Khóa luận tốt nghiệp đại học: Xây dựng hệ thống bài tập sử dụng trong kiểm tra, đánh giá kết quả học tập môn Khoa học lớp 4

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:156

Thêm vào BST

Báo xấu

7
lượt xem 1
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Khóa luận tốt nghiệp đại học "Xây dựng hệ thống bài tập sử dụng trong kiểm tra, đánh giá kết quả học tập môn Khoa học lớp 4" trình bày các nội dung chính sau: Cơ sở lí luận và thực tiễn của việc xây dựng hệ thống bài tập sử dụng trong kiểm tra, đánh giá kết quả học tập môn Khoa học lớp 4; Xây dựng hệ thống bài tập sử dụng trong kiểm tra, đánh giá kết quả học tập môn Khoa học lớp 4; Thực nghiệm sư phạm.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Khóa luận tốt nghiệp đại học: Xây dựng hệ thống bài tập sử dụng trong kiểm tra, đánh giá kết quả học tập môn Khoa học lớp 4

TRƢỜNG ĐẠI HỌC QUẢNG NAM KHOA TIỂU HỌC - MẦM NON ---------- NGUYỄN THỊ THANH HUYỀN XÂY DỰNG HỆ THỐNG BÀI TẬP SỬ DỤNG TRONG KIỂM TRA, ĐÁNH GIÁ KẾT QUẢ HỌC TẬP MÔN KHOA HỌC LỚP 4 KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC
TRƢỜNG ĐẠI HỌC QUẢNG NAM KHOA TIỂU HỌC - MẦM NON ---------- KHOÁ LUẬN TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC Tên đề tài: XÂY DỰNG HỆ THỐNG BÀI TẬP SỬ DỤNG TRONG KIỂM TRA, ĐÁNH GIÁ KẾT QUẢ HỌC TẬP MÔN KHOA HỌC LỚP 4 Sinh viên thực hiện NGUYỄN THỊ THANH HUYỀN MSSV : 2114030518 CHUYÊN NGÀNH: GIÁO DỤC TIỂU HỌC KHOÁ: 2014 – 2018 Cán bộ hƣớng dẫn Th.S DƢƠNG THỊ THU THẢO MSCB: 1136
LỜI CẢM ƠN Để có thể hoàn thành đƣợc khóa luận tốt nghiệp đúng thời gian quy định, tôi đã nhận đƣợc rất nhiều sự quan tâm giúp đỡ cũng nhƣ học hỏi đƣợc rất nhiều kinh nghiệm từ các thầy cô giáo ở trƣờng Đại học Quảng Nam và các thầy cô ở trƣờng tiểu học Trần Quý Cáp và các bạn sinh viên cùng khóa. Lời đầu tiên, tôi xin bày tỏ lòng kính trọng, biết ơn chân thành và sâu sắc nhất tới cô giáo – Th.S Dƣơng Thị Thu Thảo giảng viên khoa Tiểu học – Mầm non. Cô là ngƣời đã tận tình hƣớng dẫn, giúp đỡ tôi trong thời gian vừa qua để tôi có thể hoàn thành khóa luận tốt nghiệp. Tôi xin chân thành cảm ơn các thầy cô giáo trong khoa Tiểu học – Mầm non đã tận tình giảng dạy trong suốt bốn năm học và hỗ trợ, tạo điều kiện cho tôi trong quá trình học tập cũng nhƣ làm khóa luận tốt nghiệp. Tôi cũng xin cảm ơn sự hợp tác, giúp đỡ của Ban giám hiệu, các thầy cô giáo và các em học sinh trƣờng tiểu học Trần Quý Cáp, thành phố Tam Kỳ, tỉnh Quảng Nam đã tạo điều kiện cho tôi trong quá trình điều tra thực trạng và tiến hành thực nghiệm. Cuối cùng, tôi xin cảm ơn sự ủng hộ, giúp đỡ từ phía bạn bè, gia đình và ngƣời thân trong suốt thời gian qua. Mặc dù đã cố gắng và nỗ lực hết mình để hoàn thành đề tài nghiên cứu một cách hoàn thiện nhất nhƣng khả năng có hạn của bản thân, chắc chắn rằng đề tài của mình không thể tránh khỏi những thiếu sót cần bổ sung, chỉnh sửa. Rất mong nhận đƣợc những lời nhận xét, góp ý chân thành từ quý thầy cô và bạn bè để khóa luận đƣợc hoàn thiện hơn. Tôi xin chân thành cảm ơn! Quảng Nam, tháng 05 năm 2018 Sinh viên thực hiện Nguyễn Thị Thanh Huyền
LỜI CAM ĐOAN Chúng tôi xin cam đoan đề tài: “Xây dựng hệ thống bài tập sử dụng trong kiểm tra, đánh giá kết quả học tập môn Khoa học lớp 4” là kết quả mà chúng tôi đã trực tiếp nghiên cứu, tìm tòi. Trong quá trình nghiên cứu, chúng tôi có sử dụng tài liệu của một số nhà nghiên cứu, một số tác giả khác. Tuy nhiên, đó chỉ là cơ sở để chúng tôi rút ra những vấn đề cần tìm hiểu ở đề tài của mình. Quảng Nam, tháng 5 năm 2018 Sinh viên thực hiện Nguyễn Thị Thanh Huyền
