Kinh tế công cộng 1

Chia sẻ: Thi Sms | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:10

Thêm vào BST

Báo xấu

59
lượt xem 5
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Tham khảo tài liệu 'kinh tế công cộng 1', tài chính - ngân hàng, kế toán - kiểm toán phục vụ nhu cầu học tập, nghiên cứu và làm việc hiệu quả

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Kinh tế công cộng 1

Bé gi¸o dôc vµ ®µo t¹o Tr−êng ®¹i häc n«ng nghiÖp i hµ néi Chñ biªn: TS. NguyÔn V¨n Song Gi¸o tr×nh KINH TÕ c«ng céng hµ néi - 2005
Danh môc nh÷ng ch÷ viÕt t¾t MRTSKL TØ lÖ thay thÕ biªn kü thuËt gi÷a vèn v lao ®éng MP S¶n phÈm biÓn MRSXY TØ lÖ thay thÕ biªn gi÷a h ng ho¸ X v h ng ho¸ Y MRT TØ lÖ chuyÓn ®æi biªn MU Tho¶ dông (h÷u dông) biªn MB Lîi Ých biªn MC Chi phÝ biªn MSC Chi phÝ biªn x héi DWL MÊt tr¾ng cña x héi MEC Chi phÝ ngo¹i øng MPC Chi phÝ biªn cña h ng HHCC H ng ho¸ c«ng céng HHTN H ng ho¸ t− nh©n WTP B»ng lßng tr¶ DNCC Doanh nghiÖp c«ng céng DNTN Doanh nghiÖp t− nh©n BHYT B¶o hiÓm y tÕ bhxh B¶o hiÓm x héi bhtn B¶o hiÓm t− nh©n
Lêi nãi ®Çu NÒn kinh tÕ thÞ tr−êng t¹o ra sù c¹nh tranh quyÕt liÖt gi÷a nh÷ng ng−êi s¶n xuÊt, tiªu dïng h ng ho¸ dÞch vô. Sù c¹nh tranh tù nã ®em l¹i lîi Ých cho x héi d−íi gãc ®é hiÖu qu¶ Pareto. Nh−ng trong mét nÒn kinh tÕ, kh«ng ph¶i tÊt c¶ c¸c lo¹i h ng ho¸, dÞch vô ®Òu cã thÓ cã ®−îc mét thÞ tr−êng c¹nh tranh ho n h¶o. H ng ho¸, dÞch vô c«ng céng l mét trong nh÷ng lo¹i h ng ho¸ ®ã. H ng ho¸ c«ng céng cã hai ®Æc ®iÓm quan träng ®ã l : kh«ng cã sù c¹nh tranh trong sö dông, kh«ng cã tÝnh chÊt lo¹i trõ trong qu¸ tr×nh sö dông. Chi phÝ biªn khi cã thªm mét ng−êi sö dông h ng ho¸ c«ng céng thuÇn tuý kh«ng t¨ng, nh−ng lîi Ých biªn cã thÓ t¨ng. ChÝnh v× vËy m viÖc cung cÊp, tiªu thô h ng ho¸ c«ng céng cã nh÷ng ®Æc thï riªng kh¸c víi h ng ho¸ v dÞch vô t− nh©n. NÕu c¬ chÕ thÞ tr−êng ®iÒu tiÕt nÒn kinh tÕ chñ yÕu th«ng qua "b n tay v« h×nh" th× c¬ chÕ phi thÞ tr−êng l¹i l sù can thiÖp, ®iÒu tiÕt cña chÝnh phñ ë nh÷ng lÜnh vùc m thÞ tr−êng kh«ng thÓ ®iÒu tiÕt hoÆc ®iÒu tiÕt kh«ng hiÖu qu¶. Víi nh÷ng lý do trªn, viÖc trang bÞ cho sinh viªn kinh tÕ v b¹n ®äc nh÷ng kiÕn thøc c¬ b¶n vÒ c¸c quy luËt, h nh vi øng xö cña ng−êi tiªu dïng, ng−êi cung cÊp v hiÖu qu¶ cña qu¸ tr×nh ®ã ®èi víi h ng hãa c«ng céng trong nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng cã sù ®iÒu tiÕt cña nh n−íc l yªu cÇu hÕt søc cÇn thiÕt. §Ó ®¸p øng yªu cÇu cÊp b¸ch ®ã, bé m«n Kinh tÕ, khoa Kinh tÕ v Ph¸t triÓn n«ng th«n tiÕn h nh biªn so¹n gi¸o tr×nh "Kinh tÕ c«ng céng". Gi¸o tr×nh Kinh tÕ c«ng céng ®−îc chia l m s¸u ch−¬ng: Ch−¬ng I: NÒn kinh tÕ hçn hîp v khu vùc kinh tÕ c«ng céng Ch−¬ng II: C¬ së ho¹t ®éng kinh tÕ c«ng céng ®èi víi chÝnh phñ Ch−¬ng III: Lý thuyÕt vÒ kinh tÕ häc phóc lîi Ch−¬ng IV: Lý thuyÕt vÒ chi tiªu c«ng céng Ch−¬ng V: C¸c ch−¬ng tr×nh chi tiªu cña chÝnh phñ Ch−¬ng VI: Lý thuyÕt vÒ thuÕ MÆc dï ® cã nhiÒu cè g¾ng, nh−ng ch¾c ch¾n gi¸o tr×nh n y kh«ng tr¸nh ®−îc mét sè thiÕu sãt v h¹n chÕ. T¸c gi¶ mong nhËn ®−îc nh÷ng ®ãng gãp ch©n th nh, quý b¸u cña c¸c ®ång nghiÖp, anh chÞ em sinh viªn v ®«ng ®¶o b¹n ®äc. H Néi, ng y 1 th¸ng 10 n¨m 2004 Chñ biªn: TS. NguyÔn V¨n Song Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Giáo trình Kinh t Công c ng ……………………………5
Nh÷ng ch÷ viÕt t¾t TØ lÖ thay thÕ biªn kü thuËt gi÷a vèn v lao ®éng MRTSKL S¶n phÈm biªn MP TØ lÖ thay thÕ biªn gi÷a h ng ho¸ X v h ng ho¸ Y MRSXY TØ lÖ chuyÓn ®æi biªn MRT Tho¶ dông (h÷u dông) biªn MU Lîi Ých biªn MB Chi phÝ biªn MC Chi phÝ biªn x héi MSC MÊt tr¾ng cña x héi DWL Chi phÝ ngo¹i øng MEC Chi phÝ biªn cña h ng MPC H ng ho¸ c«ng céng HHCC H ng ho¸ t− nh©n HHTN B»ng lßng tr¶ WTP Doanh nghiÖp c«ng céng DNCC Doanh nghiÖp t− nh©n DNTN B¶o hiÓm y tÕ BHYT B¶o hiÓm x héi bhxh B¶o hiÓm t− nh©n bhtn Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Giáo trình Kinh t Công c ng ……………………………6
Môc lôc Ch−¬ng Môc Trang Lêi nãi ®Çu 1 I NÒn kinh tÕ hçn hîp v khu vùc kinh tÕ c«ng céng 1. 1 §èi t−îng nghiªn cøu cña kinh tÕ häc c«ng céng 1 1. 2 ChÝnh phñ v vai trß cña ChÝnh phñ 2 1. 3 Mé sè m« h×nh kinh tÕ v nÒn kinh tÕ hçn hîp 3 1.4 Nh÷ng khuyÕt tËt cña nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng v h nh vi 5 cña ChÝnh phñ 1.5 Nh÷ng khuyÕt tËt trong ®iÒu h nh kinh tÕ cña ChÝnh phñ 6 1.6 Nh÷ng vÊn ®Ò kinh tÕ c¬ b¶n cña khu vùc kinh tÕ c«ng 7 céng C¬ së ho¹t ®éng kinh tÕ c«ng céng ®èi víi ChÝnh phñ 11 II 2.1 HiÖu qu¶ cña nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng c¹nh tranh 11 2.2 Nh÷ng thÊt b¹i cña nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng, c¬ së ®iÒu 17 h nh cña ChÝnh phñ 2.3 Ph©n phèi l¹i v h ng ho¸ khuyÕn dông c¬ s¬ ®iÒu h nh 22 cña ChÝnh phñ 2.4 Hai c¸ch ®¸nh gi¸ vÒ vai trß cña chÝnh phñ 23 26 III Lý thuyÕt vÒ kinh tÕ häc phóc lîi 3.1 Kh¸i niÖm v chøc n¨ng 26 3.2 Lùa chän cña x héi 32 37 IV Lý thuyÕt vÒ chi tiªu c«ng céng 4.1 H ng ho¸ c«ng céng v h ng ho¸ t− nh©n do c«ng céng 37 cung cÊp 4. 2 Lùa chän c«ng céng 47 4.3 M« h×nh x¸c ®Þnh møc HHCC tèi −u 49 4.4 S¶n xuÊt c«ng céng v bé m¸y h nh chÝnh 51 60 V C¸c ch−¬ng tr×nh chi tiªu cña chÝnh phñ 5.1 Ph©n tÝch chÝnh s¸ch chi tiªu 60 5.2 Ch¨m sãc søc khoÎ 66 5.3 C¬ së cña chÝnh phñ trong viÖc cung cÊp t i chÝnh, ®iÒu 67 tiÕt ch¨m sãc søc khoÎ Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Giáo trình Kinh t Công c ng ……………………………7
5.4 B¶o hiÓm søc khoÎ 69 5.5 Quèc phßng 70 5.6 B¶o hiÓm x héi 74 5.7 Ch−¬ng tr×nh phóc lîi v ph©n phèi l¹i thu nhËp 75 5.8 Gi¸o dôc 77 83 VI Lý thuyÕt vÒ thuÕ 6.1 PhÇn giíi thiÖu 83 6.2 Ph¹m vi ¶nh h−ëng cña thuÕ 88 6.3 Nh÷ng nh©n tè t¸c ®éng ®Õn ph©n tÝch ph¹m vi ¶nh h−ëng 96 cña thuÕ 6.4 ThuÕ v hiÖu qu¶ kinh tÕ trong tiªu dïng 98 6.5 ThuÕ v hiÖu qu¶ kinh tÕ trong cung lao ®éng 107 6.6 ChÕ ®é thuÕ tèi −u 112 T i liÖu tham kh¶o 123 Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Giáo trình Kinh t Công c ng ……………………………8
Chương I N N KINH T H N H P VÀ KHU V C KINH T CÔNG C NG 1. ð I TƯ NG NGHIÊN C U C A KINH T H C CÔNG C NG 1.1. Nghiên c u nh ng ho t ñ ng c a khu v c công c ng và t ch c nh ng ho t ñ ng kinh t công c ng Kinh t h c nghiên c u tr l i câu h i: vì sao các cá nhân, ho c m t nhóm ngư i (s n xu t ho c tiêu dùng) ra các quy t ñ nh và làm như th nào trong các quy t ñ nh s d ng và phân ph i ngu n l c con ngư i và ngu n l c t nhiên m t cách hi u qu nh t. Kinh t h c chia ra hai ph n: Kinh t vi mô nghiên c u hành vi ng x c a các cá nhân ho c m t nhóm cá nhân (ngư i s n xu t và ngư i tiêu dùng) nh m ñ t ñư c các m c tiêu c a h ; nghiên c u các b ph n ho t ñ ng trong kinh t th trư ng và s v n d ng các quy lu t khách quan vào các ho t ñ ng kinh t vi mô. Kinh t vĩ mô nghiên c u ho t ñ ng, các ng x c a toàn b n n kinh t và các công c ñi u hành n n kinh t . Nó nh n m nh t i s tương tác trong n n kinh t t ng th . Nói m t cách ñ y ñ , kinh t h c là môn khoa h c c a s l a ch n. Nó nghiên c u, gi i quy t nh ng v n ñ mà con ngư i và xã h i l a ch n như th nào ñ s d ng ngu n tài nguyên khan hi m m t cách có hi u qu và phân ph i các s n ph m hàng hoá, d ch v cho các thành viên trong xã h i tiêu dùng c th i hi n t i và th i tương lai. Kinh t công c ng nghiên c u các ho t ñ ng kinh t c a khu v c công c ng (ch y u là các chương trình chi tiêu c a Chính ph ) và t ch c các ho t ñ ng, chi tiêu c a Chính ph sao cho có hi u qu nh t dư i góc ñ toàn xã h i, không riêng cho m t cá nhân và ñơn v nào. 1.2. Tìm hi u và d ñoán nh ng h u qu mà các ho t ñ ng c a Chính ph có th gây ra Ho t ñ ng c a Chính ph r t ña d ng, là cơ quan ñi u hành trên t m vĩ mô, Chính ph có r t nhi u công vi c và chính sách ph i ban hành trong m t năm. Các chính sách này không bao gi tho mãn ñư c m i góc ñ c a xã h i. ð c bi t là v n ñ công b ng và hi u qu . Khi ñánh thu m t s n ph m nào ñó, ai s là ngư i th c ch t ph i ch u thu ? Ngư i tiêu dùng hay ngư i s n xu t ho c c hai. Như chúng ta ñã bi t, chính sách thu thư ng không ch làm gi m l i nhu n c a công ty mà m t ph n thu còn chuy n cho ngư i tiêu dùng ph i ch u. Vi c Chính ph thay ñ i ch ñ tu i ngh hưu s có h u qu gì v an toàn xã h i? H u qu c a vi c thu h c phí các trư ng công? H u qu c a vi c tăng gi m lãi su t ngân hàng và t giá h i ñoái? H u qu c a vi c huy ñ ng v n trong dân ñ ñ u tư cho các công trình c a Chính ph ? .............................7 Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i -- Giáo trình Kinh t Công c ng
Các k t qu c a các chính sách c a Chính ph thư ng r t khó ñánh giá m t cách chính xác. Ngay c khi các chính sách này ñã ñư c th c hi n, m c dù v y v n còn nhi u ý ki n tranh lu n v tác d ng c a nó. 1.3. ðánh giá các phương án chính sách ð ñánh giá ñư c các phương án chính sách chúng ta không ch hi u bi t h u qu c a các phương án chính sách, mà còn c n ñưa ra nh ng chu n m c ñ ñánh giá chính sách m t cách c th . Các bư c ñ ñánh giá m t phương án chính sách ñư c ti n hành như sau: − Trư c tiên ph i xác ñ nh m c tiêu ch y u c a các chính sách c a Chính ph là gì? trong giai ño n nào? − Bư c ti p theo là xác ñ nh m c ñ các phương án nh m ñáp ng ñư c m c tiêu, tiêu chu n c a chính sách. − D ñoán, ñánh giá h u qu và các nh hư ng c a chúng trong ph m vi xã h i, kinh t , môi trư ng ñ c bi t là gi a s công b ng xã h i và hi u qu kinh t . 2. CHÍNH PH VÀ VAI TRÒ C A CHÍNH PH 2.1. Chính ph là ai T t c chúng ta ñ u có m t s ý tư ng chung nào ñó v các cơ quan nhà nư c như: Qu c h i và các cơ quan l p pháp t i chính quy n trung ương cũng như ñ a phương, ch t ch nư c, ch t ch các t nh, huy n và toà án các c p. ði u gì là s khác bi t ch y u gi a Chính ph và các cơ quan tư nhân? Có hai ñi m c n phân bi t ñó là: Th nh t: Nh ng ngư i ch u trách nhi m các cơ quan công l p do dân b u ra. Tính h p pháp c a nh ng ngư i ñư c gi ch c v ñư c phát sinh tr c ti p, ho c gián ti p t quá trình b u c . Ngư c l i, nh ng ngư i qu n lý công ty tư nhân do c ñông b u ra, ho c do ban qu n tr ch n l a. Th hai: Chính ph ñư c giao m t s quy n h n nh t ñ nh mà các công ty tư nhân không ñư c giao. Ví d : Chính ph có th bu c các cá nhân, công ty ph i ñóng thu , ñi nghĩa v quân s , th m chí Chính ph có quy n h n ch m t s ho t ñ ng c a các công ty tư nhân. 2.2. Vai trò c a Chính ph Th k 18 ngư i ta cho r ng (ví d Pháp), Chính ph có m t vai trò tích c c trong vi c xúc ti n thương m i và công nghi p. Sang th k 19, John S. Mill và Nasau Senor ñưa ra lý thuy t Laissez faire. Thuy t này cho r ng, Chính ph nên ñ cho khu v c kinh t tư nhân t ho t ñ ng. C nh tranh t do s ph c v cho nh ng l i ích t t và hi u qu nh t c a n n kinh t , xã h i. .............................8 Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i -- Giáo trình Kinh t Công c ng
