Tham khảo tài liệu 'giáo trình hình thành ứng dụng khảo sát sự chuyển đổi nền kinh tế thị trường p4', kinh tế - quản lý, kinh tế học phục vụ nhu cầu học tập, nghiên cứu và làm việc hiệu quả
AMBIENT/
Chủ đề:
Nội dung Text: Giáo trình hình thành ứng dụng khảo sát sự chuyển đổi nền kinh tế thị trường p4
- - Nhµ níc chÞu tr¸ch nhiÖm x©y dùng c¬ së h¹ tÇng ®¶m
b¶o cho ho¹t ®éng kinh tÕ bao gåm: c¬ së h¹ tÇng kü thuËt
(giao th«ng, ph¬ng tiÖn vËn chuyÓn, th«ng tin liªn l¹c, dù
tr÷ quèc gia...) c¬ së h¹ tÇng v¨n ho¸ x· héi nh gi¸o dôc,
nghiªn cøu khoa häc, b¶o vÖ m«i trêng... nh»m t¹o tiÒn ®Ò
cho sù ph¸t triÓn kinh tÕ.
- Nhµ níc kiÓm so¸t c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ th«ng qua hÖ
thèng ng©n hµng t¬ng ®¬ng vµ ng©n hµng th¬ng m¹i.
Trong ®ã ng©n hµng trung ¬ng lµm chøc n¨ng dù tr÷ võa
lµm chøc n¨ng ®iÒu tiÕt vµ kiÓm so¸t lîng tiÒn ®îc cung
øng th«ng qua hÖ thèng ng©n hµng th¬ng m¹i ®iÒu khiÓn
nÒn kinh tÕ cã thÓ tr¸nh ®îc khñng ho¶ng thÊt nghiÖp vµ
l¹m ph¸t.
- MÆt kh¸c Nhµ níc th«ng qua c¸c chÝnh s¸ch u ®·i
thÓ hiÖn mét sè h×nh thøc hç trî cho c¸c lÜnh vùc mµ Nhµ
níc muèn u tiªn ph¸t triÓn . Nhµ níc cã chøc n¨ng ph©n
phèi l¹i thu nh©p b»ng c¸c kho¶n thu tõ thuÕ, ph©n phèi l¹i
cña c¶i x· héi.
- Nhµ níc ®a ra nh÷ng ®Ò tµi nghiªn cøu khoa häc,
nhËp nh÷ng tiÕn bé cña KHKTCN vµo s¶n xuÊt nh»m ®a
nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn nhanh h¬n.
32
- - Nhµ níc cã vai trß ®iÒu chØnh c¸c quan hÖ kinh tÕ, t¸c
®éng tíi quan hÖ lao ®éng vµ thÞ trêng lao ®éng giíi h¹n
thÊt nghiÖp, sö dông c¸c kho¶n chi cña chÝnh phñ ®Ó ph¸t
triÓn y tÕ, gi¸o dôc, lËp c¸c quü phóc lîi, ph©n c«ng l¹i lao
®éng gi÷a c¸c ngµnh nghÒ vµ gi÷a c¸c vïng.
Víi t c¸ch lµ ngêi ®Çu t kinh doanh, Nhµ níc trùc
tiÕp tham gia vµo viÖc kinh doanh trong mét sè lÜnh vùc.
- Nhµ níc víi t c¸ch lµ chñ së h÷u toµn d©n vÒ t liÖu
s¶n xuÊt, Nhµ níc lµ ngêi së h÷u ®¹i biÓu vµ qu¶n lý c¸c
doanh nghiÖp thuéc khu vùc kinh tÕ quèc doanh.
- C¸c doanh nghiÖp Nhµ níc gi÷ vai trß chñ ®¹o cña
nÒn kinh tÕ quèc d©n ngoµi yªu cÇu ®¶m b¶o nÒn kinh tÕ
ph¸t triÓn ®óng ®Þnh híng XHCN cßn do thµnh phÇn kinh
tÕ nµy g¾n víi lo¹i h×nh së h÷u cao nhÊt lµ së h÷u nhµ níc.
KTNN ph¸t triÓn dùa trªn mét tr×nh ®é lùc lîng s¶n xuÊt
ph¸t triÓn cao tr×nh ®é qu¶n lý vµ ph©n phèi s¶n phÈm gÇn
víi môc tiªu cña CNXH thêi kú qu¸ ®é.
