GIÁO TRÌNH SỬ DỤNG THUỐC BẢO VỆ THỰC VẬT PHẦN 9

Chia sẻ: Nguyen Trinh | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:4

Thêm vào BST

Báo xấu

226
lượt xem 114
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

CHƯƠNG 9: THUỐC XÔNG HƠI Để đáp ứng được nhu cầu ngày càng tăng do bùng nổ dân số, cùng với xu hướng đô thị hóa công nghiệp hóa ngày càng mạnh, con người chỉ còn một cách duy nhất: thâm canh để tăng sản lượng cây trồng. Khi thâm canh cây trồng, một hậu quả tất yếu không thể tránh được là gây mất cân bằng sinh thái, kéo theo sự phá hoại của dịch hại ngày càng tăng.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: GIÁO TRÌNH SỬ DỤNG THUỐC BẢO VỆ THỰC VẬT PHẦN 9

CHƯƠNG IX THU C XÔNG HƠI 1. NH NG HI U BI T CHUNG Thu c xông hơi (fumigant) (theo AAPCO) là các ch t hay h n h p các ch t s n sinh ra khí, hơi, ga, khói, sương có tác d ng tiêu di t m i giai ño n phát tri n c a các loài d ch h i ( côn trùng, vi khu n, n m, chu t... ). Thu c xông hơi có th là ch t l ng hay ch t r n bay hơi, ho c ngay c các ch t d ng khí. Chúng ñư c dùng ñ ti t trùng trong nhà, x lý ñ t, nông s n hàng hoá, các v t li u khác và cây tr ng. Hi u qu và k thu t s d ng thu c xông hơi ph thu c vào nh ng ñ c tính sau ñây : -ð bay hơi: là lư ng hơi thu c t i ña có th ñ t ñư c trong m i ñơn v th tích không khí trong nh ng ñi u ki n ôn, m ñ nh t ñ nh. ðư c bi u th b ng mg/lít không khí ho c gam/m3 không khí. ð bay hơi và n ng ñ thu c xông hơi t n t i trong không khí c a ph thu c vào ñi m sôi và tr ng lư ng phân t : phân t lư ng càng l n, ñi m sôi càng cao; ñi m sôi càng cao ñ i bay hơi càng th p. Căn c vào ñi m sôi, có th chia thu c xông hơi làm hai lo i: +Lo i có ñi m sôi th p (như Methyl Bromua): ñư c nén vào bình kim lo i dư i áp l c cao (chuy n thành th l ng). +Lo i có ñi m sôi cao ( như Phosphua nhôm AlP): thư ng th r n ho c th l ng, khi ti p xúc v i ñ m s hình thành khí ñ c. -T c ñ bay hơi: là kh i lư ng hơi bay lên t 1cm2 b m t thu c xông hơi trong 1 giây. T c ñ bay hơi t l thu n v i nhi t ñ xông hơi và t l ngh ch v i nhi t ñ sôi và áp su t. -S khu ch tán c a thu c xông hơi vào không khí: là kh năng lan truy n c a hơi thu c vào kho ng không gian ñư c xông hơi. Khí ñ c ñư c khu ch tán trong không khí t ch m t ñ phân t cao ñ n ch m t ñ phân t th p. S khu ch tán c a hơi thu c nhanh hay ch m có liên quan ñ n nhi t ñ . T c ñ khu ch tán c a khí ñ c trong không khí nhanh hơn khi nhi t ñ không khí cao và ch m hơn khi nhi t ñ th p. -T tr ng hơi thu c: T tr ng hơi c a thu c xông hơi liên quan r t nhi u ñ n k thu t xông hơi. N u t tr ng hơi nh hơn 1, thu c thư ng ñ t dư i ñ ng hàng; ho c l n hơn 1, thu c ñư c ñ t trên ñ ng hàng; hay t tr ng x p x 1, v trí ñ t thu c s gi a ñ ng hàng. Theo ñ nh lu t Graham, t c ñ khu ch tán c a ch t khí trong không gian t l ngh ch v i bình phương t tr ng c a chúng. Thu c xông hơi có t tr ng l n khu ch tán ch m hơn so v i lo i thu c có phân t lư ng nh . Sư h p ph (adsorption) là quá trình thu hút các ph n t khí ñ c lên b m t v t ph m và S h p th (absorption) là quá trình thâm nh p khí ñ c sâu vào th kh i v t ph m. Sư h p ph và h p th c a thu c vào hàng hoá kh trùng tuỳ thu c vào ñ c tính c a lo i thu c, lo i hàng hoá, cách bao gói, cách x p hàng hoá, hàm m, nhi t và m ñ không khí. N u s h p ph /th quá l n, n ng ñ c a thu c s gi m, lư ng thu c dùng s tăng và tăng chi phí. Thêm vào ñó, th i gian x thu c ( ñ cho thu c bay h t kh i lô hàng ) s lâu. -Tính d b t l a, b c cháy: M t s lo i thu c xông hơi d b t l a, d gây cháy và gây n . Ví d : khí PH3 d t b c cháy n ng ñ 26,15-27,06g/m3 không khí. -Tính ăn mòn kim lo i: hơi c a m t s thu c xông hơi có kh năng ăn mòn kim lo i, ho c h p kim c a chúng (ALP, Mg3P2 ăn mòn ñ ng, h p kim ñ ng, vàng, b c). Vì v y, khi xông hơi , c n b t kín ho c d n nh ng ñ kim lo i này kh i phòng xông hơi.
