Luận án tiến sĩ ngành Hồ Chí Minh học: Giáo dục đạo đức Hồ Chí Minh cho sinh viên Đại học Thái Nguyên hiện nay

Chia sẻ: Phong Tỉ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:193

Thêm vào BST

Báo xấu

69
lượt xem 5
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Luận án được nghiên cứu với mục tiêu nhằm làm rõ những vấn đề cơ bản của đạo đức Hồ Chí Minh và nội dung giáo dục đạo đức Hồ Chí Minh cho sinh viên. Trên cơ sở đó vận dụng vào đánh giá thực trạng và đề xuất một số giải pháp nhằm nâng cao chất lượng giáo dục đạo đức Hồ Chí Minh cho sinh viên Đại học Thái Nguyên hiện nay.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận án tiến sĩ ngành Hồ Chí Minh học: Giáo dục đạo đức Hồ Chí Minh cho sinh viên Đại học Thái Nguyên hiện nay

HỌC VIỆN CHÍNH TRỊ QUỐC GIA HỒ CHÍ MINH LƯƠNG THỊ THÚY NGA GIÁO DỤC ĐẠO ĐỨC HỒ CHÍ MINH CHO SINH VIÊN ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN HIỆN NAY LUẬN ÁN TIẾN SĨ CHUYÊN NGÀNH HỒ CHÍ MINH HỌC HÀ NỘI - 2019
HỌC VIỆN CHÍNH TRỊ QUỐC GIA HỒ CHÍ MINH LƯƠNG THỊ THÚY NGA GIÁO DỤC ĐẠO ĐỨC HỒ CHÍ MINH CHO SINH VIÊN ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN HIỆN NAY LUẬN ÁN TIẾN SĨ CHUYÊN NGÀNH HỒ CHÍ MINH HỌC Mã số: 62 31 02 04 NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: 1. PGS,TS Nguyễn Thị Kim Dung 2. TS Đặng Văn Thái HÀ NỘI - 2019
LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các số liệu, kết quả nghiên cứu nêu trong luận án là trung thực, có nguồn gốc rõ ràng và đã được trích dẫn đầy đủ theo quy định. Tác giả Lương Thị Thúy Nga
MỤC LỤC Trang MỞ ĐẦU 1 CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU 7 1.1. Tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài 7 1.2. Những vấn đề đã được nghiên cứu và những vấn đề luận án tiếp tục nghiên cứu 23 CHƯƠNG 2: GIÁO DỤC ĐẠO ĐỨC HỒ CHÍ MINH CHO SINH VIÊN - NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN 28 2.1. Một số khái niệm cơ bản liên quan đến luận án 28 2.2. Đạo đức Hồ Chí Minh 34 2.3. Giáo dục đạo đức Hồ Chí Minh cho sinh viên 44 CHƯƠNG 3: GIÁO DỤC ĐẠO ĐỨC HỒ CHÍ MINH CHO SINH VIÊN ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN - THỰC TRẠNG VÀ VẤN ĐỀ ĐẶT RA 64 3.1. Khái quát Đại học Thái Nguyên và đặc điểm sinh viên Đại học Thái Nguyên 64 3.2. Thực trạng giáo dục đạo đức Hồ Chí Minh cho sinh viên Đại học Thái Nguyên từ năm 2007 đến năm 2018 70 3.3. Một số vấn đề đặt ra 102 CHƯƠNG 4: YÊU CẦU VÀ GIẢI PHÁP NÂNG CAO CHẤT LƯỢNG GIÁO DỤC ĐẠO ĐỨC HỒ CHÍ MINH CHO SINH VIÊN ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN HIỆN NAY 109 4.1. Nhân tố tác động và yêu cầu đặt ra trong giáo dục đạo đức Hồ Chí Minh cho sinh viên Đại học Thái Nguyên 109 4.2. Giải pháp cơ bản nâng cao chất lượng giáo dục đạo đức Hồ Chí Minh cho sinh viên Đại học Thái Nguyên hiện nay 121 KẾT LUẬN 148 DANH MỤC CÁC CÔNG TRÌNH CỦA TÁC GIẢ ĐÃ CÔNG BỐ LIÊN QUAN ĐẾN LUẬN ÁN 151 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO 152 PHỤ LỤC
DANH MỤC CÁC BẢNG Trang Bảng 3.1. Việc giáo dục đạo đức Hồ Chí Minh cho sinh viên 71 Bảng 3.2. Những phẩm chất sinh viên rèn luyện theo đạo đức Hồ Chí Minh 72 Bảng 3.3. Giáo dục tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh cho sinh viên 73 Bảng 3.4. Đặc điểm của sinh viên hiện nay 91 DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ Trang Biểu đồ 3.1. Nhận thức của sinh viên về vai trò của đạo đức 88 Biểu đồ 3.2. Học bổng của sinh viên Đại học Thái Nguyên 94 Biểu đồ 3.3. Đạo đức của sinh viên Đại học Thái Nguyên hiện nay 98 Biểu đồ 3.4. Hiệu quả giáo dục đạo đức Hồ Chí Minh cho sinh viên Đại học Thái Nguyên 101
1 MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Chủ tịch Hồ Chí Minh để lại cho Đảng và dân tộc Việt Nam một di sản tinh thần vô cùng to lớn và quý giá, đó là một hệ thống quan điểm toàn diện và sâu sắc về những vấn đề cơ bản của cách mạng Việt Nam, trong đó có tư tưởng về đạo đức. Tư tưởng Hồ Chí Minh về đạo đức xuất phát từ truyền thống đạo đức tốt đẹp của dân tộc, tiếp thu có chọn lọc tinh hoa đạo đức của nhân loại, vận dụng và phát triển sáng tạo tư tưởng đạo đức cách mạng của chủ nghĩa Mác - Lênin vào thực tiễn Việt Nam. Tư tưởng đạo đức Hồ Chí Minh với những chuẩn mực giá trị đúng đắn đã góp phần giữ vững ổn định chính trị, xã hội, thúc đẩy sự phát triển của đất nước. Bên cạnh tư tưởng về đạo đức, Hồ Chí Minh còn là tấm gương mẫu mực về thực hành đạo đức cách mạng. Tư tưởng đạo đức và tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh mãi mãi soi đường cho các thế hệ người Việt Nam học tập và noi theo. Chủ tịch Hồ Chí Minh đã đi xa nhưng tư tưởng và sự nghiệp của Người còn mãi với thời gian, còn mãi với dân tộc Việt Nam và nhân loại tiến bộ trên thế giới. Lãnh tụ Cuba, Phiđen Catxtơrô đánh giá rằng: “Đồng chí