Adam Smith cho ưu ñi m c a n n kinh t hoàn toàn t do c nh tranh là “bàn tay vô hình”. Bàn tay vô hình c a Adam Smith s ñi u hành các công ty tư nhân c nh tranh và t o ra hi u qu kinh t cho xã h i. Karl Mark là ngư i có nh hư ng nh t trong s nh ng ngư i ng h vai trò l n hơn c a nhà nư c trong vi c ki m soát tư li u s n xu t. Chúng ta s nghiên c u sau nh ng th t b i c a n n kinh t hoàn toàn t do c nh tranh do “bàn tay vô hình” ñi u khi n, nh ng th t b i ñó là cơ s , minh ch ng cho m t ñi u r ng có nhi u v n ñ mà n n kinh t th trư ng hoàn h o không th gi i quy t ñư c m t cách tho ñáng. Hi u qu Pareto m i ch gi i quy t ñư c v n ñ hi u qu kinh t , còn các v n ñ khác v công b ng và th t b i c a n n kinh t th trư ng c nh tranh hoàn h o thì “bàn tay vô hình” không th gi i quy t ñư c. Ngày nay, có r t nhi u quan ñi m và mô hình qu n lý n n kinh t c a m t qu c gia. Nhưng quan ñi m th nh hành nh t hi n nay là Chính ph can thi p có gi i h n làm gi m b t (nhưng không gi i quy t ñư c) các v n ñ th t b i c a n n kinh t th trư ng. Chính ph nên có vai trò tích c c trong vi c s d ng toàn v n v n ñ lao ñ ng và gi m nh ng m t x u nh t c a s ñói nghèo, nhưng doanh nghi p tư nhân nên gi vai trò trung tâm, hi u qu trong n n kinh t . 3. M T S MÔ HÌNH KINH T VÀ N N KINH T H N H P 3.1. Mô hình kinh t k ho ch hoá t p trung ð c trưng cơ b n nh t c a mô hình này là vi c l a ch n, quy t ñ nh 3 v n ñ kinh t cơ b n ñ u do Chính ph th c hi n (cơ ch m nh l nh áp ñ t t trên xu ng). Ưu ñi m c a n n kinh t t ch c theo mô hình k ho ch hoá t p trung là qu n lý t p trung th ng nh t vi c s d ng ngu n l c nên ñã gi i quy t ñư c nhu c u công c ng, xã h i và nh ng cân ñ i l n c a n n kinh t . H n ch phân hoá giàu nghèo và ñ m b o s công b ng xã h i. Như c ñi m: B máy qu n lý c ng k nh, quan liêu và ho t ñ ng kém hi u qu . T t c nh ng v n ñ kinh t cơ b n ñ u do các cơ quan k ho ch c a Chính ph quy t ñ nh nên ch c n sai sót nh c a các nhà k ho ch s d n ñ n s b t n ñ nh cho n n kinh t . Trong th c t , Chính ph không ñ s c làm toàn b các công vi c này và n u có thì cũng không hoàn toàn có hi u qu . Ngư i s n xu t và ngư i tiêu dùng kém năng ñ ng sáng t o b i h không có quy n l a ch n. Phân ph i mang tính ch t bình quân không xu t phát t nhu c u th trư ng d n ñ n tình tr ng th a thi u hàng hoá m t cách gi t o. Do v y vi c khai thác s d ng các ngu n l c kém hi u qu , n n kinh t phát tri n ch m. 3.2. Mô hình kinh t th trư ng ð c trưng cơ b n c a mô hình này là t t c 3 v n ñ kinh t cơ b n ñ u do th trư ng quy t ñ nh (theo s d n d t c a giá th trư ng - “Bàn tay vô hình”). Ưu ñi m: Ngư i s n xu t và ngư i tiêu dùng ñư c quy n t do l a ch n và ra quy t ñ nh trong s n .............................9 Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i -- Giáo trình Kinh t Công c ng