Đề tài "Phát triển ngôn ngữ thông qua một số trò chơi dân gian"

Chia sẻ: Bui Duong Ngoc | Ngày: | Loại File: DOC | Số trang:75

Thêm vào BST

Báo xấu

753
lượt xem 135
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Đất nước Việt Nam ta đẹp vô cùng. Dân tộc ta từ ngàn năm xưa đã xây dựng cho mình một nền văn hóa riêng đậm đà bản sắc dân tộc, trong đó ngôn ngữ đóng vai trò quan trọng trong cuộc sống của con người trong sự hình thành và phát triển của loài người.Thật vậy, một nhà văn người Pháp có nói rằng: “Ngôn ngữ là chiếc gương để ta soi mình trong đó”. Ngôn ngữ chính là phương tiện để tư duy, là cơ sở của mọi sự suy nghĩ....

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Đề tài "Phát triển ngôn ngữ thông qua một số trò chơi dân gian"

LU N VĂN T T NGHI P TÀI: "Phát tri n ngôn ng thông qua m t s trò chơi dân gian" 0
M CL C PH N M U ............................................................................................ 0 1. Lý do ch n tài ...................................................................................................... 3 2. L ch s nghiên c u v n . ..................................................................................... 5 3. M c ích nghiên c u ............................................................................................... 7 4. i tư ng và khách th nghiên c u ...................................................................... 7 5. Nhi m v nghiên c u .............................................................................................. 8 6. Ph m vi nghiên c u. ................................................................................................ 8 7. Phương pháp nghiên c u. ....................................................................................... 8 8. Gi thuy t khoa h c ................................................................................................. 9 9. C u trúc c a tài.................................................................................................... 9 N I DUNG: CHƯƠNG 1: CƠ S LÍ LU N VÀ TH C TI N V V N NGHIÊN C U ............................................................................................. 11 1.1. Cơ s lý lu n ........................................................................................................ 11 1.1.1. Cơ s tâm lí h c ............................................................................................... 11 1.1.2. Cơ s ngôn ng h c ........................................................................................ 19 1.1.3. Trò chơi dân gian v i s phát tri n ngôn ng c a tr ................................. 19 1.2. Cơ s th c ti n...................................................................................................... 25 1.2.1. M t s trò chơi dân gian thư ng ư c s d ng cho tr 4 – 5 tu i ............. 25 1.2.2. Kh o sát th c tr ng t ch c các trò chơi dân gian trư ng M m non cho tr 4 – 5 tu i. ........................................................................................................ 26 Ti u k t chương 1 ....................................................................................................... 30 CHƯƠNG 2: BI N PHÁP PHÁT TRI N NGÔN NG CHO TR MU GIÁO T 4 – 5 TU I THÔNG QUA M T S TRÒ CHƠI DÂN GIAN ... 32 2.1. Khái ni m bi n pháp .......................................................................................... 32 2.2. Các bi n pháp phát tri n ngôn ng cho tr .................................................... 32 2.2.1. Bi n pháp trình chi u video m u trò chơi .................................................. 32 2.2.2. Bi n pháp d y tr t chơi theo nh c ............................................................ 33 2.2.3. Bi n pháp s d ng l i nói hư ng d n chơi ................................................ 35 2.2.4. Bi n pháp giúp tr v n d ng ngôn ng m ch l c trong trò chơi ........... 37 1
