Luận án Tiến sĩ Luật học: Quản lý nhà nước đối với xử lý vi phạm hành chính từ thực tiễn ngành Công an nhân dân

Chia sẻ: ViJoy ViJoy | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:186

Thêm vào BST

Báo xấu

98
lượt xem 28
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Luận án Tiến sĩ Luật học "Quản lý nhà nước đối với xử lý vi phạm hành chính từ thực tiễn ngành Công an nhân dân" trình bày các nội dung chính sau: Những vấn đề lý luận của QLNN đối với XLVPHC; Thực trạng QLNN đối với công tác XLVPHC từ thực tiễn ngành CAND; Quan điểm, giải pháp tăng cường QLNN đối với XLVPHC từ thực tiễn ngành CAND.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận án Tiến sĩ Luật học: Quản lý nhà nước đối với xử lý vi phạm hành chính từ thực tiễn ngành Công an nhân dân

VIỆN HÀN LÂM KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI NGUYỄN THU HIỀN QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC ĐỐI VỚI XỬ LÝ VI PHẠM HÀNH CHÍNH TỪ THỰC TIỄN NGÀNH CÔNG AN NHÂN DÂN LUẬN ÁN TIẾN SĨ LUẬT HỌC HÀ NỘI- 2021
VIỆN HÀN LÂM KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI NGUYỄN THU HIỀN QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC ĐỐI VỚI XỬ LÝ VI PHẠM HÀNH CHÍNH TỪ THỰC TIỄN NGÀNH CÔNG AN NHÂN DÂN Ngành: Luật Hiến pháp và Luật Hành chính Mã số: 9.38.01.02 LUẬN ÁN TIẾN SĨ LUẬT HỌC Người hướng dẫn khoa học: PGS. TS. Bùi Thị Đào HÀ NỘI- 2021
LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các thông tin nêu trong luận án là trung thực, chính xác. Các trích dẫn trong luận án đều được chú thích đầy đủ và chính xác. Các kết quả trình bày trong luận án chưa được ai công bố trong bất kỳ công trình nào khác. Tác giả luận án Nguyễn Thu Hiền
MỤC LỤC MỞ ĐẦU .......................................................................................................... 1 Chương 1: TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU CÓ LIÊN QUAN ĐẾN LUẬN ÁN .................................................................................. 7 1.1. Tình hình nghiên cứu có liên quan đến đề tài luận án ....................... 7 1.2. Đánh giá tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài luận án............ 13 1.3. Những vấn đề đặt ra cần tiếp tục nghiên cứu trong luận án ............ 15 1.4. Giả thuyết nghiên cứu và câu hỏi nghiên cứu.................................. 16 Kết luận Chương 1 ........................................................................................ 17 Chương 2: NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN CỦA QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC ĐỐI VỚI XỬ LÝ VI PHẠM HÀNH CHÍNH ............................... 18 2.1. Vi phạm hành chính và xử lý vi phạm hành chính .......................... 18 2.2. Quản lý nhà nước đối với xử lý vi phạm hành chính ...................... 31 2.3. Nội dung quản lý nhà nước đối với xử lý vi phạm hành chính ....... 43 2.4. Vai trò của quản lý nhà nước đối với xử lý vi phạm hành chính .... 57 2.5. Các bảo đảm tăng cường quản lý nhà nước đối với xử lý vi phạm hành chính ............................................................................................... 59 Kết luận Chương 2 ........................................................................................ 64 Chương 3: THỰC TRẠNG QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC ĐỐI VỚI XỬ LÝ VI PHẠM HÀNH CHÍNH TỪ THỰC TIỄN NGÀNH CÔNG AN NHÂN DÂN ................................................................................................... 66 3.1. Tình hình, đặc điểm có liên quan đến quản lý nhà nước đối với xử lý vi phạm hành chính từ thực tiễn ngành Công an nhân dân ........... 66 3.2. Thực trạng quản lý nhà nước đối với xử lý vi phạm hành chính từ thực tiễn ngành Công an nhân dân ..................................................... 77 3.3. Nguyên nhân .................................................................................. 105 Kết luận Chương 3 ...................................................................................... 111