MỤC LỤC MỞ ĐẦU ................................................................................................................ 7 1. Lý do chọn đề tài ................................................................................................ 1 2. Mục đích nghiên cứu .......................................................................................... 2 3. Đối tƣợng và khách thể nghiên cứu ................................................................... 2 4. Nhiệm vụ nghiên cứu ......................................................................................... 2 5. Phƣơng pháp nghiên cứu.................................................................................... 2 6. Lịch sử vấn đề nghiên cứu ................................................................................. 3 7. Đóng góp của đề tài............................................................................................ 5 8. Giới hạn phạm vi nghiên cứu ............................................................................. 5 9. Cấu trúc tổng quan của đề tài ............................................................................. 5 NỘI DUNG NGHIÊN CỨU .................................................................................. 6 CHƢƠNG 1. CƠ SỞ LÍ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA VIỆC XÂY DỰNG HỆ THỐNG BÀI TẬP KIỂM TRA, ĐÁNH GIÁ KẾT QUẢ HỌC TẬP MÔN KHOA HỌC LỚP 4 ............................................................................................... 6 1.1. Một số vấn đề về hệ thống bài tập .................................................................. 6 1.1.1. Khái niệm về bài tập, hệ thống bài tập ......................................................... 6 1.1.2. Vài nét về trắc nghiệm khách quan .............................................................. 6 1.1.3. Vài nét về tự luận ....................................................................................... 10 1.2. Một số vấn đề về kiểm tra, đánh giá kết quả học tập môn Khoa học lớp 4 .. 12 1.2.1. Khái niệm ................................................................................................... 12 1.2.2. Mục đích, vai trò của kiểm tra đánh giá kết quả học tập ........................... 14 1.2.3. Những quan điểm trong đánh giá kết quả học tập ..................................... 15 1.2.4. Các mức độ nhận thức theo thông tƣ 22 .................................................... 17 1.2.5. Các hình thức kiểm tra đánh giá trong dạy học môn Khoa học ................. 18 1.3. Đặc điểm nhận thức của học sinh lớp 4, 5 .................................................... 19 1.4. Một số vấn đề về môn Khoa học lớp 4 ......................................................... 20 1.5. Ý nghĩa của việc xây dựng hệ thống bài tập sử dụng trong kiểm tra, đánh giá kết quả học tập môn Khoa học 4. ......................................................................... 23 1.6. Thực trạng xây dựng hệ thống bài tập kiểm tra, đánh giá kết quả học tập môn Khoa học lớp 4 ở trƣờng tiểu học Trần Quý Cáp, thành phố Tam Kỳ, tỉnh Quảng Nam. ................................................................................................................... 23 1.6.5. Kết quả điều tra .......................................................................................... 25 1.6.6. Kết luận về kết quả điều tra........................................................................ 39 Tiểu kết chƣơng 1................................................................................................. 41
CHƢƠNG 2: XÂY DỰNG HỆ THỐNG BÀI TẬP SỬ DỤNG TRONG KIỂM TRA, ĐÁNH GIÁ KẾT QUẢ HỌC TẬP MÔN KHOA HỌC LỚP 4................ 42 2.1. Cơ sở xây dựng hệ thống bài tập ................................................................... 42 2.1.1. Dựa vào hƣớng dẫn của Thông tƣ 22 ......................................................... 42 2.1.2. Dựa vào mục tiêu môn học ........................................................................ 42 2.1.3. Dựa vào nội dung chƣơng trình ................................................................. 42 2.1.4. Dựa vào đặc điểm nhận thức của học sinh ................................................. 43 2.2. Nguyên tắc xây dựng hệ thống bài tập .......................................................... 43 2.2.1. Nguyên tắc đảm bảo phù hợp với mục tiêu và nội dung môn học............. 43 2.2.2. Nguyên tắc đảm bảo tính khoa học ............................................................ 