2.3. Sưu t m m t s trò chơi dân gian ................................................................... 38 2.4. V n d ng phương pháp giáo d c M m non m i t ch c các trò chơi dân gian ........................................................................................................................ 46 2.4.1. V n d ng quan i m phát huy tính tích h p t ch c các trò chơi dân gian ……………………………………………………………………………………….46 2.4.2.V n d ng quan i m tích h p……………………………………………….47 2.4.3. V n d ng các phương pháp t ch c ho t ng ......................................... 48 Ti u k t chương 2 ....................................................................................................... 51 CHƯƠNG 3: THI T K TH NGHI M M T S TRÒ CHƠI DÂN GIAN CHO TR 4 – 5 TU I ................................................................................. 52 3.1. Nh ng v n chung .......................................................................................... 52 3.1.1. M c ích th nghi m ....................................................................................... 52 3.1.2. i tư ng, a bàn, th i gian th nghi m ................................................... 52 3.1.3. Ti n hành th nghi m ..................................................................................... 52 3.2. Thi t k th nghi m m t s trò chơi dân gian ............................................... 52 3.2.1. Thi t k th nghi m ......................................................................................... 52 3.2.2. ánh giá và x lí k t qu th nghi m ………………………………...59 Ti u k t chương 3……………………………………………………………62 K T LU N VÀ KI N NGH ………………………………………………63 1. K T LU N ……………………………………………………………....63 2. KI N NGH ……………………………………………………………...63 3. DANH M C TRANH MINH H A ……………………………………..65 2
PH N M U 1. Lý do ch n tài t nư c Vi t Nam ta p vô cùng. Dân t c ta t ngàn năm xưa ã xây d ng cho mình m t n n văn hóa riêng m à b n s c dân t c, trong ó ngôn ng óng vai trò quan tr ng trong cu c s ng c a con ngư i trong s hình thành và phát tri n c a loài ngư i. Th t v y, m t nhà văn ngư i Pháp có nói r ng: “Ngôn ng là chi c ta soi mình trong ó”. Ngôn ng chính là phương ti n tư duy, là gương cơ s c a m i s suy nghĩ. Nó óng vai trò r t l n trong vi c phát tri n trí tu và các quá trình tâm lí khác, chính vì v y mà trong công tác chăm sóc và giáo d c tr m m non c n hình thành và phát tri n ngôn ng . i s ng c a con ngư i ngày càng phong phú và phát tri n hơn ó là nh có ngôn ng . Con ngư i có th thông báo, trao i, truy n t, thông c m, di n t , trình bày t t c nh ng thông tin c n thi t cho nhau thông qua ngôn ng . Nh ngôn ng mà ngư i ta xích l i g n nhau hơn, tâm s v i nhau nh ng n i ni m th m kín,… Ngôn ng t n t i và phát tri n cùng v i s phát tri n c a xã h i loài ngư i. Nh ngôn ng mà con ngư i khác xa so v i ng v t. Nó có vai trò quan tr ng i v i con ngư i, i v i nh ng kho tàng văn hóa, nh ng tri th c, nh ng kinh nghi m l ch s u ư c ch a ng trong ngôn ng . c bi t, i v i tr s phát tri n ngôn ng trong nh ng năm tháng u i có vai trò r t quan tr ng v i kh năng tư duy, nh n th c và giao ti p cũng như toàn b quá trình phát tri n v sau c a tr . Không ch v y mà i v i tr , ngôn ng còn là phương ti n i u khi n, i u ch nh hành vi giúp tr lĩnh h i các giá tr o c mang tính chu n m c. Vì v y, vi c phát tri n ngôn ng cho tr m m non là r t quan tr ng, c bi t tu i 4 – 5 tu i tr ang c n ư c h c ngôn ng m t cách chính xác. ây là giai o n tr r t thích h c nói vì luôn mong mu n mình ư c hòa nh p vào xã h i c a ngư i l n. V i t n s nói ngày m t tăng áng k , tr s d ng ch y u là ngôn ng nói làm phương ti n giao ti p cho 3
mình. ôi khi cũng chính vì i u ó mà tr d m c ph i m t s l i sai v ngôn ng . ây là th i i m t t rèn luy n phát âm chu n và phát tri n ngôn ng cho tr nh m hoàn thi n hơn cho tr . Tr em v i hai t ng n ng i nhưng dư ng như ã nói lên h t c im c a c l a tu i này. ây là giai o n mà v i chúng chơi là cu c s ng. Chơi là ho t ng r t t nhiên trong cu c s ng c a con ngư i. Nó c bi t quan tr ng i v i s phát tri n c a tr em. Không chơi, tr không phát tri n ư c. Không chơi a tr ch t n t i ch không ph i là ang s ng. ó là m t th c t mang tính quy lu t. Tr chơi v i ni m am mê, h ng thú c a mình, chơi m t cách vô tư không n o, toan tính,… b i “tr em như búp trên cành”. Ngay t khi m i chào i ti ng ru u ơ c a bà, c a m ã d n kh c sâu vào tâm h n tr , nó th m d n vào máu th t nuôi dư ng nh ng tâm h n còn non d i y. Có l chính vì i u ó mà tr d n nh n th c m i quan h ư cb t u b ng phương ti n giao ti p ch y u là ngôn ng . Có th nói r ng nh ng hi u bi t v c i m phát tri n ngôn ng c a tr nói trên là cơ s lí lu n ngư i vi t nghiên c u nh ng phương pháp, bi n pháp phát tri n ngôn ng tr qua ho t ng vui chơi, c th ây là nh ng trò chơi dân gian. M t khác, tr em không ch c n ư c chăm sóc s c kho , ư c h c t p, mà quan tr ng nh t tr c n ph i ư c tho mãn nhu c u vui chơi. Trò chơi và tu i thơ là hai ngư i b n thân thi t, không th tách ra ư c. Chính trò chơi ã giúp cho s phát tri n c a tr ư c toàn di n, cân b ng và nh p nhàng, ó là phương ti n hi u qu nh t giúp tr phát tri n. Xu t t vai trò quan tr ng c a ho t ng vui chơi i v i tr em và nhu c u hư ng th ho t ng này, chúng tôi th y vi c t ch c cho tr chơi các trò chơi dân gian là m t vi c làm c n thi t và r t có ý nghĩa. Di s n văn hoá truy n th ng Vi t Nam có nhi u lo i hình khác nhau, trong ó có th nói, trò chơi dân gian cũng là m t di s n văn hoá quý báu c a dân t c. Trò chơi dân gian là nh ng trò chơi ư c sáng t o, lưu truy n t nhiên, r ng rãi t th h này sang th h khác, mang m b n s c văn hóa dân 4
