Luận án tiến sĩ Kinh tế: Tác động của rủi ro thanh khoản đến hiệu quả hoạt động kinh doanh ngân hàng: nghiên cứu trường hợp các quốc gia Đông Nam Á

Chia sẻ: Huc Ninh | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:206

Thêm vào BST

Báo xấu

47
lượt xem 12
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục tiêu nghiên cứu chính của luận án là xác định các yếu tố ảnh hưởng đến rủi ro thanh khoản và phân tích tác động của rủi ro thanh khoản đến hiệu quả hoạt động kinh doanh ngân hàng, nghiên cứu trường hợp các quốc gia Đông Nam Á trong giai đoạn 2004 – 2016.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận án tiến sĩ Kinh tế: Tác động của rủi ro thanh khoản đến hiệu quả hoạt động kinh doanh ngân hàng: nghiên cứu trường hợp các quốc gia Đông Nam Á

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƢỜNG ĐẠI HỌC NGÂN HÀ NG THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH TRẦN THỊ THANH NGA TÁC ĐỘNG CỦA RỦI RO THANH KHOẢN ĐẾN HIỆU QUẢ HOẠT ĐỘNG KINH DOANH NGÂN HÀNG: NGHIÊN CỨU TRƢỜNG HỢP CÁC QUỐC GIA ĐÔNG NAM Á LUẬN ÁN TIẾN SĨ KINH TẾ TP. HỒ CHÍ MINH – 09/2018
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƢỜNG ĐẠI HỌC NGÂN HÀ NG THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH TRẦN THỊ THANH NGA TÁC ĐỘNG CỦA RỦI RO THANH KHOẢN ĐẾN HIỆU QUẢ HOẠT ĐỘNG KINH DOANH NGÂN HÀNG: NGHIÊN CỨU TRƢỜNG HỢP CÁC QUỐC GIA ĐÔNG NAM Á LUẬN ÁN TIẾN SĨ KINH TẾ Chuyên ngành: Tài Chính - Ngân Hàng Mã ngành: 62 34 02 01 Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: PGS. TS. TRẦM THỊ XUÂN HƢƠNG TS. LÊ THI ̣ ANH ĐÀ O TP. HỒ CHÍ MINH – 09/2018
LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan rằng đề tài “Tác động của rủi ro thanh khoản đến hiệu quả hoạt động kinh doanh ngân hàng: nghiên cứu trƣờng hợp các quốc gia Đông Nam Á” là công trình nghiên cứu của tác giả. Các thông tin, dữ liệu được sử dụng trong đề tài là trung thực, chính xác và đáng tin cậy. Các nội dung trích dẫn đều được chính tác giả thu thập từ các nguồn khác nhau có ghi rõ nguồn gốc trong phần tài liệu tham khảo. TP. Hồ Chí Minh, ngày tháng 09 năm 2018 Tác giả Trần Thị Thanh Nga
LỜI CẢM ƠN Trước tiên, tôi xin chân thành cảm ơn Quý Thầy Cô trường Đại học Ngân hàng nói chung, nơi tôi học tập và nghiên cứu đã giảng dạy, giúp đỡ tôi trong suốt thời gian làm luận án. Tôi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc đến Người hướng dẫn khoa học PGS.TS Trầm Thị Xuân Hương đã định hướng nghiên cứu, hướng dẫn, động viên và hỗ trợ hoàn toàn để tôi hoàn thành luận án này. Cảm ơn TS. Lê Thị Anh Đào đã hỗ trợ, chỉ bảo tôi hoàn chỉnh nội dung của luận án. Tôi xin bày tỏ lời cảm ơn chân thành đến gia đình, đồng nghiệp, bạn bè đã tạo điều kiện về thời gian và đóng góp ý kiến quý báu giúp tôi hoàn thành nhiệm vụ nghiên cứu của mình. TPHCM, ngày tháng 09 năm 2018 Tác giả Trần Thị Thanh Nga
MỤC LỤC CHƢƠNG 1: TỔNG QUAN NGHIÊN CỨU .............................................................. 1 1.1. Sƣ ̣ cầ n thiế t nghiên cƣ́u .......................................................................................... 1 1.2. Mục tiêu và câu hỏi nghiên cƣ́u............................................................................. 4 1.2.1. Mục tiêu chung ...................................................................................................... 4 1.2.2. Mục tiêu cụ thể ...................................................................................................... 4 1.2.3. Câu hỏi nghiên cứu ................................................................................................ 5 1.3. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu ......................................................................... 5 1.4. Phƣơng pháp nghiên cứu ....................................................................................... 