-N ng ñ thu c xông hơi là lư ng thu c phân tán trong không khí th i ñi m nh t ñ nh và ph thu c vào li u lư ng s d ng. -Li u lư ng dùng: Li u lư ng thu c xông hơi ñư c bi u th b ng ñơn v tr ng lư ng (kg, g, mg) ho c th tích (l, ml) thu c xông hơi trên ñơn v th tích (m3) kho hàng, phương ti n v n chuy n ho c tr ng lư ng hàng hoá (t n). Li u lư ng s d ng ph thu c vào lo i thu c, loài d ch h i c n di t, lo i v t ph m, th i gian kh trùng và nhi t ñ không khí. Trong ñi u ki n nhi t ñ và m ñ không khí không ñ i, thì tích c a n ng ñ thu c xông hơi ( C) v i th i gian xông hơi (T) là m t h ng s . k=CxT Nói cách khác, trong m c ñ nh t ñ nh, n u s d ng n ng ñ thu c th p, th i gian xông hơi ph i kéo dài. Ngư c l i, mu n gi i phóng hàng hoá nhanh ( rút ng n th i gian xông hàng) thì ph i tăng n ng ñ thu c. Riêng v i PH3 n u tăng n ng ñ thu c quá m c cũng không làm tăng hi u qu kh trùng, trái l i còn có th làm cho sâu m t chuy n sang tr ng thái u mê t v . Vì v y, v i PH3 kéo dài th i gian xông hơi quan tr ng hơn là tăng n ng ñ ñ rút ng n th i gian kh trùng. Các thu c xông hơi thư ng ñư c dùng di t sâu, m t h i nông lâm s n: h t và b t ngũ c c, b t s n, h t ñ u ñ , hàng nan, mây tre ñan vv...Ngoài ra thu c còn có tác d ng di t chu t; m t s còn có tác d ng tr tuy n trùng. Do thu c xông hơi r t ñ c v i ngư i và ñ ng v t có vú, nên khi ti p xúc v i các lo i thu c này c n th c hi n nghiêm qui ñ nh b o h lao ñ ng. Các thu c xông hơi ñ u n m trong nhóm thu c h n ch s d ng. 2. NH NG THU C XÔNG HƠI THÔNG D NG: 2.1.Phosphin và nh ng h p ch t t o phosphin dùng trong kh trùng: ð kh trùng kho, ngư i ta dùng 2 d ng mu i: Aluminium phosphide (photphua nhôm) và Magnesium phosphide (photphua manhê). Thu c ñư c s d ng dư i d ng bánh, d ng b t trong các kho nông s n, h m tàu, các ñ ng hàng nông lâm s n có ph b t kín, ñ di t tr chu t, các loài m t h i . Không ñư c xông hơi cho cây s ng, rau qu tươi. Aluminium phosphide(AlP): Tinh th màu vàng t i xám ñ m. Ap su t hơi r t th p. B n trong ñi u ki n khô; d hút m trong không khí và ph n ng mãnh li t v i acid ñ t o photphin. R t ñ c v i ñ ng v t có vú. LD50 qua mi ng chu t 8.7mg/kg. Do d ph n ng v i nư c, nên Aluminium phosphide ñư c dùng xông hơi tr c ti p do thu c g p m trong không khí, gi i phóng ngay photphin theo ph n ng: 2AlP + 3H20 2PH3 ↑ + Al(OH)3 Magnesium phosphid (Mg3P2): Tinh th màu vàng l c. B n trong môi trư ng khô. Ít hút m nhưng d ph n ng v i axit t o phosphin . R t ñ c v i ñ ng v t có vú. LD50 qua mi ng chu t 11.2mg/kg. Do Magnesium phosphide khó ph n ng v i nư c trong không khí, nên ñ gi i phóng nhanh PH3 các s n ph m Magnesium phosphide g m 2 thành ph n ñ riêng : Magnesium phosphide d ng thương ph m và m t l axit nh . Khi dùng, ñ l n vào nhau, ñ gi i phóng photphin theo ph n ng: Mg3P2 + 6HCl 2PH3 + 3MgCl2 Phosphine (PH3): D ng khí không màu, có mùi t i hay mùi tanh khí ñá. T tr ng so v i không khí 1.18. Tan trong nư c 26cm3/100ml (17oC); trong etanol 0.5; ete 2 (% th tích photphin / dung môi ). D b oxi hoá ñ thành axit photphoric. B c cháy t c thì trong không khí (do có s Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Giáo trình S d ng thu c B o v th c v t…………… …………………148