- Kinh tÕ Nhµ níc ®ãng vai trß lµ m¹ch m¸u lu th«ng,
bao gåm nh÷ng ngµnh nghÒ lÜnh vùc träng yÕu nh kÕt cÊu
h¹ tÇng kinh tÕ x· héi, hÖ thèng tµi chÝnh, ng©n s¸ch b¶o
33
- hiÓm , nh÷ng c¬ së th¬ng m¹i, dÞch vô quan träng víi quy
m« lín vµ võa, c«ng nghÖ tiÕn bé.
- Kinh tÕ nhµ níc thÓ hiÖn ®Çy ®ñ tÝnh u viÖt cña
CNCS ®¶m b¶o sù thèng nhÊt t¨ng trëng kinh tÕ víi c«ng
b»ng x· héi vµ b¶o vÖ m«i trêng sinh th¸i, thèng nh©t chÝnh
s¸ch kinh tÕ víi chÝnh s¸ch x· héi.
- Kinh tÕ nhµ nø¬c chiÕm vÞ trÝ then chèt cã liªn quan tíi
ho¹t ®éng cña toµn nÒn kinh tÕ, chi phèi ho¹t ®éng cña c¸c
thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c.
- Kinh tÕ nhµ níc mang l¹i nguån thu lín cho ng©n
s¸ch vµ lµ ®ßn bÈy ®Èy nhanh t¨ng trëng kinh tÕ víi tiÕn bé
x· héi. Kinh tÕ nhµ níc më ®êng híng dÉn hç trî c¸c
thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c cïng ph¸t triÓn.
- Kinh tÕ nhµ níc thÓ hiÖn chøc n¨ng ®iÒu tiÕt vµ qu¶n
lý vÜ m« nÒn kinh tÕ hµng ho¸ nhiÒu thµnh phÇn vËn ®éng
theo c¬ chÕ thÞ trêng cã sù qu¶n lý cña Nhµ níc theo ®Þnh
híng XHCN.
Ngoµi ra chøc n¨ng kinh tÕ nhµ níc thÓ hiÖn ë vai trß
®iÒu tiÕt kiÓm kª kiÓm so¸t cña nhµ níc ®èi víi khu vùc t
nh©n.
34
- - Mét mÆt nhµ níc cã chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch ®Çu t
ph¸t triÓn s¶n xuÊt kh«ng giíi h¹n quy m« nhng mÆt kh¸c
Nhµ níc còng cÇn ph¶i t¨ng cêng c«ng t¸c kiÓm so¸t
nh»m h¹n chÕ nh÷ng nhîc ®iÓm cña nÒn kinh tÕ t nh©n vµ
ph¸t huy tÝnh ®éc lËp tù chñ. Nhµ níc cã thÓ kiÓm so¸t kinh
tÕ t nh©n b»ng l·i suÊt cña c¸c ng©n hµng th¬ng m¹i vµ sö
dông thuÕ kho¸ ®èi víi c¸c doanh nghiÖp t nh©n. Trong
nh÷ng trêng hîp quan träng vµ thËt sù cÇn thiÕt nhµ níc
cã thÓ ®Æt ra gi¸ cho c¸c s¶n phÈm quan träng, kiÓm so¸t
viÖc mua vµ b¸n ngo¹i tÖ.
Víi t c¸ch lµ ngêi lËp kÕ ho¹ch, Nhµ níc t¸c ®éng
mét c¸ch trùc tiÕp vµo ph¬ng híng ®Çu t vµ ph¸t triÓn
kinh tÕ.
- Nhµ níc x¸c lËp nh÷ng c©n ®èi chung c¬ b¶n trong
qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ hµng ho¸ nhiÒu thµnh phÇn theo
®Þnh híng XHCN. Th«ng qua hÖ thèng c¸c ph¬ng híng
nhiÖm vô môc tiªu vµ chØ tiªu ®îc v¹ch ra trong c¸c chiÕn
lîc kÕ ho¹ch c¸c ch¬ng tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi.
ViÖc ®Þnh híng tríc t¹o ®iÒu kiÖn cho nÒn kinh tÕ quèc
d©n ph¸t triÓn c©n ®èi nhÞp nhµng víi tèc ®é vµ hiÖu qu¶ cao.
Nhµ níc ®a ra c¸c kÕ ho¹ch vµ trªn thùc tÕ ®· t¹o ra nh÷ng
®iÒu kiÖn thuËn lîi ®Ó c¸c doanh nghiÖp dù ®o¸n ®îc xu
35
- híng biÕn ®æi cña thÞ trêng mµ hµnh ®éng mét c¸ch cã lîi
nhuËn nhÊt trong khu«n khæ cña thÓ chÕ thÞ trêng.