6 1.5. Kết cấu của luận án ..............................................................................................10 CHƢƠNG 2: CƠ SỞ LÝ THUYẾT VÀ NGHIÊN CỨU THỰC NGHIỆM..........11 2.1. Rủi ro thanh khoản ..............................................................................................12 2.1.1 Các lý thuyết về rủi ro thanh khoản .....................................................................12 2.1.2 Khái niệm rủi ro thanh khoản ...............................................................................15 2.1.3 Phương pháp đo lường rủi ro thanh khoản ...........................................................17 2.1.4 Nghiên cứu thực nghiệm về các yếu tố ảnh hưởng đến RRTK ............................20 2.2 Hiệu quả hoa ̣t đô ̣ng kinh doanh ngân hàng ........................................................26 2.2.1 Các lý thuyết về hiệu quả hoạt động kinh doanh ngân hàng ................................25 2.2.2 Khái niệm hiệu quả kinh doanh của ngân hàng thương mại ................................27 2.2.3 Các phương pháp đo lường hiệu quả hoạt động kinh doanh ngân hàng ..............30 2.3 Tác động của rủi ro thanh khoản đến hiệu quả hoạt động kinh doanh ngân hàng ...............................................................................................................................32 2.3.1 Lý thuyết về mối liên hệ giữa RRTK và HQHĐKD ngân hàng ..........................33 2.3.2 Nghiên cứu thực nghiệm về mối liên hệ giữa RRTK và HQHĐ ngân hàng ........35 TÓM TẮT CHƢƠNG 2 ..............................................................................................49 CHƢƠNG 3: PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ......................................................50 3.1 Phƣơng pháp nghiên cứu ......................................................................................50 3.1.1 Mô hình hồi quy cổ điển Pooled OLS với dữ liệu bảng .......................................51 3.1.2 Mô hình tác động cố định (FEM) và mô hình tác động ngẫu nhiên (REM) ........52 3.1.3 Mô hình GMM với dữ liệu bảng ..........................................................................53
3.2 Mô hình nghiên cứu các yếu tố ảnh hƣởng đến RRTK .....................................56 3.2.1 Mô hình nghiên cứu..............................................................................................56 3.2.2 Các giả thuyết nghiên cứu về các yếu tố ảnh hưởng đến RRTK .........................57 3.3 Mô hình nghiên cứu tác động RRTK đến HQHĐKD ngân hàng .....................66 3.3.1 Mô hình nghiên cứu ..............................................................................................66 3.3.2 Đo lường hiệu quả hoạt động kinh doanh bằng phương pháp tỷ số .....................67 3.3.3 Các giả thuyết nghiên cứu về tác động của RRTK đến HQHĐKD ngân hàng....68 3.4 Phƣơng pháp thu thập và xử lý dữ liệu ...............................................................76 3.4.1 Mô tả quy trình thu thập dữ liệu ...........................................................................76 3.4.2 Xử lý dữ liệu .........................................................................................................77 TÓM TẮT CHƢƠNG 3 ..............................................................................................79 CHƢƠNG 4: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU ..................................................................80 4.1 Các yếu tố ảnh hƣởng đến RRTK ........................................................................80 4.1.1 Thống kê mô tả các biến .......................................................................................80 4.1.2 Phân tích hệ số tương quan...................................................................................83 4.1.3 Phân tích và thảo luận kết quả, nghiên cứu trường hợp các quốc gia Đông Nam Á .......................................................................................................................................85 4.1.4 Phân tích và thảo luận kết quả, nghiên cứu trường hợp Việt Nam ......................93 4.2 Tác động của RRTK đến HQHĐKD ngân hàng ................................................99 4.2.1 Thống kê mô tả các biến .......................................................................................99 4.2.2 Phân tích hệ số tương quan.................................................................................100 4.2.3 Phân tích và thảo luận kết quả, nghiên cứu trường hợp các quốc gia Đông Nam Á .....................................................................................................................................103 4.2.4 Phân tích và thảo luận kết quả, nghiên cứu trường hợp Việt Nam ...................111 TÓM TẮT CHƢƠNG 4 ............................................................................................118 CHƢƠNG 5: KẾT LUẬN VÀ GỢI Ý CHÍNH SÁCH ..........................................119 5.1 Kết luận ................................................................................................................119 5.2. Gợi ý chính sách..................................................................................................123 5.3. Những đóng góp mới của luận án .....................................................................127 5.3.1. Về mặt lý thuyết ................................................................................................127 5.3.2. Về mặt thực tiễn ................................................................................................128
5.4. Hạn chế của luận án và hƣớng nghiên cứu trong tƣơng lai ...........................130 5.4.1 Hạn chế của luận án .........................................................................................130 5.4.2 Hƣớng nghiên cứu trong tƣơng lai .................................................................132 KẾT LUẬN ................................................................................................................133 DANH MỤC CÁC CÔNG TRÌNH NGHIÊN CỨU ĐÃ CÔNG BỐ ....................135 TÀI LIỆU THAM KHẢO.........................................................................................137 PHỤ LỤC ...................................................................................................................145
DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT STT Từ viết tắt Tiếng Anh Tiếng Việt 1 ADB Asian Development Bank Ngân hàng phát triển Châu Á Basel Committee on Banking Ủy ban Basel về Giám sát 2 BCBS Supervision Ngân hàng 3 BCTC Financial report Báo cáo tài chính 4 CDs Certificates of Deposits Chứng chỉ tiền gửi 5 FEM Fixed Effects Model Mô hình hiệu ứng cố định Feasible Generalized Least Bình phương tối thiểu tổng 6 FGLS Squares quát Generalized Method of Mô hình hồi quy moment 7 GMM Moments tổng quát 8 GDP Gross Domestic Product Tổng sản phẩm quốc nội Hiệu quả hoạt động kinh 9 HQHĐKD Business performance doanh 10 INF Inflation Lạm phát 11 IMF International Monetary Fund Tổ chức Tiền tệ Thế giới 12 NHTM commercial bank Ngân hàng thương mại Phương pháp bình phương 13 OLS Ordinary Least Squares nhỏ nhất Mô hình hiệu ứng ngẫu 14 REM Random Effects Model nhiên 15 RRTK Liquidity risk Rủi ro thanh khoản
DANH MỤC BẢNG VÀ HÌNH Bảng 2.1 Các nghiên cứu về mố i quan hê ̣ giữa RRTK và HQHĐKD ngân hàng ............. 42 Bảng 3.1 Mối quan hệ giữa biến phụ thuộc và biến độc lập trong mô hình nghiên cứu các yếu tố ảnh hưởng đến RRTK ngân hàng ........................................................................... 63 Bảng 3.2 Mối quan hệ giữa biến phụ thuộc và biến độc lập trong mô hình nghiên cứu tác động RRTK đến HQHĐKD ngân hàng. ............................................................................ 73 Bảng 4.1 Thống kê mô tả các biến cơ sở, nghiên cứu trường hợp các quốc gia Đông Nam Á ............................................................................................................................. 