n t o thành hy rôxyl apatit Ca3(PO4)3OH là m t ch t k t t a b n trong t. Hàm lư ng Ca2+ và Mg2+ trong t phèn ho t ng u có xu hư ng gi m. C th : Hàm lư ng Ca2+ gi m 1,90 mg/100 g t; hàm lư ng Mg2+ gi m 3,51 mg/100 g t. Hàm lư ng Ca2+ và Mg2+ gi m là do trong quá trình c i t o (thau chua, r a m n) t phèn ã làm r a trôi hàm lư ng các cation trong t. Hàm lư ng CEC gi m 10,27 me/100 g t. IV. KÕT LUËN Vµ §Ò NGHÞ 1. K t lu n Sau 30 năm s d ng t m n, t phèn BSCL ã có s bi n ng l n: T ng di n tích t m n tăng 177.714,5 ha; tuy nhiên di n tích t phèn l i gi m 261.590,7 ha. Trong ó áng chú ý là t m n trung bình và ít tăng 199.757,1 ha và t phèn ho t ng tăng 333.289,8 ha còn t phèn ti m tàng gi m 594.880,6 ha.
Thành ph n c p h t ch y u bi n ng t ng m t và c bi t là nh ng vùng c a sông hàng năm v i m t lư ng phù sa b i p làm tăng c p h t th t và cát. Còn nh ng nơi có tác ng c a vi c thau chua r a m n hàm lư ng c p h t sét gi m. H u h t các lo i t m n và t phèn có chua tăng (pH gi m). i v i các lo i t m n hàm lư ng các ch t dinh dư ng t ng s ít có s bi n i ho c tăng nh . Nhưng i v i t phèn hàm lư ng dinh dư ng t ng s l i gi m. Ngoài ra hàm lư ng các ch t d tiêu (Lân, kali d tiêu) và các cation ki m trao i (Ca2+, Mg2+) tăng nh t m n sú v t ư c và t m n nhi u, tuy nhiên l i gi m t m n trung bình và ít và các lo i t phèn. Nguyên nhân s bi n ng t m n và t phèn chính là s bi n ng c a th t thư ng c a th i ti t và ch canh tác. Khi lũ l t x y ra v a làm tăng m nc a t ng th i r a trôi hàm lư ng các ch t dinh dư ng, khi h n hán cũng là i u ki n làm cho các vùng t b tái nhi m m n. Ngoài các nguyên nhân trên còn có m t s nguyên nhân khác gây bi n ng t m n, t phèn như: Vi c thau chua r a m n ph n nào làm gi m m c m n c a t ho c ém phèn không cho phèn b c lên t ng trên. Ngoài ra phương pháp xây d ng b n và phân lo i t cũng có nh ng sai s nh t nh khi th ng kê so sánh di n tích t m n và t phèn. 2. Đ ngh - Nhi u vùng t b tình tr ng tái nhi m m n, c bi t là các t nh ven bi n như: B n Tre, Trà Vinh, Sóc Trăng, B c Liêu, Cà Mau... M t s vùng t phèn có xu hư ng ho t tính hóa như: Kiên Giang, H u Giang, Cà Mau. Chính vì v y c n ph i có các bi n pháp ng b v th y l i, k thu t canh tác và cơ c u mùa v ngăn ch n tình tr ng trên. - Các k t qu nghiên c u c n ư c chuy n giao cho a các phương làm tài li u tham kh o trong quá trình s d ng t m n, t phèn nói riêng và b trí s d ng t nói chung. TÀI LI U THAM KH O 1. Nguy n Văn Nhân (2005), h ng thành t u trong i u tra, ch nh lý b n tc p t nh và ánh giá t ai ph c v chuy n d ch cơ c u cây tr ng vùng ng b ng sông C u Long. Khoa h c công ngh Nông nghi p và PTNT 20 năm i m i. T p 3. t -Phân bón. B Nông nghi p và PTNT, NXB Chính tr Qu c gia. 2. Vi n Quy ho ch và Thi t k Nông nghi p (1978). B n t vùng ng b ng sông C u Long, t l 1/250.000. Hà N i. 3. Vi n Th như ng Nông hóa. Báo cáo khoa h c: ghiên c u th c tr ng t phèn và t m n vùng ng b ng sông C u Long và ng b ng sông H ng sau 30 năm khai thác s d ng. Hà N i. 4. Vi n Th như ng Nông hóa. B n t các t nh ng b ng sông C u Long, t l 1/100.000 ( ư c xây d ng t nh ng năm 1976-1982). Hà N i. 5. Vi n Th như ng Nông hóa (1998). Phương pháp phân tích t, nư c, phân bón và
cây tr ng, NXB Nông nghi p, Hà N i. Ngư i ph n bi n: PGS. TS. Nguy n Văn Tu t