ViÖc ho¹ch ®Þnh vµ thÓ hiÖn c¸c chÝnh s¸ch x· héi, c¸c
ch¬ng tr×nh ®iÒu tiÕt thu nhËp ®¶m b¶o sù thèng nhÊt hµi
hoµ gi÷a t¨ng trëng kinh tÕ vµ c«ng b»ng x· héi. ViÖc
ho¹ch ®Þnh, x¸c lËp kÕ ho¹ch ho¸ cña Nhµ níc trong nÒn
kinh tÕ cã nh÷ng t¸c dông sau:
- §Ò ra môc tiªu vµ nh÷ng trËt tù cho c¸c chÝnh s¸ch kinh
tÕ.
- Ph¸t hiÖn ra nh÷ng vÊn ®Ò cßn tån t¹i cÇn kh¾c phôc
söa ch÷a ®¶m b¶o cho nÒn kinh tÕ ho¹t ®éng mét c¸ch th«ng
suèt.
- §Þnh híng cho c¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt kinh doanh
cã hiÖu qu¶.
Nãi tãm l¹i, Nhµ níc cã chøc n¨ng kinh tÕ rÊt lín, ®iÒu
hµnh qu¶n lý ë tÇm vÜ m« nhng ®èi víi tõng níc th× c¸c
chøc n¨ng ®ã thÓ hiÖn c«ng dông mét c¸ch kh¸c nhau tuú
thuéc vµo chÕ ®é kinh tÕ cña tõng níc, tuú thuéc sù ph¸t
triÓn kinh tÕ cña níc ®ã ra sao mµ sö dông cho phï hîp.
36
- 2. C¸c c«ng cô qu¶n lý vÜ m« nÒn kinh tÕ cña Nhµ
níc.
§Ó thÓ hiÖn mét c¸ch triÖt ®Ó c¸c chøc n¨ng cña Nhµ
níc th× ®ßi hái Nhµ níc ph¶i cã hÖ thèng c«ng cô qu¶n lý
kinh tÕ. HÖ thèng c«ng cô ®ã bao gåm hÖ thèng luËt ph¸p,
c¸c chÝnh s¸ch kinh tÕ (chÝnh s¸ch tµi chÝnh, chÝnh s¸ch tiÒn
tÖ, chÝnh s¸ch tµi kho¸, chÝnh s¸ch tÝn dông...) vµ c¸c kÕ
ho¹ch nh»m thóc ®Èy nÒn kinh tÕ t¨ng trëng vµ ph¸t triÓn
cã hiÖu qu¶.
a.HÖ thèng luËt ph¸p: Nhµ níc sö dông vµ ban hµnh hÖ
thèng ph¸p luËt ®Æc biÖt lµ luËt kinh tÕ nh»m t¹o ra hµnh
lang ph¸p lý an toµn cho s¶n xuÊt kinh doanh, duy tr× ®îc
kû c¬ng trËt t vÒ kinh tÕ vµ x· héi, híng dÉn c¸c doanh
nghiÖp s¶n xuÊt kinh doanh theo quy ®Þnh cña luËt ph¸p.
Ph¸p luËt lµ c«ng cô cìng chÕ hµnh vi cña doanh nghiÖp
nÕu nh ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cu¶ hä lµm tæn h¹i
®Õn lîi Ých chung cña toµn x· héi.
- Ph¸p luËt lµ c«ng cô t¹o ra m«i trêng tù do kinh doanh
tù do c¹nh tranh lµnh m¹nh cho c¸c doanh nghiÖp bëi v× nhê
cã ph¸p luËt mµ c¸c doanh nghiÖp biÕt m×nh ph¶i lµm nh÷ng
g× vµ nh÷ng g× m×nh ®îc lµm. Trªn c¬ së nh÷ng ®iÒu ph¸p
luËt cho phÐp th× ®îc ph¸p luËt b¶o hé quyÒn tù do, b¶o vÖ
37
- lîi Ých vµ ngoµi nh÷ng ®iÒu luËt ph¸p nghiªm cÊm th× c¸c
doanh nghiÖp cã quyÒn ®îc lµm tÊt c¶ nh÷ng g× mµ kh¶
n¨ng cña hä cho phÐp. Ngîc l¹i nªó vît qu¸ giíi h¹n th× sÏ
bÞ ph¸p luËt cìng chÕ. ChÝnh v× vËy mµ ph¸p luËt Nhµ níc
rÊt cã hiÖu lùc. §ã lµ c«ng cô ®¾c lùc ®Ó Nhµ níc can thiÖp
vµo nÒn kinh tÕ mét c¸ch gi¸n tiÕp, ®iÒu khiÓn c¸c ho¹t ®éng
cña c¸c doanh nghiÖp ®i ®óng híng ®óng ph¸p luËt. Nh
vËy Nhµ níc dïng ph¸p luËt ®Ó t¸c ®éng tÝch cùc ®Õn ®êi
sèng kinh tÕ, chi phèi m¹nh mÏ c¸c quan hÖ kinh tÕ. Thùc
tiÔn qu¸ tr×nh ph¸t triÓn lÞch sö ®· cho thÊy kh«ng Ýt trêng
hîp ph¸p luËt ®ãng vai trß lµ ngêi dÉn ®êng cho c¸c qu¸