gian. Nó ư c k t thành t quá trình lao ng và sinh ho t, trong ó nó tích t c trí tu và ni m vui s ng c a bao th h ngư i Vi t xưa. c bi t i v i tr em, trò chơi dân gian v i nh ng ch c năng c bi t c a nó ã mang l i cho th gi i tr thơ nhi u i u thú v và b ích, ng th i th hi n nhu c u gi i trí, vui chơi, quy n ư c chia s ni m vui c a các em v i b n bè, c ng ng. Nó làm cho th gi i xung quanh các em p hơn và r ng m ; tu i thơ c a các em s tr thành nh ng k ni m quý báu theo su t cu c i; làm giàu ngu n tình c m và trí tu cho các em. Chính vì v y, trò chơi dân gian r t c n thi t ư c l a ch n, gi i thi u trong nhà trư ng tuỳ theo l a tu i c a tr . úng như PGS. TS Nguy n Văn Huy, giám c B o tàng Dân t c h c Vi t Nam cũng ã nói v trò chơi dân gian v i tr em: “Trò chơi dân gian nó ch a ng c n n văn hoá dân t c Vi t Nam c áo và giàu b n s c. Nh ng tâm h n ư c ch p thêm ôi cánh, giúp tr phát tri n tư duy và sáng t o nh ng cái m i và cho tr s khéo léo. Không ch có v y mà tr còn hi u thêm v tình b n, tình yêu gia ình, quê hương t nư c”. Có th nói r ng l c tìm trong nh ng kí c v tu i thơ c a ngư i l n y ăm p nh ng trò chơi tr n tìm, b n bi, r ng r n lên mây, nu na nu n ng, ô ăn quan,… nhưng t nư c ang trên à h i nh p cùng v i s phát tri n c a công nghi p hóa hi n i hóa, nh ng trò chơi dân gian d n b mai m t và lãng quên d n thay th b i nh ng trò chơi i n t , nh ng kho ng t gi cũng ư c thay vào ó là nh ng nhà máy, nh ng công rình l n. ó là s thi t thòi l n v i tr khi không ư c làm quen và chơi v i nh ng trò chơi dân gian c a thi u nhi ngày trư c. 2. L ch s nghiên c u v n Cùng v i s phát tri n c a n n công nghi p hi n i thì có bi t bao trò chơi c a tr d n ư c thay th b ng nh ng c máy hi n i, công phu, v i y các ch c năng, màu s c s c s ,… Chính vì l ó mà trò chơi dân gian ngày d n b mai m t theo s phát tri n c a n n công nghi p hi n i, tiên ti n. Vi c phát tri n ngôn ng cho tr thông qua trò chơi dân gian là m t v n h ts c thi t th c giúp tr tăng v n t ng lên r t nhanh chóng. 5
Ngôn ng có vai trò quan tr ng trong cu c s ng c a con ngư i. Cho nên ngôn ng là t i s n quý báu c a nhân lo i. Nó là c kho tàng trí tu c a con ngư i. Nó t n t i phát tri n cùng v i s thay i và phát tri n c a con ngư i. Cũng chính vì l ó mà có bi t bao công trình nghiên c u ư c t a sáng nh có ngôn ng . Và ngôn ng cũng chính là v n mà có r t nhi u các nhà khoa h c t các lĩnh v c khác nhau như: Tâm lí h c, tri t h c, xã h i h c, ngôn ng h c, giáo d c h c,… i sâu, tìm tòi, nghiên c u và ã t ư c nhi u thành t u to l n áng k . ã có nhi u công trình nghiên c u v s phát tri n c a tr , tiêu bi u là công trình nghiên c u c a: L.X.Vugôtxky, V.X. Mukhina, F.D. Usinxky, R.O.Shor, O.B.Encônhin, Piegie, M.M.Konxova, M.I.Lixinna, L.I.Bozovich, A.Z. Ruxkai, … Ví d : - V.X. Mukhina v i Tâm lí h c m u giáo: Mukhina i nghiên c u v tâm lí c a tr em trong tu i M u giáo. - Winhem Preyer v i Trí óc c a tr em: M t tác ph m miêu t chi ti t v s phát tri n c a tr em, phát tri n v v n ng, hình thành ngôn ng và trí nh c th thông qua c u bé Alex. - Erik Erickson v i Tr em và xã h i: Ông nghiên c u v s phát tri n c a tr em, cách i x và giáo d c tr . - John. B. Watson v i Chăm sóc v tâm lí cho tr sơ sinh và tr nh : Nghiên c u v tâm lí c a tr ngay t khi m i sinh và cách chăm sóc chúng. - A. B. Zaporojets v i Cơ s tâm lí h c c a giáo d c m u giáo: Nh ng nghiên c u chuyên bi t v tr nh t lúc m i sinh n 6 tu i. - M.M.Konxova v i D y nói cho tr trư c tu i i h c: Các hình th c, bi n pháp nh m d y nói cho tr trư c khi vào tu i i h c. - A.N.Xookolop v i L i nói bên trong và tư duy: Tác gi nghiên c u nh ng vn lí lu n v ngôn ng và tư duy c a tr em. Vi t Nam, v n phát tri n ngôn ng cho tr cũng ư c ông o các nhà giáo d c quan tâm và i vào nghiên c u như: - Các tác gi Nguy n Quang Ninh, Bùi Kim tuy n, Lưu Th Lan, Nguy n Thanh H ng v i: Ti ng vi t và phương pháp phát tri n l i nói cho tr , cp 6
t i ti ng vi t. D a vào ó tác gi xây d ng các phương pháp nh m phát tri n và hoàn thi n l i nói cho tr . - Tác gi Nguy n Xuân Khoa v i: Phương pháp phát tri n ngôn ng cho tr m u giáo dư i 6 tu i, ã ưa ra các phương pháp c th giúp tr phát tri n ngôn ng , v n t c a mình. - Tác gi Hoàng Kim Oanh, Ph m Th Vi t, Nguy n Kim c v i Phương pháp phát tri n ngôn ng . Tác gi ã ưa ra các phương pháp giúp tr tăng v n t c a tr . - Tác gi Nguy n Ánh Tuy t, Ph m Hoàng Gia, oàn th Tâm v i: Tâm lí tr em l a tu i m m non ã ti n hành nghiên c u s phát tri n tâm lí c a tr m m non qua các giai o n l a tu i. - Lu n án Phó ti n sĩ c a Lưu Th Lan: Nh ng bư c phát tri n ngôn ng c a tr t 1 – 6 tu i, n i dung lu n án nói v các bư c, giai o n hình thành phát tri n ngôn ng cho tr trong tu i t 1 n 6 tu i. - Lu n án Phó ti n sĩ Tâm lý h c: c trưng tâm lý c a tr có năng khi u thơ. Tác gi nghiên c u tâm lí c a tr em có ch a năng khi u c m th các tác ph m thơ ca. - Nghiên c u c a Nguy n Xuân Khoa v : Phương pháp phát tri n ngôn ng cho tr m u giáo t 0 – 6 tu i, ã nghiên c u v s phát tri n v n t ng c a tr các tu i và ưa ra các phương pháp nh m phát tri n ngôn ng cho tr em tu i m m non. - Lu n án Ti n sĩ Nguy n Th Oanh: Cơ s c a vi c tác ng sư ph m ns phát tri n ngôn ng tu i M m non. D a trên cơ s c a ngành sư ph m tác gi ã nghiên c u t i s phát tri n ngôn ng c a tr em m m non. 3. M c ích nghiên c u Qua nh ng hi u bi t v c i m trò chơi dân gian v i s phát tri n tr 4 – 5 tu i, v c i m tâm lí c a tr M m non tác gi ã m nh d n ưa ra m t s bi n pháp, quy trình t ch c các trò chơi dân gian nh m nâng cao hi u qu vi c phát tri n ngôn ng cho tr m u giáo 4 – 5 tu i. 4. i tư ng và khách th nghiên c u 4.1. i tư ng nghiên c u 7
Phương pháp phát tri n ngôn ng cho tr m m non t 4 – 5 tu i thông qua m t s trò chơi dân gian. 4.2. Khách th nghiên c u - Tr 4 – 5 tu i (60 tr ), giáo viên (23 giáo viên) ba trư ng M m non. Trư ng M m non Quy t Th ng – thành ph Sơn La – Sơn La Trư ng M m non Liên Cơ – Lương Sơn – Hòa Bình Trư ng M m non Long Sơn – Lương Sơn – Hòa Bình 5. Nhi m v nghiên c u - Tìm hi u m t s cơ s lí lu n và cơ s th c ti n có liên quan nvn nghiên c u và kh o sát th c tr ng tr 4 – 5 tu i trư ng M m non. - Xây d ng m t s bi n pháp phát tri n ngôn ng cho tr m m non trong tu i t 4 - 5 tu i thông qua trò chơi dân gian. - T ch c th nghi m ng d ng xu t tính kh thi c a các bi n pháp phát tri n ngôn ng cho tr m m non (4 – 5 tu i) thông qua trò chơi dân gian mà tài nghiên c u. - X lí k t qu nghiên c u. 6. Ph m vi nghiên c u Tôi ã ti n hành i u tra 3 trư ng m m non như sau: Trư ng M m non Quy t Th ng – Thành ph Sơn La – Sơn La Trư ng M m non Liên Cơ – Lương Sơn – Hòa Bình Trư ng M m non Long Sơn - Lương Sơn – Hòa Bình 7. Phương pháp nghiên c u 7.1. Phương pháp nghiên c u lí lu n c sách, báo và các tài li u có liên quan t i v n ang nghiên c u. T ó ch n l c xây d ng nên cơ s lí lu n cho tài. 7.2. Phương pháp nghiên c u th c ti n - Dùng phi u Anket i u tra k t h p v i vi c trao i nh ng thông tin có liên quan v v n nghiên c u v i các giáo viên trư ng m m non, nh m phát tri n ngôn ng cho tr m m non t 4 – 5 tu i thông qua trò chơi dân gian. 8
- S d ng phương pháp quan sát: Quan sát nh ng ho t ng c a t r ưa ra các phương pháp h p lí v i tâm sinh lí c a tr 4 – 5 tu i. - Ngoài ra, dùng phương pháp nghiên c u s n ph m xác nh m c ích phát tri n ngôn ng cho tr 4 – 5 tu i qua trò chơi dân gian. 7.3. Phương pháp th nghi m sư ph m - S d ng các phương pháp tác ng n m t nhóm tr ư c ch n th c nghi m. - X lí k t qu nghiên c u b ng phương pháp th ng kê toán h c. 8. Gi thuy t khoa h c Qua vi c kh o sát sơ b trên th c t k t h p v i vi c nghiên c u lí lu n, chúng tôi th y m c phát tri n ngôn ng thông qua các trò chơi dân gian cho tr m m non t 4 – 5 tu i các trư ng m m non hi n nay ngày càng b h n ch i r t nhi u. Ho c n u có thì chưa gây ư c h ng thú th c s iv i tr , eo h p v cách b trí th i gian t ch c trò chơi nên chưa t ư c hi u qu cao. Do v y, n u các bi n pháp trong tài mang tính kh thi thì s góp ph n nâng cao hi u qu phát tri n ngôn ng cho tr thông qua trò chơi dân gian, góp ph n vào phong trào i m i giáo d c. 9. C u trúc c a tài Ngoài ph n m u, ph n k t lu n, ph l c, tài li u tham kh o, n i dung tài g m 3 chương. Chương 1: Cơ s lí lu n và th c ti n v v n nghiên c u Trong chương này chúng tôi c p t i nh ng cơ s lí lu n v ngôn ng c a tr M u giáo, c th là tr 4 – 5 tu i, c bi t là trò chơi dân gian. Chương 2: M t s bi n pháp nh m phát tri n ngôn ng cho tr m u giáo t 4 – 5 tu i thông qua trò chơi dân gian. chương này chúng tôi ã xây d ng m t s bi n pháp, quy trình v n d ng phương pháp giáo d c M m non m i t ch c các trò chơi dân gian và thi t k m t s m u giáo án theo phương pháp m i v trò chơi dân gian. Chương 3: Thi t k th nghi m m t s trò chơi dân gian cho tr 4 – 5 tu i 9
