Tham khảo tài liệu 'giáo trình hình thành ứng dụng khảo sát sự chuyển đổi nền kinh tế thị trường p2', kinh tế - quản lý, kinh tế học phục vụ nhu cầu học tập, nghiên cứu và làm việc hiệu quả
AMBIENT/
Chủ đề:
Nội dung Text: Giáo trình hình thành ứng dụng khảo sát sự chuyển đổi nền kinh tế thị trường p2
- b¶n ®îc ®iÒu tiÕt" cña John M. Keynes (1883 - 1946) ra
®êi.
§Æc trng næi bËt cña Keynes lµ ph¬ng ph¸p ph©n tÝch
vÜ m« trong sù ph©n tÝch kinh tÕ. Keynes cho r»ng viÖc ph©n
tÝch kinh tÕ ph¶i xuÊt ph¸t tõ tæng lîng lín ®Ó nghiªn cøu
mèi liªn hÖ gi÷a c¸c tæng lîng vµ khuynh híng vËn ®éng
cña chóng. Keynes ®¸nh gi¸ cao vai trß ®iÒu tiÕt cña Nhµ
níc vµ xem nhÑ c¬ chÕ tù ®iÒu tiÕt cña thÞ trêng. Keynes
kh«ng t¸n ®ång quan ®iÓm cña trêng ph¸i cæ ®iÓn vµ t©n cæ
®iÓn vÒ sù c©n b»ng kinh tÕ dùa trªn c¬ së tù ®iÒu tiÕt cña thÞ
trêng. ¤ng cho r»ng khñng ho¶ng vµ thÊt nghiÖp do chÝnh
s¸ch lçi thêi kh«ng can thiÖp cña Nhµ níc, tù do kinh tÕ
g©y ra. Theo «ng muèn cã c©n b»ng kinh tÕ, Nhµ níc ph¶i
can thiÖp kinh tÕ thÓ hiÖn ®iÒu chØnh kinh tÕ. ¤ng cho r»ng
Nhµ níc ph¶i ®iÒu tiÕt ë tÇm vÜ m« míi gi¶i quyÕt ®îc
viÖc lµm t¨ng thu nhËp, khuyÕn khÝch ®Çu t vµ gi¶m tiÕt
kiÖm. Cã nh vËy míi gi¶i quyÕt ®îc t×nh tr¹ng khñng
ho¶ng vµ thÊt nghiÖp thóc ®Èy kinh tÕ ph¸t triÓn. ¤ng ®¸nh
gi¸ cao vai trß cña hÖ thèng thuÕ kho¸ cña Nhµ níc vµo sù
®iÒu chØnh cña Nhµ níc ®èi víi nÒn kinh tÕ, theo «ng tríc
hÕt Nhµ níc cÇn thÓ hiÖn ®Ó t¨ng cÇu cã hiÖu qu¶. Nhµ
níc ph¶i cã ch¬ng tr×nh ®Çu t rÊt qui m« bëi qua ®ã Nhµ
níc can thiÖp vµo kinh tÕ t¸c ®éng côc diÖn cña thÞ trêng.
12
- Nhµ níc ph¶i cã biÖn ph¸p ®Ó kÝch thÝch tiªu dïng s¶n xuÊt
muèn vËy ph¶i sö dông ng©n s¸ch ®Ó kÝch thÝch ®Çu t cña t
nh©n.
Tuy nhiªn Keynes chñ tr¬ng khuyÕn khÝch mäi ho¹t
®éng ®Ó n©ng cao tæng cÇu vµ t¨ng khèi lîng viÖc lµm kÓ c¶
ho¹t ®éng ¨n b¸m kh«ng cã lîi cho nÒn kinh tÕ nh qu©n sù
ho¸ nÒn kinh tÕ, s¶n xuÊt vò khÝ miÔn sao t¹o ra viÖc lµm.
Nh vËy quan ®iÓm cña Keynes vÉn cßn nh÷ng thiÕu sãt.
Sau 4 n¨m thÓ hiÖn häc thuyÕt Keynes th× nÒn kinh tÕ l¹i mét
lÇn chÊn ®éng. N¹n thÊt nghiÖp kh«ng ®îc kh¾c phôc mµ cã
xu híng gia t¨ng, thÞ trêng "l¹m ph¸t cã ®iÒu tiÕt" lµm
cho l¹m ph¸t trÇm träng h¬n. Sai lÇm cña Keynes lµ khi ®¸nh
gi¸ cao vai trß qu¶n lý cña Nhµ níc «ng l¹i bá qua vai trß
cña c¬ chÕ thÞ trêng v× vËy c¸c hiÖn tîng mµ «ng xem xÐt
cha thËt sù hoµn chØnh.
II. NÒn kinh tÕ thÞ trêng ®Þnh híng
XHCN vµ vai trß kinh tÕ cña Nhµ níc ë
ViÖt Nam
1. TÝnh tÊt yÕu kh¸ch quan cña viÖc chuyÓn ®æi
KTTT theo c¬ chÕ thÞ trêng cã sù qu¶n lý Nhµ níc.
13
- a. §Þnh nghÜa: C¬ chÕ thÞ trêng lµ tæng thÓ nh÷ng mèi
quan hÖ kinh tÕ c¸c ph¹m trï kinh tÕ vµ qui luËt kinh tÕ cã
quan hÖ h÷u c¬ víi nhau cïng t¸c ®éng ®Ó ®iÒu tiÕt cung -
cÇu gi¸ c¶ cïng nh÷ng hµnh vi cña ngêi tham gia thÞ trêng
nh»m gi¶i quyÕt 3 vÊn ®Ò c¬ b¶n: S¶n xuÊt c¸i g×, s¶n xuÊt
nh thÕ nµo, s¶n xuÊt cho ai?
C¸c mèi quan hÖ trong c¬ chÕ thÞ trêng chÞu sù t¸c
®éng cña c¸c qui luËt kinh tÕ kh¸ch quan nh qui luËt gi¸ trÞ,
qui luËt cung cÇu, qui luËt lu th«ng tiÒn tÖ. §éng lùc cña
c¸c mèi quan hÖ nµy lµ lîi nhuËn trong m«i trêng c¹nh
tranh. §ã lµ c¬ chÕ tù ®iÒu tiÕt trong m«i trêng c¹nh tranh.
Næi bËt c¬ chÕ thÞ trêng lµ c¬ chÕ cã rÊt nhiÒu u ®iÓm:
- C¬ chÕ thÞ trêng lµ c¬ chÕ n¨ng ®éng nh¹y c¶m cã kh¶
n¨ng tù ®éng ®iÒu tiÕt nÒn s¶n xuÊt x· héi tøc lµ sù ph©n bæ
s¶n xuÊt vµo c¸c khu vùc c¸c ngµnh kinh tÕ hay s¶n xuÊt c¸i
g× nh thÕ nµo ®Òu do thÞ trêng quyÕt ®Þnh mµ kh«ng cÇn
bÊt cø sù ®iÒu khiÓn nµo.
- C¬ chÕ thÞ trêng ®¸p øng ®îc nh÷ng nhu cÇu ®a d¹ng
phøc t¹p cña ngêi tiªu dïng, tù ®éng kÝch thÝch sù ph¸t
triÓn cña s¶n xuÊt, t¨ng cêng chuyªn m«n ho¸ s¶n xuÊt.
14
- - C¬ chÕ thÞ trêng mang tÝnh hiÖu qu¶ cao: C¸c doanh
nghiÖp muèn thu ®îc lîi nhuËn cao th× ®ßi hái ph¶i tiÕt
kiÖm chi phÝ s¶n xuÊt, kÝch thÝch tiÕn bé cña KHKTCN.
- C¬ chÕ thÞ trêng thóc ®Èy sù c¹nh tranh lµm cho s¶n
phÈm hµng ho¸ cã chÊt lîng cao h¬n, gi¸ thµnh c¸c s¶n
phÈm gi¶m.
Bªn c¹nh nh÷ng mÆt tÝch cùc trªn c¬ chÕ thÞ trêng cßn
rÊt nhiÒu khuyÕt tËt vµ m©u thuÉn nh sau:
- C¬ chÕ thÞ trêng lµ c¬ chÕ tù ®iÒu tiÕt ch¹y theo lîi
nhuËn, c¸c nhµ s¶n xuÊt, s¶n xuÊt qu¸ nhiÒu mét lo¹i s¶n
phÈm hµng ho¸ vµo ®ã g©y ra Õ thõa dÉn ®Õn sù khñng ho¶ng
l·ng phÝ.
- C¬ chÕ thÞ trêng g©y mÊt c©n b»ng x· héi. TÝnh c¹nh
tranh cña c¬ chÕ lµm x· héi lµm x· héi ph©n ho¸ giµu nghÌo,
giai cÊp.
- C¬ chÕ thÞ trêng g©y mÊt æn ®Þnh mÊt c©n ®èi trong
s¶n xuÊt x· héi. Thùc tÕ cho thÊy c¬ chÕ thÞ trêng lµ nguyªn
nh©n cña c¸c vÊn ®Ò l¹m ph¸t vµ thÊt nghiÖp.
- C¬ chÕ thÞ trêng g©y ra c¸c phÕ th¶i lµm « nhiÔm m«i
trêng.
15
- - C¸c doanh nghiÖp ch¹y theo lîi nhuËn bÊt chÊp tÊt c¶
lµm hµng gi¶ lËu thuÕ...
b. TÝnh tÊt yÕu kh¸ch quan cña viÖc chuyÓn ®æi hµng ho¸
sang KTTT cã sù qu¶n lý cña Nhµ níc ViÖt Nam.
Tríc kia nÒn kinh tÕ níc ta lµ nÒn kinh tÕ kÕ ho¹ch
ho¸ quan liªu bao cÊp. Trªn thùc tÕ Nhµ níc chØ thõa nhËn
mét thµnh phÇn kinh tÕ XHCN víi 2 lo¹i h×nh së h÷u lµ toµn
d©n vµ tËp thÓ. C¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c bÞ h¹n chÕ mét
c¸ch tèi ®© thËm chÝ bÞ triÖt tiªu kinh tÕ t nh©n kh«ng ®îc
phÐp tån t¹i vµ ho¹t ®éng. Nhµ níc thÓ hiÖn qu¶n lý kinh tÕ
th«ng qua hÖ thèng chØ tiªu ph¸p lÖnh chi tiÕt víi chÕ ®é cÊp
ph¸t vµ giao nép theo quan hÖ hiÖn vËt lµ chñ yÕu. Nhµ níc
bao cÊp toµn bé vµ can thiÖp qu¸ s©u vµo c¸c ho¹t ®éng kinh
doanh cña c¸c doanh nghiÖp c¸c HTX, c¸c tæ s¶n xuÊt.
QuyÕt ®Þnh tÊt c¶ trõ kÕ ho¹ch s¶n xuÊt, gi¸ c¶ s¶n phÈm, thÞ
trêng tiªu thô ®Õn lç l·i vµ biªn chÕ cña c¸c doanh nghiÖp.
Nhµ níc thµnh lËp ra Uû ban vËt gi¸ ®Ó quyÕt ®Þnh gi¸ c¶
s¶n phÈm nhng Nhµ níc l¹i kh«ng chÞu tr¸ch nhiÖm g× vÒ
vËt chÊt víi c¸c quyÕt ®Þnh cña m×nh. C¸c doanh nghiÖp th×
kh«ng cã quyÒn tù chñ vÒ tµi chÝnh vµ còng kh«ng bÞ rµng
buéc tr¸ch nhiÖm víi kÕt qu¶ kinh doanh. C¬ quan hµnh
chÝnh Nhµ níc l¹i can thiÖp qu¸ s©u vµo nÒn kinh tÕ. Bé
16
- m¸y qu¶n lý kinh tÕ ®îc tæ chøc cång kÒnh nhng l¹i tá ra
kÐm hiÖu qu¶. Mäi quyÕt ®Þnh quan träng ®Òu xuÊt ph¸t tõ
Trung ¬ng, biªn chÕ cña bé m¸y qu¶n lý kinh tÕ ngµy cµng
ph×nh to nhng n¨ng lùc l¹i yÕu kÐm phong c¸ch qu¶n lý
quan liªu cöa quyÒn. C¸n bé qu¶n lý kÐm n¨ng lùc, tr×nh ®é
chuyªn m«n thÊp hä chñ yÕu xuÊt ph¸t tõ nh÷ng ngêi cã
c«ng víi c¸ch m¹ng. Trong ph©n phèi chñ yÕu ph©n phèi
theo chñ nghÜa b×nh qu©n nªn ngêi lao ®éng kh«ng n¨ng
®éng s¸ng t¹o, kh«ng nhiÖt t×nh lµm viÖc kh«ng quan t©m tíi
tiÕt kiÖm ®Çu t... nªn n¨ng suÊt lao ®éng thÊp kÐm vµ ngµy
cµng gi¶m xuèng chi phÝ th× t¨ng lªn dÉn tíi sù thua lç cña
c¸c doanh nghiÖp c¸c HTX vµ c¸c tæ s¶n xuÊt... HiÖu qu¶
kinh tÕ trong thêi kú nµy rÊt thÊp do chØ ®Çu t vµ s¶n xuÊt
theo kÕ ho¹ch mµ kh«ng tÝnh tíi nhu cÇu cña nÒn kinh tÕ vµ
x· héi, s¶n xuÊt kh«ng phï hîp víi tiªu dïng g©y ra mét sù
l·ng phÝ lín. Do kh«ng cã c¹nh tranh nªn c«ng nghÖ, KHKT
chËm ®æi míi chÊt lîng s¶n phÈm ngµy cµng thÊp, gi¸ c¶
ngµy cµng cao do chi phÝ s¶n xuÊt qu¸ lín. Hµng ho¸ trªn
thÞ trêng thiÕu hôt nghiªm träng kinh tÕ chËm ph¸t triÓn,
thêi kú nµy do níc ta chó ý tr«ng chê vµo c¸c viÖn trî vèn
vµ hµng ho¸ tõ níc ngoµi. Khi nguån viÖn tõ níc ngoµi
gi¶m vµ chÊm døt, nÒn kinh tÕ kh«ng theo kÞp ®µ r¬i vµo
khñng ho¶ng s¶n xuÊt tr× trÖ ®×nh ®èn, hµng ho¸ khan hiÕm,
17
- gi¸ c¶ cao dÉn ®Õn l¹m ph¸t cã thêi kú l¹m ph¸t vît møc
700% ®êi sèng ngêi lao ®éng ngµy cµng khã kh¨n h¬n.
MÆt kh¸c còng trong thêi kú nµy nÒn kinh tÕ cña c¸c
quèc gia trong khu vùc ®ang ph¸t triÓn m¹nh. NÒn kinh tÕ ë
c¸c níc c«ng nghiÖp míi ph¸t triÓn, nghiªn cøu chñ yÕu lµ
thµnh phÇn kinh tÕ t b¶n t nh©n vµ Nhµ níc chØ ®ãng vai
trß híng dÉn ®Òn kinh tÕ ph¸t triÓn th«ng qua c¸c kÕ ho¹ch
trung h¹n vµ dµi h¹n. Nhµ níc kh«ng can thiÖp trùc tiÕp mµ
t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó c¸c doanh nghiÖp c¹nh tranh tù do trªn thÞ
trêng. ChÝnh v× vËy tèc ®é t¨ng trëng kinh tÕ ë c¸c níc
nµy lµ rÊt cao, ®êi sèng nh©n d©n n©ng lªn râ rÖt.
Tríc sù suy tho¸i kinh tÕ nghiªm träng, tríc xu híng
ph¸t triÓn liªn tôc cña c¸c níc trog khu vùc vµ trªn thÕ giíi
®Æt nÒn kinh tÕ níc ta tíi sù bøc b¸ch ph¶i ®æi míi.
Tõ ®¹i héi VI, cña §¶ng ta ®· chñ tr¬ng ph¸t triÓn nÒn
kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn vµ thùc hiÖn chuyÓn ®æi c¬ chÕ kÕ
ho¹ch ho¸ sang c¬ chÕ thÞ trêng ®Þnh híng XHCN. §Õn
®¹i héi VII, §¶ng ta x¸c ®Þnh râ viÖc chuyÓn ®æi nÒn kinh tÕ
kÕ ho¹ch hãa tËp trung sang nÒn KTTT ®Þnh híng XHCN
cã sù qu¶n lý cña Nhµ níc. Xem xÐt díi gãc ®é khoa häc,
viÖc chuyÓn ®æi nµy lµ hoµn toµn ®óng ®¾n phï hîp víi thùc
18
- tÕ cña níc ta, phï hîp víi c¸c quy luËt kinh tÕ víi xu thÕ
cña thêi ®¹i.
2. §Æc trng cña nÒn KTTT ë ViÖt Nam hiÖn nay.
ChuyÓn nÒn kinh tÕ ho¹t ®éng theo c¬ chÕ kÕ ho¹ch ho¸
tËp trung hµnh chÝnh quan liªu bao cÊp sang ph¸t triÓn nÒn
kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn theo c¬ chÕ thÞ trêng cã sù qu¶n lý
cña Nhµ níc theo ®Þnh híng XHCN lµ néi dung b¶n chÊt
vµ ®Æc ®iÓm kh¸i qu¸t nhÊt cña níc ta trong giai ®o¹n hiÖn
nay vµ c¶ t¬ng lai.