80 Bảng 4.2 Thống kê mô tả các biến cơ sở, nghiên cứu trường hợp tại Việt Nam .............. 82 Bảng 4.3 Tương quan giữa các biến độc lập trong mô hình các yếu tố ảnh hưởng lên RRTK ngân hàng, nghiên cứu trường hợp các quốc gia Đông Nam Á. ........................... 84 Bảng 4.4 Tương quan giữa các biến độc lập trong mô hình các yếu tố ảnh hưởng đến RRTK ngân hàng, nghiên cứu trường hợp tại Việt Nam .................................................. 84 Bảng 4.5 Các yếu tố ảnh hưởng đến RRTK ngân hàng, nghiên cứu trường hợp các quốc gia Đông Nam Á (Phụ lục) ............................................................................................... 86 Bảng 4.6 Các yếu tố ảnh hưởng đến RRTK ngân hàng, nghiên cứu trường hợp các quốc gia Đông Nam Á ................................................................................................................ 92 Bảng 4.7 Các yếu tố ảnh hưởng đến RRTK ngân hàng, nghiên cứu trường hợp tại Việt Nam (Phụ lục).................................................................................................................... 93 Bảng 4.8 Các yếu tố ảnh hưởng đến RRTK, nghiên cứu trường hợp các quốc gia Đông Nam Á và Việt Nam. ......................................................................................................... 98 Bảng 4.9 Thống kê mô tả các biến cơ sở, nghiên cứu trường hợp các quốc gia Đông Nam Á trong mô hình tác động của RRTK đến HQHĐKD ngân hàng ..................................... 99 Bảng 4.10 Thống kê mô tả các biến cơ sở, nghiên cứu trường hợp Việt Nam trong mô hình tác động RRTK đến HQHĐKD ngân hàng ............................................................. 100 Bảng 4.11 Tương quan giữa các biến độc lập trong mô hình tác động RRTK đến HQHĐ ngân hàng, nghiên cứu trường hợp các quốc gia Đông Nam Á ...................................... 102 Bảng 4.12 Tương quan giữa các biến độc lập trong mô hình tác động RRTK đến HQHĐ ngân hàng, nghiên cứu trường hợp tại Việt Nam ............................................................ 102
Bảng 4.13 Kết quả tác động RRTK đến HQHĐKD ngân hàng, nghiên cứu trường hợp các quốc gia Đông Nam Á ..................................................................................................... 104 Bảng 4.14 Tác động đến RRTK đến HQHĐ ngân hàng, nghiên cứu trường hợp các quốc gia Đông Nam Á .............................................................................................................. 110 Bảng 4.15 Kết quả tác động RRTK đến HQHĐKD của các ngân hàng, nghiên cứu trường hợp tại Việt Nam (Phụ lục).......................................................................................... 10913 Bảng 4.16 Kết quả nghiên cứu của mô hình RRTK tác động HQHĐKD ngân hàng, nghiên cứu trường hợp các quốc gia Đông Nam Á và Việt Nam ................................... 116 DANH MỤC HÌNH Hình 1.1 Sơ đồ nghiên cứu chi tiết .................................................................................. 8
CHƢƠNG 1 TỔNG QUAN NGHIÊN CỨU 1.1. Sƣ̣ cầ n thiế t nghiên cƣ́u Bố i cảnh lý thuyế t: Mố i quan hê ̣ giữa RRTK và HQHĐKD đã đươ ̣c biế t đế n từ rấ t lâu thông qua cách tiế p câ ̣n các giả thuyế t như quyền lực thị trường (Market Power Hypothesis), giả thuyế t Cấ u trúc – hiê ̣u quả (Efficient Structure Hypothesis ) đã làm cho mố i quan hê ̣ này càng được quan tâm nhiều hơn . Thanh khoản thể hiện khả năng thực hiện các nghĩa vụ thanh toán của một ngân hàng. Theo nghĩa này, thanh khoản đại diện cho các yếu tố định tính về sức mạnh tài chính của một ngân hàng (Duttweiler, 2011). Khả năng thanh khoản không hợp lí là dấu hiệu đầu tiên cho thấy ngân hàng đang trong tình trạng có vấn đề về tài chính. Rủi ro thanh khoản là rủi ro nguy hiểm nhất trong các rủi ro của ngân hàng, nó không chỉ đe dọa sự an toàn của bản thân từng ngân hàng thương mại, mà còn liên quan đến sự an toàn của cả hệ thống ngân hàng (Eichberger và Summer, 2005). Mô ̣t trong những đă ̣c điể m nổi bật của ngân hàng là đáp ứng nhu cầ u thanh khoản thông qua huy đô ̣ng và cấ p tiń du ̣ng cho khách hàng (Diamond và Dybvig, 1983). Có 2 loại rủi ro thanh khoản , ngân hàng thường xuyên phải đố i mă ̣t . Thứ nhất, là rủi ro thanh khoản đặc thù, vào bất kỳ ngày nào khách hàng có thể có nhu cầu thanh toán nhiều hay ít. Thứ hai, là rủi ro thanh khoản tổng hợp. Trong một số khoảng thời gian tổng hợp nhu cầu thanh khoản cao trong khi đó ở những thời điểm khác thì thấp, rủi ro tổng hợp làm cho tất cả các ngân hàng bị sốc tương tự, bằng cách tăng hoặc giảm nhu cầu thanh khoản mà tất cả các ngân hàng phải đối mặt cùng một lúc. Sự chuyển đổi thanh khoản mang lại cơ sở cho sự tồn tại của các ngân hàng và đă ̣c tính đó ta ̣o bản chấ t dễ tổn thương của ngân hàng đối với hoạt động của nó . (Diamond và Dybvig, 1983) cho rằng ảnh hưởng của RRTK đối với sự hiê ̣u quả hoa ̣t đô ̣ng kinh doanh của ngân hàng vẫn chưa rõ ràng. Một số nghiên cứu cho thấy mối tương quan dương giữa RRTK và HQHĐKD ngân hàng ở khu vực Châu Phi (Sayedi, 2014; Aburime, 2009; Athanasoglou và cô ̣ng sự , 2008; Ajibike và Aremu, 2015; Alshatti, 2015), ở khu vực Châu Á (Wasiuzzaman và Tarmizi, 2010; Arif và Nauman Anees, 2012; Shen và cộng 1
sự, 2009), ở khu vực Châu Âu (Bourke,1989; Poposka and Trpkoski, 2013; Goddard, Molyneux và Wilson, 2004; Kosmidou, Tanna và Pasiouras, 2005). Một số nghiên cứu cho thấy mối tương quan âm giữa RRTK và HQHĐKD ngân hàng ở khu vực Châu Á (Lee và Kim, 2013); Châu Phi (Bassey & Moses, 2015). Ngoài ra, còn có một số nghiên cứu (Sufian và Chong, 2008; Roman và Sargu, 2015; Alper và Anbar, 2011; Almumani, 2013; Ayaydin và Karakaya, 2014;) chưa tìm thấy mối quan hệ giữa RRTK và HQHĐKD ngân hàng hoặc mối quan hệ này có ý nghĩa nhưng chiều hướng tác động phụ thuộc vào đặc điểm kinh tế và mô hình sử dụng (Naceur và Kandil, 2009; Ferrouhi, 2014). Sau khi lược khảo các nghiên cứu trước, tác giả nhận thấy đa phần các nghiên cứu tiếp cận chiều hướng tác động của RRTK đến HQHĐKDNH (Sufian và Chong, 2008; Sayedi, 2014; Oluwasegun và Samuel, 2015; Lartey, Antwi, và Boadi, 2013; Bourke,1989; Tabari, Ahmadi và Emami, 2013; Arif và Nauman Anees, 2012; Bassey và Moses, 2015; Ferrouhi, 2014; Alshatti, 2015; Aburime,2009; Athanasoglou và cộng sự,2008; Naceur and Kandil, 2009) một vài nghiên cứu tiếp cận chiều hướng tác động của HQHĐKDNH đến RRTK ở các quốc gia khác nhau (Vodova, 2011; Abdullah và Khan, 2012; Roman và Sargu, 2015). Điều này cho thấy xu hướng tác động của RRTK đến HQHĐKD ngân hàng gần đây được các nhà nghiên cứu khoa học và các nhà quản lý quan tâm, đặc biệt có sự ảnh hưởng của khủng hoảng tài chính đến HQHĐKD ngân hàng (Lee và Kim, 2013). Tuy nhiên, hiếm có nghiên cứu kết hợp tiếp cận phân tích các yếu tố ảnh hưởng đến RRTK và tác động của RRTK đến HQHĐKD ngân hàng trong phạm vi nhiều quốc gia, ngoại trừ các nghiên cứu ở Châu Âu (Roman và Sargu, 2015), Châu Mỹ (Bordeleau và Graham, 2010), Châu Âu và Châu Mỹ (Shen và cộng sự, 2009). Xét trong trường hợp các quốc gia Đông Nam Á, vẫn chưa có nghiên cứu riêng về phân tích tác động RRTK đến HQHĐKD ngân hàng với phạm vi nhiều quốc gia. Các nghiên cứu ở các không gian nghiên cứu và thời gian nghiên cứu khác nhau sẽ cho các kế t quả không tương đồ ng về tác động của RRTK đến HQHĐKD ngân hàng. Bối cảnh thực tiễn Hệ thống tài chính phần lớn do các ngân hàng chi phối (Diamond và Dybvig, 1983), ngân hàng đóng vai trò quan trọng trong nền kinh tế của các quốc gia trên thế giới. Cuộc khủng hoảng tài chính và suy thoái kinh tế toàn cầu bắt đầu từ cuối năm 2
2007 tại Mỹ đã tác động mạnh đến toàn thế giới, ảnh hưởng nghiêm trọng đến tình hình kinh doanh của các NHTM. Hệ quả là có rất nhiều ngân hàng phải tuyên bố phá sản do chạy theo lợi nhuận trước mắt mà không đảm bảo an toàn hoạt động của hệ thống ngân hàng, đã dấy lên hồi chuông báo động cho cơ chế quản lý rủi ro, đặc biệt là rủi ro thanh khoản còn bị xem nhẹ (Moore, 2010). Sau cuô ̣c khủng hoảng tài chính , Ủy ban Basel về giám sát ngân hàng (BCBS) đưa ra hiê ̣p ước Basel III nhằ m đẩ y ma ̣nh công tác điề u phố i , giám sát và quản lý rủi ro trong liñ h vực ngân hàng. Basel III có nhiề u đề xuấ t mới về vố n, đòn bẩ y và tính thanh khoản nhằm bổ sung thêm các quy định về giám sát và quản lý rủi ro . Cuộc khủng hoảng tài chính 2007-2008, rõ ràng đã nhấn mạnh tầm quan trọng của rủi ro thanh khoản và quản trị rủi ro thanh khoản đối với hoạt động của thị trường tài chính nói chung và ngành ngân hàng nói riêng (Bank for International Settlements, 2010; Bank for International Settlements, 2013). Các ngân hàng tại các quốc gia Đông Nam Á, mặc dù không chịu ảnh hưởng quá nặng nề từ cuộc khủng hoảng này, nhưng liệu các ngân hàng an toàn và hiệu quả hay may mắn nhờ vào mức độ hội nhập chưa sâu vào thị trường tài chính quốc tế. Đối với Việt Nam, sau khủng hoảng tài chiń h đã có những tác động nhất định , môi trường và thể chế hoạt động của hệ thống ngân hàng có những chuyển biến đáng ghi nhận về quản trị nội bộ, bộ máy tổ chức, ứng dụng công nghệ và sự phát triển của các dịch vụ ngân hàng hiện đại. Tuy nhiên, không nằm ngoài quy luật chung, những bất ổn về kinh tế đã gây ra nhiều tổn thất không nhỏ cho hệ thống ngân hàng trên mọi mặt. Từ đó, đến lượt các bất ổn của hệ thống ngân hàng lại tác động đến nền kinh tế và gây ra những hệ lụy đáng kể (Nguyễn Công Tâm và Nguyễn Minh Hà,2012). Trong xu thế hội nhập, yêu cầu phải quản trị rủi ro thanh khoản và đảm bảo hiệu quả hoạt động kinh doanh ngân hàng là cần thiết hơn bao giờ hết. Bối cảnh thực tiễn trường hợp các quốc gia Đông Nam Á, cho thấy Việt Nam là một trong những quốc gia có thu nhập bình quân đầu người thấp trong các quốc gia nghiên cứu của khu vực Đông Nam Á, nhưng có quá nhiều ngân hàng, nhưng lại thiếu ngân hàng trụ cột có sức cạnh tranh với các quốc gia trong khu vực ( Nguyễn Công Tâm và Nguyễn Minh Hà, 2012). Vì thế, việc nghiên cứu tác động của RRTK đến HQHĐKD ngân hàng, trường hợp các quôc gia Đông Nam Á trong giai đoạn 2004 - 3
2016 cũng góp phần kiểm chứng tác động của RRTK đến HQHĐKD ngân hàng tại các quốc gia Đông Nam Á. Xuất phát từ bối cảnh lý thuyết và bối cảnh thực tiễn, nhằm bổ sung các khoảng trống nghiên cứu, việc kết hợp tiếp cận nghiên cứu các yếu tố ảnh hưởng đến RRTK và tác động của RRTK đến HQHĐKD ngân hàng, nghiên cứu trường hợp các quốc gia Đông Nam Á là hết sức quan trọng và có giá trị. Chính vì thế, tác giả đã chọn đề tài “Tác động của rủi ro thanh khoản đến hiệu quả hoạt động kinh doanh ngân hàng: nghiên cứu trƣờng hợp các quốc gia Đông Nam Á” làm luận án. Ngoài ra, nghiên cứu có kết hợp so sánh kết quả nghiên cứu trường hợp các quốc gia Đông Nam Á và Việt Nam nhằm đề xuất các gợi ý chính sách cho Việt Nam. Nghiên cứu này, sẽ đóng góp thêm về bằng chứng thực nghiệm và cung cấp một số thông tin hữu ích về các yếu tố ảnh hưởng đến RRTK và tác động của RRTK đến HQHĐKD ngân hàng, từ đó đảm bảo tính khoa học cho các gợi ý chính sách. 1.2. Mục tiêu và câu hỏi nghiên cứu 1.2.1. Mục tiêu chung Mục tiêu nghiên cứu chính của luận án là xác định các yếu tố ảnh hưởng đến rủi ro thanh khoản và phân tích tác động của RRTK đến HQHĐKD ngân hàng, nghiên cứu trường hợp các quố c gia Đông Nam Á trong giai đoạn 2004 – 2016. 1.2.2. Mục tiêu cụ thể Trên cơ sở đó, mục tiêu cụ thể của đề tài được xác định là: Thứ nhất: phân tích các yếu tố ảnh hưởng đến RRTK ngân hàng , nghiên cứu trường hợp các quốc gia Đông Nam Á và Việt Nam. Thứ hai: phân tích tác động của RRTK đến HQHĐKD ngân hà ng, nghiên cứu trường hợp các quốc gia Đông Nam Á và Việt Nam. Thứ ba: gợi ý các chính sách quản trị RRTK và HQHĐKD ngân hàng tại Viê ̣t Nam. 1.2.3. Câu hỏi nghiên cứu (1) Yếu tố nào ảnh hưởng đế n RRTK, chiều hướng và mức độ tác động của các yếu tố đến RRTK ngân hàng, trường hợp các quốc gia Đông Nam Á như thế nào? 4
(2) Có sự khác biệt trong kết quả nghiên cứu các yếu tố ảnh hưởng đế n RRTK ngân hàng, trường hợp các quốc gia Đông Nam Á và Việt Nam hay không? (3) Chiều hướng tác động của RRTK đến HQHĐKD ngân hàng, trường hợp các quốc gia Đông Nam Á như thế nào? (4) Có sự khác biệt trong kết quả nghiên cứu tác động của RRTK đến HQHĐKD ngân hàng, trường hợp các quố c gia Đông Nam Á và Việt Nam hay không? (5) Các gợi ý chính sách nào liên quan đến quản trị RRTK và đảm bảo HQHĐKD ngân hàng tại Viê ̣t Nam. 1.3. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu Đối tượng nghiên cứu của luận án là rủi ro thanh khoản và hiệu quả hoạt động kinh doanh ngân hàng, nghiên cứu trường hợp các quố c gia Đông Nam Á. Phạm vi nghiên cứu: không chỉ tập trung vào một vài quố c gia riêng lẻ như ở các nghiên cứu trước đây , phạm vi nghiên cứu của đề tài được mở rộng phân tích cho 11 quố c gia Đông Nam Á (Brunie, Cambodia, EasiTimor, Indonesia, Lao, Malaysia, Myanmar, Philippines, Singapore, Thailand, Vietnam) trong giai đoạn nghiên cứu 2004 – 2016. Đề tài lựa chọn phạm vi nghiên cứu này vì: (1) Nguồn số liệu sử dụng trong nghiên cứu từ 2 nguồn: (i) Nguồn dữ liệu các ngân hàng trên thế giới Bankscope, (ii) Nguồn dữ liệu Ngân hàng phát triển Châu Á (ADB) nên đảm bảo tính đồng bộ và độ tin cậy cao hơn nhằm phản ánh tốt việc đánh giá tác động của RRTK đến HQHĐKD ngân hàng , trường hợp các quốc gia Đông Nam Á. (2) Đây là thời kỳ đang đẩy nhanh quá trình hội nhập kinh tế quốc tế của khu vực Đông Nam Á trong đó có Viê ̣t Nam . Do đó, yêu cầu hệ thống ngân hàng nhanh chóng thực hiện quá trình cải cách, để vai trò của ngân hàng thực sự trở thành nhân tố thúc đẩy nhanh quá trình chuyển đổi kinh tế và chuẩn bị cho quá trình tự do hoá tài chính nhằm nâng cao năng lực hoạt động và khả năng cạnh tranh của các ngân hàng thương mại, đồ ng thời cũng cần hoàn thiện khung chính sách cho hệ thống ngân hàng trong thời kỳ này. 5
1.4. Phƣơng pháp nghiên cứu Để thực hiện các mục tiêu nghiên cứu, luận án đã kế thừa mô hình nghiên cứu của (Ferrouhi và Lahadiri, 2014; Trenca, Petria và Corovei, 2015) để phân tích tác động của các yếu tố ảnh hưởng đến RRTK và cách tiếp cận của (Growe và cộng sự, 2014; Ferrouhi, 2014) để phân tích tác động của RRTK đến HQHĐKD ngân hàng, trường hợp các quốc gia Đông Nam Á, cụ thể như sau: Thực hiện mục tiêu thứ nhất: luận án xây dựng mô hình nghiên cứu dựa trên cơ sở mô hình nghiên cứu (Ferrouhi và Lahadiri, 2014), đồng thời để kiểm chứng ảnh hưởng của độ trễ thanh khoản và rủi ro tín dụng đến RRTK, luận án có kết hợp cách tiếp cận của (Trenca, Petria và Corovei, 2015) để bổ sung biến vào mô hình nghiên cứu. Bên cạnh đó, với kỳ vọng có sự khác biệt tác động của yếu tố khủng hoảng tài chính đến RRTK giữa trường hợp các quốc gia Đông Nam Á và Việt Nam, luận án có kiểm định tác động của yếu tố này. Ngoài ra, nghiên cứu lần lượt sử dụng các phương pháp ước lượng OLS (Ordinary Least Squares), REM (Random Effects Model), FEM (Fixed Effects Model), SGMM (System GMM) với biến phụ thuộc là là tỷ lệ dư nợ tín dụng/Tổng tài sản, dư nợ tín dụng/(Tiền gửi khách hàng +nguồn tài trợ ngắn hạn); khe hở tài trợ (dư nợ tín dụng - huy động vốn) / tổng tài sản nhằm giải quyết mục tiêu nghiên cứu. Thực hiện mục tiêu thứ hai: luận án kế thừa cách tiếp cận của (Growe, G.et al, 2014) để xây dựng mô hình đánh giá tác động của RRTK đến HQHĐKD ngân hàng nhằm giải quyết mục tiêu nghiên cứu. Ngoài ra, nghiên cứu kế thừa mô hình (Ferrouhi,2014) để đánh giá tác động khác biệt của RRTK đến HQHĐKD ngân hàng, trường hợp các quốc gia Đông Nam Á và Việt Nam và có bổ sung các biến liên quan đến RRTK. Phương pháp sử dụng trong mô hình là phương pháp ước lượng OLS (Ordinary Least Squares), REM (Random Effects Model), FEM (Fixed Effects Model), SGMM (System GMM) với biến phụ thuộc là các tỷ số lợi nhuận ROA, ROE, NIM. Dữ liệu được tổng hợp gồm các bộ số liệu: + Nguồn dữ liệu các ngân hàng trên thế giới Bankscope: Từ dữ liệu ngân hàng ở 11 quốc gia Đông Nam Á, tác giả đã loại bỏ dữ liệu của 2 quốc gia là Singapore vì 6
thiếu dữ liệu báo cáo tài chính và dữ liệu vĩ mô; Đôngtimo thiếu báo cáo tài chính ngân hàng, số ngân hàng thương mại có được là 171 ngân hàng từ 9 quốc gia khu vực Đông Nam Á gồm: Brunei, Cambodia, Indonesia, Lào, Myanma, Malaysia, Philippines, Thái Lan, Việt Nam trong giai đoạn 2004-2016 + Nguồn dữ liệu Ngân hàng phát triển Châu Á (ADB): Nguồn dữ liệu này cung cấp thông tin về lạm phát và tăng trưởng (GDP), cung tiền (M2) của các quốc gia khu vực Đông Nam Á. 7
Bƣớc 1: Nghiên cứu cơ sở lý thuyết và các nghiên cứu trước nhằm xác định khoảng trống nghiên cứu. Bƣớc 2: Xây dựng mô hình và phương pháp nghiên cứu Đo lường các yếu tố ảnh hưởng đến RRTK trường Phân tích tác động RRTK đến HQHĐKD ngân hàng hợp các quốc gia Đông Nam Á và Việt Nam trường hợp các quốc gia Đông Nam Á và Việt Nam Xây Xử lý Phân OLS Xây Xử lý Phân OLS dựng dữ tích dựng dữ tích và liệu hồi và liệu hồi thiết định FEM, REM thiết định FEM, REM quy quy kế lượng kế biến lượng biến SGMM SGMM F, Hauman test Bƣớc 3: Kiểm định mô hình hồi quy Bresh Pagan, Sargan test Bƣớc 4: Phân tích kết quả hồi quy và thảo luận kết quả nghiên cứu Bƣớc 5: Gợi ý chính sách và các hạn chế nghiên cứu của đề tài Hình 1.1 Sơ đồ nghiên cứu chi tiết 8
1.5. Kết cấu của luận án Nội dung luận án gồm 5 phần chính, cụ thể như sau: Chƣơng 1: Tổng quan nghiên cứu Chương này trình bày tổ ng quan nghiên cứu bao gồ m sự cầ n thiế t nghiên cứu (bối cảnh lý thuyết và bối cảnh thực tiễn) nhằm xác định khoảng trống nghiên cứu. Tiếp đến luận án trình bày mục tiêu nghiên cứu, câu hỏi nghiên cứu và phạm vi nghiên cứu của đề tài. Phần cuối cùng là trình bày khái quát nguồn số liệu , phương pháp nghiên cứu và kết cấu của luận án. Chƣơng 2: Cơ sở lý thuyết và nghiên cứu thực nghiệm Chương này trình bày ngắn gọn các lý thuyết nền liên quan đến RRTK và hiệu quả hoạt động kinh doanh ngân hàng. Tiếp đến, nghiên cứu lược khảo các nghiên cứu liên quan đến các yếu tố ảnh hưởng đến RRTK và tác động của RRTK đến HQHĐKD ngân hàng để xác định các khoảng trống nghiên cứu. Luận án có trình bày các cách tiếp cận đo lường hiệu quả hoạt động kinh doanh và phương pháp đo lường RRTK từ các nghiên cứu trước, làm cơ sở xây dựng các giả thuyết nghiên cứu trong chương 3. Chƣơng 3: Phƣơng pháp nghiên cứu Chương này trình bày mô hình nghiên cứu để lượng hóa các yếu tố ảnh hưởng đến RRTK và tác động của RRTK đến HQHĐKD ngân hàng. Tiếp cận mô hình nghiên cứu của (Growe và cộng sự, 2014; Ferrouhi, 2014) và (Trenca, Petria và Corovei, 2015; Ferrouhi và Lahadiri, 2014); tác giả có điều chỉnh một số biến cho phù hợp với mục tiêu nghiên cứu của đề tài. Sau khi phân tích đánh giá ưu nhược điểm của từng phương pháp đo lường, luận án sẽ lựa chọn các biến phù hợp với mục tiêu, phạm vi và đối tượng nghiên cứu của luận án. Ngoài ra, phần này cũng trình bày dữ liệu báo cáo tài chính của các ngân hàng tại các quốc gia Đông Nam Á, và dữ liệu kinh tế vĩ mô trong giai đoạn 2004-2016. Chƣơng 4: Kết quả nghiên cứu Chương này trình bày kết quả và thảo luận kết quả nghiên cứu các yếu tố ảnh hưởng đến RRTK và tác đô ̣ng của RRTK đế n HQHĐKD ngân hàng , nghiên cứu trường hợp các quốc gia Đông Nam Á và Việt Nam. Trên cơ sở kết quả nghiên cứu, luận án tiến hành so sánh kết quả nghiên cứu về ảnh hưởng của các yếu tố đến RRTK 9
và tác động RRTK đến HQHĐKD ngân hàng, nghiên cứu trường hợp các quốc gia Đông Nam Á và Việt Nam, từ đó đề xuất các gợi ý chính sách ở chương 5. Chƣơng 5: Kết luận và gơ ̣i ý chính sách Từ cơ sở lý thuyết và kết quả nghiên cứu, chương 5 sẽ trình bày những kết luận chung và các gợi ý chính sách góp phần kiểm soát tác động của các yếu tố ảnh hưởng đến RRTK và tác động của RRTK đến HQHĐKD ngân hàng nhằm đảm bảo HQHĐKD ngân hàng, trường hợp các quốc gia Đông Nam Á và Việt Nam . Sau khi đã hoàn thành nghiên cứu, luận án trình bày những đóng góp mới của luận án về mặt lý thuyết và thực tiễn, đồng thời, trình bày những hạn chế của luận án và hướng nghiên cứu trong tương lai. 10