hi n di n c a nh ng hydrorua photpho khác) và d n ( n ng ñ gây n 26.1- 27.1 mg/l không khí). Ăn mòn ñ ng và h p kim ñ ng b c. Phosphin là ch t c ch v n chuy n ñi n t trong hô h p; phân hu nư c và chi m oxi trong cơ th côn trùng và chu t ñ t o thành axit photphoric. Cơ th thi u oxi, b ng t ch t. Ngoài ra còn có gây ñ c th n kinh. Phosphin không th m qua da; nhưng là thu c xông hơi c c ñ c. LC50 hô h p (4 gi ) v i chu t 11ppm (0.015mg/l). Trong môi trư ng có n ng ñ 10mg/m3 trong 6 gi hay 300ml khí/m3 trong 1 gi , có th gây ch t cho sinh v t. N ng ñ cho phép khi ti p xúc v i phosphin 1ppm ( t i ña 15 phút/l n v i kho ng cách 1 gi / l n và 4 l n/ngày). Không ñ l i dư lư ng trong nông s n nên không c n xác ñ nh ADI c a phosphin có trong nông s n. MRL trong b t mì, ñ u ñ , qu khô, cà phê, thu c lá, chè, dư c li u, cam quýt, l c, cùi d a, táo, khoai tây 0.01ppm; ngũ c c 0.05-0.1ppm. 2.2. Methyl bromide (CH3Br): D ng khí không màu, không mùi nhi t ñ thư ng. Khi n ng ñ cao, có mùi clorofom. Tan trong nư c 17.5g/l (20 oC). Tan nhi u trong h u h t các dung môi h u cơ như: rư u, este, ete, keton, hydratcacbon thơm, hydratcacbon halogen hoá và cacbondisunfit. B thu phân ch m trong nư c, m nh hơn trong môi trư ng ki m. Không b c cháy. Methyl bromide không gây h i cho bông, v i, gi y, thu c nhu m, không làm gi m kh năng n y m m c a h t, không gây cháy lá cây, không ăn mòn kim lo i ( tr nhôm, manhe và h p kim c a chúng). Ơ n ng ñ 500g/m3, methyl bromide có th b c cháy n u g p tia l a ñi n ho c các ngu n l a khác. Trong kh trùng, methyl bromide ch dùng n ng ñ 15-70g/m3 ( th i gian xông hơi 1-3 ngày) nên an toàn. Nhưng methyl bromid d gây h i cho: hàng hoá ch a mu i iôt, các v t li u b ng cao su t nhiên và nhân t o, da, s i nhân t o ch t cacbondisulfua, than ho t tính, xelophan, hoá ch t nh, gi y nh, ñ u tương (methyl bromid d gây h i các hàng hoá này). Metyl bromide ñư c ñ ng trong bình thép, nén áp su t cao, có khoá. Khi dùng, ñ t bình thu c lên cân. Vòi c a bình ñư c n i v i dây cao su nhi u nhánh; ng dây d n khí ñư c ñ t trên cao; r i m khoá cho thu c thoát ra. Khoá vòi khi ñ t lư ng thu c c n. Metyl bromide có ñ bay hơi cao, có tính khuy ch tán m nh, nên xâm nh p vào hàng nhanh và sâu. Dùng vào nhi u m c ñích: tr côn trùng, nh n, chu t trong kho nông s n, hàng hoá, tàu thuy n; xông hơi ñ t ñ di t côn trùng, tuy n trùng, m m b nh và h t c ; xông hơi nhà kính, nhà nuôi n m. R t ñ c v i cây tr ng ñang phát tri n. Do methyl bromid r t ñ c và khó nh n bi t n ng ñ th p, nên trong methyl bromid có ch a 2-3% clopicrin ñ làm ch t báo hi u ( gây cay m t). L i d ng tính methyl bromid n ng ñ th p s làm ng n l a c a