44 2.2.3. Nguyên tắc đảm bảo tính vừa sức và phát huy tính sáng tạo của học sinh 44 2.2.4. Nguyên tắc đảm bảo tính giáo dục trong kiểm tra đánh giá ...................... 45 2.2.5. Nguyên tắc đảm bảo tính khả thi ............................................................... 45 2.2.6. Nguyên tắc đảm bảo tính hệ thống............................................................. 45 2.3. Quy trình xây dựng hệ thống bài tập............................................................. 46 2.4. Xây dựng hệ thống bài tập mẫu trong môn Khoa học lớp 4 ......................... 50 2.4.1. Hệ thống bài tập trắc nghiệm khách quan .................................................. 50 2.4.2. Hệ thống bài tự luận ................................................................................... 66 2.4.3. Hƣớng dẫn sử dụng bài tập ........................................................................ 68 Tiểu kết chƣơng 2................................................................................................. 75 CHƢƠNG 3: THỰC NGHIỆM SƢ PHẠM ........................................................ 76 3.1. Mô tả thực nghiệm sƣ phạm.......................................................................... 76 3.1.1. Mục đích thực nghiệm ............................................................................... 76 3.1.2. Đối tƣợng thực nghiệm .............................................................................. 76 3.1.3. Thời gian thực nghiệm ............................................................................... 76 3.1.4. Nội dung thực nghiệm ................................................................................ 76 3.1.5. Phƣơng pháp thực nghiệm ......................................................................... 77 3.2. Tổ chức thực nghiệm..................................................................................... 77 3.3. Những thuận lợi và khó khăn trong quá trình thực nghiệm .......................... 85 Tiểu kết chƣơng 3................................................................................................. 86 KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ ...................................................................... 87 1. Kết luận ............................................................................................................ 87 2. Khuyến nghị ..................................................................................................... 88 PHỤ LỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO
DANH MỤC VIẾT TẮT STT TỪ VIẾT TẮT GIẢI THÍCH 1 BT Bài tập 2 ĐC Đối chứng 3 GV Giáo viên 4 HS Học sinh 5 HTBT Hệ thống bài tập 6 KQHT Kết quả học tập 7 M Mức 8 SL Số lƣợng 9 SP Số phiếu 10 STN Sau thực nghiệm 11 TNKQ Trắc nghiệm khách quan 12 TL Tự luận 13 TL% Tỉ lệ % 14 TN Thực nghiệm 15 TTN Trƣớc thực nghiệm
DANH MỤC CÁC BẢNG STT Tên Nội dung Trang 1 Bảng 1.1 Nhận thức của giáo viên về vai trò của việc kiểm 26 tra đánh giá KQHT môn Khoa học 4. 2 Bảng 1.2 Nhận thức của giáo viên về mức độ cần thiết xây 27 dựng HTBT sử dụng trong kiểm tra, đánh giá KQHT môn Khoa học lớp 4. 3 Bảng 1.3 Mức độ xây dựng BT sau mỗi tiết dạy để đánh giá 27 mức độ hiểu bài của học sinh. 4 Bảng 1.4 Mức độ sử dụng BT sau mỗi tiết dạy để đánh giá 28 mức độ hiểu bài của học sinh. 5 Bảng 1.5 Dạng bài tập giáo viên thƣờng xây dựng để kiểm 29 tra, đánh giá KQHT môn Khoa học 4 6 Bảng 1.6 Hình thức BT GV thƣờng sử dụng trong kiểm tra, 31 đánh giá thƣờng xuyên KQHT môn Khoa học 4. 7 Bảng 1.7 Mức độ BT HS thƣờng hoàn thành môn Khoa 31 học. 8 Bảng 1.8 Những khó khăn mà giáo viên gặp phải khi xây 33 dựng hệ thống bài tập môn Khoa học lớp 4. 9 Bảng 1.9 Nhận thức của HS về vai trò của môn Khoa học. 34 10 Bảng 1.10 Hứng thú của HS đối với việc học môn Khoa học. 35 11 Bảng 1.11 Kết quả học tập môn Khoa học trong kì 1 của HS. 36 12 Bảng 1.12 Mức độ thực hiện các BT kiểm tra sau mỗi tiết 37 học.