Chương 4: QUAN ĐIỂM VÀ GIẢI PHÁP TĂNG CƯỜNG QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC ĐỐI VỚI XỬ LÝ VI PHẠM HÀNH CHÍNH TỪ THỰC TIỄN NGÀNH CÔNG AN NHÂN DÂN ...................................... 112 4.1. Dự báo những yếu tố ảnh hưởng đến quản lý nhà nước đối với xử lý vi phạm hành chính từ thực tiễn ngành Công an nhân dân ......... 112 4.2. Quan điểm tăng cường quản lý nhà nước đối với xử lý vi phạm hành chính từ thực tiễn ngành Công an nhân dân ................................. 117 4.3. Các giải pháp tăng cường quản lý nhà nước đối với xử lý vi phạm hành chính từ thực tiễn ngành Công an nhân dân ....................... 125 Kết luận Chương 4 ...................................................................................... 146 KẾT LUẬN .................................................................................................. 148 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ................................................... 152 PHỤ LỤC
DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT An ninh trật tự : ANTT Biện pháp giáo dục tại xã, phường, thị trấn : BPGDTXPTT Cảnh sát Giao thông :CSGT Cảnh sát Phòng cháy, chữa cháy và cứu hộ, cứu nạn :CSPCCC $CHCN Cơ sở giáo dục bắt buộc : CSGDBB Công an nhân dân : CAND Quản lý nhà nước :QLNN Trật tự an toàn xã hội : TTATXH Trật tự xã hội : TTXH Trường Giáo dưỡng :TGD Vi phạm hành chính : VPHC Xử lý vi phạm hành chính : XLVPHC
MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài nghiên cứu VPHC là một loại vi phạm pháp luật xảy ra phổ biến trong đời sống xã hội, tuy tính chất, mức độ nguy hiểm cho xã hội chưa đến mức coi là “tội phạm” nhưng lại là một trong những nguyên nhân tiềm ẩn làm nảy sinh tội phạm, nếu không được ngăn chặn và xử lý kịp thời. Pháp luật về XLVPHC có nội dung tương đối phức tạp và được quy định trong nhiều văn bản quy phạm pháp luật khác nhau. Ngoài những quy định chung trong Luật XLVPHC năm 2012, còn có hơn 100 Nghị định do Chính phủ ban hành quy định chi tiết XLVPHC trong các lĩnh vực QLNN, trong đó có nhiều lĩnh vực liên quan trực tiếp đến chức năng, nhiệm vụ của lực lượng CAND. Số liệu thống kê của Bộ Tư pháp báo cáo Chính phủ cho thấy, số vụ xử phạt VPHC trung bình hàng năm được phát hiện, xử lý trên các lĩnh vực QLNN, các ngành và các địa phương có tới 75% số vụ việc thuộc thẩm quyền xử lý của ngành Công an. Chỉ tính riêng năm 2014, tổng số vụ VPHC đã được phát hiện là 4.766.626 vụ việc, các cơ quan có thẩm quyền đã ra 1.637.684 quyết định xử phạt, đã thi hành xong 116.522 quyết định; tổng số tiền phạt thu được là 5.254.473.450.824 đồng [29]; trong đó, riêng ngành Công an đã phát hiện 4.146.966 vụ; tổng số tiền phạt thu được từ xử phạt VPHC: 2.389.593.565.039đ [10]. VPHC diễn ra trên mọi lĩnh vực, trên khắp các địa bàn tỉnh, thành trên cả nước và thường diễn ra trong các lĩnh vực như: giao thông; an ninh trật tự, an toàn xã hội; bảo vệ môi trường; xây dựng, đất đai; hải quan, thủ tục thuế; thương mại, sản xuất, buôn bán hàng cấm, hàng giả; quản lý rừng, lâm sản…, trong đó, nổi bật lên là VPHC trong lĩnh vực an toàn giao thông và lĩnh vực an ninh TTATXH[29]. Với thực trạng VPHC diễn ra ngày càng phổ biến, trên nhiều lĩnh vực như số liệu đã được thống kê, báo cáo cho thấy việc QLNN đối với XLVPHC nói chung và QLNN đối với XLVPHC từ thực tiễn ngành Công an nói riêng trong thời gian qua có diễn biến khá phức tạp. Chính vì vậy, việc nghiên cứu một cách toàn diện, có hệ thống về QLNN đối với XLVPHC từ thực tiễn ngành CAND, đưa ra các giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động QLNN đối với XLVPHC từ thực tiễn ngành 1
CAND đã đặt ra như một nhu cầu cấp thiết. Với những lý do trên, NCS đã lựa chọn vấn đề: “QLNN đối với XLVPHC từ thực tiễn ngành CAND” làm đề tài luận án tiến sĩ luật học, ngành Luật Hiến Pháp và Luật Hành chính, mã số 9 38 01 02. 2. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu của đề tài 2.1. Mục đích nghiên cứu Trên cơ sở khoa học và thực tiễn, Luận án nhằm đạt mục đích sau: làm sáng tỏ những vấn đề lý luận QLNN đối với XLVPHC nói chung; đánh giá thực trạng, chỉ ra những ưu điểm, hạn chế của QLNN đối với XLVPHC từ thực tiễn ngành CAND hiện nay. Trên cơ sở đó, đề xuất các quan điểm, giải pháp góp phần tăng cường hiệu quả của QLNN đối với XLVPHC nói chung và QLNN đối với XLVPHC từ thực tiễn ngành CAND nói riêng. 