Tác gi thi t k m t s bi n pháp ng d ng nh m phát tri n ngôn ng cho tr thông qua m t s trò chơi dân gian nh m ch ng minh tính kh thi c a bi n pháp. 10
N I DUNG CHƯƠNG 1 CƠ S LÍ LU N VÀ TH C TI N V V N NGHIÊN C U 1.1. Cơ s lý lu n 1.1.1. Cơ s tâm lí h c 1.1.2. Cơ s ngôn ng h c 1.1.2.1. Khái ni m v ngôn ng V. Lênin ã kh ng nh r ng: “Ngôn ng là phương ti n giao ti p quan tr ng nh t c a con ngư i”. Ngôn ng là m t h th ng các ký hi u có c u trúc, quy t c và ý nghĩa. ng th i, ngôn ng cũng là phương ti n phát tri n tư duy, truy n t và ti p nh n nh ng nét p c a truy n th ng văn hóa – l ch s t th h này sang th h khác. Cũng có khái ni m khác v ngôn ng theo E. L. Tikhêeva – Nhà giáo d c h c Liên xô cũ ã kh ng nh r ng: “Ngôn ng là công c tư duy, là chìa khóa nh n th c, là vũ khí chi m lĩnh kho tàng ki n th c c a dân t c, c a nhân lo i. Do ngôn ng gi vai trò vô cùng quan tr ng trong i s ng con ngư i…” [5, trang 10]. Không ch có v y, ngôn ng t o nên nh ng con ngư i có linh h n. Ngôn ng óng vai trò c bi t quan tr ng trong vi c hình thành nên tư duy, nhân cách c a con ngư i, thúc y quá trình t i u ch nh hành ng chính b n thân mình. Ngôn ng có vai trò r t l n trong cu c s ng c a con ngư i. Nh có ngôn ng mà con ngư i có th trao i v i nhau nh ng hi u bi t, truy n cho nhau nh ng kinh nghi m, tâm s v i nhau nh ng n i ni m th m kín,.… i v i tr em, ngôn ng là c u n i n v i th gi i c a nhân lo i. Ngôn ng tr thành công c tr bày t suy nghĩ, nh ng tâm tư, tình c m, nh ng mong mu n c a cá nhân mình. B i l , tr có nhu c u r t l n trong vi c nh n th c th gi i xung quanh, mong mu n hòa nh p v i xã h i c a loài ngư i. 1.1.2.2. Vai trò c a ngôn ng i v i s phát tri n c a tr * Ngôn ng là phương ti n hình thành và phát tri n nh n th c c a tr v th gi i xung quanh 11
Ngôn ng chính là cơ s c a m i s suy nghĩ và là công c c a tư duy. Tr em có nhu c u r t l n trong vi c nh n th c th gi i xung quanh. Trong quá trình nh n th c nh ng s v t và hi n tư ng, các em ph i s d ng t ng phân bi t ư c v t này v i v t khác, bi t ư c tên g i, màu s c, hình dáng, công d ng và nh ng thu c tính cơ b n c a v t,… (ví d : Tr làm quen v i xe p, tr bi t c i m, c u t o, công d ng…c a xe p và nói ư c t “xe p”). Tr ti p thu ki n th c t môi trư ng xung quanh thông qua kh năng phân tích, so sánh, t ng h p, trên cơ s ó tr khái quát v v t. Ví d , khi tr nh n xét v xe p: Tr nhìn thì bi t ư c màu (xanh). Tr quay bàn p thì bánh xe quay. Tr s vào sư n xe thì bi t nó láng, bóng. T ng giúp cho vi c cũng c nh ng bi u tư ng ã hình thành tr . Tr không ch nh n bi t các s v t hi n tư ng xung quanh g n gũi, mà còn tìm hi u nh ng s v t hi n tư ng không xu t hi n tr c ti p trư c m t tr , nh ng s v t x y ra trong quá kh , tương lai. Như v y, ngôn ng không ch giúp cho tr c ng c ki n th c mà còn m r ng hi u bi t v th gi i xung quanh. Ngôn ng giúp tr tìm hi u v chính mình, v con ngư i và khám phá các s v t xung quanh cũng như nh ng bi n c ang x y ra trong i s ng, hay các hi n tư ng xung quanh như n ng, mưa, nóng, l nh,… qua ó tr có th nh n th c v môi trư ng xung quanh. Th t v y, h u h t tr thơ u có m t tâm h n nh y c m. i v i các em, th gi i xung quanh ch a ng bi t bao nhiêu i u m i l , h p d n. Ngay trong nh ng cái tư ng ch ng như bình thư ng và gi n d thì các em cũng phát hi n ra nh ng i u lí thú. Ch ng v y mà Pauxtopxky có nh n xét r ng: “Th i thơ u không còn mãi,… Trong th i thơ u t t c u khác. Tr em ã nhìn th gi i b ng ôi m t trong sáng và i v i t t c v i chúng u r c r hơn nhi u. M t tr i chói l i hơn, ng ru ng ư c cày sâu hơn, ti ng s m vang r n hơn, mưa to hơn, c m c cao hơn và c lòng ngư i cũng m r ng hơn. 12