ñèn acetylen chuy n sang màu xanh l c, xanh da tr i ñ phát hi n s rò r c a hơi methyl bromid và xem hàng ñã x h t thu c chưa. Methyl bromide gây cháy da và m t. LC50 (4 gi ) hô h p ñ i v i chu t 3.03mg/l. R t ñ c v i ngư i. N ng ñ ngư ng khi làm vi c 0.019mg/l. ADI 1.0 mg/kg. Công nhân có th b ch t n u làm vi c trong nhi u gi không khí n ng ñ 100-200ppm ho c hít th trong 30-60 phút trong n ng ñ 1000ppm. Không gây ñ c cho ong. Th i gian cách ly 14 ngày. Methyl bromide có th gây mê cho sinh v t do trong cơ th , methyl bromide b chuy n hoá thành rư u metylic ( gây tê li t h th n kinh) và hydrobromua; ti p ñó rư u metylic l i b oxi hoá ñ thành formandehit ( gây bi n ñ i sâu s c cho nh ng thành ph n trong t bào). Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Giáo trình S d ng thu c B o v th c v t…………… …………………149
Sau khi xông hơi, ph i thông gió ho c hút h t khí ñ c kh i nơi xông hơi. Bình ch a methyl bromid c n ñư c di chuy n nh nhàng, tránh va ch m, b o qu n nơi râm mát, có khoá t t, tránh thu c th t thoát. Methyl bromide là ch t khí phá hu t ng ozon, nên b h n ch dùng không ch trong nông nghi p, mà còn c trong các ngành công nghi p khác và ti n t i c m h n. Vì v y, methyl bromid b h n ch nghiêm ng t (ch ñư c phép dùng khi kh trùng trong ki m d ch và ti t trùng các tàu, thuy n). 2.3. Các thu c xông hơi khác: Chloropicrin (CCl3NO2): Lo i thu c xông hơi có ph tác ñ ng r ng, tr ñư c côn trùng, nh n, chu t, tuy n trùng, n m, vi khu n. Thư ng ñư c dùng ñ xông hơi kho r ng, kho ñ ng ngũ c c và nông s n, ñ t. Lư ng dùng 16-40g/m3 v i th i gian xông hơi là 3-5 ngày. ð bay hơi 184.5g/m3. T c ñ bay hơi 2.5g/phút. Tr ng lư ng riêng c a chloropicrin là 1.65; hơi chloropicrin có t tr ng 5.67. Không gây cháy, n . Khi b phân hu t o thành fotgen r t ñ c v i ngư i, t o ra acid có th ăn mòn kim lo i, làm, h i v i, gi y, bông, tơ, l a. Chloropicrin d b h p ph , khuy ch tán ch m; sau khi xông hơi, c n th i gian dài ñ x h t hơi ñ c. Thu c r t ñ c v i ñ ng v t có vú. Không dùng chloropicrin ñ kh trùng cho cây ñang sinh trư ng và h t gi ng, vì thu c d gây ñ c gi ng cây tr ng. Hydrogen cyanide (HCN): Là lo i thu c xông hơi có ph tác ñ ng r ng, tr ñư c côn trùng, nh n, chu t. ít có hi u l c tr n m và vi khu n. Th l ng có t tr ng 0.688, d tan trong nư c và trong nhi u dung môi h u cơ. T tr ng th khí 0.9 (20oC). R t ñ c v i ñ ng v t có vú. LD50 qua mi ng chu t là 1mg/kg. Có th b ch t n u hít th không khí có n ng ñ 120-150mg HCN/m3 trong 30 phút có th b ch t. Do thu c quá ñ c, nên hi n nay ít dùng. Anhydric sulfurơ; Ethylen dibromide; Methyl iodide; Methyl isothiocyanate.cũng ñư c dùng ñ xông hơi, nhưng ít dùng nư c ta. CÂU H I ÔN T P: 1/ Nh ng hi u bi t cơ b n v k thu t s d ng thu c xông hơi ? 2/ ð c ñi m cơ b n c a m t s thu c xông hơi chính: Phosphin, Methyl bromide ? Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Giáo trình S d ng thu c B o v th c v t…………… …………………150