2.2. Nhiệm vụ nghiên cứu Để đạt được mục đích nêu trên, Luận án phải thực hiện các nhiệm vụ sau: - Tổng quan tình hình nghiên cứu về vấn đề có liên quan đến đề tài và chỉ ra được những vấn đề luận án cần giải quyết qua hệ thống câu hỏi nghiên cứu và giả thuyết nghiên cứu; - Đưa ra được khái niệm, đặc điểm, nội dung, phương pháp QLNN đối với XLVPHC; xác định các yếu tố bảo đảm QLNN đối với XLVPHC; - Đánh giá thực trạng của QLNN đối với XLVPHC từ thực tiễn ngành CAND; chỉ ra những tồn tại, hạn chế và nguyên nhân của những tồn tại, hạn chế của QLNN đối với XLVPHC từ thực tiễn ngành CAND. - Đề xuất những quan điểm, giải pháp có tính khả thi nhằm tăng cường QLNN đối với XLVPHC từ thực tiễn ngành CAND, góp phần nâng cao hiệu quả QLNN đối với XLVPHC. 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu của luận án 3.1. Phạm vi nghiên cứu Về không gian: Luận án nghiên cứu trong phạm vi một số ngành có chức năng quản lý nhà nước đối với xử lý vi phạm hành chính và chủ yếu là ngành CAND; 2
Về thời gian: Thực tiễn áp dụng pháp luật từ năm 2010 đến nay 2020; Về nội dung: QLNN đối với XLVPHC có nội dung nghiên cứu rộng; bao trùm. Trong phạm vi nghiên cứu phù hợp với ngành Luật hiến pháp và Luật hành chính, Luận án tập trung nghiên cứu chủ yếu làm rõ những quy định của pháp luật và tổ chức thực hiện pháp luật về QLNN đối với XLVPHC từ thực tiễn ngành CAND; đánh giá khái quát thực trạng QLNN đối với XLVPHC từ thực tiễn ngành CAND, không đi sâu nghiên cứu từng lĩnh vực cụ thể trong QLNN đối với XLVPHC từ thực tiễn ngành CAND. Về chủ thể: đây là một đề tài nghiên cứu rộng, phức tạp, có liên quan đến nhiều chủ thể có trách nhiệm, thẩm quyền trong QLNN đối với XLVPHC. Trong khuôn khổ của đề tài này, chủ thể chủ yếu được đề cập đến là cơ quan QLNN đối với XLVPHC của một số bộ, cơ quan ngang bộ, ủy ban nhân dân các cấp được giao thẩm quyền và nhiệm vụ QLNN đối với XLVPHC được pháp luật quy định và ngành CAND. Số liệu của luận án được thu thập chủ yếu từ Cục Quản lý XLVPHC và theo dõi thi hành pháp luật Bộ Tư Pháp và Cục Pháp chế và cải cách hành chính, tư pháp Bộ Công an; các Cục nghiệp vụ của ngành Công an có chức năng, thẩm quyền XLVPHC theo quy định của pháp luật hành chính; 3.2. Đối tượng nghiên cứu Luận án tập trung nghiên cứu những vấn đề lý luận, pháp luật, thực tiễn QLNN đối với XLVPHC từ thực tiễn ngành CAND. 4. Phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu 4.1. Cơ sở phương pháp luận Luận án được xây dựng trên cơ sở phương pháp luận duy vật biện chứng, duy vật lịch sử của Chủ nghĩa Mác-Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh về Nhà nước và pháp luật; chủ trương, đường lối, chính sách của Đảng, Nhà nước về cải cách tư pháp, cải cách thủ tục hành chính, về QLNN đối với XLVPHC, xây dựng Nhà nước pháp quyền Việt Nam XHCN của Nhân dân, do Nhân dân, vì Nhân dân; cơ sở lý luận của khoa học Luật Hiến Pháp và Luật Hành chính; các quan điểm của Đảng và 3
pháp luật của Nhà nước về phòng, chống các hành vi vi phạm pháp luật hành chính; về xử lý các hành vi VPHC, về QLNN đối với XLVPHC nói chung và QLNN đối với xử lý vi phạm hành từ thực tiễn ngành CAND nói riêng. 4.2. Phương pháp nghiên cứu Để hoàn thành và bảo đảm chất lượng của Luận án, quá trình nghiên cứu đề tài, các phương pháp nghiên cứu sẽ được sử dụng là phân tích, so sánh, thống kê, tổng hợp, khảo sát, hệ thống hóa,…, cụ thể: - NCS sử dụng phương pháp phân tích, tổng hợp được sử dụng trong tất cả các chương của Luận án, nhằm trình bày, làm rõ các quan điểm, quan niệm khoa học về VPHC, về XLVPHC, về QLNN và QLNN đối với XLVPHC từ thực tiễn của ngành CAND; các mô hình và kinh nghiệm QLNN đối với XLVPHC trên thế giới. Trên cơ sở đó, làm rõ và xây dựng khái niệm, đặc điểm, nội dung của QLNN đối với XLVPHC từ thực tiễn ngành CAND (Chương 1, 2). - NCS sử dụng phương pháp phân tích, tổng hợp, so sánh, thống kê, khảo sát để nghiên cứu, làm rõ thực trạng các yếu tố ảnh hưởng đến QLNN đối với XLVPHC từ thực tiễn ngành CAND; đánh giá thực trạng QLNN đối với XLVPHC từ thực tiễn ngành CAND từ 2013 đến nay; làm rõ những ưu điểm, tồn tại, hạn chế và nguyên nhân của những tồn tại, hạn chế trong QLNN đối với XLVPHC từ thực tiễn ngành CAND. Đồng thời, NCS cũng sử dụng