N i au thương cũng sâu s c hơn và m nh t quê hương cũng ch a y bí n, nhi u hơn g p hàng nghìn l n”. Ch ng th mà khi ngư i l n ưa ra các câu h i, câu tr l i hay khi àm tho i tr c ti p v i tr thì cũng ng th i ngay lúc ó tr làm quen ư c v i các s v t, hi n tư ng có môi trư ng xung quanh, và tr hi u ư c nh ng c i m, tính ch t, công d ng c a các s v t cùng v i các t tương ng v i nó thông qua các t ng ó. Tr thư ng nhìn s v t trong tính toàn v n c a nó mà chưa h b chia c t ra t ng m ng, t ng b ph n r ch ròi khô c ng. Nh ng thu c tính c th - c m tính sinh ng như màu s c, âm thanh … có tác ng m nh m lên giác quan và ghi d u n sâu m trong tâm trí c a tr . T ng và hình nh tr c quan c a các s v t cùng i vào nh n th c c a tr . Nh có ngôn ng , tr nh n bi t ư c ngày càng nhi u các s v t, hi n tư ng t ơn gi n d n t i ph c t p mà tr ư c ti p xúc trong cu c s ng h ng ngày, giúp tr hình thành, phát tri n phong phú các bi u tư ng v th gi i xung quanh. Ngôn ng và tư duy có m i quan h m t thi t v i nhau. Ngôn ng là s hi n h u c a tư duy, c hai cùng song song t n t i và phát tri n v i nhau,. Nh ng ý tư ng c a tr ư c b c l b ng ngôn ng . Ngôn ng là phương ti n giúp tr hình thành và phát tri n tư duy. Ngôn ng c a tr ư c phát tri n d n theo l a tu i, i u ó s giúp tr không ch tìm hi u nh ng hi n tư ng, s v t g n gũi xung quanh, mà còn có th tìm hi u c nh ng s v t không xu t hi n trư c m t tr , nh ng s vi c x y ra trong quá kh và tương lai. Tr hi u ư c nh ng l i gi i thích, s g i ý c a ngư i l n, bi t so sánh, khái quát và d n d n hi u ư c b n ch t c a s v t, hi n tư ng, hình thành nh ng khái ni m sơ ng. S hi u bi t c a tr v th gi i xung quanh ngày càng r ng l n hơn. Nh n th c c a tr ư c rõ ràng, chính xác và trí tu c a tr không ng ng ư c phát tri n. Ngôn ng còn là công c giúp tr ho t ng vui chơi và nh n th c th gi i xung quanh m t cách phong phú hơn. B i chơi là phương ti n m r ng, c ng c chính xác hóa bi u tư ng c a tr v cu c s ng xung quanh. N i dung ch y u c a chơi là ph n ánh th gi i xung quanh tr , nên khi tham gia vào 13
ho t ng này tr càng hi u sâu hơn v cu c s ng xung quanh mình. T t c nh ng i u tr lĩnh h i trư c lúc chơi dư i nhi u hình th c ho t ng khác nhau s ư c chính xác hơn, phong phú hơn. Khi tham gia vào trò chơi, tr s d ng ngôn ng giao ti p v i b n, trao i, phân vai trong trò chơi: Ch n vai nào, chơi như th nào,.. và quá trình th a thu n này không th thi u vai trò c a ngôn ng . Ngoài ra, trong quá trình chơi s n y sinh các tình hu ng chơi òi h i m i a tr tham gia vào trò chơi ph i có m t trình phát tri n ngôn ng nh t nh. Tr b c l nh ng suy nghĩ c a mình v i các b n và nghe ý ki n c a các b n i n th a thu n trong khi chơi,… S d ng ngôn ng suy nghĩ v các thao tác, hành ng chơi, th c hi n hành ng chơi, giao lưu v i các b n khác trong nhóm và các b n chơi khác nhóm, ánh giá, nh n xét, tuyên dương,.. Không ch khi cùng tham gia ho t ng vui chơi cùng v i các b n mà ngay c khi tr chơi tư ng tư ng v i m t v t thì ngôn ng v n óng vai trò quan tr ng trong quá trình chơi c a tr . Qua ó, ngôn ng c a tr ư c phát tri n, tr ư c giao lưu tình c m trong lúc chơi, phát tri n kh năng tư duy và trí tư ng tư ng c a tr . * Ngôn ng là phương ti n phát tri n tình c m, o c, th m mĩ Ngôn ng là phương ti n giao ti p quan tr ng nh t. Không ai có th ph nh n ngôn ng là phương ti n giao ti p c a con ngư i. Ngay c nh ng b l c l c h u nh t mà ngư i ta m i phát hi n ra, h cũng dùng ngôn ng nói chuy n v i nhau. c bi t i v i tr nh , ó là phương ti n giúp tr giao lưu c m xúc v i nh ng ngư i xung quanh, hình thành nh ng c m xúc tích c c. Ngôn ng dùng di n t, phát bi u trình bày ý tư ng, nguy n v ng c a mình cho ngư i khác bi t. c bi t, ngôn ng óng vai trò r t l n trong vi c i u ch nh nh ng hành vi và vi c làm c a tr . Trong giao ti p hàng ngày, thông qua truy n k , ca dao, ng dao, nh t là trong các trò chơi dân gian,… tr c m nh n ư c cái hay cái p trong ngôn ng ti ng m , cái p trong hành vi, trong cu c s ng. Nh ng câu hát ru ng t ngào, nh ng c ch âu y m kèm theo tình c m yêu m n thông qua ngôn ng s em n cho tr nh ng c m giác bình yên, s vui 14
m ng h n h . c bi t là qua l i ru, m ã d y cho con ngh thu t âm nh c, thơ ca dân t c con bi t yêu v p c a thiên nhiên, yêu quê hương t nư c, yêu bà con làng xóm, truy n cho con nh ng ý ni m cơ b n v thi n ác hun úc a con lòng nhân ái. Ngay c nh ng lúc n ng con thì ây là cu c trò chuy n m th m nh t, y tình yêu thương và lòng tin c y, trong ó ngư i m ã nói v i con b ng c t m lòng và a con ã nghe m v i t t c s sung sư ng và ni m say mê c a mình. Dù có ý th c hay chưa có ý th c rõ ràng, nhi u ng ư i m c ũ ng ã d y con h c ă n, h c n ói, h c g ói, h c m - h c l àm ng ư i b n g nh n g phương th c ngh t hu t ó k hi n cho vi c t i p t hu c a a con v a r t t n hiên l i v a có hi u qu c ao giúp cho tr t i p c n d àng h ơn v i v ă n hoá c a d ân t c. Khi giao ti p v i ngư i l n, tr ti p nh n ư c nh ng s c thái tình c m khác nhau. Qua nét m t, gi ng nói, ng i u, ng nghĩa ch a ng trong các t , các câu nói, d n d n tr cũng bi t th hi n nh ng c m xúc khác nhau c a mình. Ngư i l n như là chi c gương tr soi mình vào trong ó. Trong quá trình