a. Trªn thùc tÕ nÒn KTTT cã nh÷ng ®Æc trng c¬ b¶n sau
®©y:
Thø nhÊt trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng th× c¬ chª ph¸t huy
vai trß tù ®iÒu tiÕt cña thÞ trêng. KTTT t¹o cho c¸c chñ thÓ
kinh tÕ cã tÝnh tù chñ rÊt cao cã nghÜa lµ c¸c chñ thÓ tù quyÕt
®Þnh s¶n xuÊt, tù chi phÝ vµ tù chÞu tr¸ch nhiÖm ®èi víi kÕt
qu¶ s¶n xuÊt vµ kinh doanh cña m×nh. C¸c chñ thÓ tù do liªn
kÕt liªn doanh hîp t¸c s¶n xuÊt. V× lîi Ých cña chÝnh c¸c chñ
thÓ nªn c¸c chñ thÓ t×m mäi c¸ch ®Ó thu lîi nhuËn. V× vËy
mµ c¸c s¶n phÈm hµng ho¸ ®a d¹ng phong phó chÊt lîng
cao vµ gi¸ thµnh rÎ. Cã thÓ nãi c¬ chÕ thÞ trêng ®· ph¸t huy
19
- tÝnh chñ ®éng s¸ng t¹o cña c¸c chñ thÓ, n©ng cao tinh thÇn
tr¸ch nhiÖm cña nhµ s¶n xuÊt víi doanh nghiÖp.
§Æc trng næi bËt thø hai chÝnh lµ sù phong phó cña s¶n
phÈm hµng ho¸ trªn thÞ trêng. Mäi ngêi ®îc tù do mua
b¸n trao ®æi, u thÕ cña KTTT ph¶n ¸nh tr×nh ®é cao cña
n¨ng suÊt lao ®éng vµ sù ph¸t triÓn nhanh chãng cña thÞ
trêng. Hµng ho¸ ®îc c¶i tiÕn mÉu m· chÊt lîng liªn tôc lµ
do c¸c nhµ s¶n xuÊt ®Çu t KHKT & CN vµ do tr×nh ®é tay
nghÒ cao cña lùc lîng lao ®éng.
Ba lµ: ph¸t huy tÝnh n¨ng ®éng cña c¬ chÕ thÞ trêng,
viÖc tù do ho¸ th¬ng m¹i, tù do ho¸ gi¸ c¶ ®îc h×nh thµnh
vµ ngµy cµng ®îc ®æi míi. Gi¸ c¶ ®îc h×nh thµnh ngay
trªn thÞ trêng, nã chÞu sù t¸c ®éng cña c¹nh tranh.
Bèn lµ: C¹nh tranh lµ mét tÊt yÕu cña KTTT. C¸c chñ
thÓ doanh nghiÖp muèn thu nhiÒu lîi nhuËn th× ph¶i ®ua
nhau c¶i tiÕn kü thuËt ¸p dông KHKTCN míi vµo s¶n xuÊt
®Ó n©ng cao n¨ng suÊt lao ®éng gi¶m hao phÝ lao ®éng tíi
møc tèi thiÓu nhê ®ã mµ nÒn kinh tÕ cã ®iÒu kiÖn ph¸t triÓn
nhanh chãng.
20
- N¨m lµ: KTTT lµ hÖ thèng kinh tÕ më cöa giao lu trao
®æi víi thÞ trêng níc ngoµi nhng ®îc ®Æt díi sù kiÓm
so¸t cña nhµ níc.
b. Thùc tr¹ng nÒn KTTT níc ta hiÖn nay.
- Tõ nh÷ng n¨m ®æi míi trë l¹i ®©y nÒn KTTT níc ta
®ang tõng bíc chuyÓn tõ nÒn kinh tÕ tËp trung sang c¬ chÕ
thÞ trêng cã sù ®iÒu tiÕt vÜ m« cña Nhµ níc. C¬ chÕ nµy
thùc sù ®· ph¸t huy ®îc vai trß tù ®iÒu tiÕt cña thÞ trêng
bíc ®Çu h×nh thµnh thÞ trêng c¹nh tranh lµm cho hµng ho¸
®îc lu th«ng, gi¸ c¶ æn ®Þnh nÒn kinh tÕ tho¸t khái t×nh
tr¹ng khñng thiÕu.
- NÒn kinh tÕ mét thµnh phÇn kinh tÕ tríc kia ®ang
chuyÓn sang nÒn kinh tÕ 5 thµnh phÇn víi c¸c h×nh thøc së
h÷u kh¸c nhau nhng sù ho¹t ®éng nµy cha ®ång ®Òu vµ
cha cã ®ñ ®iÒu kiÖn ®Ó ph¸t triÓn.
- C¬ chÕ tµi chÝnh, tiÒn tÖ, tÝn dông, gi¸ c¶, tû gi¸ tõng
bíc ®îc h×nh thµnh vµ ®æi míi
- Tuy nhiªn c¬ chÕ thÞ trêng ë ViÖt NamhiÖn nay cßn
thiÕu ®ång bé mang tÝnh tù ph¸t.
21
Thêm vào BST
Báo xấu
Download
Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ
