Luận án Tiến sĩ Giáo dục học: Dạy học môn Giáo dục học quân sự ở các trường đại học trong quân đội theo tiếp cận năng lực

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:294

Thêm vào BST

Báo xấu

19
lượt xem 6
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Luận án Tiến sĩ Giáo dục học "Dạy học môn Giáo dục học quân sự ở các trường đại học trong quân đội theo tiếp cận năng lực" trình bày các nội dung chính sau: Cơ sở lý luận về dạy học môn Giáo dục học quân sự ở các trường đại học trong quân đội theo tiếp cận năng lực; Thực trạng dạy học môn Giáo dục học quân sự ở các trường đại học trong quân đội theo tiếp cận năng lực; Biện pháp dạy học môn Giáo dục học quân sự ở các trường đại học trong quân đội theo tiếp cận năng lực;... Mời các bạn cùng tham khảo!

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận án Tiến sĩ Giáo dục học: Dạy học môn Giáo dục học quân sự ở các trường đại học trong quân đội theo tiếp cận năng lực

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM HÀ NỘI ------ NGUYỄN ANH TUẤN DẠY HỌC MÔN GIÁO DỤC HỌC QUÂN SỰ Ở CÁC TRƯỜNG ĐẠI HỌC TRONG QUÂN ĐỘI THEO TIẾP CẬN NĂNG LỰC LUẬN ÁN TIẾN SĨ GIÁO DỤC HỌC HÀ NỘI - 2024
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM HÀ NỘI ------ NGUYỄN ANH TUẤN DẠY HỌC MÔN GIÁO DỤC HỌC QUÂN SỰ Ở CÁC TRƯỜNG ĐẠI HỌC TRONG QUÂN ĐỘI THEO TIẾP CẬN NĂNG LỰC Chuyên ngành: Lý luận và lịch sử giáo dục Mã số: 914.01.02 LUẬN ÁN TIẾN SĨ GIÁO DỤC HỌC Người hướng dẫn khoa học: PGS.TS. Phạm Minh Mục PGS.TS. Nguyễn Thị Thanh Hồng HÀ NỘI - 2024
i LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đề tài nghiên cứu “Dạy học môn Giáo dục học quân sự ở các trường đại học trong quân đội theo tiếp cận năng lực” là công trình nghiên cứu khoa học của riêng tôi. Các số liệu, kết quả nghiên cứu trong luận án là trung thực, không trùng lập, sao chép và chưa từng được công bố trong bất cứ nghiên cứu nào khác. Tác giả Nguyễn Anh Tuấn
ii LỜI CẢM ƠN Để hoàn thành luận án, tôi đã nhận được nhiều sự giúp đỡ và ủng hộ của các tập thể, cá nhân, gia đình và bạn bè. Trước hết, tôi xin được bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc đến Thầy giáo PGS.TS. Phạm Minh Mục và Cô giáo PGS.TS. Nguyễn Thị Thanh Hồng đã luôn tận tình hướng dẫn, chỉ bảo và giúp đỡ tôi trong suốt quá trình nghiên cứu và hoàn thành luận án. Tôi xin được trân trọng cảm ơn lãnh đạo, các nhà khoa học, các giảng viên Khoa Tâm lý - Giáo dục học, Trường Đại học Sư phạm Hà Nội đã tạo mọi điều kiện cho tôi trong quá trình học tập, nghiên cứu và hoàn thành luận án. Tôi xin chân thành cảm ơn sự giúp đỡ quý báu của Ban Giám hiệu, Phòng Chính trị, Khoa Sư phạm quân sự - Trường Sĩ quan Chính trị đã động viên, khuyến khích và tạo mọi điều kiện cho tôi trong suốt quá trình học tập và nghiên cứu. Tôi xin chân thành cám ơn sự giúp đỡ quý báu của các cán bộ quản lý, giảng viên và học viên các trường trên địa bàn khảo sát: Học viện Biên phòng, Học viện Phòng không - Không quan, Trường Sĩ quan Chính trị, Trường Sĩ quan Lục quân 1, Trường Sĩ quan Pháo binh đã giúp đỡ tôi tiến hành khảo sát thực trạng và thực nghiệm đề tài. Xin cảm ơn những người bạn đồng nghiệp, gia đình và bạn bè đã luôn động viên, khích lệ tinh thần và giúp đỡ tôi trong suốt quá trình học tập và nghiên cứu Hà Nội, ngày tháng năm 2024 Tác giả luận án Nguyễn Anh Tuấn
iii MỤC LỤC Trang MỞ ĐẦU ................................................................................................................................... 1 1. Lý do chọn đề tài.................................................................................................................... 1 2. Mục đích nghiên cứu ............................................................................................................. 3 3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu ...................................................................................... 3 4. Giả thuyết khoa học ............................................................................................................... 3 5. Nhiệm vụ nghiên cứu ............................................................................................................ 3 7. Phương pháp luận và các phương pháp nghiên cứu............................................................ 5 8. Các luận điểm bảo vệ............................................................................................................. 8 9. Những đóng góp mới của luận án......................................................................................... 8 10. Cấu trúc của luận án............................................................................................................. 9 Chương 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ DẠY HỌC MÔN GIÁO DỤC HỌC QUÂN SỰ Ở CÁC TRƯỜNG ĐẠI HỌC TRONG QUÂN ĐỘI THEO TIẾP CẬN NĂNG LỰC .........................................................................................10 1.1. Tổng quan nghiên cứu vấn đề ...................................................................................... 10 1.1.1. Những nghiên cứu về dạy học theo tiếp cận năng lực trong các nhà trường và trong quân đội.......................................................................................10 1.1.2. Những nghiên cứu về dạy học môn Giáo dục học và dạy học môn Giáo dục học quân sự trong quân đội theo tiếp cận năng lực ........................................16 1.1.3. Khái quát chung về kết quả nghiên cứu tổng quan và những vấn đề luận án cần tập trung giải quyết ............................................................................20 1.2. Năng lực và dạy học theo tiếp cận năng lực ............................................................... 21 1.2.1. Năng lực ......................................................................................................21 1.2.2. Dạy học theo tiếp cận năng lực ...................................................................25 1.3. Lý luận về dạy học môn Giáo dục học quân sự ở các trường đại học trong quân đội theo tiếp cận năng lực ........................................................................................... 32 1.3.1. Các trường đại học trong quân đội .............................................................32 1.3.2. Môn Giáo dục học quân sự ở các trường đại học trong quân đội ...............34
iv 1.3.3. Dạy học môn Giáo dục học quân sự ở các trường đại học trong quân đội theo tiếp cận năng lực .....................................................................................36 1.3.4. Những yêu cầu đối với giảng viên và học viên trong dạy học môn Giáo dục học quân sự ở các trường đại học trong quân đội theo tiếp cận năng lực ......51 1.4. Các yếu tố ảnh hưởng đến dạy học môn Giáo dục học quân sự ở các trường đại học trong quân đội theo tiếp cận năng lực .................................................................. 56 1.4.1. Yêu cầu đổi mới căn bản và toàn diện giáo dục và đào tạo ........................56 1.4.2. Chương trình đào tạo sĩ quan trình độ đại học ở các trường đại học trong quân đội .......................................................................................................56 14.3. Trình độ, năng lực sư phạm của đội ngũ giảng viên ở các trường đại học trong quân đội .......................................................................................................57 1.4.4. Tính tích cực, tự giác trong học tập của học viên .......................................57 1.4.5. Công tác quản lý giáo dục ở các trường đại học trong quân đội ................58 1.4.6. Môi trường hoạt động quân sự ....................................................................58 Kết luận chương 1.................................................................................................................. 60 Chương 2. THỰC TRẠNG DẠY HỌC MÔN GIÁO DỤC HỌC QUÂN SỰ Ở CÁC TRƯỜNG ĐẠI HỌC TRONG QUÂN ĐỘI THEO TIẾP CẬN NĂNG LỰC ... 61 2.1. Khái quát về các trường đại học trong quân đội tham gia nghiên cứu thực trạng ..... 61 2.2. Giới thiệu về nghiên cứu thực trạng ............................................................................ 63 2.2.1. Mục đích nghiên cứu thực trạng .................................................................63 2.2.2. Nội dung nghiên cứu thực trạng .................................................................63 2.2.3. Địa bàn, đối tượng, thời gian khảo sát ........................................................63 2.2.4. Phương pháp khảo sát .................................................................................65 2.2.5. Quá trình chọn mẫu khảo sát, thu thập thông tin và xử lý số liệu ..............66 2.3. Kết quả khảo sát thực trạng ......................................................................................... 69 2.3.1. Nhận thức của cán bộ quản lý, giảng viên về dạy học môn Giáo dục học quân sự theo tiếp cận năng lực .......................................................................69 2.3.2. Thực trạng tổ chức dạy học môn Giáo dục học quân sự ở các trường đại học trong quân đội theo tiếp cận năng lực ......................................................71