phương pháp điều tra, khảo sát để tìm hiểu quan điểm, nhận thức của các nhà chuyên môn, các chuyên gia pháp luật, áp dụng pháp luật về hành vi VPHC, XLVPHC, về QLNN đối với XLVPHC từ thực tiễn ngành CAND. - Phương pháp dự báo khoa học, được sử dụng để dự báo về tình hình vi phạm pháp luật hành chính và những vấn đề liên quan đến QLNN đối với XLVPHC từ thực tiễn ngành CAND trong thời gian tới; tổng hợp kết quả nghiên cứu, trình bày các quan điểm, chủ trương của Đảng về cải cách hành chính, xây dựng Nhà nước pháp quyền Việt nam XHCN và đề xuất định hướng, giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước đối với XLVPHC từ thực tiễn ngành CAND trong thời gian tới. 4
- Phương pháp hệ thống hóa: được sử dụng trong toàn bộ các chương của luận án nhằm trình bày các vấn đề, các nội dung trong luận án theo một trình tự, một bố cục hợp lý, chặt chẽ, có sự gắn kết, kế thừa, phát triển các vấn đề, các nội dung để đạt được mục đích, yêu cầu đã được xác định cho Luận án. 5. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn Luận án là một công trình nghiên cứu có hệ thống và tương đối toàn diện về lý luận QLNN đối với XLVPHC từ thực tiễn ngành Công an; đề xuất định hướng, nhiệm vụ, giải pháp hoàn thiện về QLNN đối với XLVPHC từ thực tiễn ngành CAND, góp phần làm rõ hơn lý luận về VPHC, XLVPHC, QLNN đối với XLVPHC từ thực tiễn của ngành CAND, nâng cao hiệu quả của QLNN đối với XLVPHC từ thực tiễn ngành CAND. Kết quả nghiên cứu của Luận án cung cấp các luận cứ khoa học cho các nhà nghiên cứu, những người làm công tác lập pháp tham khảo khi xây dựng, hoàn thiện cơ chế về QLNN đối với XLVPHC, về pháp luật XLVPHC nhằm nâng cao hiệu quả QLNN đối với XLVPHC, góp phần vào công cuộc cải cách hành chính, cải cách tư pháp, xây dựng nhà nước pháp quyền Việt Nam XHCN đã được ghi nhận trong văn kiện Đại hội lần thứ XI, XII của Đảng và Hiến pháp năm 2013. Luận án là công trình nghiên cứu có giá trị tham khảo, phục vụ cho công tác nghiên cứu, giảng dạy, học tập về pháp luật XLVPHC, về QLNN đối với XLVPHC trong các cơ sở đào tạo về pháp luật, về QLNN. 6. Đóng góp mới về khoa học của Luận án Thứ nhất, từ các kết quả nghiên cứu, luận án góp phần làm sáng tỏ những vấn đề lý luận về QLNN đối với XLVPHC, trên các nội dung về khái niệm, đặc điểm, phương pháp và các yếu tố bảo đảm tăng cường QLNN đối với XLVPHC. Thứ hai, luận án đánh giá một cách khác quan, có hệ thống thực trạng QLNN đối với XLVPHC từ thực tiễn ngành CAND, chỉ ra những ưu điểm, kết quả, hạn chế, và những nguyên nhấn của hạn chế của QLNN đối với XLVPHC từ thực tiễn ngành CAND. Thứ ba, Luận án đề xuất các quan điểm, giải pháp tăng cường hiệu quả QLNN đối với XLVPHC từ thực tiễn ngành CAND trong thời gian tới. 5
7. Kết cấu của luận án Ngoài phần mở đầu và kết thúc, danh mục tài liệu tham khảo và phụ lục, nội dung của luận án gồm 4 chương: Chương 1: Tổng quan tình hình nghiên cứu liên quan đến luận án. Chương 2: Những vấn đề lý luận của QLNN đối với XLVPHC. Chương 3: Thực trạng QLNN đối với công tác XLVPHC từ thực tiễn ngành CAND. Chương 4: Quan điểm, giải pháp tăng cường QLNN đối với XLVPHC từ thực tiễn ngành CAND. 6
Chương 1 TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU CÓ LIÊN QUAN ĐẾN LUẬN ÁN 1.1. Tình hình nghiên cứu có liên quan đến đề tài luận án Đến nay, có khá nhiều công trình nghiên cứu, trao đổi khoa học về QLNN đối với XLVPHC, nghiên cứu một số vấn đề hoặc một số những lĩnh vực, hoạt động cụ thể của XLVPHC trong ngành CAND. Để phục vụ nghiên cứu luận án, nghiên cứu sinh đã lựa chọn một số công trình nghiên cứu được xem là có liên quan trực tiếp tới các nội dung của luận án và có thể sắp xếp các công trình theo nhóm các vấn đề sau: 1.1.1. Nhóm các công trình nghiên cứu lý luận về QLNN đối với XLVPHC - Sách chuyên khảo “Bước đầu tìm hiểu về QLNN về an ninh trật tự”, PGS.TS. Nguyễn Duy Hùng - PGS.TS Hồ Trọng Ngũ, NXB CAND, 1997 [63]. Đây là công trình nghiên cứu về cơ sở lý luận và thực tiễn QLNN về an ninh chính trị và TTATXH ở Việt Nam trong tình hình mới, trong đó, chủ yếu hàm lượng của cuốn sách tập trung chủ yếu vào các vấn đề về TTATXH; các vấn đề thuộc phạm trù về an ninh chính trị chỉ được nêu ra để bảo đảm tính hệ thống. Theo đó, trên