Luận án tiến sĩ Kinh tế: Chi tiêu công, quản trị công và tăng trưởng kinh tế tại các quốc gia đang phát triển

Chia sẻ: Huc Ninh | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:206

Thêm vào BST

Báo xấu

89
lượt xem 11
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Luận án "Chi tiêu công, quản trị công và tăng trưởng kinh tế tại các quốc gia đang phát triển" hướng đến khám phá mối quan hệ giữa chi tiêu công, quản trị công và tăng trưởng kinh tế tại các quốc gia đang phát triển.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận án tiến sĩ Kinh tế: Chi tiêu công, quản trị công và tăng trưởng kinh tế tại các quốc gia đang phát triển

Mục Lục MỤC LỤC ....................................................................................................................... 1 DANH MỤC CÁC BẢNG BIỂU .................................................................................. 1 DANH MỤC CÁC SƠ ĐỒ ............................................................................................ 2 DANH MỤC CÁC ĐỒ THỊ .......................................................................................... 2 DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT ........................................................................... 3 CHƯƠNG 1: GIỚI THIỆU TỔNG QUAN VỀ ĐỀ TÀI NGHIÊN CỨU ................. 4 1.1 LÝ DO LỰA CHỌN ĐỀ TÀI NGHIÊN CỨU ................................................................. 4 1.2 MỤC TIÊU VÀ CÂU HỎI NGHIÊN CỨU ..................................................................... 9 1.3. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ............................................................................... 11 1.4 ĐỐI TƯỢNG VÀ PHẠM VI NGHIÊN CỨU ................................................................ 11 1.5 KẾT QUẢ VÀ ĐÓNG GÓP MỚI CỦA LUẬN ÁN ........................................................ 11 1.6 QUY TRÌNH NGHIÊN CỨU ..................................................................................... 14 1.7 KẾT CẤU LUẬN ÁN ................................................................................................ 16 CHƯƠNG 2: CƠ SỞ LÝ THUYẾT VỀ MỐI QUAN HỆ GIỮA CHI TIÊU CÔNG, QUẢN TRỊ CÔNG VÀ TĂNG TRƯỞNG KINH TẾ ................................ 17 GIỚI THIỆU ................................................................................................................. 17 2.1 CÁC KHÁI NIỆM................................................................................................ 20 2.1.1 Tăng trưởng kinh tế ...................................................................................... 20 2.1.2 Chi tiêu công .................................................................................................. 21 2.1.3 Quản trị công ................................................................................................. 24 2.2 CƠ SỞ LÝ THUYẾT VỀ MỐI QUAN HỆ GIỮA CHI TIÊU CÔNG VÀ TĂNG TRƯỞNG KINH TẾ TRONG SỰ RÀNG BUỘC NGÂN SÁCH ............................................................ 28 2.2.1 Lý thuyết về mối quan hệ giữa chi tiêu công và tăng trưởng kinh tế ......... 28 2.2.2 Lý thuyết về cơ cấu chi tiêu công và tăng trưởng kinh tế............................ 36 2.2.3 Khung phân tích về mối quan hệ giữa chi tiêu công và tăng trưởng kinh tế trong sự ràng buộc ngân sách ........................................................................... 40 2.3 CƠ SỞ LÝ THUYẾT VỀ VAI TRÒ CỦA QUẢN TRỊ CÔNG TRONG MỐI QUAN HỆ GIỮA CHI TIÊU CÔNG VÀ TĂNG TRƯỞNG KINH TẾ .................................................... 45 2.3.1 Lý thuyết về lựa chọn công và lý thuyết kinh tế chính trị ........................... 46 2.3.2 Lý thuyết kinh tế học thể chế mới ................................................................. 48 2.3.3 Khung phân tích về vai trò của quản trị công trong mối quan hệ giữa chi tiêu công và tăng trưởng kinh tế...................................................................... 52 Trang 1