tr×nh kinh tÕ, khai ph¸ nh÷ng lé tr×nh míi cho kinh tÕ ph¸t
triÓn, thóc ®Èy sù t¨ng trëng kinh tÕ vµ tiÕn bé x· héi. Tuy
nhiªn còng kh«ng Ýt trêng hîp do sù kh¾t khe chÆt chÏ cña
ph¸p luËt hay do sù ph¸p luËt l¹c hËu chËm ®æi míi mµ
ph¸p luËt trë thµnh lùc c¶n k×m h·m sù ph¸t triÓn cña kinh
tÕ. Thùc ra ph¸p luËt kh«ng ®ãng vai trß quyÕt ®Þnh tíi sù
t¨ng trëng vµ ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ vµ ngîc l¹i sù t¨ng
trëng kinh tÕ hoµn toµn kh«ng phô thuéc vµo b¶n th©n luËt
ph¸p mµ c¸i chÝnh lµ phô thuéc vµo kh¶ n¨ng cña Nhµ níc
trong viÖc x©y dùng c¸c v¨n b¶n quy ph¹m ph¸p luËt vµ tæ
chøc thÓ hiÖn ph¸p luËt ë tõng m« h×nh kinh tÕ cô thÓ.
38
- VÒ ph¬ng diÖn lý luËn, ph¸p luËt lµ yÕu tè quan träng
cña kiÕn tróc thîng tÇng, cã vai trß chÝnh trÞ chi phèi m¹nh
mÏ chÝnh s¸ch x· héi. Tríc kia, nÒn kinh tÕ níc ta lµ tËp
trung quan liªu bao cÊp hÖ thèng ph¸p luËt ®a ra nh lµ
mÖnh lÖnh v× vËy vai trß cña ph¸p luËt ®èi víi kinh tÕ lµ rÊt
mê nh¹t. §Õn nay khi chuyÓn nÒn kinh tÕ sang c¬ chÕ thÞ
trêng cã sù qu¶n lý cña Nhµ níc th× vai trß cña ph¸p luËt
lµ rÊt to lín vµ thùc sù ®· ph¸t huy søc m¹nh. Nã kh«ng chØ
®iÒu chØnh quan hÖ x· héi nãi chung mµ ®i s©u h¬n ph¸p
luËt ®iÒu chØnh quan hÖ kinh tÕ nãi riªng. Ph¸p luËt ®ang
®ãng vai trß cña ph¬ng ph¸p ®iÒu chØnh chÝnh yÕu ®èi víi
c¸c qu¸ tr×nh kinh tÕ. Nã më ®êng cho c¸c quan hÖ kinh tÕ
míi ph¸t sinh, cñng cè c¸c qu¸ tr×nh ®æi míi kinh tÕ ®¶m
b¶o cho c¸c qu¸ tr×nh nµy diÔn ra cã trËt tù cã hÖ thèng
kh«ng thÓ ®¶o ngîc ®îc. §¶ng vµ Nhµ níc ta hiÖn nay ®·
sö dông ph¸p luËt nh lµ mét c«ng cô kh«ng thÓ thay thÕ cña
qu¸ tr×nh CNH - H§H trong nÒn KTTT më, võa ®¶m b¶o héi
nhËp quèc tÕ võa ®¶m b¶o ®Þnh híng XHCN. QuyÒn tù do
kinh doanh sù b×nh ®¼ng cña c¸c chñ thÓ kinh tÕ ®îc ghi
trong hiÕn ph¸p vµ trªn thùc tÕ quyÒn nµy ho¹t ®éng cã hiÖu
qu¶ khi c¸c chñ thÓ kinh tÕ ho¹t ®éng trong m«i trêng ph¸p
lý b×nh ®¼ng. Nhµ níc sö dông ph¸p luËt ®ã kiÓm so¸t qu¸
tr×nh vËn ®éng nÒn kinh tÕ tõ quy luËt gi¸ trÞ, quy luËt cung
39
- cÇu vµ quy luËt tù do c¹nh tranh lµ ®Æc thï cña KTTT. Bµi
häc vÒ khñng ho¶ng tµi chÝnh ë khu vùc §«ng Nam ¸ b¾t
®Çu tõ Th¸i Lan sang Hµn Quèc, In®onªsia... §· chØ râ sù
yÕu kÐm cña c¬ chÕ kiÓm so¸t ®èi víi ho¹t ®éng tµi chÝnh
tiÒn tÖ. V× vËy vai trß ph¸p luËt trong viÖc quy ®Þnh chÕ ®é
kiÓm tra gi¸m s¸t cña c¸c c¬ quan Nhµ níc ®èi víi ho¹t
®éng s¶n xuÊt kinh doanh lµ cùc kú quan träng. Nã cßn cho
phÐp nÒn KTTT cña níc ta hoµ nhËp víi nÒn kinh tÕ khu
vùc vµ quèc tÕ mét c¸ch an toµn vµ cã hiÖu qu¶. MÆt kh¸c
Nhµ níc cßn sö dông c«ng cô luËt ph¸p trong ph©n phèi.
Lµm theo n¨ng lùc hëng theo lao ®éng vèn lµ nguyªn t¾c
cña CNXH do vËy ph¸p luËt t¹o ra sù b×nh ®¼ng cho mäi c¸
nh©n t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c c¸ nh©n ®îc hëng ®óng víi
®ãng gãp cña m×nh trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh.
b. C¸c chÝnh s¸ch kinh tÕ
HÖ thèng c¸c chÝnh s¸ch kinh tÕ gióp cho Nhµ níc cã
thÓ ®iÒu khiÓn ho¹t ®éng cña c¸c doanh nghiÖp. Mçi chÝnh
s¸ch kinh tÕ lµ mét hµnh lang híng dÉn ho¹t ®éng ®Çu t
më réng s¶n xuÊt ph¸t triÓn, híng dÉn c¸c doanh nghiÖp
hµnh ®éng mét c¸ch phï hîp ®èi víi lîi Ých cña toµn x· héi.
Mçi chÝnh s¸ch kinh tÕ ®Òu cã thÓ t¸c ®éng vÒ c¶ hai phÝa
cung vµ cÇu:
40
- * ChÝnh s¸ch tµi chÝnh: trong c¬ chÕ thÞ trêng viÖc
ph©n phèi tµi chÝnh ®îc thÓ hiÖn trªn thÞ trêng theo c¸c
c¸c qui luËt cña thÞ trêng thËm chÝ cßn tån t¹i thÞ trêng tµi
chÝnh mµ ë ®ã diÔn ra ho¹t ®éng trao ®æi mua b¸n ®¸p øng
quan hÖ cung - cÇu vÒ nguån lùc tµi chÝnh. Ho¹t ®éng tµi
chÝnh cµng trë nªn phong phó ®a d¹ng t¸c ®éng tíi mäi mÆt
cña ®êi sèng x· héi. Nhµ níc sö dông chÝnh s¸ch tµi chÝnh
nh lµ mét bé phËn quan träng cña chÝnh s¸ch kinh tÕ. ChÝnh
s¸ch tµi chÝnh lµ mét trong nh÷ng c«ng cô qu¶n lý vÜ m« chñ
yÕu cña Nhµ níc cã vai trß cùc kú quan träng trong qu¸
tr×nh thÓ hiÖn ®êng lèi ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi cña §¶ng.
- Nhµ níc sö dông chÝnh s¸ch tµi chÝnh nh»m thóc ®Èy
sù ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ hµng ho¸ nhiÒu thµnh phÇn theo
c¬ chÕ thÞ trêng cã sù qu¶n lý cña Nhµ níc. Ph¸t triÓn
kinh tÕ hµng ho¸ nhiÒu thµnh theo c¬ chÕ thÞ trêng cã sù
qu¶n lý cña Nhµ níc lµ mét ®Þnh híng c¬ b¶n ®Ó x¸c ®Þnh
nÒn tµi chÝnh quèc gia lµnh m¹nh v÷ng ch¾c. Kinh nghiÖm
thùc tiÔn chøng tá mét nÒn kinh tÕ kÐm ph¸t triÓn tÊt yÕu sÏ
kÐo theo mét nÒn tµi chÝnh èm yÕu ng©n s¸ch th©m hôt. Sù
c©n b»ng ng©n s¸ch Nhµ níc chñ yÕu dùa vµo t¨ng trëng
kinh tÕ v× vËy ®Ó nguån tµi chÝnh kh«ng bÞ th©m hôt th× Nhµ
níc ph¶i t¨ng cêng qu¶n lý b»ng ph¸p luËt, kÕ ho¹ch vµ
chÝnh s¸ch.
41
Thêm vào BST
Báo xấu
Download
Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ
