Luận án tiến sĩ Giáo dục học: Nghiên cứu nâng cao trình độ thể lực cho nam vận động viên bóng đá lứa tuổi 15 – 16, câu lạc bộ bóng đá SHB Đà Nẵng

Chia sẻ: Phong Tỉ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:245

Thêm vào BST

Báo xấu

77
lượt xem 11
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục tiêu của luận án là đánh giá thực trạng về công tác huấn luyện thể lực cũng như trình độ thể lực của các VĐV bóng đá trẻ trong tập luyện và thi đấu, đề tài đã nghiên cứu hệ thống bài tập theo các giai đoạn huấn luyện của chu kỳ năm về các tố chất thể lực và xây dựng kế hoạch huấn luyện ứng dụng thực nghiệm nhằm nâng cao trình độ thể lực cho nam VĐV bóng đá lứa tuổi 15-16, câu lạc bộ bóng đá SHB Đà Nẵng.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận án tiến sĩ Giáo dục học: Nghiên cứu nâng cao trình độ thể lực cho nam vận động viên bóng đá lứa tuổi 15 – 16, câu lạc bộ bóng đá SHB Đà Nẵng

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ VĂN HÓA, THỂ THAO VÀ DU LỊCH VIỆN KHOA HỌC THỂ DỤC THỂ THAO ------ NGUYỄN THÁI BỀN NGHIÊN CỨU NÂNG CAO TRÌNH ĐỘ THỂ LỰC CHO NAM VẬN ĐỘNG VIÊN BÓNG ĐÁ LỨA TUỔI 15-16, CÂU LẠC BỘ BÓNG ĐÁ SHB ĐÀ NẴNG LUẬN ÁN TIẾN SĨ GIÁO DỤC HỌC HÀ NỘI - 2018
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ VĂN HÓA, THỂ THAO VÀ DU LỊCH VIỆN KHOA HỌC THỂ DỤC THỂ THAO ------ NGUYỄN THÁI BỀN NGHIÊN CỨU NÂNG CAO TRÌNH ĐỘ THỂ LỰC CHO NAM VẬN ĐỘNG VIÊN BÓNG ĐÁ LỨA TUỔI 15-16, CÂU LẠC BỘ BÓNG ĐÁ SHB ĐÀ NẴNG Tên ngành: Giáo dục học Mã ngành: 9140101 LUẬN ÁN TIẾN SĨ GIÁO DỤC HỌC CÁN BỘ HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: 1. PGS.TS. Phạm Ngọc Viễn 2. TS. Lê Hồng Sơn HÀ NỘI - 2018
LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các nội dung và số liệu nghiên cứu là trung thực, kết quả nghiên cứu của luận án chưa từng được ai công bố trong bất kỳ công trình nghiên cứu nào. TÁC GIẢ Nguyễn Thái Bền
MỤC LỤC Trang Trang bìa Trang phụ bìa Lời cam đoan Mục lục Danh mục các từ viết tắt Danh mục biểu bảng Danh mục biểu đồ, sơ đồ, hình ảnh MỞ ĐẦU ........................................................................................................... 1 CHƯƠNG 1. TỔNG QUAN CÁC VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU....................... 6 1.1. Đặc điểm và vai trò của thể lực trong bóng đá hiện đại. ....................... 6 1.2. Đặc điểm hoạt động thể lực của vận động viên bóng đá. ..................... 10 1.3. Mối quan hệ của việc phát triển các tố chất thể lực trong quá trình huấn luyện thể thao. ...................................................................... 11 1.4. Đặc điểm các tố chất thể lực đặc trưng và phương pháp huấn luyện thể lực cho vận động viên bóng đá. ............................................. 14 1.4.1. Hệ thống trao đổi chất ưa khí và năng lực vận động. ..................... 15 1.4.2. Hệ thống trao đổi chất yếm khí và năng lực vận động. .................. 15 1.4.3. Yêu cầu về thể lực trong bóng đá. .................................................. 16 1.4.4. Phương pháp huấn luyện tố chất sức bền. ...................................... 21 1.4.5. Phương pháp huấn luyện tố chất sức mạnh tốc độ. ........................ 27 1.4.6. Phương pháp huấn luyện tố chất sức bền tốc độ............................. 29 1.4.7. Phương pháp huấn luyện tố chất sức mạnh bền.............................. 30 1.5. Đào tạo vận động viên bóng đá, quá trình huấn luyện nhiều năm. ........ 31 1.5.1. Các giai đoạn trong huấn luyện thể thao. ..................................... 31 1.5.2. Các giai đoạn trong huấn luyện bóng đá......................................... 32 1.5.3. Nhiệm vụ huấn luyện vận động viên bóng đá nam lứa tuổi 15– 16 .... 34 1.6. Đặc điểm chương trình huấn luyện cho nam vận động viên bóng đá lứa tuổi 15-16. ..................................................................................... 36
1.6.1. Yêu cầu và nhiệm vụ. ...................................................................... 36 1.6.2. Nội dung chương trình huấn luyện cho vận động viên bóng đá lứa tuổi 15-16. ................................................................................. 37 1.6.3. Nội dung huấn luyện thể lực. .......................................................... 38 1.7. Một số phương pháp huấn luyện thể lực trong thể thao. ..................... 40 1.7.1. Phương pháp tập luyện liên tục. ...................................................... 42 1.7.2. Phương pháp tập luyện trò chơi tốc độ. .......................................... 43 1.7.3. Phương pháp tập luyện giãn cách. .................................................. 43 1.7.4. Phương pháp tập luyện vòng tròn. .................................................. 44 1.7.5. Phương pháp tập luyện với phụ trọng ............................................. 45 1.7.6. Phương pháp sử dụng các bài tập dẫn xuất đàn hồi ........................ 47 1.8. Một số công trình nghiên cứu về trình độ thể lực của các vận động viên bóng đá.................................................................................... 48 1.8.1. Về đánh giá trình độ thể lực của vận động viên bóng đá................ 48 1.8.2. Một số công trình nghiên cứu về trình độ thể lực của vận động viên bóng đá ở Việt Nam ................................................................ 49 CHƯƠNG 2. ĐỐI TƯỢNG, PHƯƠNG PHÁP VÀ TỔ CHỨC NGHIÊN CỨU......................................................................................... 53 2.1. Đối tượng, khách thể nghiên cứu. ........................................................... 53 2.1.1. Đối tượng nghiên cứu: .................................................................... 53 2.1.2. Khách thể nghiên cứu: .................................................................... 53 2.2. Phương pháp nghiên cứu......................................................................... 53 2.2.1. Phương pháp phân tích và tổng hợp tài liệu ................................... 53 2.2.2. Phương pháp quan sát sư phạm ...................................................... 53 2.2.3. Phương pháp phỏng vấn.................................................................. 54 2.2.4. Phương pháp kiểm tra y học ........................................................... 54 2.2.5. Phương pháp kiểm tra sư phạm ...................................................... 55 2.2.6. Phương pháp thực nghiệm sư phạm................................................ 59 2.2.7. Phương pháp toán học thống kê. ..................................................... 60 2.3. Tổ chức nghiên cứu .................................................................................. 61
2.3.1. Phạm vi nghiên cứu......................................................................... 61 2.3.2. Thời gian nghiên cứu. ..................................................................... 61 2.3.3. Địa điểm nghiên cứu. ...................................................................... 61 2.3.4. Trang thiết bị, dụng cụ nghiên cứu. ................................................ 61 CHƯƠNG 3. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ BÀN LUẬN ......................... 62 3.1. Đánh giá thực trạng chương trình huấn luyện và trình độ thể lực của nam vận động viên bóng đá lứa tuổi 15-16, câu lạc bộ SHB Đà Nẵng. .......................................................................................... 62 3.1.1. Thực trạng chương trình huấn luyện thể lực cho nam vận động viên bóng đá lứa tuổi 15-16, câu lạc bộ bóng đá SHB Đà Nẵng. ............................................................................................... 62 3.1.2. Thực trạng về các bài tập thể lực hiện nay được áp dụng cho nam vận động viên bóng đá lứa tuổi 15-16, câu lạc bộ bóng đá SHB Đà Nẵng. ................................................................................ 69 3.1.3. Xác định các tố chất thể lực đặc trưng đối với nam vận động viên bóng đá lứa tuổi 15-16. ........................................................... 74 3.1.4. Lựa chọn test đánh giá trình độ thể lực của nam vận động viên bóng đá lứa tuổi 15-16. ................................................................... 78 3.1.5. Xây dựng thang điểm xếp loại cho các test đánh giá trình độ thể lực cho nam vận động viên bóng đá lứa tuổi 15-16.................. 87 3.1.6. Thực trạng về trình độ thể lực của nam vận động viên bóng đá lứa tuổi 15-16, câu lạc bộ bóng đá SHB Đà Nẵng.......................... 90 3.1.7. Bàn luận kết quả nghiên cứu thực trạng về chương trình, kế hoạch huấn luyện và trình độ thể lực của nam vận động viên bóng đá lứa tuổi 15-16, câu lạc bộ SHB Đà Nẵng.......................... 92 3.2. Lựa chọn và ứng dụng bài tập nâng cao trình độ thể lực cho nam vận động viên bóng đá lứa tuổi 15-16, câu lạc bộ bóng đá SHB Đà Nẵng. ......................................................................................... 100 3.2.1. Cơ sở lựa chọn bài tập nâng cao trình độ thể lực cho nam vận động viên bóng đá lứa tuổi 15-16. ................................................. 100
3.2.2. Lựa chọn bài tập nâng cao trình độ thể lực cho nam vận động viên bóng đá lứa tuổi 15-16. .......................................................... 102 3.2.3. Tổ chức thực nghiệm với các bài tập đã lựa chọn cho vận động viên bóng đá lứa tuổi 15-16, câu lạc bộ bóng đá SHB Đà Nẵng. ..... 107 3.2.4. Bàn luận kết quả nghiên cứu về lựa chọn các bài tập nâng cao trình độ thể lực cho nam vận động viên bóng đá trẻ lứa tuổi 15-16. ............................................................................................. 110 3.3. Đánh giá hiệu quả các bài tập đã lựa chọn để nâng cao trình độ thể lực cho nam vận động viên bóng đá lứa tuổi 15-16, câu lạc bộ bóng đá SHB Đà Nẵng. ..................................................................... 115 3.3.1. Kết quả kiểm tra trước thực nghiệm về trình độ thể lực cho nam vận động viên bóng đá lứa tuổi 15-16. .................................. 115 3.3.2. Kết quả kiểm tra sau 03 tháng thực nghiệm về trình độ thể lực cho nam vận động viên bóng đá lứa tuổi 15-16............................. 121 3.3.3 Kết quả kiểm tra sau 06 tháng thực nghiệm về trình độ thể lực cho nam vận động viên bóng đá lứa tuổi 15-16............................. 123 3.3.4. Kết quả kiểm tra sau 09 tháng thực nghiệm về trình độ thể lực cho nam vận động viên bóng đá lứa tuổi 15-16............................. 126 3.3.5. Đánh giá trình độ thể lực của các vận động viên bóng đá lứa tuổi 15-16, câu lạc bộ bóng đá SHB Đà Nẵng sau thực nghiệm và trong Giải bóng đá vô địch U17 quốc gia năm 2016. ............... 135 3.3.6. Bàn luận về hiệu quả các bài tập phát triển thể lực cho nam vận động viên bóng đá lứa tuổi 15-16. .......................................... 140 KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ ....................................................................... 145 Danh mục công trình khoa học đã công bố liên quan đến luận án. Danh mục Tài liệu tham khảo. Phụ lục.
DANH MỤC BIỂU BẢNG Bảng Nội dung bảng Trang Phân chia các giai đoạn huấn luyện theo quy trình đào tạo 1.1 31 vận động viên Phân chia các giai đoạn huấn luyện theo quy trình đào tạo 1.2 32 VĐV bóng đá Lượng vận động và quãng nghỉ và hệ cung cấp năng 1.3 44 lượng trong tập luyện thể thao Ảnh hưởng của lượng vận động và quãng nghỉ đến sự 1.4 47 phát triển các tố chất thể lực trong tập luyện thể thao Mức độ căng thẳng cơ bắp và thời gian cần để hồi phục 1.5 48 khi sử dụng các loại bài tập Plyometric Khảo sát thực trạng về chương trình, kế hoạch huấn luyện 3.1 63 tại một số trung tâm đào tạo VĐV bóng đá trẻ (năm 2015) Khảo sát về trình độ của các HLV đào tạo trẻ tại trung 3.2 69 tâm TDTT SHB Đà Nẵng. Kết quả phỏng vấn các HLV về quan điểm sử dụng bài 3.3 tập trong huấn luyện cho VĐV bóng đá lứa tuổi 15-16 70 (n=43) Ý nghĩa và thực trạng huấn luyện thể lực cho nam VĐV 3.4 72 bóng đá lứa tuổi 15-16 Tỷ lệ huấn luyện thể lực trong huấn luyện cho nam VĐV 3.5 bóng đá lứa tuổi 15-16 trong các giai đoạn huấn luyện 73 (n=43) Việc sử dụng các nhóm bài tập huấn luyện thể lực cho nam VĐV bóng đá lứa tuổi 15-16 ở các giai đoạn huấn 3.6 74 luyện (n=43)
Kết quả quan sát hoạt động của các VĐV đội bóng đá 3.7 SHB Đà Nẵng trong 4 trận đấu tại giải Bóng đá U17 quốc 75 gia năm 2015 Kết quả phỏng vấn về mức độ quan trọng của các tố chất 3.8 77 thể lực cho VĐV trong thi đấu bóng đá (n = 43) Kết quả phỏng vấn lựa chọn test đánh giá thể lực cho nam Sau trang 3.9 VĐV bóng đá lứa tuổi 15-16 (n=43) 80 3.10 Các test được lựa chọn qua phương pháp phỏng vấn 81 Kết quả kiểm tra xác định độ tin cậy của các test đã lựa 3.11 chọn đánh giá trình độ thể lực cho nam VĐV bóng đá lứa 82 tuổi 15-16 (n=18) Xác định tính thông báo của các test đã lựa chọn đánh giá 3.12 thể lực với hiệu suất thi đấu của nam VĐV bóng đá lứa 85 tuổi 15-16 (n=18) Mối quan hệ giữa các test sư phạm và các chỉ số chức 3.13 năng tuần hoàn và hô hấp của VĐV bóng đá lứa tuổi 15- 87 16 (n=18) Đánh giá sự khác biệt về trình độ thể lực của các VĐV 3.14 bóng đá nhóm tuổi 15 (n = 8 VĐV) và tuổi 16 (10 = 88 VĐV) Tiêu chuẩn đánh giá, xếp loại cho nam VĐV bóng đá lứa Sau trang 3.15 tuổi 15 88 Tiêu chuẩn đánh giá, xếp loại cho nam VĐV bóng đá lứa Sau trang 3.16 tuổi 16 88 Tiêu chuẩn đánh giá, xếp loại theo điểm cho nam VĐV Sau trang 3.17 bóng đá lứa tuổi 15 89 Tiêu chuẩn đánh giá, xếp loại theo điểm cho nam VĐV Sau trang 3.18 bóng đá lứa tuổi 16 89
Bảng điểm tổng hợp đánh giá trình độ thể lực của 12 test 3.19 90 lứa tuổi 15 và 16 Thực trạng trình độ thể lực của nam vận động viên bóng 3.20 90 đá lứa tuổi 15 – 16, CLB bóng đá SHB Đà Nẵng Kết quả phỏng vấn lựa chọn bài tập phát triển thể lực cho Sau trang 3.21 nam VĐV bóng đá lứa tuổi 15-16 (n=79) 102 Lựa chọn nhóm bài tập cho mỗi giai đoạn huấn luyện 3.22 106 (n=43) So sánh kết quả kiểm tra của 2 nhóm thực nghiệm và đối 3.23 115 chứng lứa tuổi 15 trước thực nghiệm So sánh kết quả kiểm tra của 2 nhóm thực nghiệm và đối 3.24 116 chứng lứa tuổi 16 trước thực nghiệm So sánh kết quả kiểm tra các chỉ số chức năng tuần hoàn, 3.25 hô hấp của 2 nhóm thực nghiệm và đối chứng lứa tuổi 15 149 trước thực nghiệm So sánh kết quả kiểm tra các chỉ số chức năng tuần hoàn, 3.26 hô hấp của 2 nhóm thực nghiệm và đối chứng lứa tuổi 16 149 trước thực nghiệm Xếp loại về trình độ thể lực cho các VĐV bóng đá lứa tuổi 3.27 120 15-16 trước thực nghiệm So sánh kết quả kiểm tra của 2 nhóm thực nghiệm và đối 3.28 121 chứng lứa tuổi 15 sau 03 tháng thực nghiệm So sánh kết quả kiểm tra của 2 nhóm thực nghiệm và đối 3.29 122 chứng lứa tuổi 16 sau 03 thực nghiệm So sánh kết quả kiểm tra của 2 nhóm thực nghiệm và đối 3.30 124 chứng lứa tuổi 15 sau 06 tháng thực nghiệm So sánh kết quả kiểm tra của 2 nhóm thực nghiệm và đối 3.31 125 chứng lứa tuổi 16 sau 06 thực nghiệm
So sánh kết quả kiểm tra của 2 nhóm thực nghiệm và đối 3.32 126 chứng lứa tuổi 15 sau 09 tháng thực nghiệm So sánh kết quả kiểm tra của 2 nhóm thực nghiệm và đối 3.33 127 chứng lứa tuổi 16 sau 09 tháng thực nghiệm So sánh kết quả kiểm tra của nhóm thực nghiệm trước và 3.34 130 sau thực nghiệm của VĐV bóng đá lứa tuổi 15 (n=10) So sánh kết quả kiểm tra của nhóm đối chứng trước và sau 3.35 131 thực nghiệm của VĐV bóng đá lứa tuổi 15 (n=9) So sánh kết quả kiểm tra của nhóm thực nghiệm trước và 3.36 132 sau thực nghiệm của VĐV bóng đá lứa tuổi 16 (n=8) So sánh kết quả kiểm tra của nhóm đối chứng trước và sau 3.37 133 thực nghiệm của VĐV bóng đá lứa tuổi 16 (n=9) So sánh kết quả kiểm tra các chỉ số chức năng tuần hoàn, 3.38 hô hấp của 2 nhóm thực nghiệm và đối chứng lứa tuổi 15 134 sau thực nghiệm So sánh kết quả kiểm tra các chỉ số chức năng tuần hoàn, 3.39 hô hấp của 2 nhóm thực nghiệm và đối chứng lứa tuổi 16 135 sau thực nghiệm Xếp loại về trình độ thể lực cho các VĐV bóng đá lứa tuổi 3.40 136 15 trước và sau thực nghiệm Xếp loại về trình độ thể lực cho các VĐV bóng đá lứa tuổi 3.41 137 16 trước và sau thực nghiệm Kết quả thống kê các số liệu chuyên môn của các VĐV 3.42 138 bóng đá đội U17 SHB Đà Nẵng sau 4 trận đấu
DANH MỤC BIỂU ĐỒ, SƠ ĐỒ, HÌNH ẢNH Biểu Nội dung biểu đồ Trang đồ 1.1 Hoạt động của một tiền vệ trong suốt trận đấu 17 1.2 Quãng đường di chuyển của một tiền vệ trong suốt trận đấu 17 1.3 Diễn biến mạch đập của cầu thủ trong suốt trận đấu 18 1.4 Nồng độ acid lactic trong một trận đấu của cầu thủ bóng đá 19 Sự sản sinh năng lượng và các tố chất thể lực đặc trưng 1.5 19 trong thi đấu bóng đá Thực trạng phân loại trình độ thể lực của nam VĐV bóng 3.1 91 đá lứa tuổi 15 Thực trạng phân loại trình độ thể lực của nam VĐV bóng 3.2 91 đá lứa tuổi 16 Tỷ lệ về các nhóm bài tập phát triển thể lực cho VĐV bóng 3.3 105 đá lứa tuổi 15-16 Tỷ lệ về các loại bài tập phát triển thể lực cho VĐV bóng 3.4 105 đá lứa tuổi 15-16 So sánh kết quả kiểm tra của 2 nhóm thực nghiệm và đối 3.5 117 chứng lứa tuổi 15 trước thực nghiệm So sánh kết quả kiểm tra của 2 nhóm thực nghiệm và đối 3.6 118 chứng lứa tuổi 16 trước thực nghiệm 3.7 So sánh kết quả kiểm tra của 2 nhóm sau thực nghiệm 128 3.8 So sánh kết quả kiểm tra của 2 nhóm sau thực nghiệm 129 Sơ đồ Nội dung sơ đồ Trang 1.1 Hệ thống huấn luyện thể lực cho VĐV bóng đá 20 Hình Nội dung hình ảnh Trang 2.1 Chạy 6 lần x 40 m 57 2.2 Yo-yo test 57 2.3 Dẫn bóng 35m luồn cọc sút cầu môn 59 2.4 Chạy sút bóng vào cầu môn 59
DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT ATP : Adenosine triphosphate. CLB : Câu lạc bộ. CP : Creatine phosphate. CS : Công suất. CT : Chương trình. HLTT : Huấn luyện thể thao. HLV : Huấn luyện viên. HSTĐ : Hiệu suất thi đấu. KH : Kế hoạch. LVĐ : Lượng vận động. m : Mét. min, ’ : Phút. Reps : Repetitions (số lần lặp lại). RM : Repetition max (số lần lặp lại tối đa). s, ” : giây. SB : Sức bền. SM : Sức mạnh. SMTĐ : Sức mạnh tốc độ. SN : Sức nhanh. TDTT : Thể dục thể thao. VĐV : Vận động viên. XPC : Xuất phát cao.
1 MỞ ĐẦU Thể dục thể thao ngày nay đã trở thành một bộ phận không thể thiếu của cuộc sống. Với những gì mà thể thao nước nhà đã đạt được, xứng đáng để ngành thể dục thể thao luôn là một trong những lĩnh vực quan trọng của xã hội. Cùng với sự phát triển của đất nước, ngành Thể dục thể thao nước ta đã và đang từng bước khẳng định vị trí, vai trò của mình tương xứng với sự phát triển kinh tế, văn hoá xã hội của nước nhà. Quyết định số 2198/QĐ-TTg của Thủ tướng chính phủ ngày 03/12/2010 phê duyệt chiến lược phát triển thể dục, thể thao Việt Nam đến năm 2020, trong đó đã nêu rõ: … “Đổi mới cơ chế tổ chức, nội dung tuyển chọn và đào tạo tài năng thể thao thành tích cao theo định hướng chuyên nghiệp; tăng cường nguồn nhân lực có trình độ chuyên môn cao cho công tác đào tạo tài năng thể thao thành tích cao; ưu tiên đầu tư các môn thể thao, VĐV thể thao trọng điểm; tiến hành chuẩn hoá cơ sở vật chất, kỹ thuật, tập huấn đội tuyển quốc gia, đào tạo VĐV trẻ cấp tỉnh, ngành; củng cố phát triển bóng đá nam chuyên nghiệp và bóng đá nữ…” [62]. Thể thao nước nhà đang ngày một phát triển cao, thành tích của thể thao đỉnh cao cũng đã phần nào xích lại gần hơn so với thành tích chung của thể thao thế giới. Bên cạnh sự phát triển chung của thể thao nước nhà, bóng đá trong những năm qua đã có những bước phát triển đáng kể. Được thể hiện qua các kỳ Sea Games, giải vô địch bóng đá Đông Nam Á (AFF Cup), hay giải bóng đá vô địch châu Á, kể các các giải đấu dành cho các lứa tuổi trẻ như U19; U21… đội tuyển bóng đá Việt Nam đã đạt được những thành tích đáng khích lệ, luôn là một trong những đội tranh chấp huy chương trong khu vực. Bóng đá trong nước đã dần chuyển theo mô hình hoạt động chuyên nghiệp một cách hoàn thiện hơn. Qua đó thì khâu đào tạo trẻ luôn là điều kiện bắt buộc và là một trong những ưu tiên hàng đầu cho bất kỳ một câu lạc bộ bóng đá chuyên nghiệp nào. Ngày 08/3/2013,
2 Thủ tướng chính phủ đã ra Quyết định số 419/QĐ-TTg phê duyệt chiến lược phát triển bóng đá Việt Nam đến năm 2020, tầm nhìn đến năm 2030, đã nêu rõ: “Đổi mới, hoàn thiện hệ thống tuyển chọn, đào tạo VĐV bóng đá. Xây dựng, ban hành bộ tiêu chí đánh giá năng khiếu bóng đá (các độ tuổi từ 7 - 11 tuổi và từ 12 - 15 tuổi), làm căn cứ để tổ chức kiểm tra, tuyển chọn năng khiếu bóng đá trên phạm vi toàn quốc, kịp thời phát hiện, bồi dưỡng, phát triển tài năng bóng đá. Hình thành học viện bóng đá tại các câu lạc bộ bóng đá chuyên nghiệp, tuyển chọn và đào tạo VĐV bóng đá trẻ ở các lứa tuổi. Hoàn thiện hệ thống thi đấu bóng đá trẻ lứa tuổi (U11, U13, U15, U17, U19, U21) theo phương thức xã hội hóa; phát hiện và bổ sung lực lượng VĐV cho các đội tuyển trẻ”… [63]. Công tác đào tạo VĐV bóng đá trẻ thực sự đang là một phần vô cùng cấp thiết nhằm đào tạo, bồi dưỡng và tuyển chọn, bổ sung cho những tuyến trên. Tuy nhiên công tác đào tạo bóng đá trẻ trong những năm qua đã được quan tâm đáng kể, tuy nhiên còn thiếu tính hệ thống và đồng bộ. Từ công tác tuyển chọn, xây dựng chương trình, kế hoạch đào tạo huấn luyện, quản lý huấn luyện … ở mỗi đơn vị thực hiện tự phát là chính, không đồng nhất. Trong khi đối tượng này cần được đào tạo, sàng lọc một cách khoa học về mọi mặt, trong đó thể lực phải luôn được coi trọng. Thực tiễn cho thấy, các đội tuyển bóng đá của Việt Nam từ đội tuyển quốc gia cho đến các lứa tuổi khi thi đấu quốc tế thì luôn thua kém về mặt thể lực so với đối thủ. Chương trình, kế hoạch huấn luyện là một yếu tố vô cùng quan trọng trong tổ chức đào tạo, để đạt được hiệu quả cao trong huấn luyện nhất thiết cần phải xây dựng và ứng dụng chương trình huấn luyện có chu kỳ một cách chặt chẽ, khoa học, hiện đại và đạt hiệu quả cao. Hiện nay có rất nhiều trung tâm đào tạo bóng đá trẻ, nổi bật như Hà Nội, Đà Nẵng, Sông Lam Nghệ An, Quỹ phát triển bóng đá
3 Việt Nam (PVF), Hoàng Anh Gia Lai, Viettel… Tuy nhiên chương trình huấn luyện được áp dụng chưa phải là theo chu kỳ mà chỉ tổ chức đào tạo, huấn luyện một cách đại trà, qua đó lựa chọn những vận động viên tốt để tiếp tục đào tạo. Điều này sẽ không thể phát triển vận động viên một cách tốt nhất, mà trong huấn luyện cần căn cứ vào thời gian thi đấu để xây dựng chương trình mang tính chu kỳ, qua đó chuẩn bị các điều kiện tốt nhất cho thi đấu. Các nghiên cứu nhằm xây dựng hệ thống lý luận và thực tiễn trong công tác đào tạo huấn luyện VĐV bóng đá, đã có sự đóng góp rất đáng trân trọng của nhiều nhà khoa học, chuyên gia, nhà chuyên môn có kinh nghiệm ở nước ta như: Lê Bửu (1983); Nguyễn Thiệt Tình (1982, 1991); Phạm Ngọc Viễn (1992, 1999); Phạm Quang (1989, 1994); Trần Quốc Tuấn – Nguyễn Thế Truyền (2004); Nguyễn Đăng Chiêu (2004); Nguyễn Đức Nhâm (2005); Phạm Xuân Thành (2007). Hay gần đây, Trần Duy Hòa (2012) đã nghiên cứu về sức bền cho nam VĐV bóng đá lứa tuổi 11-13; Võ Văn Quyết (2016) nghiên cứu phát triển sức mạnh tốc độ cho VĐV bóng đá lứa tuổi 16-17… Tuy nhiên, phần lớn các chuyên gia chỉ định hướng và hướng dẫn phương pháp huấn luyện thể lực, xác định các tiêu chí tuyển chọn, đánh giá ban đầu…, chưa nghiên cứu về các tiêu chí đánh giá, nâng cao trình độ thể lực theo từng lứa tuổi, từng giai đoạn đào tạo… Giai đoạn chuyên môn hóa sâu thường được bắt đầu từ lứa tuổi 15-16, đây cũng là giai đoạn có sự phân định rõ ràng về sự chuyên môn hóa trong mỗi cầu thủ, theo vị trí và đặc điểm mỗi vị trí trong thi đấu. Chính vì vậy mà việc hoàn thiện các tố chất thể lực ở giai đoạn này là đặc biệt quan trọng để đáp ứng những yêu cầu mới về mặt kỹ chiến thuật, thể lực, tâm lý cho một giai đoạn huấn luyện sâu hơn. Để nâng cao trình độ thể lực một cách hợp lý đòi hỏi phải dựa trên cơ sở khoa học, trong đó có việc xây dựng các phương pháp, bài tập nâng cao thể lực phù hợp với đặc điểm lứa tuổi, đặc điểm về kỹ - chiến thuật, đặc điểm của mỗi chu kì, giai đoạn huấn luyện, đặc điểm phát triển thể lực chung và chuyên môn,
4 đặc điểm phù hợp của mỗi vận động viên bóng đá trẻ với từng vị trí thi đấu nhất định là vô cùng quan trọng, tạo tiền đề cho những giai đoạn huấn luyện tiếp theo. Với mong muốn góp phần hoàn thiện và nâng cao công tác huấn luyện nói chung cũng như huấn luyện thể lực cho VĐV bóng đá trẻ nói riêng, tôi mạnh dạn nghiên cứu đề tài: Nghiên cứu nâng cao trình độ thể lực cho nam vận động viên bóng đá lứa tuổi 15 – 16, câu lạc bộ bóng đá SHB Đà Nẵng. Mục đích nghiên cứu Trên cơ sở đánh giá thực trạng về công tác huấn luyện thể lực cũng như trình độ thể lực của các VĐV bóng đá trẻ trong tập luyện và thi đấu, đề tài đã nghiên cứu hệ thống bài tập theo các giai đoạn huấn luyện của chu kỳ năm về các tố chất thể lực và xây dựng kế hoạch huấn luyện ứng dụng thực nghiệm nhằm nâng cao trình độ thể lực cho nam VĐV bóng đá lứa tuổi 15-16, câu lạc bộ bóng đá SHB Đà Nẵng. Mục đích của công tác nghiên cứu là góp phần hoàn thiện, phát triển và bổ sung về mặt lý luận và thực tiễn cho công tác huấn luyện nhằm nâng cao trình độ thể lực đối với các VĐV bóng đá lứa tuổi 15-16. Mục tiêu nghiên cứu Mục tiêu 1: Đánh giá thực trạng chương trình huấn luyện và trình độ thể lực của nam VĐV bóng đá lứa tuổi 15-16, câu lạc bộ bóng đá SHB Đà Nẵng. Thực trạng chương trình huấn luyện thể lực cho nam VĐV bóng đá lứa tuổi 15-16, câu lạc bộ bóng đá SHB Đà Nẵng. Thực trạng về các bài tập thể lực hiện nay được áp dụng cho nam VĐV bóng đá lứa tuổi 15-16, câu lạc bộ bóng đá SHB Đà Nẵng. Xác định các tố chất thể lực đặc trưng của VĐV bóng đá nói chung và các VĐV trẻ lứa tuổi 15-16 nói riêng. Lựa chọn test đánh giá trình độ thể lực của nam VĐV bóng đá lứa tuổi 15-16.
5 Thực trạng về trình độ thể lực của nam VĐV bóng đá lứa tuổi 15-16, câu lạc bộ bóng đá SHB Đà Nẵng. Các yếu tố ảnh hưởng đến việc tập luyện nâng cao trình độ thể lực cho nam VĐV bóng đá lứa tuổi 15-16, câu lạc bộ bóng đá SHB Đà Nẵng. Mục tiêu 2: Lựa chọn và dứng dụng bài tập nâng cao trình độ thể lực cho nam VĐV bóng đá lứa tuổi 15-16. Lựa chọn bài tập nâng cao trình độ thể lực cho nam VĐV bóng đá lứa tuổi 15-16. Xây dựng kế hoạch huấn luyện thể lực cho nam VĐV bóng đá lứa tuổi 15-16. Tổ chức thực nghiệm sư phạm với các bài tập và kế hoạch huấn luyện nhằm nâng cao trình độ thể lực cho nam VĐV bóng đá lứa tuổi 15-16. Mục tiêu 3: Đánh giá hiệu quả các bài tập đã lựa chọn để nâng cao trình độ thể lực đối với nam VĐV bóng đá lứa tuổi 15-16, câu lạc bộ bóng đá SHB Đà Nẵng. So sánh sự khác biệt về trình độ thể lực giữa nhóm thực nghiệm và nhóm đối chứng trước thực nghiệm; sau 3 tháng, 6 tháng và 9 tháng thực nghiệm. Đánh giá trình độ thể lực của nam VĐV bóng đá lứa tuổi 15-16 trong thực tiễn thi đấu tại giải bóng đá lứa tuổi U17 quốc gia. Giả thuyết khoa học của luận án: Thể lực là một trong những yếu tố thành phần quan trọng của trình độ huấn luyện thể thao của các vận động viên bóng đá. Trình độ huấn luyện thể lực của VĐV bóng đá trẻ sẽ được phát triển đúng hướng và phù hợp với giai đoạn đào tạo chuyên môn hóa sâu (lứa tuổi 15-16) nếu được huấn luyện một cách khoa học, theo chương trình kế hoạch huấn luyện năm, thông qua hệ thống các bài tập phát triển thể lực có định tính và định lượng (khối lượng và cường độ).
6 CHƯƠNG 1. TỔNG QUAN CÁC VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU 1.1. Đặc điểm và vai trò của thể lực trong bóng đá hiện đại. Bóng đá là môn thể thao mang tính chiến đấu và tính đối kháng quyết liệt. Trong các cuộc tranh tài ở các trận bóng đá đỉnh cao, luôn có nhiều kịch tính diễn ra với cường độ cao, đối kháng trực tiếp, một bên đẩy cao tốc độ trận đấu nhằm giành chiến thắng, một bên quyết liệt tranh cướp bóng mong kiểm soát thế trận… tất cả được diễn ra liên tục trong một thời gian dài của trận đấu 90 phút, thậm chí 120 phút. Trong một trận thi đấu với trình độ cao, số lần va chạm, xô đẩy nhau té ngã, tranh cướp không dưới cả trăm lần đối với VĐV cả hai đội, qua đó mới thấy sự tranh đấu quyết liệt để giành chiến thắng [3]. Bóng đá là môn thể thao có những hoạt động vận động đặc trưng với các động tác kỹ thuật sử dụng bằng chân nhiều và phức tạp, đồng thời lại diễn ra trong thời gian dài với hàng loạt các yếu tố cấu thành như: kỹ thuật, chiến thuật, thể lực, tâm lý, v.v…. đòi hỏi phải qua một quá trình khổ luyện lâu dài. Qua tổng hợp và phân tích, có thể nhận thấy bóng đá hiện đại có những đặc điểm như sau: Thứ nhất: bóng đá hiện đại là sự dồi dào và sung mãn về thể lực: Nếu như những tiến bộ kỹ thuật cá nhân đã tạo điều kiện cho toàn đội ngày một hoàn chỉnh và biến hoá về hình thái chiến thuật, tổ chức được những đợt tấn công hiệu quả hơn thì chính sự phát triển các tố chất thể lực là cơ sở của quá trình hoàn thiện các kỹ thuật bóng đá. Ngược lại những yêu cầu của sự biến hoá về chiến thuật lại thúc đẩy việc nâng cao chất lượng kỹ thuật và đòi hỏi những khả năng thể lực tương ứng của cầu thủ. Qua tham khảo các tài liệu của các tác giả trong và ngoài nước cho thấy: Trung bình một trận đấu một cầu thủ di chuyển từ 12 đến 15 km, trong đó di chuyển với tốc độ cao từ 1300 m - 1500 m. Thời gian chạy trung bình của trung phong là 23 phút 37 giây, tiền đạo biên là 22 phút 07 giây, tiền vệ là 28 phút 27
7 giây, trung vệ 22 phút 45 giây, hậu vệ biên 20 phút 45 giây. Số lần chạy trung bình của một cầu thủ trong một trận đấu là 132 - 180 lần (cao nhất là trung phong và thấp nhất là hậu vệ biên). Số lần di chuyển nhanh có bóng và không bóng trung bình 36 - 56 lần. Tranh cướp bóng từ 14 – 42 lần, bật cao đánh đầu từ 02 – 16 lần … Với nhịp điệu hiện nay, bóng đá theo phương hướng tổng lực có thể những chỉ số đó còn đòi hỏi ở mức độ cao hơn [1], [72]. Như vậy, với lối chơi tổng lực của bóng đá hiện đại: phòng thủ không phải là nhiệm vụ riêng của hậu vệ, tranh cướp bóng – cản phá bóng giữa sân không còn là nhiệm vụ riêng của tiền vệ, tấn công làm bàn không chỉ là nhiệm vụ riêng của tiền đạo, mà tất cả cầu thủ phải tham gia phòng thủ chặt và tấn công nhanh, làm tính đối kháng trận đấu trở nên càng gay gắt, kịch liệt hơn, dẫn đến lượng vận động càng lớn, thậm chí đến tột đỉnh và huy động triệt để thể lực mới tạo ra được những đường chuyền kiến thiết bóng hiệu quả, sự di chuyển và phối hợp hiểu ý để giành thế chủ động và chiến thắng. Từ đó chúng ta thấy, càng nâng lên trình độ cao, bóng đá càng đòi hỏi những phẩm chất thể lực tuyệt vời với sự nhanh nhẹn, dẻo dai, bền bỉ và khéo léo. Những yêu cầu về thể lực là vô cùng cần thiết đối với xu hướng phát triển bóng đá hiện đại và cũng là cơ sở để hoàn chỉnh các mặt kỹ thuật, chiến thuật. Bởi thế trong công tác huấn luyện các đội bóng đá ở bất kỳ trình độ nào, nội dung huấn luyện thể lực giữ vị trí vô cùng quan trọng và đòi hỏi tỷ lệ thời gian thích đáng. Thứ hai: bóng đá hiện đại là trình độ kỹ thuật cao, điêu luyện: Đó là khả năng xử lý bóng trong các tình huống thi đấu khác nhau, di chuyển hợp lý nhằm giữ quyền kiểm soát bóng dưới áp lực lớn, nhịp độ cao, khả năng điều chỉnh trong các tình huống thi đấu. Kỹ thuật được coi là phương tiện để đạt đến mục đích, một mặt của lối chơi mang ý nghĩa quyết định khi nó được thực hiện với tốc độ cao trong tranh cướp, đột phá và dứt điểm. Tính hiệu quả của kỹ thuật được xác định bởi độ chính xác của động tác kỹ thuật do các cầu thủ thực hiện. Tính nhẹ nhàng khi thực hiện động tác cho thấy khả năng tiết kiệm hoá chức năng tối đa của các cầu thủ. Do năng lượng bị tiêu