2.4 LƯỢC KHẢO CÁC NGHIÊN CỨU THỰC NGHIỆM ................................................... 55 2.4.1 Mối quan hệ giữa chi tiêu công và tăng trưởng kinh tế .............................. 55 2.4.2 Mối quan hệ giữa chi tiêu công, quản trị công và tăng trưởng kinh tế ...... 59 2.4.3 Khoảng trống nghiên cứu và câu hỏi nghiên cứu ....................................... 62 KẾT LUẬN CHƯƠNG 2................................................................................................. 65 CHƯƠNG 3: ĐÁNH GIÁ TÁC ĐỘNG CỦA CẤU TRÚC CHI TIÊU CÔNG ĐẾN TĂNG TRƯỞNG KINH TẾ TRONG SỰ RÀNG BUỘC NGÂN SÁCH ..... 67 GIỚI THIỆU ................................................................................................................. 67 3.1 THỰC TRẠNG CHI TIÊU CÔNG VÀ TĂNG TRƯỞNG KINH TẾ TẠI CÁC QUỐC GIA ĐANG PHÁT TRIỂN ...................................................................................................... 69 3.2 MÔ HÌNH THỰC NGHIỆM ...................................................................................... 74 3.3 DỮ LIỆU NGHIÊN CỨU .......................................................................................... 78 3.4 PHƯƠNG PHÁP KIỂM ĐỊNH ................................................................................... 82 3.5 KẾT QUẢ ƯỚC LƯỢNG .......................................................................................... 84 3.5.1 Chi tiêu công và tăng trưởng kinh tế ............................................................ 84 3.5.2 Cấu trúc chi tiêu công và tăng trưởng kinh tế ............................................. 88 3.5.3 Ảnh hưởng của khủng hoảng kinh tế đến hiệu quả kinh tế của chi tiêu công ......................................................................................................................... 92 3.5.4 Phân tích tác động phi tuyến của chi tiêu công đến tăng trưởng kinh tế... 95 KẾT LUẬN CHƯƠNG 3............................................................................................... 100 CHƯƠNG 4: ĐÁNH GIÁ VAI TRÒ CỦA QUẢN TRỊ CÔNG TRONG MỐI QUAN HỆ GIỮA CHI TIÊU CÔNG VÀ TĂNG TRƯỞNG KINH TẾ ...............102 GIỚI THIỆU ...............................................................................................................102 4.1 CHỈ SỐ ĐO LƯỜNG QUẢN TRỊ CÔNG ...................................................................103 4.2 THỰC TRẠNG CHẤT LƯỢNG QUẢN TRỊ CÔNG TẠI CÁC QUỐC GIA ĐANG PHÁT TRIỂN ........................................................................................................................ 107 4.3 MÔ HÌNH THỰC NGHIỆM ....................................................................................110 4.4 DỮ LIỆU NGHIÊN CỨU ........................................................................................112 4.5 KẾT QUẢ ƯỚC LƯỢNG ........................................................................................114 4.5.1 Vai trò quản trị công trong mối quan hệ giữa chi tiêu công và tăng trưởng ....................................................................................................................114 4.5.2 Vai trò của sự khác biệt về thể chế chính trị trong mối quan hệ giữa chi tiêu công và tăng trưởng ......................................................................................122 KẾT LUẬN CHƯƠNG 4............................................................................................... 127 CHƯƠNG 5: KẾT LUẬN VÀ HÀM Ý CHÍNH SÁCH .........................................129 GIỚI THIỆU ...............................................................................................................129 Trang 2
5.1 KẾT LUẬN ........................................................................................................... 131 5.1.1 Về mặt lý thuyết ........................................................................................... 131 5.1.2 Về kết quả thực nghiệm .............................................................................. 133 5.2 HÀM Ý CHÍNH SÁCH ........................................................................................... 136 5.2.1 Các quốc gia đang phát triển ...................................................................... 136 5.2.2 Việt Nam ...................................................................................................... 138 5.3 HẠN CHẾ VÀ HƯỚNG NGHIÊN CỨU TIẾP THEO.................................................. 145 KẾT LUẬN CHƯƠNG 5............................................................................................... 146 KẾT LUẬN CHUNG ................................................................................................. 147 TÀI LIỆU THAM KHẢO ......................................................................................... 150 DANH MỤC CÁC PHỤ LỤC ................................................................................... 165 Trang 3
Danh mục các bảng biểu Bảng 3.1: Thống kê mô tả các biến ................................................................................ 80 Bảng 3.2: Hệ số tương quan giữa các biến .................................................................... 82 Bảng 3.3: Tác động của chi tiêu công và các biến tương tác đến tăng trưởng kinh tế tại các quốc gia đang phát triển. .......................................................................................... 85 Bảng 3.4: Tác động của thành phần chi tiêu công, biến tương tác đến tăng trưởng kinh tế tại các quốc gia đang phát triển .................................................................................. 89 Bảng 3.5: Tác động của khủng hỏang kinh tế năm 2008 đến mối quan hệ giữa chi tiêu công và tăng trưởng kinh tế tại các quốc gia đang phát triển ........................................ 92 Bảng 3.6: Tác động của khủng hỏang kinh tế năm 2008 đến mối quan hệ giữa các thành phần chi tiêu công và tăng trưởng kinh tế tại các quốc gia đang phát triển ......... 93 Bảng 3.7: Tác động phi tuyến của các thành phần chi tiêu công đến tăng trưởng kinh tế ........................................................................................................................................ 95 Bảng 3.8: Tác động của ràng buộc ngân sách trong việc hiệu chỉnh tác động của các thành phần chi tiêu công đến tăng trưởng kinh tế. ......................................................... 98 Bảng 4.1: Thống kê mô tả các biến .............................................................................. 113 Bảng 4.2: Tác động của quản trị công, chi tiêu công đến tăng trưởng kinh tế tại các quốc gia đang phát triển. .............................................................................................. 114 Bảng 4.3: Tác động của quản trị công, chi tiêu công và biến tương tác đến tăng trưởng kinh tế tại các quốc gia đang phát triển. ....................................................................... 116 Bảng 4.4: Tác động của quản trị công, chi tiêu công đến tăng trưởng kinh tế tại các quốc gia đang phát triển có trình độ quản trị công khác nhau ..................................... 119 Bảng 4.5: Tác động của quản trị công, các thành phần chi tiêu công đến tăng trưởng kinh tế tại các quốc gia đang phát triển. ....................................................................... 121 Bảng 4.6: Tác động của quản trị công, chi tiêu công đến tăng trưởng kinh tế tại các quốc gia đang phát triển có thể chế chính trị khác nhau .............................................. 123 Bảng 4.7: Tác động của quản trị công, các thành phần chi tiêu công đến tăng trưởng kinh tế tại các quốc gia đang phát triển có thể chế chính trị khác nhau....................... 125 Trang 1
Danh mục các sơ đồ Sơ đồ 2.1: Chính sách tài khóa và các mục tiêu phát triển kinh tế: vai trò ràng buộc thể chế - chính trị và ràng buộc ngân sách. ..........................................................................53 Danh mục các đồ thị Đồ thị 2.1: Đường cong Armey (Altunc & Aydın, 2013) ..............................................35 Đồ thị 3.1: Tốc độ tăng trưởng trung bình tại các quốc gia đang phát triển phân tích 1998-2016 .......................................................................................................................70 Đồ thị 3.2: Chi tiêu công tại các quốc gia đang phát triển theo khu vực .......................70 Đồ thị 3.3: chi tiêu công tại các quốc gia đang phát triển theo cơ cấu ..........................72 Đồ thị 3.4: Tình hình ngân sách tại các quốc gia đang phát triển ..................................73 Đồ thị 4.1: Chất lượng quản trị công tại các quốc gia đang phát triển 1998-2016 ......107 Đồ thị 4.2: Tốc độ tăng trưởng tại các quốc gia đang phát triển có chế độ chính trị khác nhau ..............................................................................................................................109 Đồ thị 4.3: Chi tiêu công tại các quốc gia đang phát triển có chế độ chính trị khác nhau ......................................................................................................................................109 Trang 2
Danh mục các chữ viết tắt ADB Asian Development Bank – Ngân Hàng Phát Triển Châu Á BERI The Business Environment Risk Intelligence CIA Central Intelligence Agency DPI Database of Political Institutions GDP Gross Domestic Product – Tổng sản phẩm quốc nội GMM General Method of Moments IDB Inter American Development Bank – Ngân Hàng Phát Triển Nam Mỹ IFPRI International Food Policy Research Institute IMF International Monetary Fund – Quỹ tiền tệ quốc tế MG Mean Group NIE New Institutional Economics – Kinh tế học thể chế mới NSNN Ngân sách nhà nước PMG Pooled Mean Group PPP Public-Private Partnerships – Hợp tác công tư PWT Penn World Table SPEED Statistics on Public Expenditures for Economic Development WDI World Development Indicators WEO World Economic Outlook WGI Worldwide Governance Indicators Trang 3
CHƯƠNG 1: GIỚI THIỆU TỔNG QUAN VỀ ĐỀ TÀI NGHIÊN CỨU 1.1 Lý do lựa chọn đề tài nghiên cứu Chi tiêu công là một trong hai công cụ chính yếu của chính sách tài khóa giúp chính phủ can thiệp vào nền kinh tế, hướng đến các mục tiêu phát triển như tăng trưởng kinh tế, giảm nghèo hay công bằng xã hội. Tuy nhiên, hiệu quả kinh tế của chi tiêu công vẫn còn nhiều tranh luận. Kết quả kiểm định thực nghiệm, vì vậy, cũng chưa rõ ràng và thống nhất. Trong những năm gần đây, bối cảnh thực tiễn cho thấy tác động của chi tiêu công đến tăng trưởng kinh tế đang trở thành đề tài rất cần được quan tâm, nghiên cứu, đặc biệt là tại các quốc gia đang phát triển. Số liệu thực tế cho thấy, các quốc gia đang phát triển đang chuyển mình với tốc độ tăng trưởng kinh tế cao như Myanamar, Lào, Ấn độ, Trung Quốc, Bangladesh, Việt Nam, ... (World Bank, 2018). Tuy nhiên, cùng với tốc độ tăng trưởng nhanh, chi tiêu công đang tăng dần về quy mô do nhu cầu ngày càng tăng của các dịch vụ công cộng như giáo dục, chăm sóc sức khỏe cộng đồng hay cơ sở hạ tầng tại các quốc gia đang phát triển. Theo số liệu của IMF (2014), quy mô chi tiêu chính phủ có xu hướng tăng dần trong vài thập kỷ qua, vào khoảng 30 % GDP tại các nền kinh tế mới nổi và 25% GDP ở các quốc gia có thu nhập thấp. Sự tăng lên đáng kể về quy mô chi tiêu công bắt đầu từ giữa những năm 1990, đặc biệt là sự gia tăng các khoản chi tiêu xã hội, chi đầu tư công. Ở những quốc gia thu nhập thấp, các khoản chi đầu tư công và chi thường xuyên như lương nhân viên trong các lĩnh vực y tế, giáo dục là tăng nhiều nhất (IMF, 2014). Trang 4
Quy mô chi tiêu công gia tăng được tài trợ từ khả năng thu thuế hiệu quả hơn bởi những cải tiến đáng kể trong quản lý tài chính và quản lý thuế (IMF, 2014). Tuy nhiên, nguồn thu từ thuế chưa đủ để tài trợ chi tiêu công, vì vậy, nợ công trở thành nguồn tài trợ quan trọng cho chi tiêu công tại các quốc gia đang phát triển. Theo số liệu của IMF (2014), tỷ lệ nợ công gộp trên GDP trung bình ở các quốc gia đang phát triển giai đoạn 1998-2014 vẫn duy trì ở mức cao, đặc biệt cao ở các quốc gia đang phát triển vùng Nam Mỹ (trên 50% GDP); vùng Trung Đông và Bắc Phi (trên 60% GDP). Theo đó, hướng tới mục tiêu tăng trưởng, vấn đề về thâm hụt ngân sách và kiểm soát nợ công rất cần được chú trọng ở các quốc gia đang phát triển. Bên cạnh đó, hiệu quả sử dụng vốn thấp trong chi tiêu công đang là vấn đề lớn tại các quốc gia đang phát triển (James Brumby & Kaiser, 2012; Cavallo & Daude, 2011; Gupta & ctg, 2014; Robinson & Torvik, 2005). Trong đó, chất lượng quản trị công yếu kém được xem là một trong những nguyên nhân chính, không chỉ tác động đến chính sách chi tiêu công mà còn tạo điều kiện cho tham nhũng và trục lợi, từ đó, làm giảm hiệu quả kinh tế của chi tiêu công (James Brumby & Kaiser, 2012; Cooray, 2009; Halkos & Paizanos, 2016; Keefer & Knack, 2007). Theo số liệu từ WGI (2017), chất lượng quản trị công tại các quốc gia đang phát triển hiện nay là rất hạn chế. Các quốc gia này đang phải giải quyết nhiều vấn đề xuất phát từ chất lượng quản trị công yếu kém như tiếng nói người dân và trách nhiệm giải trình thấp, bất ổn chính trị, chất lượng luật pháp kém và tình trạng tham nhũng cao. Mặc dù có những nỗ lực cải thiện đáng ghi nhận song hầu hết chỉ số đo lường quản trị công tại các quốc gia phân tích trung bình năm 2016 đều nhỏ hơn hơn 0 (WGI, 2017). Như vậy, số liệu thực tế cho thấy, mặc dù hoàn cảnh là khác nhau, mẫu số chung ở các quốc gia đang phát triển là cùng với tốc độ tăng trưởng kinh tế cao, các quốc gia này đang phải đối mặt với các vấn đề về ngân sách và chất lượng quản trị công yếu kém. Vì vậy, việc cân bằng mức độ cung cấp hàng hóa, dịch vụ công phù Trang 5
hợp, vừa đảm bảo mục tiêu tăng trưởng vừa duy trì một gánh nặng thuế và nợ công hợp lý, là nhiệm vụ vô cùng thách thức. Trong khi đó, chất lượng lượng quản trị công còn hạn chế có thể là trở lực lớn cho việc thực thi hiệu quả chính sách chi tiêu công tại các quốc gia đang phát triển. Vì vậy, các giải pháp về chi tiêu công, quản trị công hướng đến mục tiêu tăng trưởng ở các quốc gia đang phát triển hiện nay là rất cần thiết và cấp bách. Đây đều là những yếu tố mà chính phủ có thể can thiệp trực tiếp. Việc khám phá tác động của những yếu tố này đến tăng trưởng kinh tế sẽ là kênh tham khảo hữu ích giúp chính phủ quyết định các chính sách có liên quan, tạo động lực thúc đẩy kinh tế phát triển. Về mặt lý thuyết, luận giải kết quả kiểm định hỗn hợp về tác động kinh tế của chi tiêu công, các nghiên cứu trước chỉ ra vai trò quan trọng của các nhân tố như cấu trúc chi tiêu công, ràng buộc ngân sách và ràng buộc thể chế, chính trị trong mối quan hệ giữa chi tiêu công và tăng trưởng kinh tế (António Afonso & Jalles, 2016; Brahmbhatt & Canuto, 2012; James Brumby & Kaiser, 2012; Gemmell & ctg, 2012; Halkos & Paizanos, 2016). Từ nhận định này, động cơ nghiên cứu của luận án có thể tóm tắt như sau: (1) phân tích tác động của cấu trúc chi tiêu công đến tăng trưởng kinh tế trong sự ràng buộc ngân sách và (2) khám phá vai trò của ràng buộc thể chế và chính trị (các khía cạnh của quản trị công) trong mối quan hệ giữa chi tiêu công và tăng trưởng kinh tế tại các quốc gia đang phát triển. Cụ thể, ở mục tiêu nghiên cứu đầu tiên, luận án xem xét tác động phi tuyến của các thành phần chi tiêu công khác nhau đến tăng trưởng kinh tế trong sự ràng buộc ngân sách. Lược khảo nghiên cứu cho thấy, tác động của chi tiêu công đến tăng trưởng kinh tế là chủ đề được nhiều học giả quan tâm nghiên cứu song tác động này vẫn còn nhiều tranh luận và được phát triển theo nhiều hướng khác nhau. Theo thời gian, các nghiên cứu lý thuyết và thực nghiệm chỉ ra tác động của chi tiêu công đến tăng trưởng kinh tế phụ thuộc vào các nhân tố như cơ cấu chi tiêu công, cách thức tài trợ ngân sách, Trang 6
cấp độ tăng trưởng, tác động phi tuyến và chất lượng thể chế (António Afonso & Jalles, 2016; Brahmbhatt & Canuto, 2012; Gemmell & ctg, 2016; Halkos & Paizanos, 2016). Tuy nhiên, đa phần các nghiên cứu trước, đặc biệt là các nghiên cứu với trường hợp các quốc gia đang phát triển, thường phân tích vào các nhân tố trên một cách riêng lẻ như cơ cấu chi tiêu công (Clements & ctg, 2002; Devarajan & ctg, 1996; Gupta & ctg, 2014; Martins & Veiga, 2014; Thanh, 2014), ràng buộc ngân sách (Bayraktar & Moreno‐Dodson, 2015; Gemmell & ctg, 2012; Teles & Mussolini, 2014) hay tác động phi tuyến (Altunc & Aydın, 2013; Chen & Lee, 2005; Herath, 2012). Như Halkos & Paizanos (2016) nhận định, các nghiên cứu này chưa cung cấp bằng chứng thực nghiệm một cách toàn diện về tác động của chi tiêu công đến tăng trưởng kinh tế. Vì vậy, kết hợp xem xét tác động phi tuyến của các thành phần chi tiêu công và vai trò của của ràng buộc ngân sách trong mối quan hệ giữa chi tiêu công và tăng trưởng là điểm khác biệt của luận án so với các nghiên cứu trước. Thêm vào đó, với đặc thù của giai đoạn nghiên cứu 1998-2016, luận án quan tâm đến tác động của chi tiêu công đến tăng trưởng kinh tế trong bối cảnh trước và sau cuộc khủng hoảng kinh tế toàn cầu năm 2008. Báo cáo của IMF (2009) cho thấy, trong giai đoạn cuối năm 2007 đến đầu năm 2009, cuộc khủng hỏang kinh tế toàn cầu được cho là tồi tệ nhất kể từ sau chiến tranh thế giới thứ II xảy ra. Cuộc khủng hoảng ảnh hưởng đến nhiều lĩnh vực của nền kinh tế, trong đó có tình hình ngân sách của các quốc gia. Theo số liệu của báo cáo này, thâm hụt ngân sách năm 2009 trở nên trầm trọng hơn và nợ công tăng mạnh ở nhiều quốc gia. Theo đó, tình hình ngân sách tiếp tục được dự báo rất khó khăn trong giai đoạn sau khủng hoảng. Tương tự, nghiên cứu của Presbitero (2012) nhận định, sau cuộc khủng hoảng kinh tế toàn cầu 2007-2008, các quốc gia đang phát triển phải đối mặt với nhiều khó khăn về cán cân ngân sách như nợ công, chi tiêu công gia tăng trong khi nguồn thu lại giảm. Theo đó, IMF (2009) khuyến nghị các quốc gia cần có các chính sách thích hợp nhằm cải thiện tình hình ngân sách bền vững hơn. Đây là nhiệm vụ rất khó khăn bởi quy mô chi tiêu công có xu Trang 7
hướng lớn dần do áp lực từ tăng dân số. Mặc dù vậy, phân tích số liệu chi tiêu công tại các quốc gia trong giai đoạn khủng hoảng, nghiên cứu của Jim Brumby & Verhoeven (2010) hàm ý, các quốc gia đang phát triển đang dần đối phó tốt hơn với khủng hoảng. Một số quốc gia đang phát triển còn tận dụng cuộc khủng hoảng để thực hiện những cải cách lớn về tài khóa. Vì vậy, luận án phân tích thực nghiệm nhằm trả lời câu hỏi liệu có sự khác biệt về hiệu quả kinh tế của các thành phần chi tiêu công giữa giai đoạn trước và sau khủng hoảng hay không. Mục tiêu nghiên cứu thứ hai của luận án chú trọng phân tích vai trò của thể chế, cụ thể là quản trị công, trong mối quan hệ giữa chi tiêu công và tăng trưởng kinh tế tại các quốc gia đang phát triển. Mục tiêu nghiên cứu thứ nhất chỉ mới xem xét chi tiêu công ở góc độ chính sách như quy mô, cơ cấu và nguồn tài trợ. Điều này dẫn đến những khó khăn nhất định trong việc lý giải vì sao một số quốc gia thành công song một số khác lại thất bại khi có cùng các điều kiện về kinh tế vĩ mô (Zhuang & ctg, 2010). Lược khảo nghiên cứu chỉ ra, đặc thù chính trị và chất lượng thể chế (các khía cạnh của quản trị công) là các yếu tố tác động đến khả năng của một quốc gia trong việc thực thi chính sách tài khóa hiệu quả (Brahmbhatt & Canuto, 2012). Mặc dù đã có một số nghiên cứu khám phá vai trò của quản trị công trong mối quan hệ giữa chi tiêu công và tăng trưởng kinh tế song vẫn còn một số khoảng trống nghiên cứu cần được làm sáng tỏ (Acemoglu, 2008; António Afonso & Jalles, 2016; Cooray, 2009; Han & ctg, 2014; Martins & Veiga, 2014; Pushak & ctg, 2007; Sen, 2014; Vergne, 2009). Cụ thể, luận án làm rõ các khoảng trống nghiên cứu như sau: Luận án xem xét cấu trúc chi tiêu công trong mối quan hệ giữa chi tiêu công, quản trị công và tăng trưởng kinh tế. Đã có nhiều nghiên cứu xem xét vai trò của quản trị công trong mối quan hệ giữa chi tiêu công và tăng trưởng kinh tế, dù vậy, các nghiên cứu trước thường chỉ xem xét sự tương tác giữa chi tiêu công tổng thể và quản trị công (António Afonso & Jalles, 2016; Cooray, 2009; Pushak & ctg, 2007). Vì vậy, Trang 8
bên cạnh sự tương tác giữa quy mô chi tiêu công tổng thể và quản trị công, luận án phân tích sự tương tác giữa quản trị công và các thành phần chi tiêu công. Bên cạnh đó, luận án chú trọng phân tích vai trò của khía cạnh thể chế chính trị trong mối quan hệ giữa chi tiêu công và tăng trưởng kinh tế. Theo Acemoglu (2008) và Quibria (2014), quản trị công là một khái niệm đa chiều, bao gồm ba khía cạnh chính là: thể chế chính trị; hiệu quả chính phủ và khuôn khổ pháp luật. Xem quản trị công như “nhân tố quyết định” tác động đến tăng trưởng, các nghiên cứu thuộc trường phái kinh tế học thể chế mới chú trọng xem xét vai trò của quản trị công chủ yếu ở khía cạnh hiệu quả chính phủ và khuôn khổ pháp luật (Butkiewicz & Yanikkaya, 2011; Cooray, 2009; Han & ctg, 2014; Kagundu, 2006; Zhuang & ctg, 2010). Trong khi đó, do phạm vi nghiên cứu của khoa học chính trị, một số nghiên cứu khác lại tập trung vào sự khác biệt về thể chế chính trị như chế độ bầu cử hay mức độ dân chủ tác động như thế nào đến quy mô và cơ cấu chi tiêu công (Brender & Drazen, 2013; De Haan & Sturm, 1997; Van Dalen & Swank, 1996; Vergne, 2009). Vì vậy, điểm thú vị của luận án là xem xét vai trò của quản trị công ở nhiều khía cạnh trong mối quan hệ giữa chi tiêu công và tăng trưởng kinh tế tại các quốc gia đang phát triển giai đoạn 1998-2016. Như vậy, về khái quát, đề tài mà luận án hướng đến là “Chi tiêu công, quản trị công và tăng trưởng kinh tế tại các quốc gia đang phát triển”. Luận án xem xét mối quan hệ giữa chi tiêu công và tăng trưởng kinh tế trong sự ràng buộc ngân sách cũng như xem xét vai trò quản trị công trong mối quan hệ giữa hai yếu tố này tại các quốc gia đang phát triển giai đoạn 1998-2016. 1.2 Mục tiêu và câu hỏi nghiên cứu Luận án hướng đến khám phá mối quan hệ giữa chi tiêu công, quản trị công và tăng trưởng kinh tế tại các quốc gia đang phát triển. Về khái quát, luận án hướng đến hai mục tiêu nghiên cứu chính như sau: (1) Đánh giá tác động của cấu trúc chi tiêu công đến tăng trưởng kinh tế trong sự ràng buộc ngân sách tại các quốc gia đang phát Trang 9
triển; (2) Đánh giá vai trò của quản trị công trong mối quan hệ giữa chi tiêu công và tăng trưởng kinh tế tại các quốc gia đang phát triển. Như đã trình bày chi tiết ở phần trên, mục tiêu thứ nhất của luận án kết hợp xem xét vai trò của cơ cấu chi tiêu công, ràng buộc ngân sách và tác động phi tuyến trong mối quan hệ giữa chi tiêu công và tăng trưởng kinh tế tại các quốc gia đang phát triển. Theo đó, luận án hướng đến trả lời các câu hỏi nghiên cứu cụ thể như sau: + Vai trò của ràng buộc ngân sách trong mối quan hệ giữa chi tiêu công và tăng trưởng kinh tế tại các quốc gia đang phát triển là như thế nào? + Liệu có sự khác biệt về hiệu quả kinh tế của các thành phần chi tiêu công giữa giai đoạn trước và sau khủng hoảng hay không? Ở mục tiêu nghiên cứu thứ hai, luận án hướng đến kiểm định vai trò của các khía cạnh quản trị công trong mối quan hệ giữa chi tiêu công và tăng trưởng kinh tế tại các quốc gia đang phát triển giai đoạn 1998-2016. Theo đó, các câu hỏi nghiên cứu cần được giải quyết như sau: + Quản trị công có vai trò như thế nào trong việc hiệu chỉnh tác động của các thành phần chi tiêu công đến tăng trưởng kinh tế tại các quốc gia đang phát triển? + Khía cạnh thể chế chính trị có vai trò như thế nào trong việc hiệu chỉnh tác động của các thành phần chi tiêu công đến tăng trưởng kinh tế tại các quốc gia đang phát triển? Kết quả kiểm định ở hai mục tiêu nghiên cứu là tiền đề để nghiên cứu đề xuất một số ý tưởng và gợi ý chính sách về quản trị công, chi tiêu công hướng đến mục tiêu tăng trưởng tại các quốc gia đang phát triển nói chung và Việt Nam nói riêng. Trang 10
1.3. Phương pháp nghiên cứu Để hoàn thành các mục tiêu nghiên cứu, với dữ liệu thứ cấp được thu thập từ các nguồn đáng tin cậy, luận án sử dụng các phương pháp kiểm định thích hợp nhằm khám khá mối quan hệ giữa chi tiêu công, quản trị công và tăng trưởng kinh tế tại trường hợp các quốc gia đang phát triển. Cụ thể, tận dụng ưu điểm của phương pháp kiểm định trong việc giải quyết các khuyết tật của mô hình như phương sai thay đổi, tự tương quan và đặc biệt là vấn đề nội sinh, các phân tích, thảo luận chủ yếu dựa trên kết quả kiểm định từ phương pháp ước lượng Moment tổng quát GMM sai phân (Difference GMM) hai bước. Ngoài ra, để kiểm định hiệu ứng phi tuyến của các biến đến tăng trưởng kinh tế, luận án sử dụng phương pháp ước lượng ngưỡng với dữ liệu bảng của B. E. Hansen (1999). 1.4 Đối tượng và phạm vi nghiên cứu Đối tượng nghiên cứu của luận án là mối quan hệ giữa chi tiêu công và tăng trưởng kinh tế; mối quan hệ giữa quản trị công, chi tiêu công và tăng trưởng kinh tế cùng với các biến số khác như vốn đầu tư, vốn con người, nợ công tại các quốc gia đang phát triển giai đoạn 1998-2016. 1.5 Kết quả và đóng góp mới của luận án Luận án hướng đến hai mục tiêu nghiên cứu chính: (1) Đánh giá tác động của cấu trúc chi tiêu công đến tăng trưởng kinh tế trong sự ràng buộc ngân sách tại các quốc gia đang phát triển; (2) Đánh giá vai trò của quản trị công trong mối quan hệ giữa chi tiêu công và tăng trưởng kinh tế tại các quốc gia đang phát triển. Qua lược khảo lý thuyết, luận án chỉ ra các khoảng trống nghiên cứu ở từng mục tiêu nghiên cứu. Thông qua giải quyết các câu hỏi nghiên cứu tương ứng, luận án làm rõ hơn các khỏang trống nghiên cứu cần được làm sáng tỏ. Trang 11
Với mục tiêu nghiên cứu thứ nhất, việc kết hợp xem xét vai trò của ràng buộc ngân sách, các thành phần chi tiêu công và tác động phi tuyến trong mối quan hệ giữa chi tiêu công và tăng trưởng kinh tế cũng như xem xét ảnh hưởng của cuộc khủng hoảng đến hiệu quả kinh tế của các thành phần chi tiêu công là điểm thú vị của luận án. Bên cạnh chi tiêu công tổng thể, phân loại chi tiêu công thành các thành phần chi tiêu công sản xuất và phi hỗ trợ sản xuất theo các nghiên cứu của Devarajan & ctg (1996), Kneller & ctg (1999) và Bayraktar & Moreno‐Dodson (2015), luận án làm rõ hơn tác động của các thành phần chi tiêu công đến tăng trưởng kinh tế. Cụ thể, ở trường hợp các quốc gia đang phát triển giai đoạn 1998-2016, kết quả kiểm định chỉ ra tác động âm của chi tiêu công tổng thể đến tăng trưởng kinh tế. Tuy nhiên, phân tích các thành phần chi tiêu công cho thấy, các thành phần chi tiêu công sản xuất lại có tác động dương đến tăng trưởng kinh tế song tác động dương này là chưa đủ bù đắp tác động âm của các thành phần chi tiêu công phi sản xuất. Qua đó, kết quả nghiên cứu chỉ ra sự cần thiết của việc phân tích tác động của các thành phần chi tiêu công thay vì chi tiêu cổng thể bởi những tác động khác nhau của các khoản chi này. Việc phân loại này tạo điều kiện để luận án mở rộng các kiểm định, làm rõ hơn sự tương tác giữa các thành phần chi tiêu công và các yếu tố tài khóa như tình hình ngân sách và nợ công. Trả lời câu hỏi nghiên cứu vai trò của ràng buộc ngân sách trong mối quan hệ giữa chi tiêu công và tăng trưởng kinh tế tại các quốc gia đang phát triển là như thế nào, kết quả kiểm định chỉ ra vai trò quan trọng, tích cực của cân đối ngân sách cũng như hiệu ứng tiêu cực của quy mô nợ công lớn trong việc hiệu chỉnh tác động kinh tế của các thành phần chi tiêu công tại các quốc gia đang phát triển. Xem xét tác động phi tuyến của quy mô chi tiêu công tổng thể và các thành phần chi tiêu công đến tăng trưởng kinh tế, kết quả kiểm định chưa phát hiện giá trị ngưỡng có ý nghĩa của chi tiêu công tổng thể song lại chỉ ra giá trị ngưỡng ở các thành phần chi tiêu công sản xuất và phi sản xuất lần lượt là 2.838% GDP và 17.025% GDP. Trang 12
Trong đó, hiệu ứng tiêu cực của thâm hụt ngân sách và nợ công đến tác động kinh tế của chi tiêu công xuất hiện rõ ràng nhất khi các khoản chi tiêu công phi sản xuất vượt qua mức ngưỡng 17.025% GDP. Vai trò của cuộc khủng hoảng kinh tế năm 2008 cũng được xem xét trong kiểm định. Trả lời câu hỏi nghiên cứu liệu có sự khác biệt về hiệu quả kinh tế của các thành phần chi tiêu công giữa giai đoạn trước và sau khủng hoảng hay không, kết quả kiểm định cho thấy, sau khủng hoảng kinh tế, hiệu quả kinh tế của chi tiêu công tổng thể và các thành phần chi tiêu công đến tăng trưởng kinh tế được cải thiện hơn so với giai đoạn trước đó. Với mục tiêu nghiên cứu thứ hai, điểm khác biệt của luận án là việc kết hợp xem xét quản trị công ở nhiều khía cạnh và các thành phần chi tiêu công trong mối quan hệ giữa chi tiêu công và tăng trưởng kinh tế. Kết quả kiểm định chỉ ra tác động tích cực của quản trị công đến tăng trưởng kinh tế tại các quốc gia đang phát triển. Tuy nhiên, biến tương tác giữa chi tiêu công và quản trị công lại có tác động âm đến tăng trưởng kinh tế. Kết quả này tương đồng với kết quả nghiên cứu của António Afonso & Jalles (2016) và Thanh & Hoai (2017). Bằng các kiểm định mở rộng và phương pháp phù hợp, luận án bổ sung, giải thích rõ hơn về tác động âm của biến tương tác giữa chi tiêu công và quản trị công so với các nghiên cứu trước. Theo đó, trả lời câu hỏi nghiên cứu quản trị công có vai trò như thế nào trong việc hiệu chỉnh tác động của các thành phần chi tiêu công đến tăng trưởng kinh tế tại các quốc gia đang phát triển, kết quả kiểm định chỉ ra, biến tương tác giữa chi tiêu công và quản trị công có tác động âm đến tăng tưởng kinh tế được lý giải theo hai hướng như sau: (1) Tác động tích cực của quản trị công đến tăng trưởng kinh tế bị giảm sút ở các quốc gia đang phát triển có quy mô chi tiêu công lớn (António Afonso & Jalles, 2016), hay cụ thể hơn, là ở các quốc gia đang phát triển có quy mô các thành Trang 13
phần chi tiêu công phi sản xuất lớn; (2) Quản trị công chỉ tạo được tác động tích cực đến hiệu quả kinh tế của chi tiêu công ở những quốc gia có trình độ quản trị công tốt. Chú trọng vào đặc thù thể chế chính trị ở các quốc gia đang phát triển, kết quả kiểm định chỉ ra sự khác biệt về thể chế chính trị cũng đóng vai trò quan trọng trong mối quan hệ giữa chi tiêu công và tăng trưởng kinh tế. Cụ thể, trả lời câu hỏi nghiên cứu thể chế chính trị có vai trò như thế nào trong việc hiệu chỉnh tác động của các thành phần chi tiêu công đến tăng trưởng kinh tế tại các quốc gia đang phát triển, kết quả kiểm định cho thấy, ở những quốc gia đang phát triển có thể chế chính trị là nghị viện, chi tiêu công tổng thể ít tạo tác động tiêu cực đến tăng trưởng kinh tế hơn so với các quốc gia đang phát triển có thể chế chính trị không là nghị viện. Trong đó, các thành phần chi tiêu công phi sản xuất ít tạo ra tác động tiêu cực hơn đến tăng trưởng kinh tế. Qua đó, luận án chỉ ra, các chỉ số đo lường quản trị công cần được hoàn thiện hơn, trước tiên là chú trọng nhiều hơn về đặc thù thể chế chính trị ở mỗi quốc gia, nhằm nắm bắt được tốt hơn cách thức đa dạng mà quản trị tác động đến tăng trưởng kinh tế. Bên cạnh đó, kết quả kiểm định cũng hàm ý, các giải pháp về chi tiêu công, quản trị công cần được điều chỉnh, phù hợp với bối cảnh chính trị của từng quốc gia bởi những khác biệt về thể chế chính trị. 1.6 Quy trình nghiên cứu Luận án được thực hiện bao gồm các bước chính như sau: Trang 14
Tổng quan lý thuyết Xác định mục tiêu nghiên cứu Triển khai mô hình thực nghiệm và thu thập số liệu Kiểm định thực nghiệm và phân tích kết quả kiểm định Kết luận và hàm ý chính sách Thứ nhất, tác giả thực hiện khái quát lại các lý thuyết có liên quan nhằm hình thành khung phân tích, cơ sở lý luận về mối quan hệ giữa chi tiêu công, quản trị công và tăng trưởng kinh tế. Bên cạnh đó, tác giả cũng tiến hành lược khảo các bài nghiên cứu thực nghiệm có liên quan. Thứ hai, từ cơ sở tổng quan lý thuyết được thực hiện ở bước thứ nhất, bài nghiên cứu xác định mục tiêu và câu hỏi nghiên cứu. Luận án hướng đến thực hiện hai mục tiêu nghiên cứu chính là: (1) Đánh giá tác động của cấu trúc chi tiêu công đến tăng trưởng kinh tế trong sự ràng buộc ngân sách tại các quốc gia đang phát triển. (2) Đánh giá vai trò của quản trị công trong mối quan hệ giữa chi tiêu công và tăng trưởng kinh tế tại các quốc gia đang phát triển. Trang 15
Thứ ba, từ cơ sở tổng quan lý thuyết được thực hiện ở bước thứ nhất và mục tiêu nghiên cứu được xác định ở bước thứ hai, luận án kế thừa, triển khai các mô hình thực nghiệm cũng như áp dụng các phương pháp kiểm định thích hợp hướng đến mục tiêu nghiên cứu đề ra và tiến hành thu thập dữ liệu. Thứ tư, từ mô hình thực nghiệm ở bước thứ ba, dựa trên số liệu thu thập được, luận án thực hiện kiểm định và phân tích kết quả kiểm định. Thứ năm, từ cơ sở lý thuyết và kết quả thực nghiệm, tác giả rút ra các kết luận về mối quan hệ giữa quản trị công, chi tiêu công và tăng trưởng kinh tế tại trường hợp nghiên cứu này. Qua đó, luận án đề xuất một số hàm ý chính sách về chi tiêu công, quản trị công tại các quốc gia đang phát triển nói chung và Việt Nam nói riêng. 1.7 Kết cấu luận án Luận án gồm 5 chương chính, ngoài chương I giới thiệu tổng quan đề tài nghiên cứu, nội dung luận án được cấu trúc như sau: Chương II: Cơ sở lý thuyết về mối quan hệ giữa chi tiêu công, quản trị công và tăng trưởng kinh tế. Chương III: Đánh giá tác động của cấu trúc chi tiêu công đến tăng trưởng kinh tế trong sự ràng buộc ngân sách. Chương IV: Đánh giá vai trò của quản trị công trong mối quan hệ giữa chi tiêu công và tăng trưởng kinh tế. Chương V: Kết luận và hàm ý chính sách. Trang 16