13 Bảng 1.13 Dạng bài tập tập thầy cô thƣờng cho em làm sau 37 tiết học. 14 Bảng 1.14 Hứng thú của học sinh đối với các hình thức bài 38 tập 15 Bảng 1.15 Tìm hiểu nguồn BT mà học sinh thƣờng sử dụng 39 16 Bảng 3.1 Kết quả kiểm tra đầu vào của hai lớp TN và ĐC 79 trƣớc khi dạy thực nghiệm (Đánh giá theo thông tƣ 22/BGD&ĐT) 17 Bảng 3.2 Kết quả kiểm tra đầu ra của hai lớp TN và ĐC sau 80 khi dạy thực nghiệm (Đánh giá theo thông tƣ 22/BGD&ĐT) 18 Bảng 3.3 Kết quả kiểm tra trƣớc và sau thực nghiệm của 81 lớp đối chứng 19 Bảng 3.4 Kết quả kiểm tra trƣớc và sau thực nghiệm của 82 lớp thực nghiệm 20 Bảng 3.5 Bảng thống kê mức độ hứng thú học tập của học 83 sinh 21 Bảng 3.6 Mức độ hứng thú của học sinh với các bài tập 84 trong HTBT
DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ STT Tên Nội dung Trang 1 Biểu đồ 1.1 Nhận thức của giáo viên về vai trò của việc 26 kiểm tra đánh giá KQHT môn Khoa học 4. 2 Biểu đồ 1.2 Mức độ xây dựng BT sau mỗi tiết dạy để 28 đánh giá mức độ hiểu bài của học sinh 3 Biểu đồ 1.3 Mức độ sử dụng BT sau mỗi tiết dạy để đánh 29 giá mức độ hiểu bài của học sinh. 4 Biểu đồ 1.4 Dạng bài tập giáo viên thƣờng xây dựng để 30 kiểm tra, đánh giá KQHT môn Khoa học 4 5 Biểu đồ 1.5 Mức độ BT học sinh thƣờng hoàn thành môn 32 Khoa học 6 Biểu đồ 1.6 Những khó khăn mà giáo viên gặp phải khi 33 xây dựng hệ thống bài tập môn Khoa học lớp 4 7 Biểu đồ 1.7 Nhận thức của học sinh về vai trò của môn 34 Khoa học 8 Biểu đồ 1.8 Hứng thú của học sinh đối với việc học môn 35 Khoa học 9 Biểu đồ 1.9 Kết quả học tập môn Khoa học trong kì 1 của 36 học sinh 10 Biểu đồ 1.10 Dạng bài tập tập thầy cô thƣờng cho em làm 37 sau tiết học 11 Biểu đồ 1.11 Tìm hiểu nguồn bài tập mà học sinh thƣờng 39
sử dụng 12 Biểu đồ 3.1 So sánh kết quả bài kiểm tra đầu vào ở hai lớp 80 TN và ĐC 13 Biểu đồ 3.2 So sánh kết quả bài kiểm tra đầu ra ở hai lớp 81 TN và ĐC 14 Biểu đồ 3.3 So sánh kết quả kiểm tra trƣớc và sau thực 82 nghiệm của lớp đối chứng 15 Biểu đồ 3.4 So sánh kết quả kiểm tra trƣớc và sau thực 83 nghiệm của lớp thực nghiệm 16 Biểu đồ 3.5 So sánh mức độ hứng thú học tập của học 84 sinh 17 Biểu đồ 3.6 Mức độ hứng thú của học sinh với các bài tập 85 trong HTBT
MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Hiện nay, vấn đề đổi mới phƣơng pháp dạy học nhằm phát huy tính tích cực, chủ động của ngƣời học đƣợc áp dụng rộng rãi ở các cấp học từ giáo dục mầm non cho đến giáo dục đại học. Đi kèm với việc đổi mới phƣơng pháp dạy học thì cần đổi mới phƣơng pháp kiểm tra, đánh giá kết quả học tập. Nghị quyết hội nghị TW 8 khóa XI về đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo nêu rõ: “Đổi mới căn bản hình thức và phương pháp thi, kiểm tra đánh giá kết quả giáo dục, đào tạo, bảo đảm trung thực, khách quan. Việc thi, kiểm tra và đánh giá kết quả giáo dục, đào tạo cần từng bước theo các tiêu chí tiên tiến được xã hội và cộng đồng giáo dục thế giới tin cậy và công nhận. Phối hợp sử dụng kết quả đánh giá trong quá trình học với đánh giá cuối kỳ, cuối năm học; đánh giá của người dạy với tự đánh giá của người học; đánh giá của nhà trường với đánh giá của gia đình và của xã hội”. Trong hệ thống giáo dục nƣớc nhà, giáo dục Tiểu học có vai trò hết sức quan trọng. Có thể nói đây chính là những viên gạch đầu tiên xây dựng một nền móng vững chắc cho toàn bộ hệ thống giáo dục quốc dân. Giáo dục tiểu học là giai đoạn đầu trong giáo dục bắt buộc, có nhiệm vụ xây dựng và phát triển tình cảm đạo đức, trí tuệ, thẩm mỹ và thể chất của trẻ em nhằm hình thành cơ sở ban đầu cho sự phát triển toàn diện nhân cách con ngƣời Việt Nam xã hội chủ nghĩa. Để đáp ứng đƣợc những nhiệm vụ mục tiêu trên, cần có những biện pháp đổi mới đồng bộ ở tất cả các khâu của quá trình dạy học từ mục tiêu, nội dung, chƣơng trình, phƣơng pháp giảng dạy, cơ sở vật chất và đặc biệt là đổi mới kiểm tra đánh giá (KT - ĐG). Thông tƣ 22 đổi mới kiểm tra đánh giá kết quả học tập của học sinh, sử dụng đa dạng các công cụ đánh giá, coi trọng đánh giá thƣờng xuyên, định kì sau từng phần, từng chƣơng. Bên cạnh đó, trọng tâm kiểm tra, đánh giá chủ yếu ngƣời học theo 4 mức độ: nhận biết, hiểu, vận dụng và vận dụng nâng cao giải quyết các vấn đề, tƣ duy sáng tạo. Trong quá trình kiểm tra đánh giá, giáo viên tự xây dựng công cụ riêng để đánh giá thực lực của học sinh để từ đó điều chỉnh đƣợc quá trình dạy và học. 1
Đây cũng là vấn đề gặp rất nhiều khó khăn. Và trên thực tế đánh giá theo thông tƣ 22 ở các mức độ còn nhiều bất cập. Sử dụng hệ thống bài tập trong kiểm tra đánh giá kết quả môn Khoa học nói chung và môn Khoa học lớp 4 nói riêng trong những năm qua là tƣơng đối đảm bảo, song vẫn chƣa đáp ứng yêu cầu ngày càng cao trong việc nâng cao chất lƣợng dạy học môn Khoa học lớp 4. Xuất phát từ những yêu cầu lý luận và thực tiễn nhƣ trên, chúng tôi quyết định chọn đề tài “Xây dựng hệ thống bài tập sử dụng trong kiểm tra, đánh giá kết quả học tập môn Khoa học lớp 4” để nghiên cứu. 2. Mục đích nghiên cứu Mục đích nghiên cứu của đề tài hƣớng đến xây dựng hệ thống bài tập tự luận (TL) và trắc nghiệm khách quan (TNKQ) sử dụng trong kiểm tra đánh giá kết quả học tập môn Khoa học lớp 4 theo thông tƣ 22 nhằm góp phần nâng cao chất lƣợng đánh giá kết quả học tập môn Khoa học lớp 4. 3. Đối tƣợng và khách thể nghiên cứu 3.1. Đối tượng nghiên cứu Hệ thống bài tập TL & TNKQ trong môn Khoa học lớp 4. 3.2. Khách thể nghiên cứu Quá trình kiểm tra, đánh giá kết quả học tập môn Khoa học lớp 4. 4. Nhiệm vụ nghiên cứu Trong quá trình nghiên cứu, tôi đã tập trung giải quyết những vấn đề sau: - Tìm hiểu cơ sở lí luận và cơ sở thực tiễn của việc xây dựng hệ thống bài tập kiểm tra, đánh giá kết quả học tập môn Khoa học lớp 4. - Xây dựng hệ thống bài tập sử dụng trong kiểm tra, đánh giá kết quả học tập môn Khoa học lớp 4. - Thực nghiệm vận dụng hệ thống bài tập trong môn Khoa học lớp 4 đã xây dựng và kiểm tra tính khả thi. 5. Phƣơng pháp nghiên cứu 5.1. Nhóm phương pháp nghiên cứu lí luận 5.1.1. Phƣơng pháp đọc tài liệu 2
Tìm đọc tài liệu về các vấn đề liên quan đến xây dựng hệ thống bài tập, kiểm tra đánh giá kết quả học tập theo thông tƣ 22, nội dung chƣơng trình môn Khoa học lớp 4 để làm cơ sở nghiên cứu của đề tài. 5.1.2. Phƣơng pháp phân tích tổng hợp Phân tích tổng hợp nhằm khai thác, chắt lọc những tài liệu cần thiết liên quan đến đề tài. 5.2. Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn 5.2.1. Phƣơng pháp quan sát Tiến hành quan sát các hoạt động kiểm tra đánh giá và công cụ đánh giá của GV ở trƣờng tiểu học nhằm tìm hiểu kinh nghiệm đánh giá kết quả học tập môn Khoa học lớp 4. 5.2.2. Phƣơng pháp điều tra Sử dụng phiếu điều tra khảo sát thực trạng về việc xây dựng hệ thống bài tập sử dụng trong kiểm tra, đánh giá kết quả học tập của học sinh trong quá trình dạy học môn Khoa học lớp 4 theo thông tƣ 22. 5.2.3. Phƣơng pháp lấy ý kiến chuyên gia Tham khảo ý kiến các chuyên gia, các giảng viên hƣớng dẫn, giáo viên có nhiều kinh nghiệm trong vấn đề đổi mới phƣơng pháp kiểm tra đánh giá kết quả học tập môn Khoa học hiện nay để xây dựng các bài tập kiểm tra phù hợp với học sinh và đánh giá đúng năng lực. 5.2.4. Phƣơng pháp thực nghiệm sƣ phạm Tiến hành thực nghiệm đánh giá tính khả thi, độ tin cậy của hệ thống bài tập. 5.3. Phương pháp thống kê toán học Phƣơng pháp thống kê toán học: Thu thập, xử lí, thống kê và đánh giá số liệu…những bài học rút ra cần đƣợc phân tích và tổng kết để đánh giá kết quả thực trạng. 6. Lịch sử vấn đề nghiên cứu Kiểm tra đánh giá là một vấn đề mang tính khoa học và thực tiễn cao, thu hút sự quan tâm của nhiều nhà quản lí giáo dục, các nhà nghiên cứu trong và 3
ngoài nƣớc. Trên thế giới, vào thế kỉ XVII nhà giáo dục ngƣời Đức I.B.Bazelov là ngƣời đầu tiên đề xuất đánh giá tri thức trong trƣờng học. Đến thế kỉ XIX, OW. Caldwell đã áp dụng hình thức thi, kiểm tra theo tinh thần đảm bảo tính khách quan và độ tin cậy. Càng về sau các nhà giáo dục học có nhiều quan điểm về kiểm tra, đánh giá nhƣ Becbi nhìn nhận vấn đề kiểm tra đánh giá theo khía cạnh khá chính xác và đầy đủ. Còn Rantaylơ – nhà giáo dục học Hoa Kỳ nhấn mạnh tầm quan trọng của đánh giá giáo dục và đƣa ra các định nghĩa về đánh giá. Tuy có nhiều cách nhìn nhận, quan điểm khác nhau nhƣng thống nhất về ý nghĩa và vai trò của kiểm tra đánh giá. Ở Việt Nam trong những năm gần đây, nâng cao chất lƣợng kiểm tra đánh giá kết quả học tập của học sinh ở trƣờng tiểu học cũng là vấn đề đang đƣợc đề cập nhiều nhất. Đã có nhiều bài báo, công trình nghiên cứu khoa học về vấn đề này. Có thể kể đến một vài công trình tiêu biểu nhƣ: Đề tài “Nghiên cứu xây dựng phƣơng thức và một số bộ công cụ đánh giá chất lƣợng giáo dục phổ thông” (2005) của PGS.TS Trần Kiều. Đề tài đã đề xuất một số giải pháp để bƣớc đầu đổi mới phƣơng thức đánh giá và xây dựng một số bộ công cụ để thử nghiệm. “Sử dụng phƣơng pháp trắc nghiệm khách quan trong kiểm tra và đánh giá kết quả học tập môn Địa lí của học sinh lớp 12 - THPT” của tác giả Nguyễn Thị Duyên. Luận văn đã xây dựng đƣợc ngân hàng câu hỏi trắc nghiệm khách quan để kiểm tra, đánh giá kết quả học tập môn Địa lí lớp 12. “Xây dựng hệ thống bài tập trắc nghiệm khách quan kiểm tra đánh giá trong dạy học chủ đề thực vật và động vật môn Khoa học lớp 4” của tác giả Nguyễn Quang Mến. Đề tài đã xây dựng hệ thống bài tập trắc nghiệm khách quan để kiểm tra đánh giá trong dạy học chủ đề thực vật và động vật môn Khoa học lớp 4 dùng để hỗ trợ cho việc dạy học và kiểm tra đánh giá. Đã có rất nhiều đề tài công trình nghiên cứu về vấn đề xây dựng hệ thống bài tập đánh giá kết quả học tập ở các cấp học và ở nhiều môn học. Đề tài của chúng tôi đi sâu nghiên cứu về xây dựng hệ thống bài tập tự luận và trắc nghiệm khách quan sử dụng trong kiểm tra đánh giá môn Khoa học lớp 4 theo thông tƣ 22. 4
7. Đóng góp của đề tài - Về lý luận: Tổng quan những vấn đề lý luận về kiểm tra đánh giá, thiết kế hệ thống bài tập TL & TNKQ sử dụng trong đánh giá kết quả học tập môn Khoa học lớp 4 theo thông tƣ 22. - Về thực tiễn: Xây dựng đƣợc hệ thống bài tập TL & TNKQ để sử dụng trong kiểm tra, đánh giá kết quả học tập môn Khoa học lớp 4 theo thông tƣ 22. 8. Giới hạn phạm vi nghiên cứu Phạm vi nghiên cứu của đề tài là hệ thống bài tập TL và TNKQ trong môn Khoa học 4 và nghiên cứu thực trạng, thực nghiệm tại trƣờng tiểu học Trần Quý Cáp, thành phố Tam Kỳ, tỉnh Quảng Nam. 9. Cấu trúc tổng quan của đề tài Ngoài phần mở đầu, kết luận, tài liệu tham khảo, phụ lục thì khóa luận gồm có 3 chƣơng:  Chƣơng 1: Cơ sở lí luận và thực tiễn của việc xây dựng hệ thống bài tập sử dụng trong kiểm tra, đánh giá kết quả học tập môn Khoa học lớp 4.  Chƣơng 2: Xây dựng hệ thống bài tập sử dụng trong kiểm tra, đánh giá kết quả học tập môn Khoa học lớp 4.  Chƣơng 3: Thực nghiệm sƣ phạm. 5
NỘI DUNG NGHIÊN CỨU CHƢƠNG 1. CƠ SỞ LÍ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA VIỆC XÂY DỰNG HỆ THỐNG BÀI TẬP KIỂM TRA, ĐÁNH GIÁ KẾT QUẢ HỌC TẬP MÔN KHOA HỌC LỚP 4 1.1. Một số vấn đề về hệ thống bài tập 1.1.1. Khái niệm về bài tập, hệ thống bài tập 1.1.1.1. Bài tập Theo từ điển tiếng Việt, “bài tập” có nghĩa là đề ra cho học sinh làm để vận dụng những điều đã học hay là một dạng nhiệm vụ học tập do giáo viên đặt ra cho học sinh, trên cơ sở những thông tin đã biết học sinh phải tƣ duy, tìm ra cách giải quyết nhằm lĩnh hội nội dung học tập, rèn luyện kĩ năng, đạt đƣợc mục tiêu của giờ học, bài học, môn học. [15; 47] 1.1.1.2. Hệ thống bài tập Hệ thống là tập hợp các yếu tố có quan hệ hữu cơ với nhau, tác động chi phối lẫn nhau theo các quy luật nhất định để trở thành một chỉnh thể. Nhƣ vậy, hệ thống bài tập là một thể thống nhất các bài tập đƣợc sắp xếp theo một kết cấu nhất định và đảm bảo mối liên hệ lẫn nhau nhằm giúp giáo viên và học sinh đạt đƣợc mục đích dạy và học. 1.1.2. Vài nét về trắc nghiệm khách quan 1.1.2.1. Khái niệm trắc nghiệm khách quan Theo nhiều tài liệu lí luận về trắc nghiệm thì có rất nhiều cách hiểu khác nhau trong đó có một số ý kiến sau: Theo PGS.TS Phạm Minh Hùng thì trắc nghiệm là: “một bài tập nhỏ hoặc câu hỏi có kèm theo những câu trả lời sẵn, yêu cầu HS sau khi suy nghĩ dùng một kí hiệu đơn giản đã quy ước để trả lời”. [7; 29] Trong giáo dục, trắc nghiệm đƣợc tiến hành thƣờng xuyên ở các kì thi, kiểm tra để đánh giá kết quả học tập, đối với một phần của môn học, toàn bộ môn học, đối với cả một cấp học, hoặc để tuyển chọn một số ngƣời có năng lực nhất vào một khoá học. 6
Theo Gronlund, 1981: Trắc nghiệm là công cụ hay quy trình có hệ thống nhằm đo lường mức độ một cá nhân đạt được trong một lĩnh vực cụ thể nào đó. [11; 17] Theo Trần Bá Hoành: Trắc nghiệm là hình thức đặc biệt để thăm dò một số đặc điểm về năng lực, trí tuệ của học sinh (thông minh, trí nhớ, tƣởng tƣợng, chú ý...). Qua đó ta thấy khác nhau về bản chất của câu hỏi trắc nghiệm. Nhƣ vậy: “Trắc nghiệm là công cụ hay quy trình có hệ thống nhằm đo lƣờng mức độ, năng lực của một cá nhân đạt đƣợc trong một lĩnh vực cụ thể nào đó nhằm những mục đích xác định.” Nói đến trắc nghiệm khách quan cũng có nhiều quan điểm, nhiều cách hiểu khác nhau trong đó có một số ý kiến cho rằng: Trắc nghiệm khách quan là bài kiểm tra, trong đó nhà sƣ phạm đƣa ra các mệnh đề và có các câu trả lời khác nhau, yêu cầu ngƣời học phải chọn đáp án phù hợp. [9; 107] Trắc nghiệm khách quan thƣờng bao gồm nhiều mệnh đề, câu hỏi hay mô hình và đƣợc trả lời bằng các dấu hiệu đơn giản, hay một từ, cụm từ, đôi khi là các con số...Trắc nghiệm khách quan mang tính quy ƣớc vì bài trắc nghiệm đƣợc chấm bằng cách đếm số lần học sinh trả lời đúng. Do đó hệ thống cho điểm là khách quan và không phụ thuộc vào ngƣời chấm. [9; 20] 1.1.2.2. Các hình thức trắc nghiệm khách quan Tùy theo quan điểm của mỗi tác giả có thể phân loại trắc nghiệm khách quan theo những cách khác nhau với những tên gọi khác nhau. Theo PGS.TS Phó Đức Hòa thì trắc nghiệm khách quan đƣợc chia ra thành 5 dạng: Trắc nghiệm đúng – sai, trắc nghiệm lựa chọn, trắc nghiệm điền khuyết, trắc nghiệm đối chiếu cặp đôi và trắc nghiệm mô hình. Chúng tôi thấy cách phân loại này phù hợp với đặc thù môn Khoa học. * Trắc nghiệm nhiều lựa chọn Đây là loại trắc nghiệm thông dụng nhất. Loại này thƣờng có hai phần: phần đầu đƣợc gọi là phần dẫn, nêu ra vấn đề, cung cấp thông tin cần thiết hoặc 7