cơ sở nghiên cứu thực tiễn của QLNN về TTATXH, quản lý hành chính về trật tự xã hội, một số vấn đề nổi cộm trong QLNN đối với đấu tranh phòng chống tội phạm và tệ nạn xã hội,…đồng tác giả đã đề cập đến khái niệm về “QLNN”, về “an ninh trật tự”, về “QLNN về an ninh trật tự”,… và các đặc điểm, nội dung cơ bản của QLNN về an ninh trật tự. Trên cơ sở nghiên cứu các tài liệu có liên quan về QLNN nói chung và QLNN về an ninh trật tự nói riêng, tác giả Nguyễn Duy Hùng và Hồ Trọng Ngũ đã đề cập đến những vấn đề lớn, vừa mang tính phương pháp tiếp cận, vừa đề cập đến những vấn đề cụ thể tình hình QLNN về an ninh - trật tự. Cuốn sách đã phân tích các đặc điểm nội dung cơ bản của QLNN về ANTT, cơ sở pháp lý, cơ chế điều chỉnh pháp luật của QLNN, QLNN trong lĩnh vực ANTT cùng những đặc điểm riêng có của QLNN về ANTT, phương pháp điều chỉnh, chủ thể, khách thể 7
của QLNN về ANTT cùng những nội dung chủ yếu của nội hàm khái niệm về QLNN về ANTT. Sau khi nêu lên một số vấn đề thực tiễn tình hình ANTT, đồng tác giả đã đưa ra các cơ sở lý luận và một số dự báo về những vấn đề của tình hình ANTT. Theo đồng tác giả, đây là là nội dung được thực hiện trên cơ sở nguyên tắc có tính biện chứng và kế thừa lịch sử - phương pháp luận cơ bản của dự báo các tiến trình xã hội. Từ đó, đồng tác giả phân tích hệ thống các yếu tố ảnh hưởng và tác động tới tình hình ANTT, quan hệ xã hội, quan hệ kinh tế và đặc biệt quan tâm phân tích quan hệ giữa các thiết chế về an ninh, an toàn cho lợi ích cá nhân, lợi ích tập thể, lợi ích Nhà nước và lợi ích của các thành phần kinh tế trong một xã hội có những biến đổi và phát triển theo xu hướng thị trường có sự điều tiết của Nhà nước. Trên cơ sở đó, cuốn sách đã đưa ra một số các yêu cầu, giải pháp đối với QLNN về an ninh trật tự (những giải pháp về tư tưởng, về tính pháp lý, về các hình thức cụ thể trong xây dựng và củng cố hệ thống QLNN về an ninh, trật tự,…). Có thể thấy rằng, cuốn sách đã tiếp cận được tương đối cơ bản và khá hệ thống về QLNN về ANTT. Đối với từng vấn đề nghiên cứu (QLNN về ANTT, chủ thể, khách thể, đối tượng, đặc điểm, cơ sở pháp lý, dự báo và giải pháp tăng cường QLNN về ANTT) được đồng tác giả tiếp cận, nghiên cứu theo quan điểm riêng và từng quan điểm được đồng tác giả luận giải rõ ràng dựa trên những lý luận nhất định. Các tác giả đã xây dựng được mô hình nghiên cứu riêng về QLNN về ANTT, làm rõ những cơ sở lý luận và thực tiễn QLNN về ANTT, là cuốn chuyên khảo đầu tiên đi sâu nghiên cứu những cơ sở lý luận và thực tiễn QLNN về an ninh chính trị và TTATXH trong tình hình mới. Cuốn sách thực sự có giá trị tham khảo đối với NCS trong việc vận dụng phương pháp nghiên cứu, phân tích, đánh giá số liệu, tập trung giải quyết một số vấn đề có tính cơ bản, mấu chốt của QLNN đối với XLVPHC từ thực tiễn ngành CAND, chủ thể nòng cốt, trực tiếp được nhà nước giao nhiệm vụ trên lĩnh vực bảo đảm an ninh, trật tự và TTATXH. - Giáo trình “QLNN về an ninh trật tự” của Học viện Hành chính, NXB Khoa học và Kỹ thuật, năm 2013 [62]. Nội dung giáo trình đề cập và làm rõ những vấn đề lý luận cơ bản về QLNN về an ninh trật tự như: Khái niệm, đối tượng, phương pháp của QLNN về an ninh trật tự; Những vấn đề cơ bản về an ninh, quốc 8
phòng; Những quan điểm của Đảng, Nhà nước về an ninh, quốc phòng; Nội dung QLNN về an ninh quốc gia, TTATXH và quốc phòng. Giáo trình là tài liệu trang bị cho sinh viên, học sinh Học viện Hành chính quốc gia những kiến thức cơ bản về an ninh, quốc phòng, về QLNN về an ninh, quốc phòng, đồng thời làm cơ sở phương pháp luận để nghiên cứu các vấn đề thực tiễn QLNN về an ninh, quốc phòng. Giáo trình đã đưa ra khái niệm về QLNN về an ninh trật tự và an toàn xã hội như sau: “ QLNN về an ninh quốc gia, TTATXH là hoạt động chấp hành và điều hành của các cơ quan nhà nước hoặc các tổ chức xã hội được Nhà nước ủy quyền, được tiến hành trên cơ sở pháp luật và để thi hành pháp luật nhằm thực hiện trong cuộc sống hàng ngày các chức năng nhà nước trong lĩnh vực bảo vệ an ninh quốc gia và TTATXH” [71]. Giáo trình là tài liệu tin cậy, giúp NCS hoàn thiện lý luận về QLNN đối với XLVPHC từ thực tiễn ngành CAND được đề cập trong luận án. 1.1.2. Nhóm các công trình nghiên cứu về