v 2.3.3. Thực trạng kết quả hình thành năng lực của học viên trong học tập môn Giáo dục học quân sự ở các trường đại học trong quân đội theo tiếp cận năng lực ....89 2.3.4. Thực trạng những khó khăn trong dạy học môn Giáo dục học quân sự ở các trường đại học trong quân đội theo tiếp cận năng lực ....................................93 2.3.5. Thực trạng ảnh hưởng của các yếu tố đến dạy học môn Giáo dục học quân sự ở các trường đại học trong quân đội theo tiếp cận năng lực ...................99 2.4. Đánh giá chung về kết quả nghiên cứu thực trạng ................................................. 101 2.4.1. Ưu điểm ....................................................................................................101 2.4.2. Hạn chế .....................................................................................................101 Kết luận chương 2................................................................................................................ 104 Chương 3. BIỆN PHÁP DẠY HỌC MÔN GIÁO DỤC HỌC QUÂN SỰ Ở CÁC TRƯỜNG ĐẠI HỌC TRONG QUÂN ĐỘI THEO TIẾP CẬN NĂNG LỰC ........................................................................................................................ 105 3.1. Nguyên tắc xây dựng biện pháp ................................................................................. 105 3.1.1. Nguyên tắc đảm bảo tính mục tiêu, đáp ứng chuẩn đầu ra chương trình đào tạo .................................................................................................................105 3.1.2. Nguyên tắc đảm bảo tính thực tiễn ...........................................................105 3.1.3. Nguyên tắc đảm bảo tính hệ thống ...........................................................106 3.1.4. Nguyên tắc đảm bảo tính hiệu quả ...........................................................106 3..1.5. Nguyên tắc đảm bảo tính tích hợp ...........................................................107 3.1.6. Nguyên tắc đảm bảo tính phân hóa ...........................................................107 3.2. Biện pháp dạy học môn Giáo dục học quân sự ở các trường đại học trong quân đội theo tiếp cận năng lực ......................................................................................... 108 3.2.1. Xây dựng quy trình dạy học môn Giáo dục học quân sự ở các trường đại học trong quân đội theo tiếp cận năng lực ....................................................108 3.2.2. Vận dụng các phương pháp định hướng hành động trong dạy môn Giáo dục học quân sự ..................................................................................................119 3.2.3. Ứng dụng công nghệ thông tin trong dạy học môn Giáo dục học quân sự ................................................................................................................125
vi 3.2.4. Xây dựng môi trường sư phạm trong dạy học môn Giáo dục học quân sự ................................................................................................................129 3.2.5. Đổi mới kiểm tra, đánh giá kết quả học tập môn Giáo dục học quân sự theo tiếp cận năng lực .........................................................................................133 3.3. Mối quan hệ giữa các biện pháp ................................................................................ 139 Kết luận chương 3................................................................................................................ 141 Chương 4. THỰC NGHIỆM BIỆN PHÁP DẠY HỌC MÔN GIÁO DỤC HỌC QUÂN SỰ Ở CÁC TRƯỜNG ĐẠI HỌC TRONG QUÂN ĐỘI THEO TIẾP CẬN NĂNG LỰC................................................................................... 142 4.1. Những vấn đề chung .................................................................................................... 142 4.1.1. Mục đích tổ chức thực nghiệm .................................................................142 4.1.2. Nội dung thực nghiệm ..............................................................................142 4.1.3. Giả thuyết thực nghiệm.............................................................................143 4.1.4. Địa bàn, đối tượng thực nghiệm ...............................................................143 4.1.5. Tiến trình thực nghiệm .............................................................................145 4.1.6. Tiêu chí và thang đánh giá kết quả thực nghiệm ......................................147 4.2. Phân tích và đánh giá kết quả thực nghiệm ............................................................. 149 4.2.1. Phân tích kết quả thực nghiệm về mặt định lượng ...................................149 4.2.2. Phân tích kết quả thực nghiệm về mặt định tính ......................................161 4.2.3. Đánh giá kết quả thực nghiệm ..................................................................163 Kết luận chương 4................................................................................................................ 165 KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ ................................................................................... 166 DANH MỤC CÁC CÔNG TRÌNH KHOA HỌC ĐÃ CÔNG BỐ ............................ 169 TÀI LIỆU THAM KHẢO ................................................................................................. 170 PHỤ LỤC
vii DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT TRONG ĐỀ TÀI CBQL Cán bộ quản lý CTĐ, CTCT Công tác đảng, công tác chính trị ĐC Đối chứng ĐHTQĐ Đại học trong quân đội ĐLC Độ lệch chuẩn ĐTB Điểm trung bình ĐT Đào tạo GD Giáo dục GDĐH Giáo dục đại học GD - ĐT Giáo dục - đào tạo GDH Giáo dục học GDHQS Giáo dục học quân sự GV Giảng viên HL Huấn luyện HV Học viên KQHT Kết quả học tập NL Năng lực NLSP Năng lực sư phạm NLSPQS Năng lực sư phạm quân sự PP Phương pháp QĐND Quân đội nhân dân QLGD Quản lý giáo dục SL Số lượng SPQS Sư phạm quân sự TCNL Tiếp cận năng lực TN Thực nghiệm TNSP Thực nghiệm sư phạm
viii DANH MỤC BẢNG Bảng 1.1: So sánh dạy học định hướng nội dung và dạy học theo TCNL ..........31 Bảng 1.2: Cấu trúc nội dung, chương trình môn GDHQS...................................35 Bảng 2.1: Ý nghĩa giá trị trung bình đối với thang đo .........................................68 Bảng 2.2: Nhận thức của CBQL, GV về mục tiêu dạy học môn GDHQS theo TCNL...................................................................................................69 Bảng 2.3: Thực trạng GV xác định mục tiêu dạy học môn GDHQS theo TCNL...................................................................................................72 Bảng 2.4: Thực trạng GV thiết kế nội dung dạy học môn GDHQS theo TCNL...................................................................................................74 Bảng 2.5: Đánh giá của CBQL, GV và HV về mức độ sử dụng các hoạt động dạy học môn GDHQS ở các trường ĐHTQĐ theo TCNL ..................80 Bảng 2.6: Đánh giá của CBQL, GV và HV về mức độ sử dụng các hoạt động học tập môn GDHQS ở các trường ĐHTQĐ theo TCNL ...................83 Bảng 2.7: Đánh giá của CBQL, GV và HV về ứng dụng công nghệ thông tin trong dạy học môn GDHQS ở các trường ĐHTQĐ theo TCNL ........86 Bảng 2.8: Đánh giá của CBQL, GV và HV về sử dụng các hình thức kiểm tra, đánh giá kết quả dạy học môn GDHQS ở các trường ĐHTQĐ theo TCNL ...........................................................................................87 Bảng 2.9: Đánh giá của CBQL, GV và HV về kết quả hình thành những NL chung của HV trong học tập môn GDHQS theo TCNL .....................89 Bảng 2.10: Đánh giá của CBQL, GV và HV về kết quả hình những NL riêng của HV trong học tập môn GDHQS theo TCNL ................................91 Bảng 2.11: Đánh giá của CBQL, GV về khó khăn trong dạy học môn GDHQS theo TCNL ...........................................................................................93 Bảng 2.12: Đánh giá của HV về khó khăn trong học tập môn GDHQS theo TCNL...................................................................................................94 Bảng 2.13: Nguyên nhân khó khăn của GV trong dạy học môn GDHQS theo TCNL...................................................................................................96
ix Bảng 2.14: Nguyên nhân khó khăn của HV trong học tập môn GDHQS theo TCNL...................................................................................................97 Bảng 2.15: Đánh giá của CBQL, GV ảnh hưởng của các yếu tố đến dạy học môn GDHQS ở các trường ĐHTQĐ theo TCNL ...............................99 Bảng 3.1: Khung NL tối thiểu mà HV cần đạt thông qua dạy học môn GDHQS .............................................................................................110 Bảng 4.1: Đối tượng, thời gian thực nghiệm .....................................................144 Bảng 4.2: Thống kê kết quả học tập đối tượng thực nghiệm (năm học 2020 - 2021) .144 Bảng 4.3: Thống kê kết quả rèn luyện đối tượng thực nghiệm (năm học 2020 - 2021)...145 Bảng 4.4: Thang đo đánh giá mức độ đạt được của các NL ..............................148 Bảng 4.5: Kết quả khảo sát mức độ các NL của nhóm TN 1 và ĐC 1 trước TN ..150 Bảng 4.6: Thống kê mô tả kết quả điểm trung bình lớp TN 1 và ĐC 1 trước TN 150 Bảng 4.7: Kết quả khảo sát mức độ các NL của nhóm TN 1 và ĐC 1 sau TN .152 Bảng 4.8: Thống kê kết quả điểm trung bình lớp TN 1 và ĐC 1 sau TN ..........152 Bảng 4.9: So sánh kết quả kiểm tra đầu vào và đầu ra lớp TN 1 và lớp ĐC 1 ..154 Bảng 4.10: Bảng phân phối tần số điểm thi kết thúc học phần môn GDHQS của....155 Bảng 4.11: Kết quả khảo sát mức độ các NL của nhóm TN 2 và ĐC 2 trước TN ....156 Bảng 4.12: Thống kê mô tả kết quả điểm trung bình lớp TN 2 và ĐC 2 trước TN ..156 Bảng 4.13: Kết quả khảo sát mức độ các NL của nhóm TN 2 và ĐC 2 sau TN .157 Bảng 4.14: Thống kê mô tả kết quả điểm trung bình lớp TN 2 và ĐC 2 sau TN 158 Bảng 4.15: Bảng so sánh kết quả kiểm tra đầu vào - đầu ra lớp TN 2 - ĐC 2 ....159 Bảng 4.16: Bảng phân phối tần số điểm thi kết thúc học phần môn GDHQS của lớp TN 2 và ĐC 2 .......................................................................160
x DANH MỤC BIỂU ĐỒ Biểu đồ 2.1. Biểu đồ đánh giá của CBQL, GV và HV về sự phù hợp của dạy học môn GDHQS theo TCNL .............................................................70 Biểu đồ 2.2. Biểu đồ điểm trung bình đánh giá của CBQL, GV và HV về tần suất sử dụng hình thức dạy học môn GDHQS ....................................76 Biểu đồ 2.3. Biểu đồ điểm trung bình đánh giá của CBQL, GV và HV về tần suất sử dụng PPDH môn GDHQS theo TCNL ..................................................77 Biểu đồ 4.1. Điểm trung bình các NL của HV lớp TN 1 và ĐC 1 trước TN ................151 Biểu đồ 4.2. Điểm trung bình các NL của HV lớp TN 1 và ĐC 1 sau TN ...................153 Biểu đồ 4.3. Điểm trung bình các NL của HV lớp TN 2 và ĐC 2 trước TN ................157 Biểu đồ 4.4. Điểm trung bình các NL của HV lớp TN 2 và ĐC 2 sau TN ...................158
xi DANH MỤC HÌNH, SƠ ĐỒ Hình 1.1: Mô hình phát triển năng lực trong giáo dục ..........................................28 Sơ đồ 1.1: Hệ thống các NL cần hình thành và phát triển cho HV thông qua dạy học môn GDHQS ở các trường ĐHTQĐ .......................................44 Sơ đồ 3.1. Quy trình dạy học môn GDHQS ở các trường ĐHTQĐ theo TCNL .....109 Sơ đồ 4.1: Sơ đồ mối tương quan tuyến tính Pearson ..........................................149
1 MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài 1.1. Hệ thống lý luận và thực tiễn về dạy học hiện đại đã khẳng định: Dạy học theo TCNL giúp người học hình thành và phát triển NL, tạo cơ hội để người học gắn lý thuyết với thực hành, hoạt động học tập gắn liền với thực tiễn. Văn kiện Đại hội Đại biểu toàn quốc lần thứ XIII của Đảng đã chỉ rõ: “Chuyển mạnh quá trình GD từ chủ yếu trang bị kiến thức sang phát triển toàn diện NL và phẩm chất người học” [19, tr.233]. Trên tinh thần đó, dạy học theo TCNL có ý nghĩa đặc biệt quan trọng, góp phần đào tạo nhân lực phục vụ sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa. 1.2. Các trường đào tạo bậc đại học trong QĐND Việt Nam bao gồm các Học viện và trường Sĩ quan, gọi chung là các trường ĐHTQĐ có nhiệm vụ đào tạo đội ngũ cán bộ, sĩ quan với các chuyên môn, nghiệp vụ khác nhau, phục vụ trong các quân, binh chủng trong toàn quân. Trong những năm qua, công tác GD - ĐT trong các trường ĐHTQĐ đã thực hiện đúng quan điểm, chủ trương, chính sách của Đảng, Nhà nước về phát triển nhân lực quốc gia trong thời kỳ đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước và hội nhập quốc tế, đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ xây dựng Quân đội, củng cố Quốc phòng, bảo vệ Tổ quốc. Nghị quyết về đổi mới công tác GD và ĐT đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ xây dựng Quân đội trong tình hình mới đánh giá: Chương trình ĐT được xây dựng và thường xuyên rà soát, điều chỉnh, cập nhật, bổ sung thể hiện được tính khoa học, thực tiễn, kế thừa và liên thông. Nội dung ĐT bảo đảm cơ bản, toàn diện, hệ thống, thiết thực. Tổ chức và PPDH có nhiều đổi mới. Đội ngũ nhà giáo, cán bộ QLGD thường xuyên được kiện toàn, cơ bản đủ về số lượng, bảo đảm chất lượng và từng bước được chuẩn hóa. Cơ sở vật chất, trang thiết bị ĐT được đầu tư và ngày càng hiện đại [48, tr.1] 1.3. Đội ngũ sĩ quan ở các đơn vị cơ sở trong QĐND Việt Nam là lực lượng trực tiếp chỉ huy, quản lý cán bộ, chiến sĩ thuộc quyền thực hiện các chế độ, nền nếp chính quy, chấp hành pháp luật Nhà nước, kỷ luật Quân đội; vừa là người giáo viên trực tiếp tổ chức HL, GD quân nhân theo nội dung, chương trình, chỉ lệnh và kế hoạch HL, GD. Để HL, GD quân nhân có bản lĩnh chính trị vững vàng, có ý chí
