Luận án Tiến sĩ Kinh tế: Quản lý nhà nước của tỉnh Thanh Hóa đối với phát triển du lịch bền vững

Chia sẻ: Huang Minghao | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:235

Thêm vào BST

Báo xấu

73
lượt xem 23
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục tiêu nghiên cứu của đề tài luận án là xác lập các nội dung, xây dựng các tiêu chí đánh giá; phân tích và đánh giá thực trạng QLNN của tỉnh Thanh Hóa đối với PTDLBV, từ đó đề xuất một số giải pháp và kiến nghị nhằm tăng cường QLNN của tỉnh Thanh Hóa đối với PTDLBV. Mời các bạn tham khảo!

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận án Tiến sĩ Kinh tế: Quản lý nhà nước của tỉnh Thanh Hóa đối với phát triển du lịch bền vững

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC THƯƠNG MẠI ------------------------- LÊ THỊ BÌNH QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC CỦA TỈNH THANH HÓA ĐỐI VỚI PHÁT TRIỂN DU LỊCH BỀN VỮNG Luận án tiến sĩ kinh tế Hà Nội, Năm 2022
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC THƯƠNG MẠI ------------------------- LÊ THỊ BÌNH QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC CỦA TỈNH THANH HÓA ĐỐI VỚI PHÁT TRIỂN DU LỊCH BỀN VỮNG Chuyên ngành: Quản lý kinh tế Mã số: 931.01.10 Luận án tiến sĩ kinh tế Người hướng dẫn khoa học: 1.TS. Nguyễn Thị Tú 2.PGS.TS. Hoàng Văn Thành Hà Nội, Năm 2022
i LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi dưới sự hướng dẫn của các nhà khoa học thuộc Trường Đại học Thương mại: 1. TS. Nguyễn Thị Tú 2. PGS.TS. Hoàng Văn Thành Các số liệu trích dẫn, kết quả nghiên cứu nêu trong luận án là trung thực và có nguồn gốc rõ ràng. Hà Nội, tháng năm 2022 Nghiên cứu sinh Lê Thị Bình
ii LỜI CẢM ƠN Trước tiên, tôi xin bày tỏ lòng biết ơn chân thành tới Ban Giám hiệu, quý thầy cô Phòng Quản lý Sau đại học, Khoa Khách sạn - Du lịch Trường Đại học Thương mại đã tạo điều kiện, giúp đỡ tôi trong suốt quá trình học tập, nghiên cứu. Đặc biệt, tôi xin gửi lời cảm ơn sâu sắc đến Cô TS. Nguyễn Thị Tú, Thầy PGS.TS. Hoàng Văn Thành đã trực tiếp hướng dẫn tôi hoàn thành luận án. Với sự nhiệt tình và đầy trách nhiệm, cùng những lời chỉ dẫn, những tài liệu, những kiến thức và kinh nghiệm truyền đạt cho tôi và những lời động viên của quý Thầy Cô đã giúp tôi thực hiện luận án này. Tôi xin trân trọng cảm ơn các nhà khoa học, các chuyên gia hàng đầu về kinh tế, nhân lực đã nhận xét, phản biện và tư vấn rất hữu ích cho đề tài nghiên cứu để tôi được tiếp thu, học hỏi và hoàn thiện luận án. Tôi xin gửi lời cảm ơn chân thành đến Ban Giám đốc, các phòng chức năng của Sở VHTT&DL tỉnh Thanh Hóa; Cục Thống kê tỉnh Thanh Hóa; Phòng VHTT&DL các huyện trên địa bàn tỉnh Thanh Hóa; các cơ quan QLNN có liên quan đã nhiệt tình hỗ trợ, trả lời khảo sát và cung cấp tài liệu để tôi thực hiện luận án. Cuối cùng, tôi xin chân thành cảm ơn gia đình, bạn bè, những đồng nghiệp đã chia sẻ, giúp đỡ, động viên khích lệ tôi trong suốt thời gian học tập, nghiên cứu và hoàn thành luận án. Xin trân trọng cảm ơn! Hà Nội, tháng năm 2022 Nghiên cứu sinh Lê Thị Bình
iii MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN ....................................................................................................... i LỜI CẢM ƠN ............................................................................................................ii MỤC LỤC ................................................................................................................ iii DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT..................................................................................vii DANH MỤC BẢNG BIỂU ...................................................................................... ix DANH MỤC HÌNH ................................................................................................... x PHẦN MỞ ĐẦU ........................................................................................................ 1 1. Tính cấp thiết của đề tài luận án ......................................................................... 1 2. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu ....................................................................... 3 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu ........................................................................ 5 4. Những đóng góp mới của đề tài luận án ............................................................. 6 5. Kết cấu luận án ...................................................................................................... 6 CHƯƠNG 1. TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ............................................................................................... 8 1.1. Tổng quan tình hình nghiên cứu có liên quan đến đề tài luận án ................. 8 1.1.1. Những công trình nghiên cứu về phát triển du lịch bền vững .................... 8 1.1.2. Những công trình nghiên cứu về các bên liên quan trong phát triển du lịch bền vững ....................................................................................................... 13 1.1.3. Những công trình nghiên cứu về quản lý nhà nước đối với phát triển du lịch bền vững ....................................................................................................... 15 1.1.4. Những công trình nghiên cứu về quản lý nhà nước và các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý nhà nước của địa phương cấp tỉnh đối với phát triển du lịch bền vững .............................................................................................................. 17 1.1.5. Những công trình nghiên cứu về du lịch của tỉnh Thanh Hóa.................. 20 1.1.6. Một số kết luận rút ra qua tổng quan tình hình nghiên cứu có liên quan đến đề tài luận án và khoảng trống nghiên cứu của đề tài luận án .................... 20 1.2. Phương pháp nghiên cứu của đề tài luận án ................................................. 24 1.2.1. Quy trình nghiên cứu ................................................................................ 24 1.2.2. Phương pháp thu thập dữ liệu .................................................................. 24 1.2.3 Phương pháp xử lý và phân tích dữ liệu .................................................... 29 Tiểu kết chương 1 .................................................................................................... 31
iv CHƯƠNG 2. CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ KINH NGHIỆM THỰC TIỄN VỀ QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC CỦA ĐỊA PHƯƠNG CẤP TỈNH ĐỐI VỚI PHÁT TRIỂN DU LỊCH BỀN VỮNG ........................................................................................... 32 2.1. Lý luận cơ bản về phát triển du lịch bền vững và quản lý nhà nước đối với phát triển du lịch bền vững .................................................................................... 32 2.1.1. Khái niệm, nguyên tắc, điều kiện, nội dung và tiêu chí đánh giá phát triển du lịch bền vững của địa phương cấp tỉnh .......................................................... 32 2.1.2. Đặc điểm, mục tiêu và chủ thể quản lý nhà nước của tỉnh đối với phát triển du lịch bền vững ......................................................................................... 46 2.2. Nguyên tắc, công cụ, phương pháp, nội dung và tiêu chí đánh giá quản lý nhà nước của địa phương cấp tỉnh đối với phát triển du lịch bền vững ............ 50 2.2.1. Nguyên tắc, công cụ, phương pháp quản lý nhà nước của địa phương cấp tỉnh đối với phát triển du lịch bền vững .............................................................. 50 2.2.2. Nội dung quản lý nhà nước của địa phương cấp tỉnh đối với phát triển du lịch bền vững ....................................................................................................... 55 2.2.3. Tiêu chí đánh giá quản lý nhà nước đối với phát triển du lịch bền vững . 62 2.3. Các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý nhà nước của địa phương cấp tỉnh đối với phát triển du lịch bền vững .............................................................................. 66 2.3.1. Các yếu tố khách quan .............................................................................. 66 2.3.2. Các yếu tố chủ quan .................................................................................. 71 2.4. Kinh nghiệm quản lý nhà nước của một số địa phương cấp tỉnh đối với phát triển du lịch bền vững và bài học rút ra cho tỉnh Thanh Hóa ................... 74 2.4.1. Kinh nghiệm quản lý nhà nước của một số địa phương cấp tỉnh đối với phát triển du lịch bền vững ................................................................................. 74 2.4.2. Bài học kinh nghiệm rút ra cho quản lý nhà nước của tỉnh Thanh Hóa đối với phát triển du lịch bền vững ........................................................................... 81 Tiểu kết chương 2 .................................................................................................... 82 CHƯƠNG 3. THỰC TRẠNG QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC CỦA TỈNH THANH HÓA ĐỐI VỚI PHÁT TRIỂN DU LỊCH BỀN VỮNG ...................................... 84 3.1. Khái quát về tiềm năng, lợi thế và thực trạng phát triển du lịch bền vững của tỉnh Thanh Hóa ................................................................................................ 84 3.1.1. Tiềm năng và lợi thế phát triển du lịch của tỉnh Thanh Hóa .................... 84 3.1.2. Cơ hội, thách thức và bất lợi thế đối với phát triển du lịch của tỉnh Thanh Hoá ...................................................................................................................... 91
v 3.1.3. Đánh giá thực trạng phát triển du lịch của tỉnh Thanh Hoá theo hướng bền vững giai đoạn 2016 - 2020 ......................................................................... 93 3.2. Phân tích thực trạng quản lý nhà nước của tỉnh Thanh Hóa đối với phát triển du lịch bền vững ........................................................................................... 109 3.2.1. Thực trạng về tổ chức thực hiện chiến lược, quy hoạch, kế hoạch và chính sách phát triển du lịch quốc gia ........................................................................ 109 3.2.2. Thực trạng về xây dựng, ban hành theo thẩm quyền và tổ chức thực hiện văn bản pháp luật về du lịch bền vững của tỉnh Thanh Hóa ............................ 112 3.2.3. Tổ chức bộ máy quản lý nhà nước và sự phối hợp của các cơ quan nhà nước trong việc quản lý nhà nước đối với phát triển du lịch bền vững ............ 115 3.2.4. Quản lý xúc tiến phát triển thị trường du lịch ........................................ 118 3.2.5. Quản lý công nhận khu, điểm du lịch và cấp phép HĐDL (gồm điểm du lịch, khu du lịch, các cơ sở kinh doanh dịch vụ du lịch) ................................... 121 3.2. 6. Quản lý bảo tồn, khai thác tài nguyên du lịch và bảo vệ môi trường .... 123 3.2.7. Quản lý phát triển nguồn nhân lực (quy hoạch, đào tạo), ứng dụng khoa học và công nghệ trong phát triển du lịch ........................................................ 126 3.2.8. Tổ chức kiểm tra, thanh tra, giải quyết khiếu nại, tố cáo và xử lý vi phạm pháp luật trong phát triển du lịch bền vững ..................................................... 130 3.3. Các yếu tố ảnh hưởng tới quản lý nhà nước của tỉnh Thanh Hóa đối với phát triển du lịch bền vững .................................................................................. 132 3.4. Đánh giá chung về thực trạng quản lý nhà nước của tỉnh Thanh Hóa đối với phát triển du lịch bền vững ............................................................................ 134 3.4.1. Những thành công và nguyên nhân......................................................... 134 3.4.2. Những hạn chế và nguyên nhân .............................................................. 136 Tiểu kết chương 3 .................................................................................................. 139 CHƯƠNG 4. ĐỊNH HƯỚNG VÀ GIẢI PHÁP NHẰM TĂNG CƯỜNG QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC CỦA TỈNH THANH HÓA ĐÔI VỚI PHÁT TRIỂN DU LỊCH BỀN VỮNG ................................................................................................ 140 4.1. Quan điểm, định hướng tăng cường quản lý nhà nước của tỉnh Thanh Hóa đối với phát triển du lịch bền vững...................................................................... 140 4.1.1. Bối cảnh phát triển du lịch tại Việt Nam trong tình hình dịch bệnh Covid- 19 ....................................................................................................................... 140 4.1.2. Quan điểm tăng cường quản lý nhà nước của tỉnh Thanh Hóa đối với phát triển du lịch bền vững ............................................................................... 141
vi 4.1.3. Định hướng tăng cường quản lý nhà nước của tỉnh Thanh Hóa đối với phát triển du lịch bền vững ............................................................................... 142 4.2. Giải pháp tăng cường quản lý nhà nước của tỉnh Thanh Hóa đối với phát triển du lịch bền vững ........................................................................................... 143 4.2.1. Nâng cao năng lực đội ngũ quản lý, hoàn thiện tổ chức bộ máy quản lý nhà nước đối với phát triển du lịch bền vững ................................................... 143 4.2.2. Đẩy mạnh hoạt động xúc tiến du lịch, liên kết hợp tác trong phát triển thị trường du lịch của tỉnh Thanh Hóa .................................................................. 145 4.2.3. Tăng cường phối hợp liên ngành ............................................................ 146 4.2.4. Nâng cao chất lượng nhân lực du lịch, thúc đẩy áp dụng đồng bộ công nghệ trong HĐDL và quản lý du lịch................................................................ 147 4.2.5. Đẩy mạnh công tác tuyên truyền, nâng cao nhận thức của người dân và khách du lịch ..................................................................................................... 152 4.2.6. Tăng cường quản lý nhà nước về bảo vệ tài nguyên du lịch, bảo vệ môi trường và kiểm soát ô nhiễm ............................................................................. 153 4.2.7. Tăng cường công tác kiểm tra, thanh tra, giải quyết khiếu nại, tố cáo và xử lý vi phạm pháp luật về phát triển du lịch bền vững .................................... 154 4.3. Kiến nghị ......................................................................................................... 156 4.3.1. Đối với Chính phủ ................................................................................... 156 4.3.2. Đối với Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch ............................................... 156 4.3.3. Đối với các Bộ, ngành có liên quan khác .................................................. 156 Tiểu kết chương 4 .................................................................................................. 157 KẾT LUẬN ............................................................................................................ 159 DANH MỤC CÔNG TRÌNH CÓ LIÊN QUAN ĐẾN ĐỀ TÀI LUẬN ÁN TÀI LIỆU THAM KHẢO PHỤ LỤC
vii DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT TIẾNG VIỆT Từ viết tắt Nghĩa tiếng Việt BV Bền vững CBQL Cán bộ quản lý CNH, HĐH Công nghiệp hóa – hiện đại hóa CNTT Công nghệ thông tin CSHT Cơ sở hạ tầng CSVC-KT Cơ sở vật chất – Kỹ thuật DKTN Điều kiện tự nhiên DL Du lịch DLPT Đường lối phát triển DN Doanh nghiệp DNDL Doanh nghiệp du lịch GTTB Giá trị trung bình HĐDL Hoạt động du lịch HĐND Hội đồng nhân dân KBTTN Khu bảo tồn thiên nhiên KCHT Khoa học kỹ thuật KCN Khu công nghiệp KDDL Kinh doanh du lịch KHCN Khoa học và công nghệ KKT Khu kinh tế KT-XH Kinh tế - xã hội LĐTB&XH Lao động thương binh và xã hội PTBV Phát triển bền vững PTBVDL Phát triển bền vững du lịch PTDL Phát triển du lịch PTDLBV Phát triển du lịch bền vững QLNN Quản lý nhà nước TNDL Tài nguyên du lịch TP Thành phố TW Trung Ương TX Thị xã UBND Ủy ban nhân dân VBQPPL Văn bản quy phạm pháp luật VHTT&DL Văn hóa, Thể thao và Du lịch
viii TIẾNG ANH Từ viết tắt Tiếng Anh Nghĩa tiếng Việt GDP Gross Domestic Product Tổng sản phẩm quốc nội GRDP Gross Regional Domestic Product Tổng sản phẩm trên địa bàn International Union for Conservation Tổ chức Bảo tồn Thiên nhiên IUCN of Nature quốc tế International Union of Official Liên đoàn Quốc tế các Tổ chức IUOTO Travel Organisation lữ hành chính thức United Nations Educational Tổ chức Giáo dục, Khoa học và UNESCO Scientific and Cultural Organization Văn hoá của Liên hiệp quốc United Nations World Tourism Tổ chức DL Thế giới của Liên UNWTO Organization hiệp quốc World Commission on Environment Hội đồng thế giới về môi trường WCED and Development và phát triển
ix DANH MỤC BẢNG BIỂU Bảng 1.1. Mô tả về các đối tượng được khảo sát .................................................. 28 Bảng 2.1. Bộ chỉ tiêu của UNWTO đánh giá bền vững du lịch ........................... 43 Bảng 2.2. Các tiêu chí đánh giá PTDLBV của địa phương cấp tỉnh .................. 44 Bảng 3.1. Đóng góp của ngành du lịch vào GRDP của tỉnh Thanh Hóa ........... 94 giai đoạn 2016-2020 ................................................................................................. 94 Bảng 3.2. Tỷ lệ việc làm của ngành du lịch tỉnh Thanh Hóa ............................ 101 giai đoạn 2016 -2020 .............................................................................................. 101 Bảng 3.3: Tổng hợp đánh giá thực trạng PTDL Thanh Hóa th o các tiêu chí đánh giá PTDLBV giai đoạn 2016 -2020 ............................................................. 107 Bảng 3.4. Tổng hợp kết quả đánh giá các yếu tố ảnh hưởng tới QLNN của tỉnh Thanh Hóa đối với PTDLBV ............................................................................... 132
x DANH MỤC HÌNH Hình 1.1. Các bên liên quan trong phát triển du lịch bền vững ......................... 13 Hình 1.2. Mối liên hệ giữa các bên liên quan tham gia HĐDL ........................... 15 Hình 1.3. Quy trình nghiên cứu ............................................................................. 24 Hình 3.1. Tổng thu từ khách du lịch tỉnh Thanh Hóa ......................................... 93 giai đoạn 2016 - 2020 ............................................................................................... 93 Hình 3.2. Tình hình khách du lịch của tỉnh Thanh Hóa ..................................... 95 giai đoạn 2016-2020 ................................................................................................. 95 Hình 3.3. Tổng số lượt khách và số ngày khách giai đoạn 2016-2020 ................ 96 Hình 3.4. Lao động du lịch tỉnh Thanh Hóa giai đoạn 2016-2020 .................... 100 Hình 3.5. Kết quả khảo sát về công tác tổ chức thực hiện chiến lược, quy hoạch, kế hoạch PTDL của quốc gia ................................................................... 112 Hình 3.6. Kết quả khảo sát về công tác xây dựng, ban hành th o thẩm quyền và tổ chức thực hiện văn bản pháp luật về DLBV của tỉnh Thanh Hóa .......... 114 Hình 3.7. Kết quả khảo sát về công tác tổ chức bộ máy, sự phối hợp của các cơ quan nhà nước trong việc QLNN của địa phương cấp tỉnh đối với PTDLBV 117 Hình 3.8. Kết quả khảo sát về công tác quản lý xúc tiến phát triển ................. 121 thị trường du lịch................................................................................................... 121 Hình 3.9. Kết quả khảo sát về công tác quản lý công nhận khu, điểm du lịch và cấp phép HĐDL ..................................................................................................... 122 Hình 3.10. Kết quả khảo sát về công tác quản lý bảo tồn, khai thác TNDL và bảo vệ môi trường ................................................................................................. 125 Hình 3.11. Kết quả khảo sát về công tác quản lý phát triển nguồn nhân lực, ứng dụng khoa học và công nghệ trong PTDL ................................................... 129 Hình 3.12. Kết quả khảo sát về công tác tổ chức việc kiểm tra, thanh tra, giải quyết khiếu nại, tố cáo và xử lý vi phạm pháp luật về PTDLBV ..................... 131
1 PHẦN MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài luận án Về mặt lý luận, du lịch là một ngành kinh tế tổng hợp, có tốc độ phát triển nhanh, chiếm vị trí quan trọng trong chiến lược phát triển KTXH của nhiều quốc gia trên thế giới và cả ở Việt Nam. Du lịch phát triển tạo cơ hội, điều kiện cho các ngành kinh tế khác cùng phát triển, vì vậy du lịch có khả năng làm thay đổi bộ mặt kinh tế nước ta. Bản chất của du lịch là một lĩnh vực kinh tế mang tính đặc thù rõ nét, bên cạnh các quy luật chung, du lịch được hình thành, vận động và phát triển theo những quy luật riêng của mình. Theo đó, ngoài những tác động tích cực làm thay đổi bộ mặt KTXH của đất nước, hoạt động này cũng làm nảy sinh nhiều mặt tiêu cực, đặc biệt là đối với môi trường. Chính vì vậy, để đảm bảo cho ngành kinh tế du lịch phát triển ổn định, bền vững và những hạn chế, tiêu cực thì cần phải có sự QLNN. Sự QLNN đảm bảo cho du lịch phát triển ổn định, bền vững, phát huy tối đa những lợi thế và hạn chế những mặt trái. Thực chất quá trình quản lý đối với PTDLBV là việc tác động đến chúng nhằm thực hiện các mục tiêu đã định trước. QLNN đối với PTDL theo hướng bền vững là nhằm tạo sự thống nhất trong tổ chức và phối hợp các hoạt động của cơ quan QLNN về hoạt động kinh tế du lịch. Đồng thời, chỉ có sự quản lý thống nhất của nhà nước đối với PTDL mới giúp việc khai thác các thế mạnh của từng địa phương đạt kết quả và phát huy lợi thế so sánh của quốc gia trong xu thế PTDL toàn cầu hiện nay (Võ Thị Thu Ngọc, 2017). Ở Việt Nam chủ đề PTBV nói chung và du lịch nói riêng bắt đầu được nghiên từ những năm 90, và đến nay trở nên khá phổ biến. Không những thế, sau khi mở cửa và hội nhập với thế giới từ những năm 90, du lịch Việt Nam là chủ đề hấp dẫn của nhiều đề tài nghiên cứu trong và ngoài nước trong giới khoa học. Hiện nay, nhận thức được tầm quan trọng rất lớn của QLNN đối với sự phát triển của du lịch, hiện đã có khá nhiều công trình khoa học được công bố liên quan đến QLNN về du lịch và PTDLBV với nhiều góc độ tiếp cận khác nhau về phương pháp, tiêu chí. Đa số các công trình nghiên cứu chủ yếu là QLNN về du lịch và PTDLBV trên phạm vi ngành và địa phương như: Nguyễn Minh Đức (2007); Nguyễn Tấn Vinh (2008); Lương Thanh Hải (2013); Nguyễn Mạnh Cường, (2015); Nguyễn Hoàng Tứ (2017); Nguyễn Thị Tâm (2018); Nguyễn Hiệp Phước (2018);…Tuy nhiên, chưa có sự thống nhất về hệ thống tiêu chí đánh giá cũng như các yếu tố ảnh hưởng tới QLNN của địa phương cấp tỉnh về du lịch nói chung và tới QLNN của tỉnh đối với PTDLBV nói riêng, phần lớn các công trình mới chỉ đưa ra các tiêu chí định tính, chưa cụ thể hóa thành các chỉ tiêu đánh giá QLNN của tỉnh đối với PTDLBV có tính khả thi để áp dụng trên thực tế.
2 Tất cả các vấn đề lý luận ở ở trên, đặt ra yêu cầu cần phải tiếp tục có thêm các nghiên cứu để bổ sung luận cứ về lý luận và thực tiễn, sử dụng kết hợp với các phương pháp nghiên cứu định tính và định lượng làm rõ tính bền vững trong PTDL của địa phương cấp tỉnh và đánh giá một cách khách quan, trung thực thực trạng QLNN của địa phương cấp tỉnh đối với PTDLBV thông qua các nội dung và tiêu chí đo lường, từ đó, đề xuất các giải pháp nhằm tăng cường QLNN của địa phương cấp tỉnh đối với PTDLBV vừa là nhiệm vụ vừa mang tính thời sự cấp thiết, vừa mang tính chiến lược. Về mặt thực tiễn, hiện nay, du lịch đã trở thành hiện tượng KTXH phổ biến, là cầu nối tình hữu nghị, là phương tiện gìn giữ hòa bình và hợp tác giữa các quốc gia, dân tộc. Ở nhiều quốc gia, du lịch là một trong những ngành kinh tế hàng đầu, đem lại lợi ích về KT-XH trong phát triển. Ở Việt Nam, sau hơn 30 năm đổi mới ngành du lịch đã có nhiều khởi sắc, thay đổi diện mạo và từng bước khẳng định tầm vóc của ngành trong nền kinh tế quốc dân, góp phần phát triển KT-XH, thúc đẩy giao lưu văn hóa làm cho nhân dân thế giới hiểu biết them về đất nước con người Việt Nam, tranh thủ được sự thiện cảm và sự đồng tình ủng hộ quốc tế trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ và bảo vệ tổ quốc; đóng góp tích cực hơn cho sự nghiệp công nghiệp hóa - hiện đại hóa đất nước. Trong chiến lược PTDL tỉnh Thanh Hóa đến năm 2025, tầm nhìn đến năm 2030 đã đề ra mục tiêu phấn đấu đến năm 2030: “Thanh Hóa trở thành một trong các trung tâm PTDL của khu vực Bắc Trung bộ và cả nước, du lịch trở thành ngành kinh tế mũi nhọn, có tính chuyên nghiệp, có hệ thống cơ sở vật chất - k thuật tương đối đồng bộ, hiện đại sản phẩm du lịch có chất lượng cao, đa dạng, có thương hiệu, mang đậm bản sắc văn hóa dân tộc”. Vì vậy, trong những năm qua, hoạt động đầu tư khai thác và PTDL đã từng bước được chú trọng, lượng khách du lịch liên tục tăng trưởng với tốc độ khá, doanh thu, giá trị tăng thêm cũng đạt mức tăng trưởng cao; cơ sở vật chất phát triển; vốn đầu tư cho du lịch tăng đều qua các năm và theo hướng đẩy mạnh xã hội hoá khá rõ nét… Bên cạnh đó, Nghị quyết số 58-NQ/TW ngày 5-8-2020 của Bộ Chính trị về xây dựng và phát triển tỉnh Thanh Hóa đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045, đã xác định PTDL là ngành kinh tế mũi nhọn. Điều này có ý nghĩa đặc biệt đối với ngành du lịch, khi nó mở ra cơ hội mới cho du lịch Thanh Hóa cất cánh. Nghị quyết số 58 nêu rõ “... gắn PTDL với bảo tồn và phát huy các giá trị văn hóa, dân tộc; giữ gìn cảnh quan, bảo vệ môi trường; bảo đảm quốc phòng, an ninh trật tự, an toàn xã hội với ba loại hình mũi nhọn gồm: Du lịch biển, du lịch sinh thái cộng đồng và du lịch di sản văn hóa, tâm linh”. Để hiện thực hóa mục tiêu này, trước hết cần đổi mới
3 mạnh mẽ về nhận thức, tư duy PTDL theo quy luật kinh tế thị trường. Đồng thời, nâng cao ý thức của người dân, doanh nghiệp, cộng đồng trong ứng xử văn minh, thân thiện với khách du lịch để tạo sức hút và từng bước xây dựng thương hiệu du lịch xứ Thanh. Trong du lịch, kết cấu hạ tầng và cơ sở vật chất kỹ thuật, được ví như “xương sống”. Do vậy, Thanh Hóa cần ưu tiên nguồn lực đầu tư, nâng cấp, mở rộng các tuyến đường giao thông quan trọng, có tính chiến lược; nâng cao khả năng kết nối đến các khu du lịch trọng điểm và hoàn thành các công trình hạ tầng thiết yếu tại các khu, điểm du lịch. Tuy nhiên, so với tiềm năng, sự PTDLBV tỉnh Thanh Hóa chưa đạt được mức tương xứng và còn nhiều hạn chế đáng kể trên các mặt: Do sự phá triển quá nóng, thiếu định hướng, thiếu quản lý dẫn đến thiếu sự PTBV; chất lượng và tính đa dạng của sản phẩm du lịch, chất lượng nguồn nhân lực ngành du lịch, chất lượng và tính đồng bộ của hệ thống cơ sở vật chất, công tác quản lý HĐDL; đặc biệt, từ góc độ QLNN của tỉnh Thanh Hóa đối với PTDL đang bộc lộ những vấn đề đáng quan tâm: những chủ trương, chiến lược, quy hoạch, chính sách này mới là bước đầu, chưa đồng bộ, nhất quán, chưa tạo môi trường thuận lợi để PTDLBV; tổ chức bộ máy quản lý và công tác kiểm tra, giám sát cũng còn nhiều thiếu sót, thực hiện chưa nghiêm...; Mặt khác, trong quá trình triển khai thực hiện, sự phối hợp giữa các cấp, ngành trong quản lý, khai thác du lịch trên địa bàn và mối liên kết với các tỉnh còn nhiều hạn chế, chưa đáp ứng được yêu cầu của sự phát triển trong giai đoạn mới, tính chuyên nghiệp trong tổ chức HĐDL chưa cao. Để du lịch tỉnh Thanh Hóa phát triển trên cơ sở phát huy các tiềm năng và lợi thế của địa phương, trở thành ngành kinh tế quan trọng, là động lực phát triển KTXH của tỉnh, công tác QLNN về du lịch đóng vai trò then chốt, tạo tiền đề cơ bản cho du lịch Thanh Hóa được phát triển mạnh mẽ hơn. Việc nhận thức đầy đủ về cơ sở lý luận và thực tiễn đối với QLNN của địa phương cấp tỉnh đối với PTDLBV, cũng như đánh giá thực trạng QLNN của tỉnh Thanh Hóa đối với PTDLBV, từ đó rút ra được những mặt đạt được và hạn chế làm cơ sở để để tiến hành nghiên cứu, tìm ra định hướng và giải pháp phù hợp giúp cho hoạt động QLNN phát huy hết sức mạnh vốn có, tạo điều kiện tỉnh Thanh Hóa PTDLBL là hết sức cần thiết, từ các lý do đó, tác giả lựa chọn đề tài: “Quản lý nhà nước của tỉnh Thanh Hóa đối với PTDLBV” làm đề tài luận án tiến sĩ. 2. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu * Mục đích nghiên cứu Mục tiêu nghiên cứu của đề tài luận án là xác lập các nội dung, xây dựng các tiêu chí đánh giá; phân tích và đánh giá thực trạng QLNN của tỉnh Thanh Hóa đối
4 với PTDLBV, từ đó đề xuất một số giải pháp và kiến nghị nhằm tăng cường QLNN của tỉnh Thanh Hóa đối với PTDLBV. * Nhiệm vụ nghiên cứu Về lý luận: - Hệ thống hóa cơ sở lý luận về PTDLBV và QLNN của địa phương cấp tỉnh đối với PTDLBV; - Cụ thể hóa các nội dung QLNN cấp tỉnh đối với PTDLBV thông qua các tiêu chí đánh giá. - Xác định các yếu tố ảnh hưởng tới QLNN cấp tỉnh đối với PTDLBV. - Tìm hiểu kinh nghiệm QLNN của một số địa phương trong và ngoài nước đối với PTDLBV, từ đó, rút ra bài học cho tỉnh Thanh Hóa. Về thực tiễn: - Đánh giá thực trạng PTDLBV của tỉnh Thanh Hóa theo 03 góc độ: kinh tế, xã hội và môi trường; - Phân tích và đánh giá một cách trung thực, khách quan thực trạng nội dung QLNN của tỉnh Thanh Hóa đối với PTDLBV thông qua các tiêu chí, rút ra các kết luận về những ưu điểm, những hạn chế và nguyên nhân, nhằm tạo dựng luận cứ thực tiễn cho các đề xuất giải pháp; - Đề xuất các giải pháp và kiến nghị nhằm tăng cường QLNN của tỉnh Thanh Hóa đối với PTDLBV. Câu hỏi nghiên cứu: Nhằm đạt được mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu, luận án cần trả lời các câu hỏi nghiên cứu sau: Câu hỏi xuyên suốt trong luận án là “Cần phải làm thế nào để tăng cường QLNN của tỉnh Thanh Hóa đối với PTDLBV”. Các câu hỏi chi tiết như sau: (1) Hệ thống cơ sở lý luận và thực tiễn QLNN của địa phương cấp tỉnh đối với PTDLBV bao gồm những nội dung, tiêu chí, công cụ, phương pháp gì? (2) Thực trạng PTDLBV tỉnh Thanh Hóa giai đoạn 2016-2020 dựa trên các tiêu chí đánh giá? (3) Thực trạng nội dung QLNN của tỉnh Thanh Hóa đối với PTDLBV thông qua các nhóm tiêu chí đánh giá trong thời gian qua như thế nào? (4) Các yếu tố nào ảnh hưởng tới QLNN của tỉnh Thanh Hóa đối với PTDLBV? (5) Các giải pháp nhằm tăng cường QLNN của tỉnh Thanh Hóa đối với PTDLBV thời gian tới là gì?
5 (6) Kiến nghị với bộ, ngành nào để tăng cường QLNN của tỉnh Thanh Hóa đối với PTDLBV? 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu Đối tượng nghiên cứu: Đối tượng nghiên cứu của đề tài luận án là những vấn đề lý luận và thực tiễn về QLNN của địa phương cấp tỉnh đối với PTDLBV. Phạm vi nghiên cứu: Phạm vi nội dung nghiên cứu: Luận án nghiên cứu các vấn đề lý luận và thực tiễn liên quan đến QLNN của địa phương cấp tỉnh đối với PTDLBV; trong đó tập trung tập trung nghiên cứu những nội dung, các tiêu chí đánh giá và các yếu tố ảnh hưởng tới QLNN cấp tỉnh đối với PTDLBV. Trên cơ sở các nội dung QLNN về du lịch nói chung, luận án sẽ tập trung nghiên cứu về QLNN của địa phương cấp tỉnh đối với PTDLBV theo các các nội dung sau: Thứ nhất, tổ chức thực hiện chiến lược, quy hoạch, kế hoạch và chính sách PTDL của quốc gia; Thứ hai, xây dựng, ban hành theo thẩm quyền và tổ chức thực hiện VBPL về DLBV địa phương; Thứ ba, tổ chức bộ máy QLNN đối với PTDLBV, sự phối hợp của các cơ quan nhà nước trong việc QLNN đối với PTDLBV; Thứ tư, quản lý xúc tiến phát triển thị trường du lịch; Thứ năm, quản lý công nhận khu, điểm du lịch và cấp phép HĐDL (gồm điểm du lịch, khu du lịch, các cơ sở kinh doanh dịch vụ du lịch); Thứ sáu, quản lý bảo tồn, khai thác TNDL và bảo vệ môi trường; Thứ bảy, quản lý phát triển nguồn nhân lực (quy hoạch, đào tạo), ứng dụng khoa học và công nghệ trong PTDL; Thứ tám, tổ chức kiểm tra, thanh tra, giải quyết khiếu nại, tố cáo và xử lý vi phạm pháp luật trong PTDLBV. - Liên quan đến các nhóm tiêu chí đánh giá mức độ thực hiện các nội dung QLNN của địa phương cấp tỉnh đối với PTDLBV, luận án tập trung nghiên cứu 04 nhóm tiêu chí: tính hiệu lực, tính hiệu quả, tính phù hợp và tính bền vững với 28 tiêu chí. Phạm vi không gian nghiên cứu: Luận án chỉ tập trung nghiên cứu QLNN của địa phương cấp tỉnh là Thanh Hóa mà không nghiên cứu QLNN cấp trung ương và cấp huyện, cấp xã. Trong đó “cấp tỉnh” ở đây được hiểu là bao gồm cả tỉnh và TP trực thuộc trung ương theo phân cấp hành chính Việt Nam hiện nay (được quy định tại Điều 110 Hiến pháp 2013 và Điều 2 Luật Tổ chức chính quyền địa phương). Phạm vi thời gian nghiên cứu: Luận án tập trung nghiên cứu về thực trạng PTDLBV và QLNN của tỉnh Thanh Hóa đối với PTDLBV trong giai đoạn 2016-
6 2020, việc khảo sát chuyên gia được thực hiện từ tháng 05/2019 đến tháng 09/2019. Dữ liệu năm 2020 được sử dụng để nghiên cứu bối cảnh hiện tại do HĐDL năm 2020 bị ảnh hưởng nhiều bởi dịch bệnh Covid-19, không thể hiện được tính quy luật. Các giải pháp trong luận án được đề xuất áp dụng cho đến năm 2025, tầm nhìn đến năm 2030. 4. Những đóng góp mới của đề tài luận án * Về lý luận Luận án đã hệ thống hóa và làm rõ các vấn đề lý luận cơ bản về QLNN của địa phương cấp tỉnh đối với PTDLBV bao gồm: (i) Xác lập khái niệm QLNN của địa phương cấp tỉnh đối với PTDLBV; (ii) Xây dựng được khung lý thuyết về nội dung và hệ thống tiêu chí đánh giá QLNN của địa phương cấp tỉnh đối với PTDLBV và sử dụng để khảo sát, làm cơ sở cho việc phân tích và đánh giá thực trạng QLNN của địa phương cấp tỉnh đối với PTDLBV. (iii) Xác định được các yếu tố ảnh hưởng tới QLNN của địa phương cấp tỉnh đối với PTDLBV. * Về thực tiễn (i) Luận án rút ra được những bài học kinh nghiệm cho tỉnh Thanh Hóa trong QLNN về PTDLBV thông qua việc nghiên cứu kinh nghiệm QLNN của một số địa phương trong và ngoài nước đối với PTDLBV. (ii) Đánh giá được thực trạng PTDLBV của tỉnh Thanh Hóa theo 03 góc độ: kinh tế, xã hội và môi trường; (iii) Đánh giá được thực trạng nội dung QLNN của tỉnh Thanh Hóa đối với PTDLBV thông qua các tiêu chí đánh giá, nhằm tìm ra những nguyên nhân của các hạn chế trong QLNN của tỉnh Thanh Hóa đối với PTDLBV; (iv) Phân tích ảnh hưởng của các yếu tố đến QLNN của tỉnh Thanh Hóa đối với PTDLBV. (v) Tổng hợp đề xuất quan điểm và giải pháp chủ yếu nhằm tăng cường QLNN của tỉnh Thanh Hóa đối với PTDLBV trên cơ sở các kết luận về những thành công, hạn chế và nguyên nhân dẫn đến những hạn chế trong QLNN của tỉnh Thanh Hóa đối với PTDLBV đối với PTDLBV; Các giải pháp về đề xuất của luận án có tính khả thi, và phù hợp với tình hình cũng như bối cảnh chung trong điều kiện phát triển KTXH và PTDL của tỉnh Thanh Hóa. 5. Kết cấu luận án Ngoài phần mở đầu, kết luận, tài liệu tham khảo, các Phụ lục, luận án bao gồm 04 chương:
7 Chương 1: Tổng quan tình hình nghiên cứu và phương pháp nghiên cứu Chương 2: Cơ sở lý luận và kinh nghiệm thực tiễn về QLNN của địa phương cấp tỉnh đối với PTDLBV. Chương 3: Thực trạng QLNN của tỉnh Thanh Hóa đối với PTDLBV. Chương 4: Định hướng và giải pháp nhằm tăng cường QLNN của tỉnh Thanh Hóa đối với PTDLBV.
8 CHƯƠNG 1. TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU 1.1. Tổng quan tình hình nghiên cứu có liên quan đến đề tài luận án 1.1.1. Những công trình nghiên cứu về phát triển du lịch bền vững Trên thế giới, lý thuyết về PTBV xuất hiện vào khoảng giữa những năm 80 và chính thức được đưa ra tại Hội nghị của Ủy ban Thế giới về Phát triển và Môi trường (WCED) năm 1987, theo đó “PTBV được hiểu là hoạt động phát triển kinh tế nhằm đáp ứng các nhu cầu của thế hệ hiện tại mà không làm tổn hại đến khả năng đáp ứng các nhu cầu của các thế hệ mai sau”. Trong lĩnh vực du lịch, ngay từ đầu thập niên 1990 các nhà khoa học đã đưa ra cảnh báo về sự phát triển du lịch với mục đích đơn thuần kinh tế sẽ có những tác động tiêu cực đến môi trường sinh thái, đến các giá trị văn hoá truyền thống cộng đồng địa phương. Hậu quả của các tác động này sẽ lại ảnh hưởng đến chính sự phát triển lâu dài của ngành du lịch. Chính vì vậy đã xuất hiện yêu cầu nghiên cứu về “PTDLBV” nhằm hạn chế các tác động tiêu cực của HĐDL đảm bảo sự phát triển lâu dài. Trong quá trình thống nhất về nhận thức, khái niệm về PTDLBV vẫn còn có sự chưa thống nhất, đặc biệt giữa những người coi PTDLBV cần đảm bảo nguyên tắc chính là bảo tồn tài nguyên môi trường và văn hoá với những người xem nguyên tắc hàng đầu của PTDLBV là sự tăng trưởng về kinh tế do du lịch đem lại. Dưới góc độ về kinh tế mà sự quan tâm chủ yếu đối với phát triển du lịch là lợi nhuận thì “DLBV là quá trình HĐDL mà ở đó có thể duy trì được sự phát triển trong một thời gian, giai đoạn không xác định”. Tuy nhiên, quan niệm này chịu rất nhiều sự chỉ trích, phê phán của các nhà khoa học, đặc biệt là các nhà nghiên cứu về tài nguyên và môi trường. Đa số cho rằng “DLBV là hoạt động khai thác môi trường tự nhiên và văn hoá nhằm thoả mãn các nhu cầu đa dạng của khách du lịch, có quan tâm đến các lợi ích kinh tế dài hạn, đồng thời tiếp tục duy trì các khoản đóng góp cho công tác bảo vệ môi trường và góp phần nâng cao mức sống của cộng đồng địa phương”. Dựa trên các nguyên tắc của PTBV và phân tích những quan điểm còn chưa thống nhất, Tổ chức Du lịch Thế giới - UNWTO đã đưa ra khái niệm về DLBV tại Hội nghị về Môi trường và Phát triển của Liên hợp quốc tại Rio de Janeiro năm 1992, theo đó “DLBV là việc phát triển các HĐDL nhằm đáp ứng các nhu cầu hiện tại của khách du lịch và người dân bản địa trong khi vẫn quan tâm đến việc bảo tồn và tôn tạo các nguồn tài nguyên cho việc phát triển HĐDL trong tương lai. DLBV sẽ có kế hoạch quản lý các nguồn tài nguyên nhằm thoả mãn các nhu cầu về kinh tế, xã hội, thẩm mỹ của con người trong khi đó vẫn duy trì được sự toàn vẹn về văn