thực trạng của QLNN đối với XLVPHC - Cuốn “Thẩm quyền XLVPHC của CAND” của GS, TS. Nguyễn Ngọc Anh (Chủ biên), Nhà xuất bản Tư pháp, Hà Nội, 2015[2]. Cuốn sách đã đề cập đến những vấn đề hết sức quan trọng về thẩm quyền XLVPHC trong lực lượng CAND, đặc biệt là những cán bộ, chiến sĩ CAND trực tiếp XLVPHC tại các đơn vị, địa phương. Được tiếp cận và phân tích trên bình diện lý luận về XLVPHC, đồng thời dẫn chiếu những quy định của pháp luật thực định về thẩm quyền XLVPHC của lực lượng CAND, cuốn sách đã phân tích và nêu lên những vấn đề cơ bản về hành vi VPHC, phân biệt VPHC với những hành vi vi phạm pháp luật khác. Đặc biệt, trong phần phân tích cụ thể về thẩm quyền xử lý vi phạm của lực lượng CAND, cuốn sách đã tập trung phân tích các quy định của pháp luật hiện hành về thẩm quyền XLVPHC của CAND theo các nội dung: thẩm quyền xử phạt VPHC, thẩm quyền áp dụng các biện pháp xử lý hành chính khác, thẩm quyền áp dụng các biện pháp ngăn chặn VPHC và thẩm quyền áp dụng các biện pháp cưỡng chế thi hành quyết định xử phạt VPHC, xác định rõ thẩm quyền XLVPHC của CAND và phân biệt rõ thẩm quyền xử lý vi phạm của CAND với thẩm quyền XLVPHC của các cơ quan, lực lượng khác; tiếp cận những nhận thức chung nhất về XLVPHC, về thẩm quyền 9
XLVPHC và các nguyên tắc cơ bản trong XLVPHC của lực lượng CAND. Bên cạnh đó, cuốn sách cũng đồng thời đề cập và phân tích một cách sâu sắc và cụ thể về thẩm quyền của lực lượng CAND trong việc áp dụng các biện pháp XLHC. - Luận án Tiến sĩ Luật học “Xử lý vi phạm hành chính trong lĩnh vực giao thông đường bộ theo pháp luật Việt Nam hiện nay” của Đinh Phan Quỳnh, Học viện Khoa học xã hội, Viện Hàn Lâm Khoa học xã hội Việt Nam năm 2018 [86]. Với nội dung về XLVPHC và XLVPHC trong lĩnh vực giao thông đường bộ, trên cơ sở pháp luật thực định, từ đó, tác giả đã xây dựng khái niệm về XLVPHC, từ đó phân tích các đặc điểm, vai trò, nguyên tắc về XLVPHC cũng như đưa ra các đánh giá về những kết quả đã đạt được, phân tích những khó khăn, hạn chế của hoạt động XLVPHC nói chung và lĩnh vực giao thông đường bộ nói riêng; đề xuất những giải pháp hướng tới sự hoàn thiện các quy định của pháp luật nhằm nâng cao hiệu lực quản lý về XLVPHC nói chung và trong lĩnh vực quản lý XLVPHC trong lĩnh vực giao thông đường bộ nói riêng. - Sách tham khảo Tìm hiểu Luật Xử lý vi phạm hành chính năm 2012, do GS.TS Trần Đại Quang cùng tác giả GS.TS Nguyễn Ngọc Anh (Chủ biên), Nhà xuất bản Lao động, năm 2014[4]. Cuốn sách đã phân tích vai trò, tầm quan trọng của công tác XLVPHC, khẳng định yêu cầu khách quan về sự cần thiết phải tăng cường QLNN đối với công tác XLVPHC, đặc biệt là đối với lực lượng CAND, là sự thể chế một cách kịp thời, đầy đủ, đúng đắn đường lối của Đảng, cụ thể hóa các quy định của Hiến pháp về xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa, góp phần bảo đảm trật tự, kỷ cương quản lý hành chính, an ninh, trật tự an toàn xã hội, bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của công dân; đấu tranh phòng, chống có hiệu quả đối với VPHC, tội phạm trong thời kỳ mới, khắc phục tình trạng thiếu thống nhất và chồng chéo trong hệ thống pháp luật về XLVPHC; đồng thời tạo cơ sở pháp lý đầy đủ, thuận lợi cho việc thực hiện các nghĩa vụ mà Việt Nam đã cam kết trong các điều ước quốc tế; đáp ứng đòi hỏi ngày càng cao của đời sống kinh tế - xã hội của đất nước trong giai đoạn phát triển mới. - Sách tham khảo Tìm hiểu pháp luật về các biện pháp xử lý hành chính do Ths. Đặng Thanh Sơn (Chủ biên), Cục Xuất bản, in và phát hành năm 2014 [97]. 10
Cuốn sách được sắp xếp theo trình tự, bố cục của Luật XLVPHC năm 2012, dưới dạng hỏi, đáp, đề cập tương đối đầy đủ, toàn diện các nội dung chủ yếu của Luật XLVPHC 2012, tập trung đề cập đến nội dung các quy định của pháp luật về áp dụng các biện pháp xử lý hành chính và biện pháp thay thế XLVPHC quản lý tại gia đình. Bên cạnh đó, nội dung cuốn sách còn là sự đánh giá, khẳng định một bước phát triển mới về cơ chế pháp lý bảo vệ quyền con người, quyền công dân, góp phần duy trì kỷ cương, trật tự trong QLNN, quản lý hành chính ở nước ta, phù hợp với tinh thần của Hiến pháp 2013, bảo đảm tính dân chủ, công khai, minh bạch trong trình tự, thủ tục XLVPHC đồi với cá nhân, tổ chức VPHC, trong đó bao gồm cả người chưa thành niên VPHC. - Sách chuyên khảo: “Nghiên cứu lý nguyên lý chứng cứ trong xử phạt hành chính” của Lý Hồng Phong, Nhà xuất bản Đại học Chính pháp Trung Quốc phát hành năm 2013[100]. Cuốn sách gồm 06 chương, trình bày những nội dung chính: Cơ sở lý luận của chứng cứ trong xử phạt hành chính, trong đó nhấn mạnh vào khái niệm, đặc điểm, chức năng của chứng cứ trong xử phạt hành chính; so sánh chứng cứ trong tố tụng hình sự với chứng cứ trong tố tụng hành chính; phân loại chứng cứ trong xử phạt hành chính; công tác thu giữ, bảo quản, đánh giá chứng cứ trong xử phạt hành chính; phương hướng xây dựng và hoàn thiện quy định về chứng cứ trong xử phạt hành chính. Đây là tài liệu tham khảo có giá trị nghiên cứu chung, cơ bản nhất của xử phạt VPHC, giúp cho nghiên cứu sinh có cái nhìn toàn diện, tổng quan hơn khi nghiên cứu lý luận và gợi ý xây dựng một số giải pháp của đề tài luận án. - Báo cáo “Về xử phạt vi phạm hành chính theo pháp luật của Cộng hòa Pháp” của ông M.M. RouGevin – Baville, Hội đồng nhà nước Pháp (La sanction en matiere administrative dans le droit Francais, Rapport pre’sente’ pas M.M.RouGevin – Baville, Maitre des requetes qu Conseild’Etesde France)[103]. Theo nghiên cứu của M.M. RouGevin – Baville, ở nước Cộng hòa Pháp hiện nay tồn tại 03 quan điểm về xử phạt VPHC: Thứ nhất là, quan điểm thực dụng. Do yêu cầu của lợi ích công, đặc biệt là tính nhanh chóng của hoạt động hành chính, nên cơ quan hành chính phải được trao quyền xử phạt hành chính - nghĩa là tự mình áp dụng các chế tài mà không cần qua cơ quan tư pháp. 11
Thứ hai là, quan điểm dựa trên nguyên tắc pháp chế, chế tài hành chính cũng phải do thẩm phán áp dụng, đặc biệt là các chế tài liên quan đến việc tước đoạt tự do cá nhân. Thứ ba là, quan điểm trung gian, phụ thuộc vào việc phân biệt các mức độ vi phạm, nếu vi phạm chỉ đơn thuần là không tôn trọng các quy định thủ tục, vi phạm nhẹ, thì cơ quan hành chính có quyền xử lý, tuy nhiên, nếu việc thực thi chậm trễ thì Tòa án cảnh sát có thể can thiệp; đối với trường hợp gây hậu quả nghiêm trọng, không tuân thủ lệnh kiểm tra, thì thẩm quyền thuộc Tòa án. Cơ quan hành chính nào có quyền cấp phép thì cũng có quyền tước giấy phép nếu có những vi phạm kỷ luật (quy tắc sử dụng giấy phép), ngay cả khi không có văn bản nào quy định quyền này: “xuất phát từ nội dung chấp nhận, cơ quan cấp giấy phép có quyền tước giấy phép của chủ sử dụng đã không tuân thủ đầy đủ những điều kiện được cấp phép”. - Tác phẩm Luật Hành chính của tác giả V.T.Batychko (bản tiếng Nga, xuất bản năm 2008 [102]. Đây là tài liệu phục vụ cho sinh viên và nghiên cứu sinh ngành luật trong quá trình học tập. Cuốn sách được chia thành 9 phần lớn, trong đó Phần thứ 8 trình bày về Trách nhiệm hành chính. Trong Phần thứ 8, tác giả đã đề cập đến các vấn đề liên quan đến trách nhiệm hành chính, các dấu hiệu, yếu tố cấu thành VPHC, chủ thể, nguyên tắc xử phạt VPHC. Một số nội dung của Phần này có ý nghĩa khá quan trọng với luận án trong việc phân tích những khái niệm có liên quan đến hoạt động XLVPHC, các quan điểm về hoàn thiện lý luận về XLVPHC. Ví dụ như trong khi phân tích về yếu tố chủ thể trong VPHC, tác giả chú trọng đến “chủ thể đặc biệt” trong thực hiện hành vi VPHC, ngoài các chủ thể thông thường, vì theo tác giả, nếu có sự phân định rõ ràng, sẽ tránh được và hạn chế việc áp dụng trách nhiệm hành chính một cách máy móc. 1.1.3. Nhóm các công trình nghiên cứu các giải pháp về QLNN đối với XLVPHC - Đề tài khoa học cấp Bộ “Giải pháp nâng cao hiệu quả xử lý vi phạm hành chính trong lĩnh vực an ninh, trật tự”, PGS.TS Đặng Anh làm chủ nhiệm đề tài, năm 2009 [6]. Đề tài tập trung phân tích về VPHC và XLVPHC trong lĩnh vực an ninh, trật tự; từ đó chỉ ra các dấu hiệu của VPHC trong lĩnh vực an ninh trật tự, phân biệt với vi phạm pháp luật hình sự. Tác giả đã tập trung làm rõ thực trạng của tình 12
hình VPHC, phân tích, đánh giá và từ đó đưa ra một số giải pháp cụ thể góp phần nâng cao hiệu quả XLVPHC trong lĩnh vực an ninh trật tự của ngành CAND. Đây là tài liệu giúp nghiên cứu sinh tham khảo sâu hơn về lý luận VPHC, gợi mở các giải pháp hoàn thiện và nâng cao hiệu lực QLNN đối với XLVPHC trong quá trình nghiên cứu đề tài luận án. - Đề tài khoa học cấp Bộ “Quản lý nhà nước về thi hành pháp luật xử lý vi phạm hành chính thuộc chức năng của Công an nhân dân”, TS.Vũ Huy Khánh làm Chủ nhiệm đề tài[65]. Đề tài nghiên cứu đã đề cập và phân tích khái niệm QLNN về thi hành pháp luật XLVPHC; phân tích làm rõ mực tiêu, yêu cầu, nội dung và trách nhiệm của QLNN về thi hành pháp luật XLVPHC thuộc chức năng của CAND. Trên cơ sở phân tích số liệu thống kê, tổng hợp về tình hình QLNN về thi hành pháp luật XLVPHC, chỉ ra những khó khăn, vướng mắc, từ đó đề xuất một số giải pháp nâng cao hiệu quả QLNN về thi hành pháp luật XLVPHC thuộc chức năng của CAND. Đây là tài liệu tham khảo giúp nghiên cứu sinh có thêm một góc nhìn về QLNN về thi hành pháp luật XLVPHC thuộc chức năng của CAND, đồng thời là một gợi ý cho nghiên cứu sinh định hướng nghiên cứu luận án này. - Luận án Tiến sĩ Luật học “Quản lý nhà nước về an ninh, trật tự đô thị từ thực tiễn địa bàn thành phố Hà Nội”, Dương Thanh Liêm, Học Viện Khoa học Xã hội, Viện Hàn Lâm Khoa học xã hội Việt Nam năm 2019[66] đã phân tích một số vấn đề lý luận về QLNN vè an ninh, trật tự ở đô thị, làm rõ thực trạng QLNN về an ninh trật tự ở đô thị từ thực tiễn địa bàn thành phố Hà Nội, làm rõ các đặc điểm đặc trưng của đô thị Hà Nội và một số nội dung về QLNN về an ninh, trật tự đô thị từ thực tiễn địa bàn thành phố Hà Nội. Luận án có giá trị khá quan trọng để nghiên cứu sinh định hướng, kế thừa một số vấn đề về lý luận QLNN khi thực hiện đề tài luận án của mình. 1.2. Đánh giá tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài luận án Qua nghiên cứu các công trình có liên quan đến nội dung của luận án đã được công bố ở ngoài nước và trong nước đã phân tích ở trên, NCS có một số nhận xét, đánh giá như sau: Một là, các công trình nghiên cứu đã công bố trước đây về cơ bản đã làm sáng tỏ các quan điểm của Đảng và nhà nước ta về công tác QLNN đối với 13
XLVPHC. Đồng thời, các công trình cũng đã xây dựng, phát triển và làm phong phú thêm hệ thống tri thức lý luận về những vấn đề có tính quy luật; luận giải, phân tích về quá trình hình thành, khái niệm, đặc điểm, nội dung, phương pháp của QLNN đối với XLVPHC. Nhóm các công trình nghiên cứu về lý luận QLNN đối với XLVPHC cũng đã cung cấp các luận cứ khoa học về việc vận dụng chủ trương, chính sách của Đảng, Nhà nước trong công tác XLVPHC, giữ gìn TTATXH; về việc đáp ứng yêu cầu thể chế một cách kịp thời, đầy đủ, đúng đắn chủ trương, đường lối của Đảng về xây dựng và hoàn thiện hệ thống pháp luật, cải cách hành chính, cải cách tư pháp, cụ thể hóa các quy định của Hiến pháp về xây dựng nhà nước pháp quyền, của dân, do dan, vì dân, bảo đảm quyền con người, quyền tự do, dân chủ của công dân. Tuy nhiên, trước những diễn biến mới phức tạp của tình hình thế giới và trong nước, chúng ta cần tiếp tục nghiên cứu, kịp thời bổ sung, phát triển, hoàn thiện những vấn đề lý luận mới này sinh trong QLNN đối với XLVPHC để phục vụ cho sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. QLNN đối với XLVPHC ở mỗi lĩnh vực QLNN khác nhau có những đặc thù khác nhau, vì vậy, việc kế thừa các lý luận của các công trình nghiên cứu cũng phải xem xét để đề xuất những quan điểm, giải pháp phù hợp. Đối với ngành CAND, các công trình đã phân tích và đưa ra các khái niệm về XLVPHC trong lĩnh vực bảo đảm TTATXH, hoạt động XLVPHC của ngành CAND,…Kết quả nghiên cứu của các công trình này đều là những tài liệu tham khảo có giá trị trong việc làm sảng tỏ các vấn đề lý luận của QLNN đối với XLVPHC từ thực tiễn ngành CAND. Hai là, tuy đã có một số công trình, bài viết khoa học ở trong nước và ở nước ngoài nghiên cứu về VPHC, XLVPHC, QLNN về TTATXH nhưng chưa có công trình nào chuyên sâu nghiên cứu về QLNN đối với XLVPHC từ thực tiễn ngành CAND. Các công trình đã công bố mới chỉ dừng lại ở việc hoặc đề xuất hoàn thiện pháp luật về XLVPHC, thẩm quyền XLVPHC hoặc đề xuất các giải pháp về nâng cao hiệu quả hoạt động QLNN ở lĩnh vực an ninh trật tự mà chưa có có công trình nào đánh giá, tổng kết một cách toàn diện về thực tiễn thi hành pháp luật hành chính trên các lĩnh vực QLNN, đặc biệt là từ thực tiễn QLNN đối với XLVPHC ngành 14