giao ti p, ngư i l n luôn hư ng d n, u n n n hành vi c a tr b ng l i nói, nét m t, n cư i, giúp tr có th nh n ra ư c hành vi c a mình là úng hay là sai. B ng cách ó, tr d n d n hình thành nh ng thói quen t t và h c ư c nh ng cách ng x úng n. Ngư i l n có th khen tr khi chúng làm úng và t t, c vũ, ng viên k p th i cho nh ng hành vi úng n hay có nh ng ý tư ng hay c a tr . Khi tr làm sai hay nói sai, ngư i l n t v không b ng lòng b ng ánh m t, nét m t nghiêm ngh kèm theo l i nói v i gi ng i u nghiêm túc thì tr s nh n th c ư c cái sai c a mình và s a sai. Ngôn ng có ý nghĩa quy t nh i v i s phát tri n trí tư ng tư ng c a tr . Nó tác ng có m c ích, có h th ng nh m phát tri n tr năng l c c m th cái p và hi u úng n cái p trong t nhiên, trong i s ng xã h i, trong ngh thu t. Các s v t, hi n tư ng mà tr quan sát ư c trong môi trư ng s ng ư c in h n trong trí não c a tr . Nhưng tr bi t cái lá có màu xanh, bông hoa có màu , con cá vàng bơi trong nư c, con chim bay trên b u tr i,… nó tr nên p như th nào thì thông qua ngôn ng tr s nh n th c ư c cái hay, cái p 15
ó trong cu c s ng xung quanh mình. T ó hình thành tr thái tôn tr ng cái p và ng th i kích thích s sáng t o ra cái p tr . Nh ng hình nh tư ng tư ng v a ngây thơ, ôi khi phi lý này không ch em l i cho tu i thơ ni m h nh phúc mà còn c n cho m i ngư i sau này l n lên, dù ó là ngư i lao ng chân tay, nhà khoa h c hay ngư i ngh sĩ,… phương ti n có hi u qu nh t nuôi dư ng s tư ng tư ng ó là trò chơi. i u ó giúp tr có nhi u n tư ng p và tâm h n tr s càng thêm phong phú. T ó, tr s bi t yêu quý và có ý th c gi gìn nh ng cái hay cái p trong cu c s ng. Khi tr ư c ti p xúc thư ng xuyên v i ngôn ng văn h c như thơ, truy n, ca dao, ng dao,… tr s ư c chìm vào v i th gi i a d ng màu s c. Bao nhiêu lo i ngư i khác nhau, lo i ngư i t t sao g n gũi, m n thương; lo i ngư i x u sao v a ghét l i v a s … Nh ng phong c nh xa l t nh ng khu r ng r m r p bí hi m, n bi n c mênh mông, nh ng lâu ài tráng l , nh ng con thú chưa h th y,… t t c ã nh p vào tâm h n c a các em bé v i nh ng màu s c lung linh kì o. Tâm h n các em ư c r ng m , trí tư ng ư c kích thích m nh m , thôi thúc các em mu n khám phá nh ng i u kì l và lí thú trong các câu chuy n h t s c h p d n. Nh ng câu thơ giàu hình nh, nh c i u, nh ng bài ng dao ng nghĩnh có o n i p khúc nh c i nh c l i d nh … khi n tr mu n c theo và s nh r t lâu. ây chính là th i cơ thu n l i tr ti p xúc v i ngôn ng văn h c, c bi t là văn h c dân gian. i u ó giúp tr phát tri n trí tư ng tư ng, nó giúp tr sáng t o ra nh ng cái m i, hình thành nh ng ư c mơ táo b o, nh ng hoài bão v cu c s ng tương lai. * Ngôn ng là công c giúp tr hòa nh p v i c ng ng và tr thành thành viên c a c ng ng Nh ng kinh nghi m l ch s xã h i ng l i hay nói cách khác ư c ch a ng trong các công c lao ng, i tư ng lao ng, trong các chu n m c hành vi các m i quan h qua l i gi a con ngư i v i nhau,… nhưng h u h t ư c ghi l i truy n bá cho th h sau nh ngôn ng . Ngay t lúc m i u, a tr không th nh n th c ư c nh ng gì ang t n t i xung quanh nó. 16
th a mãn s hi u bi t ó mà nó thư ng t ra hàng v n câu h i cho b m và ngư i xung quanh chúng. Vì th , ngư i l n tr thành chi c c u n i tr v i c ng ng, v i th gi i thông qua ngôn ng . Ngư i l n ã d n d t tr hình thành tình c m, thái , nh n th c v con ngư i, v t g n gũi xung quanh. Nh s bi t i, bi t nói mà tr ngày càng m r ng ph m vi ti p xúc, phát tri n nh n th c i v i th gi i xung quanh và hình thành “ý th c b n ngã”. Tr mu n t l p hơn, th hi n các hành vi theo ý nghĩ riêng c a mình trong các trò chơi. Qua nh ng l i ch d n c a ngư i l n mà tr d n hi u ư c nh ng quy nh chung c a c ng ng mà m i thành viên trong c ng ng u ph i th c hi n. Trư c tiên, là nh ng n n p sinh ho t c a gia ình, nhóm tr , trư ng m m non. Sau ó, là nh ng quy nh ngoài xã h i, nh ng gì tr ưc phép làm và không ư c phép làm. M t khác, bày t nh ng nh ng nhu c u mong mu n c a mình v i nh ng thành viên trong c ng ng, tr s d ng ngôn ng th a mãn nhu c u c a cá nhân mình. i u ó giúp tr hòa nh p hơn v i m i ngư i xung quanh mình. * Vai trò c a ngôn ng i v i vi c giáo d c th l c cho tr Giáo d c th l c i v i tr em là quá trình tác ng ch y u vào cơ th c a tr , vi c v n ng, rèn luy n cơ th , gi gìn v sinh và có ch sinh ho t h p lý nh m b o v và làm cho cơ th tr phát tri n hài hòa, cân i, s c kh e tăng cư ng t n tr ng thái hoàn thi n v m t th ch t. Trong ch sinh ho t hàng ngày, cô giáo và ngư i l n ã dùng chính ngôn ng c a mình nh m hư ng d n, ch b o tr th c hi n t t các yêu c u do mình ra góp ph n làm cho cơ th tr phát tri n. c bi t, trong gi th d c, giáo viên ã t o i u ki n giúp tr th c hi n chính xác các ng tác làm cho cơ th phát tri n ư c cân i b ng chính l i nói c a mình. Ngoài ch sinh ho t hàng ngày, tr c n ph i ư c ăn ngon, ăn ch t thì cơ th c a tr m i phát tri n hoàn thi n ư c. ng viên, khích l tr ăn ư c thì ngư i l n óng m t vai trò r t quan tr ng. 1.1.2.3. c i m phát tri n ngôn ng c a tr 4 – 5 tu i 17
S phát tri n ngôn ng g n li n v i s m r ng giao lưu c a tr iv i th gi i xung quanh, v i con ngư i, v i v t và thiên nhiên. Vi c m r ng ph m vi ti p xúc và các m i quan h xã h i giúp cho kh năng tri giác c a tr nhanh nh y hơn. Kh năng nh n th c và ngôn ng c a tr giai o n 4 – 5 tu i này có nh ng bư c ti n m i áng k . th i kì này, tr hoàn thi n d n v m t ng âm, các ph âm u, âm cu i, âm m, thanh i u d n ư c nh v . Tr phát âm t t hơn, ít ê, a, m hơn so v i th i kì trư c. c b i t , ã xu t hi n l i nói c a tr nh ng khái quát, k t lu n ơn gi n m t cách m ch l c, song m t s tr v n phát âm sai thanh ngã, âm m và âm cu i. Tr t 4 – 5, tu i kh năng nh n th c v n t tăng lên m t cách áng k . Theo nghiên c u c a yy. Y pratuxevich: 4 tu i tr có 1900 t và 5 tu i là 2.500 t . V i s nghiên c u c a Nguy n Xuân Khoa v ngôn ng c a tr n i thành thì v n t c a tr là: 4 tu i t 1900 t n 2000 t và 5 tu i tr có t 2500 t n 2600 t . Tr h c t m i nhanh hơn, phát âm các t t t hơn so v i các giai o n l a tu i trư c. Chính vì l ó mà v n t c a tr giai o n này phong phú, bao g m nhi u t lo i. S lư ng các t lo i: danh t , tính t , i t , tr ng t ư c tăng lên m t cách áng k , tr hi u ư c ý nghĩa c a nhi u t lo i khác nhau và bi t s d ng chúng th hi n m i liên h a d ng gi a các s v t và hi n tư ng v thơi gian, nh hư ng không gian, s lư ng, nguyên nhân và k t qu . Tr có kh năng tri giác âm thanh nhanh nh y và kh năng phát âm m m d o t nhiên. Tr ham h c h i, thích tìm hi u v xã h i và t nhiên. Tr ch ng giao ti p ngôn ng v i nh ng ngư i xung quanh và hay t các câu h i như: “Như th nào?”; “Làm gì?”; “Bao gi ?”; “T i sao?”… Nh ng câu h i, câu tr l i hay nh ng câu nói c a tr ngày càng ư c hoàn thi n hơn. S lư ng các câu nói úng ng pháp cũng ư c tăng lên m t cách rõ r t, các thành ph n trong câu nói ư c phát tri n. B i tr bi t l ng nghe các câu tr l i, câu nói c a ngư i khác. c bi t, l a tu i này tr thích tham gia, hòa nh p v i t p th . Tr h ng thú c bi t v i vi c rèn luy n nh ng kĩ năng v n ng m i h c ư c và s d ng nh ng kĩ năng ó ho t ng, di chuy n. Tr bi t s d ng v n ngôn 18
ng c a mình tham gia vào các trò chơi cùng b n bè, cô giáo m t cách say sưa, nhi t tình và giao ti p khéo léo hơn. Tr có th di n t nh ng hành ng ph c t p và hăng hái k v nh ng i u x y ra v i nó. Kh năng ti p thu và s d ng ti ng m trong giao ti p h ng ngày c a tr ngày càng t t hơn. Tr r t thích tư ng tư ng, chúng ã bi t yêu cái thi n, ghét cái ác. Chính vì v y, tr r t thích nghe nh ng câu chuy n v ng v t d thương, thi n ác phân minh, k t thúc có h u. Tr không nh ng t mình xây d ng c t truy n mà còn có th thu t l i nh ng câu chuy n nó ã nghe ngư i khác k . 1.1.3. Trò chơi dân gian v i s phát tri n ngôn ng c a tr 1.1.3.1. Khái ni m trò chơi dân gian Trò chơi dân gian tr em là m t lo i ho t ng văn hóa dân gian dành cho tr em, ư c lưu truy n t vùng này sang vùng khác, t i này sang i khác nh m th a mãn nhu c u vui chơi gi i trí và giáo d c tr em m t cách tinh t nh nhàng. Nh ng trò chơi này ư c t ch c nh m t o cho tr nh ng c m giác h ng thú, tho i mái, phát tri n v n ng k t h p v i l i nói. 1.1.3.2. c i m c a trò chơi dân gian tr em Trò chơi dân gian là m t lo i ho t ng văn hóa dân gian cscc a m i dân t c. Không có dân t c nào l i không có nh ng trò chơi riêng cho tr em. B i trò ch ơi dân gian thư ng ơn gi n, d chơi, d h òa nh p. bt c âu, trong gia ình, trong l p h c h ay thôn xóm, trong các b n l àng u có th t ch c trò ư c trò chơi dân gian phù h p: s ân nh t hì có th chơ i “ô ăn quan”, “ á c u ”, … r n g hơn thì chơ i “b t m t b t dê”, “r ng r n l ên mây”, “tr n t ìm”, “mèo u i chu t ”,… V t li u chơi trò chơi dân gian cũng th t ơn gi n, không c u k ỳ, t n kém, d ki m, d tìm, có th s d ng ngay nh ng v t li u có s n trong thiên nhiên như: n m s i, c ng c , lá hay nh ng m u g ,… chúng có th nh t trong vư n, dư i ru ng. Song, h u h t các trò chơi dân gian c a tr em u g n li n v i nh ng bài ng dao v i c i m ngôn ng c a ng dao mang tính gi n d , m c m c, vô tư, h n nhiên, vui tươi và ng nghĩnh. Có th ó là nh ng câu vè ng n g n, có 19