Hồ Chí Minh thuộc lớp người đặc biệt mà cái chết là mầm mống của sự sống và là nguồn cổ vũ đời đời bất diệt...” [106, tr.27]. Đối với dân tộc Việt Nam, tư tưởng, tấm gương đạo đức của Hồ Chí Minh có giá trị to lớn trong tiến trình phát triển của đất nước. Trong thời kì đổi mới, Đảng đã có những Chỉ thị, Nghị quyết về nghiên cứu học tập, làm theo tư tưởng đạo đức và tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh, như Chỉ thị 06-CT/TW (2006), Chỉ thị 03-CT/TW (2011) và đặc biệt là Chỉ thị 05-CT/TW (2016) về đẩy mạnh “Học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh”. Việc nghiên cứu, học tập tư tưởng, đạo đức của Người chính là trở về với truyền thống văn hoá quý báu, trở về với những giá trị tinh thần tốt đẹp của dân tộc Việt Nam.
2 Sinh thời, Chủ tịch Hồ Chí Minh rất quan tâm đến việc giáo dục, rèn luyện, bồi dưỡng thế hệ trẻ. Người luôn đánh giá cao vị trí, vai trò của thế hệ trẻ đối với sự nghiệp cách mạng của Đảng và dân tộc. Người từng nói: “Non sông Việt Nam có trở nên tươi đẹp hay không, dân tộc Việt Nam có bước tới đài vinh quang để sánh vai với các cường quốc năm châu được hay không, chính là nhờ một phần lớn ở công học tập của các em” [94, tr.35]. Chính vì thế, trong “Di chúc”, Người không quên căn dặn Đảng ta “bồi dưỡng thế hệ cách mạng cho đời sau là một việc rất quan trọng và rất cần thiết” [105, tr.612]. Đối với thế hệ trẻ, lực lượng thanh niên sinh viên đóng một vai trò rất quan trọng. Đó là lực lượng có sức khỏe, có tri thức, có hoài bão, luôn khát khao vươn tới cái đẹp, dám nghĩ, dám làm, là lực lượng tiếp sức cho thế hệ đi trước, dìu dắt thế hệ đi sau. Sự chuyển đổi từ mô hình quản lý kinh tế theo cơ chế tập trung quan liêu bao cấp sang mô hình quản lý kinh tế theo cơ chế thị trường và mở rộng hợp tác quốc tế đã tác động đến mọi mặt của đời sống xã hội, trong đó có đạo đức, nhân cách của thanh niên sinh viên. Bên cạnh sự xuất hiện những giá trị đạo đức mới, nếp sống văn hoá mới lành mạnh thì một số giá trị đạo đức truyền thống, nếp sống văn hoá truyền thống tốt đẹp bị xâm hại, mai một. Vì vậy, cùng với sự chủ động, tự giác xây dựng nền kinh tế thị trường và mở rộng hợp tác quốc tế, việc tăng cường giáo dục đạo đức mới nói chung và giáo đạo đức Hồ Chí Minh cho sinh viên nói riêng là vấn đề rất quan trọng và cấp thiết, là chiến lược của Đảng để phát huy những ảnh hưởng tích cực, ngăn ngừa ảnh hưởng tiêu cực đến đạo đức, nhân cách của sinh viên, giúp họ trở thành những người vừa “hồng” vừa “chuyên”, kế thừa trung thành sự nghiệp xây dựng chủ nghĩa xã hội. Trong những năm qua, cùng với sự phát triển giáo dục, đào tạo của đất nước, Đại học Thái Nguyên luôn coi trọng nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện cho sinh viên, trong đó có giáo dục đạo đức Hồ Chí Minh nhằm tạo ra nguồn nhân lực có chất lượng cao, đáp ứng sự phát triển kinh tế, xã hội của đất nước nói chung, của các tỉnh trung du, miền núi phía Bắc nói riêng. Bên cạnh
3 những thành quả đạt được thì đạo đức sinh viên Đại học Thái Nguyên còn bộc lộ những hạn chế như: sống thực dụng, coi trọng vật chất hơn tinh thần, cá nhân chủ nghĩa, chỉ biết mình không quan tâm đến mọi người, ăn chơi, đua đòi, sa vào các tệ nạn xã hội… Việc giáo dục đạo đức Hồ Chí Minh cũng còn nhiều bất cập, thể hiện qua chủ thể giáo dục, nội dung giáo dục, môi trường giáo dục. Điều đó đã ảnh hưởng đến chất lượng đào tạo. Thực tế đó đặt ra yêu cầu cấp thiết cần phải nghiên cứu, đánh giá một cách đầy đủ và khách quan thực trạng đạo đức và giáo dục đạo đức Hồ Chí Minh cho sinh viên, qua đó tìm ra những giải pháp nhằm nâng cao chất lượng giáo dục đạo đức Hồ Chí Minh cho sinh viên Đại học Thái Nguyên hiện nay. Xuất phát từ ý nghĩa, tầm quan trọng của việc giáo dục đạo đức Hồ Chí Minh cho sinh viên nói chung và sinh viên Đại học Thái Nguyên nói riêng, tác giả chọn vấn đề: “Giáo dục đạo đức Hồ Chí Minh cho sinh viên Đại học Thái Nguyên hiện nay” làm đề tài luận án tiến sĩ Khoa học chính trị, chuyên ngành Hồ Chí Minh học. 2. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu 2.1. Mục đích nghiên cứu Nghiên cứu làm rõ những vấn đề cơ bản của đạo đức Hồ Chí Minh và nội dung giáo dục đạo đức Hồ Chí Minh cho sinh viên. Trên cơ sở đó vận dụng vào đánh giá thực trạng và đề xuất một số giải pháp nhằm nâng cao chất lượng giáo dục đạo đức Hồ Chí Minh cho sinh viên Đại học Thái Nguyên hiện nay. 2.2. Nhiệm vụ nghiên cứu - Nghiên cứu làm rõ tình hình nghiên cứu liên quan đến đạo đức Hồ Chí Minh và giáo dục đạo đức Hồ Chí Minh cho thanh niên - sinh viên, chỉ ra những vấn đề đã được nghiên cứu và những vấn đề luận án cần tiếp tục nghiên cứu. - Nêu lên một số khái niệm cơ bản liên quan để định hướng nghiên cứu. - Hệ thống hóa, khái quát hóa nội dung đạo đức Hồ Chí Minh.
4 - Phân tích, làm rõ nội dung giáo dục đạo đức Hồ Chí Minh cho sinh viên, từ sự cần thiết phải giáo dục đạo đức Hồ Chí Minh đến nội dung và phương pháp giáo dục đạo đức Hồ Chí Minh cho sinh viên. - Vận dụng nội dung giáo dục đạo đức Hồ Chí Minh cho sinh viên vào đánh giá thực trạng giáo dục đạo đức Hồ Chí Minh cho sinh viên Đại học Thái Nguyên; chỉ ra những thành tựu, hạn chế, nguyên nhân và những vấn đề đặt ra. - Dự báo những nhân tố tác động đến giáo dục đạo đức Hồ Chí Minh cho sinh viên và yêu cầu đặt ra trong giáo dục đạo đức Hồ Chí Minh cho sinh viên Đại học Thái Nguyên. - Đề xuất một số giải pháp nhằm nâng cao chất lượng giáo dục đạo đức Hồ Chí Minh cho sinh viên Đại học Thái Nguyên hiện nay. 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu 3.1. Đối tượng nghiên cứu Nội dung giáo dục đạo đức Hồ Chí Minh cho sinh viên; Thực trạng, giải pháp giáo dục đạo đức Hồ Chí Minh cho sinh viên Đại học Thái Nguyên. 3.2. Phạm vi nghiên cứu - Về nội dung: Đạo đức Hồ Chí Minh và giáo dục đạo đức Hồ Chí Minh là một nội dung lớn, luận án tập trung nghiên cứu nội dung giáo dục đạo đức Hồ Chí Minh cho sinh viên nói chung và vận dụng vào giáo dục đạo đức Hồ Chí Minh cho sinh viên Đại học Thái Nguyên nói riêng. - Về không gian: Đề tài nghiên cứu 07 trường đại học, thuộc Đại học Thái Nguyên bao gồm: Đại học Sư phạm, Đại học Nông Lâm, Đại học Y Dược, Đại học Kỹ thuật Công nghiệp, Đại học Kinh tế và Quản trị kinh doanh, Đại học Công nghệ thông tin và Truyền thông, Đại học Khoa học. - Về thời gian: Giáo dục đạo đức Hồ Chí Minh cho sinh viên Đại học Thái Nguyên từ năm 2007 đến năm 2018. Tác giả lấy mốc 2007 là thời điểm sau khi Bộ Chính trị ban hành Chỉ thị số 06-CT/TW (7/11/2006) về “Học tập và làm theo tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh”.
5 4. Cơ sở lý luận và phương pháp nghiên cứu 4.1. Cơ sở lý luận Luận án thực hiện dựa trên cơ sở lý luận của chủ nghĩa Mác - Lênin; tư tưởng Hồ Chí Minh; các quan điểm của Đảng về giáo dục đạo đức nói chung và giáo dục đạo đức cho sinh viên nói riêng. 4.2. Phương pháp nghiên cứu Luận án tuân thủ phương pháp nghiên cứu của chủ nghĩa duy vật biện chứng và chủ nghĩa duy vật lịch sử. Trong quá trình triển khai, luận án còn sử dụng các nhóm phương pháp nghiên cứu khoa học liên ngành và chuyên ngành như: - Nhóm các phương pháp nghiên cứu lí luận: sử dụng phương pháp logic, lịch sử, phân tích, tổng hợp, so sánh, hệ thống hóa, khái quát hóa... - Nhóm các phương pháp nghiên cứu thực tiễn: Phương pháp tham khảo ý kiến chuyên gia: tham khảo ý kiến của một số nhà khoa học trong xây dựng đề cương, lựa chọn phương pháp nghiên cứu, xây dựng bộ phiếu điều tra, khảo sát thực trạng. Phương pháp điều tra xã hội học: Tác giả xây dựng 02 mẫu phiếu điều tra (01 mẫu cho sinh viên và 01 mẫu cho cán bộ, giảng viên). Mẫu phiếu điều tra cho sinh viên gồm 19 tiêu chí, mẫu phiếu điều tra cho cán bộ, giảng viên gồm 9 tiêu chí. Tác giả tiến hành khảo sát ở 07 trường Đại học, với 1.650 phiếu cho sinh viên và 110 phiếu cho cán bộ, giảng viên. Kết quả thu được 1.501 phiếu của sinh viên hợp lệ (trả lời đầy đủ 19 tiêu chí) và 101 phiếu của cán bộ, giảng viên hợp lệ (trả lời đầy đủ 9 tiêu chí). Để phân tích, tổng hợp số liệu điều tra khảo sát, tác giả sử dụng phương pháp xử lý số liệu bằng toán thống kê và phần mềm SPSS. 5. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của đề tài 5.1. Ý nghĩa khoa học - Luận án góp phần làm rõ hơn đạo đức Hồ Chí Minh và nội dung giáo dục đạo đức Hồ Chí Minh cho sinh viên.
6 - Luận án cung cấp các cứ liệu, luận chứng để các trường đại học nghiên cứu đề ra chủ trương và xây dựng kế hoạch trong công tác giáo dục đạo đức Hồ Chí Minh cho sinh viên. 5.2. Ý nghĩa thực tiễn - Luận án là tài liệu tham khảo cho việc nghiên cứu, học tập đạo đức Hồ Chí Minh trong các trường đại học ở nước ta. - Luận án đề xuất các giải pháp nhằm nâng cao chất lượng giáo dục đạo đức Hồ Chí Minh cho sinh viên ở Đại học Thái Nguyên nói riêng và các trường đại học trong cả nước nói chung, để đẩy mạnh công tác giáo dục đạo đức Hồ Chí Minh cho sinh viên. 6. Những đóng góp mới của luận án - Đưa ra được khái niệm “Giáo dục đạo đức Hồ Chí Minh cho sinh viên”. - Nghiên cứu đạo đức Hồ Chí Minh cho thấy ý nghĩa, giá trị lý luận to lớn của tư tưởng Hồ Chí Minh nói chung và đạo đức Hồ Chí Minh nói riêng đối với xã hội. - Nghiên cứu đưa ra nội dung giáo dục đạo đức Hồ Chí Minh cho sinh viên, một đối tượng cụ thể trong xã hội. - Đánh giá thực trạng giáo dục đạo đức Hồ Chí Minh cho sinh viên Đại học Thái Nguyên, chỉ ra được những ưu điểm và hạn chế, bất cập trong giáo dục đạo đức để có giải pháp kịp thời nâng cao chất lượng giáo dục. - Đề xuất một số giải pháp nâng cao chất lượng giáo dục đạo đức Hồ Chí Minh cho sinh viên Đại học Thái Nguyên hiện nay, giúp cho các cấp ủy Đảng, các tổ chức, đoàn thể nâng cao nhận thức, tích cực, chủ động trong công tác giáo dục đạo đức, góp phần ổn định tình hình chính trị, tư tưởng trong nhà trường. 7. Kết cấu của luận án Ngoài phần mở đầu, kết luận, danh mục tài liệu tham khảo và phụ lục, luận án gồm 4 chương, 10 tiết.
7 Chương 1 TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU 1.1. TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU LIÊN QUAN ĐẾN ĐỀ TÀI 1.1.1. Nghiên cứu đạo đức Hồ Chí Minh Đạo đức Hồ Chí Minh là một nội dung quan trọng trong tư tưởng, sự nghiệp của Hồ Chí Minh, có giá trị lý luận và thực tiễn to lớn. Vì vậy, đã có rất nhiều nhà khoa học quan tâm tìm hiểu, đi sâu nghiên cứu về vấn đề này. Trong cuốn “Tư tưởng đạo đức Hồ Chí Minh: Truyền thống dân tộc và nhân loại” của Vũ Khiêu (chủ biên) [78], các tác giả chỉ ra những nhân tố ảnh hưởng đến sự hình thành tư tưởng đạo đức Hồ Chí Minh là tư tưởng đạo đức của dân tộc, tư tưởng đạo đức của Nho giáo, Phật giáo, chủ nghĩa tam dân của Tôn Trung Sơn, lòng nhân ái cao cả của Thiên chúa giáo và chủ nghĩa Mác - Lênin. Trong đó, các tác giả khẳng định giá trị đạo đức của Chủ nghĩa Mác - Lênin có vai trò quan trọng nhất với sự hình thành tư tưởng đạo đức Hồ Chí Minh. Cuốn “Tư tưởng Hồ Chí Minh về đạo đức” của Thành Duy [20]. Các tác giả đã trình bày có hệ thống về nguồn gốc, nội dung và giá trị tư tưởng đạo đức Hồ Chí Minh. Về nguồn gốc hình thành tư tưởng đạo đức Hồ Chí Minh, đó là sự tiếp thu có chọn lọc truyền thống đạo đức của dân tộc Việt Nam, tư tưởng đạo đức tiến bộ của nhân loại (phương Đông và phương Tây) mà đỉnh cao là tư tưởng đạo đức Mác - Lênin. Về nội dung đạo đức Hồ Chí Minh, các tác giả đã trình bày những nội dung cơ bản trong tư tưởng đạo đức Hồ Chí Minh qua từng thời kỳ cách mạng, trong cách mạng giải phóng dân tộc và trong sự nghiệp xây dựng, bảo vệ Tổ quốc. Qua đó khẳng định giá trị sâu sắc của đạo đức Hồ Chí Minh và sự cần thiết phải vận dụng, quán triệt tư tưởng, tấm gương đạo đức của Người trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc hiện nay. Bàn về nội dung xây dựng con người Việt Nam phát triển toàn diện, tác giả Thành Duy trong cuốn “Tư tưởng Hồ Chí Minh với sự nghiệp xây dựng con người Việt Nam phát triển toàn diện” [21], đã đề cập đến quan niệm của Hồ
8 Chí Minh về chuẩn mực đạo đức mới đối với tất cả các tầng lớp nhân dân, từ các cụ phụ lão đến các cháu thiếu niên, nhi đồng; từ cán bộ đảng viên đến các chiến sĩ trong quân đội, công an nhân dân; từ công nhân, nông dân đến trí thức; cả nam giới và nữ giới... Nghiên cứu về đạo đức cách mạng Hồ Chí Minh, tác giả Nguyễn Thế Thắng có cuốn “Tìm hiểu tư tưởng đạo đức cách mạng Hồ Chí Minh” [134]. Trên cơ sở kế thừa những thành tựu nghiên cứu của những người đi trước, tác giả đã bổ sung, cụ thể hóa, hệ thống hóa và hoàn thiện thêm nội dung cơ bản về nguồn gốc, bản chất tư tưởng đạo đức cách mạng Hồ Chí Minh và sự vận dụng tư tưởng đó trong sự nghiệp đổi mới hiện nay. Điểm nổi bật trong cuốn sách là tác giả đã làm rõ tính chất cách mạng trong đạo đức Hồ Chí Minh qua việc phân tích sự khác nhau giữa đạo đức cũ và đạo đức mới, tính kế thừa và đổi mới trong đạo đức cách mạng Hồ Chí Minh. Ngoài những chuẩn mực đạo đức cách mạng cơ bản như: trung với nước, hiếu với dân; cần, kiệm, liêm, chính, chí công vô tư, tác giả nêu những chuẩn mực khác như: nhân, nghĩa, trí, dũng, tín; học tập không mệt mỏi; đoàn kết, đoàn kết, đại đoàn kết; bốn phương vô sản đều là anh em. Với cách tiếp cận như vậy, tác giả đã làm sáng tỏ nội dung đạo đức cách mạng Hồ Chí Minh. Đề cập đến phạm trù đạo đức cơ bản, tác giả Hoàng Trung trong cuốn “Tư tưởng đạo đức Hồ Chí Minh - Qua các phạm trù mà Người đã sử dụng” [146], đã phân tích làm rõ nội dung những phạm trù đạo đức cơ bản mà Hồ Chí Minh đã sử dụng bao gồm: thiện - ác, hạnh phúc, nhân - nghĩa, trung - hiếu, cần - kiệm - liêm - chính - chí công vô tư, trí - dũng. Tác giả lý giải vì sao Hồ Chí Minh lại sử dụng các phạm trù ấy và nêu lên ý nghĩa lý luận, thực tiễn của việc kế thừa, vận dụng và phát triển tư tưởng đạo đức Hồ Chí Minh trong công cuộc đổi mới ở nước ta hiện nay. Từ kết quả nghiên cứu đề tài khoa học cấp Nhà nước (mã số KX.02.01): “Tư tưởng Hồ Chí Minh và con đường cách mạng Việt Nam” thuộc chương trình khoa học và công nghệ cấp Nhà nước KX.02 về “Nghiên cứu tư tưởng Hồ
9 Chí Minh”, Đại tướng Võ Nguyên Giáp chủ biên cuốn sách “Tư tưởng Hồ Chí Minh và con đường cách mạng Việt Nam” [60]. Cuốn sách gồm ba phần với 10 chương. Đặc biệt, trong phần thứ hai, chương VII, các tác giả đã đề cập đến nội dung cơ bản tư tưởng Hồ Chí Minh về đạo đức gồm: vị trí, vai trò của đạo đức cách mạng; những chuẩn mực đạo đức chung và đối với từng đối tượng, phù hợp với yêu cầu, nhiệm vụ, trách nhiệm cụ thể của đối tượng đó. Đồng thời, các tác giả đề cập đến con đường, phương pháp tu dưỡng, rèn luyện đạo đức theo tư tưởng Hồ Chí Minh. Vấn đề đạo đức Hồ Chí Minh được tác giả Phạm Văn Khánh đề cập trong hai cuốn sách. Cuốn “Tư tưởng Hồ Chí Minh tỏa sáng trong thực tiễn cách mạng Việt Nam” [76], đã tập hợp những bài viết của mình về một số nội dung cơ bản trong tư tưởng Hồ Chí Minh, làm rõ tư tưởng Hồ Chí Minh được vận dụng trong thực tiễn cách mạng Việt Nam và giai đoạn hiện nay. Về đạo đức Hồ Chí Minh, tác giả khẳng định tầm quan trọng của đạo đức đối với người cách mạng; nội dung tu dưỡng, rèn luyện đạo đức cách mạng đối với cán bộ, đảng viên là suốt đời phấn đấu, hy sinh vì sự nghiệp cách mạng của Đảng, luôn đặt lợi ích của Đảng, của nhân dân lên trên hết, trước hết. Tác giả cũng phân tích, làm rõ bồi dưỡng đạo đức cách mạng phải gắn liền với chống chủ nghĩa cá nhân, yêu cầu xây dựng đạo đức cách mạng là tu dưỡng đạo đức suốt đời, nói và làm đi đôi với nhau, nêu gương đạo đức cách mạng, xây dựng đạo đức mới đi liền với chống biểu hiện phi đạo đức. Cuốn “Thấm nhuần tư tưởng đạo đức Hồ Chí Minh” [77]. Phạm Văn Khánh đã phân tích, làm rõ nguồn gốc hình thành tư tưởng đạo đức Hồ Chí Minh là sự kết tinh truyền thống đạo đức tốt đẹp của dân tộc, gia đình, kết hợp với đạo đức của nhân loại và đạo đức của chủ nghĩa Mác - Lênin. Trong đó, tác giả khẳng định đạo đức của chủ nghĩa Mác - Lênin có vai trò quan trọng đối với sự hình thành tư tưởng đạo đức Hồ Chí Minh. Về nội dung đạo đức Hồ Chí Minh, tác giả chỉ ra vị trí, vai trò của đạo đức đối với mỗi con người, tấm gương yêu nước, thương dân, trọng dân, tận tụy phục vụ nhân dân, làm gương và nêu gương của người đảng viên. Tác
10 giả nhấn mạnh vấn đề giáo dục, rèn luyện đạo đức của đảng viên là thực hành tiết kiệm, bài trừ quan liêu, tham nhũng, lãng phí, chăm lo đào tạo, bồi dưỡng các thế hệ cách mạng trong đó có thanh niên trở thành những người vừa có đức, vừa có tài. Song Thành là một tác giả có nhiều công trình nghiên cứu có giá trị về Hồ Chí Minh. Liên quan đến đạo đức Hồ Chí Minh có ba công trình sau: Tong cuốn “Hồ Chí Minh - nhà tư tưởng lỗi lạc” [126], tác giả đã làm sáng tỏ thêm những vấn đề cơ bản trong tư tưởng Hồ Chí Minh. Cuốn sách gồm 20 chương được chia làm ba phần lớn. Trong đó, tư tưởng Hồ Chí Minh về đạo đức được trình bày ở Chương 13. Tác giả làm rõ nguồn gốc hình thành đạo đức Hồ Chí Minh là sự kế thừa những tư tưởng đạo đức của dân tộc Việt Nam, tiếp thu tinh hoa đạo đức nhân loại bao gồm tư tưởng tích cực của Nho giáo và tư tưởng đạo đức phương Tây, tiếp thu tư tưởng đạo đức học Mác - Lênin. Trong đó, tác giả khẳng định “Hồ Chí Minh cùng với Mác - Lênin đã làm một cuộc cách mạng trên lĩnh vực đạo đức”. Tác giả phân tích những quan điểm cơ bản của Hồ Chí Minh về đạo đức thể hiện ở vai trò của đạo đức khi coi đạo đức là gốc của người cách mạng, là tiêu chuẩn hàng đầu của người lãnh đạo trong điều kiện Đảng cầm quyền, là nhân tố tạo nên sức hấp dẫn của chủ nghĩa xã hội. Trình bày quan điểm Hồ Chí Minh về những chuẩn mực đạo đức của con người Việt Nam đó là: trung với nước, hiếu với dân; cần, kiệm, liêm, chính, chí công, vô tư; yêu thương con người, sống có tình có nghĩa; có tinh thần quốc tế trong sáng. Nguyên tắc tu dưỡng, rèn luyện đạo đức là xây đi đôi với chống; nêu gương người tốt, việc tốt; bồi dưỡng ý thức đạo đức gắn liền với thực hành và rèn luyện đạo đức trong thực tiễn; coi trọng quá trình tự giáo dục, tự rèn luyện... Trong cuốn “Hồ Chí Minh - Nhà văn hóa kiệt xuất” [128], tác giả Song Thành đã khẳng định Hồ Chí Minh là danh nhân văn hóa của thế kỉ XX với sự nghiệp văn hóa phong phú, đồ sộ. Trong đó, tác giả đã dành chương 6 để bàn về văn hóa đạo đức Hồ Chí Minh với những nội dung cụ thể như: chỉ ra vai trò của văn hóa đạo đức đối với sự phát triển của xã hội và con người; quán triệt tư
11 tưởng đạo đức Hồ Chí Minh trong xây dựng văn hóa đạo đức mới; chỉ ra những nội dung cần học tập và làm theo tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh. Đây chính là những chỉ dẫn có giá trị đối với việc tìm hiểu, nghiên cứu và học tập tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh. Cuốn “Bác Hồ - Tấm gương đạo đức sáng ngời” [129], đã đề cập đến nội dung tấm gương Hồ Chí Minh qua bảy chuyên đề, góp phần làm rõ những phẩm chất cần có của mỗi cán bộ, đảng viên trên cả ba lĩnh vực: tư tưởng, đạo đức, phong cách theo tấm gương Hồ Chí Minh. Trong đó, tác giả khẳng định tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh như: cần, kiệm, giản dị, coi khinh sự xa hoa, đời tư trong sáng, đức khiêm tốn phi thường; lòng nhân ái, khoan dung, tình yêu thương sâu sắc với con người; biểu tượng của khát vọng hòa bình, hữu nghị, tinh thần quốc tế trong sáng; tấm gương suốt đời tự học và rèn luyện để trở thành bất tử. Nhằm cung cấp tài liệu phục vụ Cuộc vận động học tập và làm theo tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh, tác giả Lê Quý Đức có cuốn “Hồ Chí Minh nói về đạo đức cách mạng” [57], đã làm rõ những quan điểm của Hồ Chí Minh về đạo đức cách mạng như vai trò, nội dung, chuẩn mực đạo đức cơ bản, những nguyên tắc tu dưỡng, rèn luyện đạo đức đối với các tầng lớp nhân dân và xây dựng nền đạo đức mới dưới dạng câu trích được tuyển chọn từ bộ Hồ Chí Minh toàn tập. Cuốn sách “Tư tưởng Hồ Chí Minh về đạo đức” [19] do Đinh Xuân Dũng chủ biên. Cuốn sách gồm ba phần. Trong phần một, các tác giả tập hợp một số bài viết của các đồng chí lãnh đạo Đảng, Nhà nước, các nhà nghiên cứu về đạo đức Hồ Chí Minh. Phần hai, các tác giả trích dẫn một số bài nói, bài viết tiêu biểu của Hồ Chí Minh về đạo đức, trong đó thể hiện những quan điểm cơ bản của Hồ Chí Minh về đạo đức như: khẳng định vai trò của đạo đức cách mạng, nêu những phẩm chất đạo đức cơ bản và những yêu cầu xây dựng nền đạo đức mới. Phần ba, các tác giả chọn lọc một số mẩu chuyện về tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh do những người gần gũi với Hồ Chí Minh và các nhân chứng lịch sử kể lại, đã được đăng tải trên sách, báo.
12 Viết về tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh, tác giả Trần Viết Hoàn trong cuốn “Đạo đức Bác Hồ - Tấm gương soi cho muôn đời” [68], đã thể hiện lòng kính yêu sâu sắc đối với Hồ Chí Minh qua 33 bài viết. Với ngôn ngữ mộc mạc, giản dị, chứa đựng nhiều cung bậc cảm xúc, tác giả giúp chúng ta hiểu thêm về Chủ tịch Hồ Chí Minh - một con người vô cùng vĩ đại nhưng rất bình dị, gần gũi, thân thương. Tấm gương đạo đức sáng ngời của Hồ Chí Minh trở thành tài sản vô giá và nguồn sức mạnh to lớn cho dân tộc Việt Nam. Hai tác giả Trần Quang Nhiếp, Nguyễn Văn Sáu có cuốn “Giá trị cơ bản về tư tưởng, đạo đức Hồ Chí Minh” [108]. Các tác giả đã phân tích tư tưởng Hồ Chí Minh về đạo đức cách mạng bao gồm: vị trí, vai trò của đạo đức cách mạng, về các chuẩn mực đạo đức cách mạng, về những nguyên tắc đạo đức cách mạng. Các tác giả nhấn mạnh giá trị tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh và tính thiết thực của việc học tập, làm theo đạo đức Hồ Chí Minh trong giai đoạn hiện nay. Tác giả Bùi Đình Phong có cuốn“Văn hóa, đạo đức trong tư tưởng Hồ Chí Minh” [115]. Cuốn sách là tập hợp những bài viết của tác giả đăng trên các tạp chí chuyên ngành đề cập đến văn hóa, đạo đức Hồ Chí Minh. Vấn đề đạo đức Hồ Chí Minh được tác giả đề cập đến với nội dung về đặc trưng, bản chất tư tưởng đạo đức Hồ Chí Minh; nâng cao đạo đức cách mạng, quét sạch chủ nghĩa cá nhân; việc học tập và làm theo tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh trong giai đoạn hiện nay. Trong cuốn “Mãi mãi học tập và làm theo tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh” [1], tác giả Hoàng Anh đã nêu bật tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh như suốt đời trung với nước, hiếu với dân; cần, kiệm, liêm, chính, chí công vô tư, khiêm tốn, giản dị; yêu thương con người; tinh thần quốc tế trong sáng, thủy chung; đồng thời, đưa những lời dạy, tư tưởng, đạo đức của Người lan tỏa, đi sâu vào đời sống xã hội, vào mỗi con người, mỗi gia đình, mỗi tập thể. Tác giả Hoàng Chí Bảo trong cuốn sách “Văn hóa đạo đức Hồ Chí Minh” [11], đã làm rõ văn hóa đạo đức Hồ Chí Minh - một kiểu mẫu văn hóa đạo đức, khẳng định đạo đức Hồ Chí Minh không chỉ là tư tưởng của Người về đạo đức
13 mà còn là thực tiễn đời sống đạo đức của Người, làm rõ quan điểm của Hồ Chí Minh về vai trò của đạo đức, chuẩn mực đạo đức cơ bản, phương pháp rèn luyện đạo đức. Đồng thời, tác giả nêu ra quan điểm của Người về những yêu cầu xây dựng đạo đức đối với từng đối tượng cụ thể trong xã hội. Khẳng định Hồ Chí Minh là một con người vĩ đại, tác giả Trần Văn Giàu có cuốn sách “Hồ Chí Minh - vĩ đại một con người” [62]. Cuốn sách chia làm ba phần chính và một phần phụ lục. Đặc biệt, trong phần thứ ba có tiêu đề “Vĩ đại một con người”, tác giả đã khái quát đạo đức Hồ Chí Minh là trung với nước, hiếu với dân, suốt đời phấn đấu, hi sinh vì dân, vì nước; kiên trì bất khuất, khiêm tốn giản dị; thương yêu, quý trọng, nâng đỡ con người, thấu tình đạt lý, yêu trẻ, kính già, trọng phụ nữ. Với những nội dung trên, người đọc hiểu rõ hơn về tư tưởng và tấm gương đạo đức của Chủ tịch Hồ Chí Minh. Đạo đức là một yếu tố trong nhân cách Hồ Chí Minh đã được đề cập đến trong cuốn sách“Nhân cách Hồ Chí Minh” của tác giả Mạch Quang Thắng [132]. Trong cuốn sách này, các tác giả đã chỉ ra những đặc trưng nhân cách đạo đức, nhân cách trí tuệ Hồ Chí Minh. Trong đó, đặc trưng nhân cách đạo đức Hồ Chí Minh là lòng nhân ái cao cả, tâm trong sáng, đấu tranh giải phóng con người, trung với nước, hiếu với dân, cần, kiệm, liêm, chính, chí công vô tư. Từ đó, các tác giả giúp người đọc hiểu thêm về nhân cách Hồ Chí Minh - một nhân cách vĩ đại. Qua hơn 30 bài viết trong cuốn “Tỏa sáng tư tưởng và đạo đức Hồ Chí Minh” [90], tác giả Văn Thị Thanh Mai đã nêu bật tư tưởng, đạo đức và sự nghiệp của Chủ tịch Hồ Chí Minh trong hành trình đấu tranh thực hiện khát vọng giải phóng dân tộc, giải phóng giai cấp và giải phóng con người. Đặc biệt, tác giả có một số bài viết liên quan trực tiếp đến tư tưởng, tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh như: Từ Cần kiệm liêm chính (1949) đến Thực hành tiết kiệm chống tham ô, lãng phí, chống bệnh quan liêu (1952); Giá trị lý luận của tác phẩm Nâng cao đạo đức cách mạng, quét sạch chủ nghĩa cá nhân - Nhìn từ góc độ xây dựng Đảng; Hồ Chí Minh - Một tấm gương mẫu mực về nâng cao đạo
14 đức cách mạng, quét sạch chủ nghĩa cá nhân; Hồ Chí Minh và những lời dặn về đạo đức người làm tướng. Tác giả Phạm Ngọc Anh chủ biên hai cuốn sách nghiên cứu về đạo đức Hồ Chí Minh. Cuốn “Học tập và làm theo tư tưởng đạo đức Hồ Chí Minh qua tác phẩm Đạo đức cách mạng” [3] là tập hợp những bài viết về tư tưởng đạo đức cách mạng của Hồ Chí Minh qua nghiên cứu tác phẩm “Đạo đức cách mạng”. Thông qua những bài viết này, các tác giả làm rõ giá trị lý luận và giá trị thực tiễn của tác phẩm, từ đó vận dụng vào nâng cao chất lượng việc học tập, làm theo tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh. Cuốn sách “Nhân cách đạo đức Hồ Chí Minh - Giá trị và sức lan tỏa” [4] đã làm rõ những giá trị căn cốt của nhân cách đạo đức Hồ Chí Minh và sức lan tỏa của nhân cách đạo đức Hồ Chí Minh trong các đối tượng dân cư, từ thiếu niên, nhi đồng, thanh niên đến người chiến sĩ quân đội, công an nhân dân, từ đội ngũ trí thức, nhà báo, thầy thuốc đến văn nghệ sĩ, sức sống trong hiện tại và tương lai của nhân cách đạo đức Hồ Chí Minh. Với những nội dung trên, cuốn sách đã khai thác những giá trị cốt lõi và phong phú nhất về nhân cách đạo đức Hồ Chí Minh. Tác giả Nguyễn Thị Hoài Phương trong cuốn sách “Tư tưởng Hồ Chí Minh về đạo đức cách mạng và sự vận dụng của Đảng ta trong giai đoạn hiện nay” [119], đã khái quát những nội dung cơ bản của tư tưởng Hồ Chí Minh về đạo đức cách mạng, từ vai trò của đạo đức đến những chuẩn mực đạo đức cách mạng và nguyên tắc tu dưỡng, rèn luyện đạo đức. Từ đó, tác giả làm rõ sự vận dụng của Đảng ta trong giai đoạn hiện nay, đặc biệt là trong xây dựng Đảng về đạo đức. Đây là sự kế thừa những kết quả nghiên cứu tư tưởng Hồ Chí Minh về đạo đức trước đó và phát triển theo sự nghiên cứu riêng của tác giả. Giáo sư Vũ Khiêu có khá nhiều cuốn sách nghiên cứu về tư tưởng Hồ Chí Minh. Về đạo đức Hồ Chí Minh có hai cuốn sách tiêu biểu. Cuốn “Hồ Chí Minh - Ngôi sao sáng mãi trên bầu trời Việt Nam” [79]. Đây là công trình chuyên khảo tập hợp những kết quả nghiên cứu công phu trong nhiều năm cũng như những trải nghiệm của tác giả về cuộc đời, sự nghiệp và tư tưởng Hồ
15 Chí Minh. Trong đó, tư tưởng đạo đức, tư tưởng văn hóa Hồ Chí Minh là những tư tưởng lớn, được coi là điểm nổi bật của cuốn sách. Nội dung cuốn sách gồm năm phần. Trong đó, tác giả dành phần thứ hai của cuốn sách để viết về Hồ Chí Minh với vấn đề đạo đức. Xoay quanh vấn đề này, tác giả phân tích những tư tưởng cơ bản của Hồ Chí Minh về đạo đức và tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh. Đồng thời, tác giả chỉ ra sự vận dụng tư tưởng đạo đức Hồ Chí Minh trong sự nghiệp của nhân dân ta hiện nay và những tiêu chí để học tập và làm theo tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh. Cuốn sách “Học tập đạo đức Bác Hồ” [80] tập trung đi sâu khái quát về tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh với việc khẳng định Hồ Chí Minh là tấm gương sáng mãi về rèn luyện đạo đức, đồng thời, chỉ ra một số nội dung nổi bật về tấm gương đạo đức của Người như lòng yêu thương con người; cần, kiệm, liêm, chính, chí công, vô tư; xác định lý tưởng cho cuộc sống là vì dân, vì nước. Đặc biệt, tác giả tiếp cận nội dung cơ bản của tư tưởng đạo đức Hồ Chí Minh theo cách rất mới là tiếp cận tư tưởng Hồ Chí Minh về đạo đức thể hiện trong những nhiệm vụ chiến đấu, lao động, học tập, trong tình cảm gia đình, trong tình bạn, tình đồng chí, tình bạn quốc tế. Với mỗi nhiệm vụ, khía cạnh, quan điểm của Hồ Chí Minh về đạo đức được thể hiện phù hợp với yêu cầu nhiệm vụ đó. Bên cạnh đó, cuốn sách cũng nêu bật những vấn đề học tập và làm theo tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh trong sự nghiệp của nhân dân ta hiện nay. Tác giả Mạch Quang Thắng trong cuốn “Góp phần tìm hiểu tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh” [133], đã khẳng định tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh là những giá trị văn hóa bất diệt của dân tộc Việt Nam. Tác giả chỉ ra đạo đức Hồ Chí Minh là là lòng nhân ái, trung với nước, hiếu với dân, cần, kiệm, liêm, chính, chí công vô tư, tinh thần quốc tế trong sáng và phải suốt đời tu dưỡng, rèn luyện đạo đức cách mạng. Để góp phần triển khai Chỉ thị 05 của Bộ Chính trị, tác giả Bùi Đình Phong viết cuốn “Học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh” [118]. Tác giả khái quát 10 nội dung tư tưởng Hồ Chí Minh, trong đó có