nêu một câu hỏi; phần sau là phần chọn có các phƣơng án để chọn thƣờng đƣợc dấnh dấu bằng các chữ cái A, B, C, D hoặc các số 1, 2, 3, 4. Trong các phƣơng án đã chọn chỉ có duy nhất một phƣơng án đúng hoặc một phƣơng án đúng nhất còn các phƣơng án khác đƣợc đƣa vào với tác dụng gây nhiễu. Do vậy khi các câu lựa chọn đƣợc chuẩn bị tốt thì một ngƣời không có kiến thức chắc chắn về vấn đề đó sẽ không thể nhận biết đƣợc trong tất cả các phƣơng án đã chọn đâu là phƣơng án đúng, đâu là phƣơng án nhiễu. * Trắc nghiệm đúng – sai Loại câu trắc nghiệm đúng – sai là một câu khẳng định mà nội dung của nó có thể chứa một hoặc nhiều mệnh đề. Ngƣời làm bài có nhiệm vụ xác định nội dung khẳng định đó là đúng hay sai. Câu trắc nghiệm đúng - sai bao gồm: - Phần 1: Là một câu hỏi hoặc một phát biểu, còn gọi là phần đề. - Phần 2: Là phƣơng án chọn lựa đúng - sai, nên - không nên, đồng ý - không đồng ý. Yêu cầu: Chọn một trong 2 phƣơng án trả lời. * Trắc nghiệm điền khuyết Đây là dạng trắc nghiệm khách quan có câu trả lời tƣơng đối tự do. Thƣờng chúng ta nêu ra một mệnh đề có khuyết một bộ phận, học sinh nghĩ ra nội dung trả lời thích hợp để điền vào chỗ trống, thƣờng là những câu trả lời có nội dung ngắn ngọn hoặc một vài từ. * Trắc nghiệm đối chiếu cặp đôi Có thể xem đây là một dạng đặc biệt của dạng trắc nghiệm khách quan nhiều lựa chọn, dạng câu hỏi này thƣờng gồm hai cột thông tin, một cột là thông tin bảng truy (những câu hỏi hay câu dẫn) một cột là phần thông tin bảng chọn (những câu trả lời hay còn gọi là câu lựa chọn), yêu cầu học sinh phải tìm cách ghép các câu trả lời ở cột này với câu hỏi ở cột khác sao cho hợp lý. Mỗi lựa chọn có thể sử dụng một lần, nhiều lần và cũng có thể không sử dụng. Có 2 hình thức trắc nghiệm đối chiếu cặp đôi: + Đối chiếu hoàn toàn: số mục của bảng truy bằng số mục của bảng chọn. 8
+ Đối chiếu không hoàn toàn: số mục ở bảng truy ít hay nhiều hơn số mục của bảng chọn. * Trắc nghiệm mô hình Có thể gọi trắc nghiệm mô hình là trắc nghiệm tranh ảnh hay sơ đồ. Trắc nghiệm mô hình là loại trắc nghiệm sử dụng hình thức và kĩ thuật xây dựng của các loại câu trắc nghiệm trên, đặc biệt là trắc nghiệm nhiều lựa chọn và trắc nghiệm điền khuyết vào ô trống. Song có sự hỗ trợ và thể hiện bằng các mô hình dạy học (tranh ảnh, hình vẽ, sơ đồ, biểu đồ, bản đồ…). Tính ƣu Việt của loại trắc nghiệm này là nhằm mục đích hệ thống hóa, khái quát hóa nội dung bài học, phát triển tƣ duy cho ngƣời học. [9; 111] 1.1.2.3. Ưu – nhược điểm của trắc nghiệm khách quan * Ƣu điểm - Trắc nghiệm cho phép trong một thời gian ngắn kiểm tra đƣợc nhiều kiến thức cụ thể, đi vào những khía cạnh khác nhau của một kiến thức, chống khuynh hƣớng học tủ. - Khảo sát đƣợc số lƣợng lớn thí sinh, kết quả nhanh, điểm số đáng tin cậy, công bằng, chính xác, vô tƣ. - Cùng một nội dung có thể xây dựng các bài trắc nghiệm, các câu hỏi phong phú và đa dạng. - GV có thể phân loại độ đồng đều của từng lớp học sinh với độ chính xác cao. Tạo điều kiện áp dụng công nghệ mới trong tổ chức kiểm tra, thi và chấm thi. - Học sinh dành nhiều thời gian để đọc và suy nghĩ, lựa chọn câu trả lời đúng nhất trong số những câu trả lời gợi ý. - Trắc nghiệm tốn ít thời gian thực hiện, đặc biệt là khâu chấm bài. Đảm bảo tính khách quan. Khi cho điểm trong kiểm tra truyền thống, cùng một bài làm có thể đƣợc đánh giá khác nhau, có thể điểm số chênh lệch khá lớn tùy thuộc vào ngƣời chấm. Chấm bài trắc nghiệm sẽ tránh đƣợc sai lệch và hạn chế đó. - Các câu hỏi, đáp án đƣợc quy định về số lƣợng, nội dung và đã chuẩn hóa nên dễ dàng sử dụng phƣơng pháp thống kê toán học để tổng hợp và xử lý kết quả. 9