2 quyết tâm cao, sẵn sàng nhận và hoàn thành thắng lợi mọi nhiệm vụ được giao đòi hỏi người cán bộ, sĩ quan Quân đội phải có hệ thống các NL, nhất là NL HL và GD quân nhân. Việc hình thành các NL cho HV là quá trình khó khăn, lâu dài và là kết quả của nhiều yếu tố, trong đó giai đoạn ĐT ban đầu ở các trường ĐHTQĐ giữ vai trò nền tảng. 1.4. Môn GDHQS ở các trường ĐHTQĐ là một trong những nội dung chuyên môn, nghiệp vụ quan trọng có tính đặc thù cao. Đây là môn học nghiệp vụ về HL và GD quân nhân, có mối quan hệ mật thiết với các môn học thuộc chương trình đào tạo quân sự ở các trường ĐHTQĐ nhằm hình thành và phát triển ở HV những NL chung và NL đặc thù đáp ứng yêu cầu hoạt động HL, GD quân nhân của người cán bộ, sĩ quan Quân đội tương lai. Tuy nhiên, việc dạy học môn học này nhìn chung vẫn mang tính hàn lâm, lý thuyết. Biểu hiện là mục tiêu dạy học trong chương trình được xác định một cách chung chung, chưa chỉ rõ những NL cần đạt được của người học sau khi kết thúc môn học, bài học; thiết kế bài học vẫn còn đơn điệu, chưa đa dạng; quá trình dạy học GV vẫn sử dụng PPDH nhằm truyền thụ kiến thức, kinh nghiệm một chiều, chưa mạnh dạn áp dụng, vận dụng các PPDH định hướng hành động; đánh giá KQHT của HV vẫn nặng về đánh giá qua bài thi tự luận, trắc nghiệm khách quan, nhấn mạnh tái hiện kiến thức hơn là đánh giá sự tiến bộ của người học sau quá trình học tập. Kết quả là HV trong quá trình học tập vẫn lựa chọn cho mình cách học phù hợp với kết quả điểm số như: Học ghi nhớ, tái hiện kiến thức; HV chưa vận dụng các NL trong các tình huống thực tiễn, nhất là trong HL, GD quân nhân. Điều này do nhiều nguyên nhân, trong đó phải kể đến nguyên nhân chính từ việc GV chưa tổ chức dạy học môn GDHQS theo TCNL. Cùng với sự phát triển của khoa học kỹ thuật quân sự, khối lượng ngày càng lớn những tri thức khoa học GD, khoa học quân sự hiện đại cần phải trang bị cho HV, trong khi đó thời gian ĐT có chiều hướng rút ngắn. Do vậy, nghiên cứu và đề xuất biện pháp dạy học môn GDHQS ở các trường ĐHTQĐ theo TCNL là vấn đề quan trọng, góp phần nâng cao chất lượng ĐT đội ngũ cán bộ, sĩ quan ở các trường ĐHTQĐ đáp ứng yêu cầu xây dựng Quân đội và bảo vệ Tổ quốc trong tình hình mới.
3 Dạy học theo TCNL là vấn đề được nhiều nhà khoa học nghiên cứu trong nhiều lĩnh vực hoạt động và trên nhiều loại hình khách thể khác nhau. Tuy nhiên, cho đến nay, chưa có tác giả hay công trình nào nghiên cứu trực tiếp, cơ bản, hệ thống về dạy học môn GDHQS ở các trường ĐHTQĐ theo TCNL. Xuất phát từ những lý do trên, tác giả lựa chọn: “Dạy học môn Giáo dục học quân sự ở các trường đại học trong quân đội theo tiếp cận năng lực” làm nội dung nghiên cứu. 2. Mục đích nghiên cứu Trên cơ sở nghiên cứu lý luận và thực tiễn dạy học môn GDHQS ở các trường ĐHTQĐ theo TCNL, luận án xây dựng biện pháp dạy học môn GDHQS ở các trường ĐHTQĐ theo TCNL nhằm hình thành và phát triển NL cho HV, qua đó góp phần nâng cao chất lượng đào tạo đội ngũ cán bộ, sĩ quan Quân đội. 3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu 3.1. Khách thể nghiên cứu Quá trình dạy học môn Giáo dục học quân sự ở các trường đại học trong quân đội. 3.2. Đối tượng nghiên cứu Biện pháp dạy học môn Giáo dục học quân sự ở các trường đại học trong quân đội theo tiếp cận năng lực. 4. Giả thuyết khoa học Dạy học môn GDHQS theo TCNL ở các trường ĐHTQĐ có ý nghĩa quan trọng góp phần hình thành và phát triển NL cho HV đáp ứng yêu cầu xã hội và yêu cầu hoạt động quân sự. Nếu xây dựng được quy trình dạy học môn GDHQS theo TCNL, vận dụng PP định hướng hành động, ứng dụng công nghệ thông tin, xây dựng môi trường sư phạm và đổi mới kiểm tra, đánh giá kết quả học tập môn GDHQS theo TCNL thì sẽ hình thành và phát triển NL cho HV, góp phần nâng cao chất lượng đào tạo đội ngũ cán bộ, sĩ quan ở các trường ĐHTQĐ. 5. Nhiệm vụ nghiên cứu 5.1. Xây dựng cơ sở lý luận về dạy học môn Giáo dục học quân sự ở các trường đại học trong quân đội theo tiếp cận năng lực.
4 5.2. Khảo sát và đánh giá thực trạng dạy học môn Giáo dục học quân sự ở các trường đại học trong quân đội theo tiếp cận năng lực. 5.3. Đề xuất biện pháp dạy học môn Giáo dục học quân sự ở các trường đại học trong quân đội theo tiếp cận năng lực. 5.4. Thực nghiệm sư phạm nhằm kiểm tra, khẳng định hiệu quả của biện pháp dạy học môn Giáo dục học quân sự ở các trường đại học trong quân đội theo tiếp cận năng lực. 6. Phạm vi nghiên cứu 6.1. Giới hạn nội dung nghiên cứu Luận án tập trung nghiên cứu quá trình dạy học môn GDHQS theo TCNL, đảm bảo HV được định hướng, tạo điều kiện, cơ hội học tập, tiếp nhận kiến thức, hình thành và phát triển NL. 6.2. Giới hạn địa bàn nghiên cứu Luận án tiến hành nghiên cứu trên khách thể điều tra là CBQL, GV và HV (đào tạo cán bộ, sĩ quan - trình độ đại học) ở 5 trường ĐHTQĐ khu vực phía Bắc đại diện cho các quân, binh chủng trong toàn quân, gồm: Học viện Phòng không - Không quân; Học viện Biên phòng; Trường Sĩ quan Lục quân 1 (Trường Đại học Trần Quốc Tuấn); Trường Sĩ quan Chính trị (Trường Đại học Chính trị); Trường Sĩ quan Pháo binh. 6.3. Khách thể khảo sát và thực nghiệm sư phạm 6.3.1. Khách thể khảo sát Luận án khảo sát, nghiên cứu 700 người, bao gồm: 55 CBQL, GV (giảng dạy môn GDHQS); và 645 HV (đào tạo cán bộ, sĩ quan - trình độ đại học) ở 5 trường ĐHTQĐ nêu trên. 6.3.1. Khách thể thực nghiệm sư phạm Luận án tiến hành TNSP trên 2 lớp HV năm thứ 4 (đào tạo cán bộ chính trị cấp phân đội - trình độ đại học) ở Trường Sĩ quan Chính trị. Tổng số HV tham gia TNSP là 213 HV, trong đó: 107 HV tham gia TNSP lần 1 và 106 HV tham gia TNSP lần 2. 6.4. Thời gian nghiên cứu Luận án nghiên cứu từ năm 2019 đến năm 2024.
5 7. Phương pháp luận và các phương pháp nghiên cứu 7.1. Phương pháp luận nghiên cứu 7.1.1. Tiếp cận hệ thống Dạy học môn GDHQS ở các trường ĐHTQĐ bao gồm một hệ thống các thành tố có quan hệ mật thiết với nhau như: Mục tiêu, nội dung, hình thức, PP, GV, HV, kiểm tra đánh giá kết quả dạy học. Các thành tố của quá trình dạy học không tồn tại độc lập mà tác động qua lại và phụ thuộc lẫn nhau. Sự vận động, phát triển của các thành tố này là cơ sở cho sự vận động, phát triển của các thành tố khác và ngược lại. Theo đó, việc nghiên cứu dạy học môn GDHQS ở các trường ĐHTQĐ theo TCNL phải trên cơ sở nghiên cứu hệ thống các thành tố của quá trình dạy học. Cụ thể: - Xác định đầy đủ hệ thống các thành tố của quá trình dạy học môn GDHQS ở các trường ĐHTQĐ theo TCNL. - Nghiên cứu mối quan hệ giữa các thành tố của quá trình dạy học môn GDHQS ở các trường ĐHTQĐ theo TCNL. - Tổ chức quá trình dạy học môn GDHQS ở các trường ĐHTQĐ theo TCNL cần thực hiện trong quá trình toàn vẹn, hệ thống và trong mối quan hệ với quá trình dạy học các môn học khác. 7.1.2. Tiếp cận thực tiễn Tiếp cận thực tiễn yêu cầu xem xét sự vật, hiện tượng xuất phát từ thực tiễn. Do đó giải quyết các vấn đề đặt ra trong đề tài phải xuất phát từ thực tiễn nội dung chương trình ĐT hiện hành; thực tiễn hoạt động quân sự trong môi trường quân đội và thực tiễn dạy học môn GDHQS ở các trường ĐHTQĐ hiện nay. Thực tiễn dạy học môn GDHQS ở các trường ĐHTQĐ và thực tiễn hoạt động quân sự của người cán bộ, sĩ quan quân đội là cơ sở để xây dựng chuẩn đầu ra chương trình, môn học từ đó là cơ sở để xác định các NL mà HV cần hình thành, phát triển trong quá trình học tập môn GDHQS ở các trường ĐHTQĐ, đáp ứng yêu cầu xây dựng và bảo vệ Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa trong tình hình mới. 7.1.3. Tiếp cận năng lực Tiếp cận NL yêu cầu trong dạy học phải hình thành cho HV những NL nhất định, nghĩa là HV có khả năng áp dụng những kiến thức, kỹ năng và thái độ cần
6 thiết vào giải quyết các tình huống thực tiễn hoạt động xã hội và thực tiễn hoạt động quân sự. Vận dụng quan điểm TCNL, luận án yêu cầu: - Quá trình nghiên cứu cần nhận thức đúng về NL theo quan điểm hiện đại và quá trình dạy học môn GDHQS ở các trường ĐHTQĐ theo TCNL. - Xác định khung NL của HV các trường ĐHTQĐ, đặc biệt là mỗi NL thành phần cần xác định tiêu chí và yêu cầu đạt được của NL thành phần đó. - Đề xuất biện pháp dạy học môn GDHQS ở các trường ĐHTQĐ theo khung NL đã được xác định. Bảo đảm HV sau khi học tập có NL để thể thực hiện được các nhiệm vụ của người cán bộ, sĩ quan ở các đơn vị quân đội. 7.1.4. Tiếp cận hoạt động Trong đề tài, NL được nghiên cứu với tư cách là một lĩnh vực của nhân cách, được hình thành và phát triển trong hoạt động, bằng hoạt động và thông qua hoạt động. Do đó, yêu cầu dạy học môn GDHQS ở các trường ĐHTQĐ cần được tổ chức một cách phong phú, đa dạng để các HV tham gia nhằm hình thành và phát triển NL cho họ. Vận dụng tiếp cận hoạt động, luận án yêu cầu: - Trong quá trình nghiên cứu, xem xét các hoạt động dạy học môn GHDQS ở các trường ĐHTQĐ theo TCNL cần xem xét mức độ tổ chức các hoạt động dạy học và hiệu quả của các hoạt động này. Từ đó đưa ra những nhận định phù hợp và tổ chức các hoạt động dạy học phù hợp nhằm hình thành và phát triển NL cho HV. - Biện pháp dạy học môn GDHQS ở các trường ĐHTQĐ theo TCNL đều phải căn cứ vào tổ chức đa dạng các hoạt động để HV tham gia vào. Các hoạt động được tổ chức thường xuyên, tích cực có ý nghĩa quyết định đến hiệu quả các biện pháp được đề xuất. - Các hoạt động tổ chức cần phù hợp với đặc điểm, trình độ của HV cũng như mục tiêu, yêu cầu ĐT của từng nhà trường. 7.1.5. Tiếp cận quá trình Quá trình dạy học là chuỗi liên tiếp các hành động dạy của người dạy và hành động học của người học luôn đan xen, tương tác với nhau trong khoảng không gian và thời gian nhất định. Mặt khác, NL là quá trình tích lũy lâu dài kiến thức, kỹ
7 năng, thái độ. Do vậy, dạy học môn GDHQS ở các trường ĐHTQĐ theo TCNL đòi hỏi phải đồng bộ thay đổi các thành tố của quá trình dạy học, trong đó cần tích cực thay đổi “cách dạy”, “cách học” nhằm hình thành và phát triển NL cho HV đáp ứng mục tiêu, yêu cầu ĐT ở các trường ĐHTQĐ. 7.2. Các phương pháp nghiên cứu 7.2.1. Nhóm phương pháp nghiên cứu lý luận Luận án sử dụng các phương pháp: Phân tích, so sánh, tổng hợp, khái quát hóa, hệ thống hóa lý thuyết từ các tài liệu trong nước và ngoài nước có liên quan đến đề tài luận án. 7.2.2. Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn - Phương pháp quan sát: Quan sát tổ chức dạy học môn GDHQS ở Trường Đại học Chính trị (Trường Sĩ quan Chính trị) và Trường Đại học Trần Quốc Tuấn (Trường Sĩ quan Lục quân 1) nhằm thu thập những thông tin cần thiết hỗ trợ cho việc xử lý, đánh giá các kết quả điều tra; đảm bảo cho việc đánh giá được khách quan, chính xác. Trong đó, tập trung quan sát các giờ lên lớp, các hoạt động học tập môn GDHQS của HV. - Phương pháp điều tra bằng bảng hỏi: Sử dụng bảng hỏi để khảo sát thực trạng về dạy học môn GDHQS ở 5 trường ĐHTQĐ (Khu vực phía Bắc) theo TCNL. Với 2 mẫu điều tra (GV, CBQL và HV). Điều tra bằng bảng hỏi còn được sử dụng để khảo sát ý kiến của GV, CBQL và HV sau quá trình TNSP. - Phương pháp phỏng vấn: Sử dụng phỏng vấn, trao đổi với GV, CBQL và HV ở các trường ĐHTQĐ để tìm hiểu thực trạng dạy học nói chung và thực trạng dạy học môn GDHQS nói riêng theo TCNL. - Phương pháp xin ý kiến chuyên gia: Xin ý kiến của GV giảng dạy môn GDHQS ở các trường ĐHTQĐ và các nhà khoa học nghiên cứu về GDH để tìm ra hướng nghiên cứu tối ưu. - Phương pháp nghiên cứu sản phẩm hoạt động sư phạm: Thu thập, phân tích các sản phẩm hoạt động dạy học môn GDHQS ở các trường ĐHTQĐ. Bao gồm: