Luận án Tiến sĩ Tài chính - Ngân hàng: Tác động của vốn chủ sở hữu đến khả năng sinh lời của các ngân hàng thương mại tại Việt Nam

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:85

Thêm vào BST

Báo xấu

2
lượt xem 1
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Luận án Tiến sĩ Tài chính - Ngân hàng "Tác động của vốn chủ sở hữu đến khả năng sinh lời của các ngân hàng thương mại tại Việt Nam" trình bày các nội dung chính sau: Cơ sở lý luận về tác động của vốn chủ sở hữu đến khả năng sinh lời của các ngân hàng thương mại; Phương pháp nghiên cứu; Thực trạng tác động của vốn chủ sở hữu đến khả năng sinh lời của các ngân hàng thương mại tại Việt Nam; Thảo luận kết quả nghiên cứu và hàm ý chính sách.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận án Tiến sĩ Tài chính - Ngân hàng: Tác động của vốn chủ sở hữu đến khả năng sinh lời của các ngân hàng thương mại tại Việt Nam

B GIÁO D C VÀ ĐÀO T O B GIÁO D C VÀ ĐÀO T O Đ I H C KINH T QU C DÂN Đ I H C KINH T QU C DÂN -----------DÕE---------- -----------DÕE---------- LÊ VĂN H P LÊ VĂN H P TÁC Đ NG C A V N CH S H U TÁC Đ NG C A V N CH S H U Đ N KH NĂNG SINH L I C A CÁC Đ N KH NĂNG SINH L I C A CÁC NGÂN HÀNG THƯƠNG M I T I VI T NAM NGÂN HÀNG THƯƠNG M I T I VI T NAM Chuyên ngành: TÀI CHÍNH - NGÂN HÀNG Mã s : 9340201 LU N ÁN TI N SĨ LU N ÁN TI N SĨ NGÀNH TÀI CHÍNH - NGÂN HÀNG Ngư i hư ng d n khoa h c 1: GS.TS. NGUY N VĂN NAM 2: TS. H VĂN TU N HÀ N I - 2025 HÀ N I - 2025
i ii L I CAM ĐOAN L I C M ƠN Tôi đã đ c và hi u v các hành vi vi ph m s trung th c trong h c thu t. Tôi Lu n án ti n sĩ này đư c hoàn thành b i s n l c c a chính tác gi , s giúp cam k t b ng danh d cá nhân r ng bài lu n án này do tôi t th c hi n và không vi đ c a các nhà khoa h c trong và ngoài trư ng Đ i h c Kinh t Qu c dân. ph m yêu c u v s trung th c trong h c thu t. Trư c h t, xin dành l i c m ơn chân thành và sâu s c nh t đ n GS. TS. Nguy n Văn Nam và TS. H Văn Tu n, ngư i hư ng d n khoa h c c a NCS. Ý Hà N i, ngày tháng năm 2025 ki n c a GS. Nam đã hư ng d n nghiên c u sinh các v n đ liên quan đ n lý thuy t Nghiên c u sinh g c, gi i thích các tình hu ng trong th c ti n. Ý ki n c a TS. H Văn Tu n v i vai trò v a là ngư i làm khoa h c, v a là ngư i làm th c ti n đã giúp lu n án này đưa ra đư c các hàm ý chính sách cũng như gi i quy t đư c các v n đ v k t qu c a mô hình. Tác gi cũng xin chân thành c m ơn các nhà khoa h c thu c Vi n Ngân hàng Lê Văn H p Tài chính như PGS. TS. Phan Th Thu Hà, PGS. TS. Lê Thanh Tâm, TS. Khúc Th Anh… đã t o cho tác gi cơ h i đư c trao đ i m t cách th ng th n, c i m và chân thành. Ý ki n c a các th y cô là m t trong nh ng g i m đ lu n án có th đưa ra đư c góc nhìn phù h p v i yêu c u. Xin trân tr ng c m ơn các nghiên c u sinh cùng khóa thu c các lĩnh v c khác nhau, t Tài chính Ngân hàng, Marketing, Qu n tr Kinh doanh, Qu n lý Kinh t , Kinh t Phát tri n… đã giúp tác gi có đư c các góc nhìn m i m . M i m t cách ti p c n c a các anh ch đã giúp tác gi có kh năng t ng h p, đưa ra bình lu n v v n đ mình quan tâm. C m ơn gia đình đã đ ng viên tác gi , chia s nh ng khó khăn trong lúc g n như ph i buông b t t c đ hoàn thành giai đo n g p rút c a lu n án. Th c s , nh ng khó khăn này đã giúp tác gi trư ng thành hơn r t nhi u. Xin chân thành c m ơn t t c ! Hà N i, ngày tháng năm 2025 Nghiên c u sinh Lê Văn H p
iii iv M CL C 1.3. Kh năng sinh l i c a các ngân hàng thương m i .........................................33 1.3.1. Khái ni m kh năng sinh l i c a ngân hàng thương m i .............................33 L I CAM ĐOAN .......................................................................................................... i 1.3.2. Các ch tiêu đo lư ng kh năng sinh l i c a ngân hàng thương m i............35 L I C M ƠN ............................................................................................................... ii 1.3.3. Các nhân t tác đ ng đ n kh năng sinh l i c a ngân hàng thương m i .....37 M C L C .................................................................................................................... iii 1.4. Tác đ ng c a v n ch s h u đ n kh năng sinh l i c a các ngân hàng DANH M C T VI T T T ...................................................................................... vi thương m i ................................................................................................................42 DANH M C B NG ................................................................................................... vii 1.4.1. Các lý thuy t g c n n t ng v tác đ ng c a v n ch s h u đ n kh năng DANH M C BI U Đ ............................................................................................. viii sinh l i c a các ngân hàng thương m i ..................................................................42 PH N M Đ U: GI I THI U V Đ TÀI NGHIÊN C U ..................................1 1.4.2. Nh ng b ng ch ng th c nghi m v tác đ ng c a v n ch s h u đ n kh năng sinh l i c a ngân hàng thương m i ................................................................51 1. Tính c p thi t c a đ tài nghiên c u ....................................................................1 CHƯƠNG 2: PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN C U ......................................................54 2. T ng quan nghiên c u và kho ng tr ng nghiên c u ..........................................2 2.1. Quy trình nghiên c u ........................................................................................54 3. M c tiêu nghiên c u và câu h i nghiên c u ......................................................17 2.2. Phương pháp nghiên c u đ nh tính .................................................................55 3.1. M c tiêu nghiên c u ........................................................................................17 2.3. Mô hình nghiên c u và phương pháp x lý d li u .......................................57 3.2. Câu h i nghiên c u ..........................................................................................18 2.3.1. Mô hình nghiên c u ......................................................................................57 4. Đ i tư ng và ph m vi nghiên c u .......................................................................18 2.3.2. Phương pháp thu th p và x lý d li u .........................................................59 5. Đóng góp m i c a lu n án ...................................................................................19 CHƯƠNG 3: TH C TR NG TÁC Đ NG C A V N CH S H U Đ N KH 5.1. V m t h c thu t ..............................................................................................19 NĂNG SINH L I C A CÁC NGÂN HÀNG THƯƠNG M I T I VI T NAM .64 5.2. V m t th c ti n ...............................................................................................20 3.1. Khái quát v v n ch s h u và kh năng sinh l i c a ngân hàng thương 6. B c c c a đ tài ...................................................................................................20 m i t i Vi t Nam.......................................................................................................64 CHƯƠNG 1: CƠ S LÝ LU N V TÁC Đ NG C A V N CH S H UĐ N 3.1.1. Khái quát h th ng ngân hàng thương m i Vi t Nam ..................................64 KH NĂNG SINH L I C A CÁC NGÂN HÀNG THƯƠNG M I.....................21 3.1.2. Th c tr ng v v n ch s h u t i các ngân hàng thương m i Vi t Nam .....68 1.1. Khái quát v ngân hàng thương m i ...............................................................21 3.1.3. Th c tr ng v kh năng sinh l i t i các ngân hàng thương m i Vi t Nam.........72 1.1.1. Khái ni m ngân hàng thương m i.................................................................21 3.2. Đánh giá th c tr ng tác đ ng c a v n ch s h u lên kh năng sinh l i c a các 1.1.2. Phân lo i ngân hàng thương m i ..................................................................22 ngân hàng thương m i Vi t Nam giai đo n 2008 đ n quý 2 năm 2024 ....................78 1.1.3. Các ho t đ ng chính c a ngân hàng thương m i ..........................................24 3.2.1. K t qu th ng kê ...........................................................................................78 1.2. V n ch s h u c a ngân hàng thương m i ...................................................28 3.2.2. Tác đ ng tuy n tính c a v n ch s h u đ n kh năng sinh l i c a NHTM 1.2.1. Các b ph n c u thành v n ch s h u c a ngân hàng thương m i.............29 t i Vi t Nam ............................................................................................................80 1.2.2. Vai trò c a v n ch s h u ...........................................................................31 3.2.3. Mô hình tác đ ng c đ nh (FEM) và mô hình tác đ ng ng u nhiên (REM) ......82
v vi CHƯƠNG 4: TH O LU N K T QU NGHIÊN C U VÀ HÀM Ý CHÍNH SÁCH ..93 DANH M C T VI T T T 4.1. Th o lu n k t qu nghiên c u .........................................................................93 BCTC: Báo cáo tài chính 4.2. Hàm ý chính sách ..............................................................................................98 CAR: H s an toàn v n 4.2.1. Đ i v i ngân hàng nhà nư c .........................................................................99 FEM: Mô hình hi u ng c đ nh 4.2.2. Đ i v i các NHTM .....................................................................................105 GDP: T ng s n ph m trong nư c 4.2.3. Đ i v i chính ph .......................................................................................114 M&A: Mua bán và sáp nh p 4.3. H n ch c a đ tài và đ nh hư ng nghiên c u trong tương lai ..................118 K T LU N ................................................................................................................119 NĐTNN: Nhà đ u tư nư c ngoài DANH M C CÔNG TRÌNH KHOA H C C A TÁC GI LIÊN QUAN Đ N NHNN: Ngân hàng nhà nư c Đ TÀI LU N ÁN ....................................................................................................120 NHTM: Ngân hàng thương m i TÀI LI U THAM KH O.........................................................................................121 NHTM100%VNN: Ngân hàng thương m i 100% v n nư c ngoài PH L C ...................................................................................................................135 NHTMCPNN: Ngân hàng thương m i c ph n nhà nư c NHTMCPTN: Ngân hàng thương m i c ph n tư nhân NHTMLD: Ngân hàng thương m i liên doanh NHTMVN: Ngân hàng thương m i Vi t Nam NHTW: Ngân hàng trung ương REM: Mô hình hi u ng ng u nhiên ROA: Doanh l i t ng tài s n ROE: Doanh l i v n ch s h u TCTD: T ch c tín d ng VCSH: V n ch s h u
vii viii DANH M C B NG DANH M C BI U Đ B ng 2.1: B ng tóm t t các nghiên c u nư c ngoài ........................................................9 Hình 2.1: Quy trình nghiên c u ki m đ nh....................................................................54 B ng 2.2: B ng tóm t t các nghiên c u trong nư c ......................................................15 Bi u đ 3.1: Quy mô v n ch s h u c a các NHTM giai đo n 2008-2010 ................69 B ng 3.1: Tóm t t các bi n trong mô hình và d u kỳ v ng ..........................................58 Bi u đ 3.2: Quy mô v n ch s h u h th ng NHTMVN giai đo n 2015-2023 ........72 B ng 3.2: S lư ng NHTM t i Vi t Nam giai đo n 2008 - 2023 .................................67 Bi u đ 3.3: ROE c a các NHTM giai đo n 2008-2010...............................................73 B ng 3.3: Quy mô và tăng trư ng v n ch s h u h th ng NHTM Vi t Nam giai Bi u đ 3.4: ROA c a các NHTM giai đo n 2008-2010 ..............................................73 đo n 2011-2015............................................................................................70 Bi u đ 3.5: ROA c a h th ng NHTM Vi t Nam 2012-2015 .....................................75 B ng 3.4: Quy mô và tăng trư ng v n ch s h u h th ng NHTM Vi t Nam giai Bi u đ 3.6: ROE c a h th ng NHTM Vi t Nam 2012-2015 .....................................75 đo n 2017 - 2023..........................................................................................71 Bi u đ 3.7: ROA c a h th ng NHTM Vi t Nam giai đo n 2016 - 2023 ...................77 B ng 3.5: K t qu th ng kê mô t .................................................................................79 Bi u đ 3.8: ROE c a h th ng NHTM Vi t Nam giai đo n 2016 - 2023 ...................78 B ng 3.6: Ma tr n h s tương quan .............................................................................80 B ng 3.7: K t qu ư c lư ng mô hình b ng phương pháp OLS ...................................81 B ng 3.8: K t qu ki m tra đa c ng tuy n gi a các bi n đ c l p .................................82 B ng 3.9: K t qu ư c lư ng mô hình b ng phương pháp FEM và REM giai đo n quý 1 năm 2008 đ n quý 2 năm 2024 .................................................................83 B ng 3.10: K t lu n d u các bi n trong mô hình h i quy toàn m u so v i kỳ v ng giai đo n 2008 - 2024..........................................................................................86 B ng 3.11: K t qu ư c lư ng mô hình b ng phương pháp FEM và REM giai đo n 2013 đ n quý 2 năm 2024 ............................................................................87 B ng 3.12: K t lu n d u các bi n trong mô hình h i quy toàn m u so v i kỳ v ng giai đo n 2013 đ n quý 2 năm 2024 ...................................................................89 B ng 3.13: K t qu ư c lư ng mô hình b ng phương pháp FEM và REM giai đo n 2008 đ n quý 2 năm 2024 c a ngân hàng có s h u Nhà nư c > 50% .......90 B ng 3.14: K t qu ư c lư ng mô hình b ng phương pháp FEM và REM giai đo n 2008 đ n quý 2 năm 2024 c a ngân hàng có s h u Nhà nư c ≤ 50% .......91
1 2 PH N M Đ U: GI I THI U V Đ TÀI NGHIÊN C U là li u s h u nhà nư c có tác đ ng đ n v n ch s h u và sau đó tác đ ng đ n kh năng sinh l i c a ngân hàng không? Góc đ th hai, tăng v n ch s h u li u có 1. Tính c p thi t c a đ tài nghiên c u nh hư ng đ n h s an toàn v n (h s CAR) và nh hư ng đ n các ch tiêu góc đ th nh t? B i trong th i gian qua tín d ng tăng trư ng nhanh trong khi đó v n Kh năng sinh l i cao và n đ nh luôn là m t trong nh ng đích đ n mà các ngân ch s h u l i có t c đ gia tăng ch m khi n h s CAR c a nhi u ngân hàng gi m hàng khao khát đ t đư c và duy trì trong su t quá trình ho t đ ng c a mình (Mishkin, sút. M t khác, ngân hàng Nhà nư c đã ban hành thông tư 41/2016/TT-NHNN, sau 2009). Theo cách ti p c n c a tài chính doanh nghi p, v n ch s h u tác đ ng đ n này là thông tư 22/2019/TT-NHNN và thông tư 22/2024/TT-NHNN và văn b n h p kh năng sinh l i c a các doanh nghi p (Rose, 2019). Cơ ch c a v n đ này là: khi nh t 05/VBHN-NHNN năm 2024 h p nh t Thông tư quy đ nh v t l an toàn v n v n ch s h u tăng cao, doanh nghi p có kh năng vay n nhi u hơn v i v n r hơn, đ i v i ngân hàng, chi nhánh ngân hàng nư c ngoài quy đ nh t l an toàn v n đ i và t đó tìm ki m đư c các cơ h i đ u tư. Nhưng đ i v i các ngân hàng, v n ch s v i ngân hàng, chi nhánh ngân hàng nư c ngoài, trong đó t l CAR ph i đ t t i h u và v n t có khác nhau, đ ng th i cũng đư c nghiên c u trên nhi u góc đ khác thi u 8%. T l CAR c a các ngân hàng theo đó cũng s b s t gi m đáng k do nhau (Berger, 1995, Bitar & c ng s , 2018). M t s cách ti p c n v nh hư ng c a ph n m u s trong công th c m i ngoài r i ro tín d ng còn bao g m c r i ro ho t v n ch s h u đ n kh năng sinh l i c a ngân hàng như sau: đ ng và r i ro th trư ng. Basel II đư c tri n khai r ng rãi không ch còn áp d ng Th nh t, theo lý thuy t trung gian tài chính (trong ngành tài chính), v n ch v i 10 ngân hàng thí đi m, các ngân hàng còn l i n u không tìm đư c cách c i s h u c a các ngân hàng đư c xem là thư c đo ti m l c tài chính. V m t lý thi n có nguy cơ cao ph i h n ch m c đ tăng trư ng tín d ng đ gi h s an toàn thuy t, v n ch s h u càng cao, kh năng sinh l i càng l n (Mishkin, 2009, Freixas v n trên ngư ng t i thi u. và Rochet, 2008). Nhưng các nghiên c u sau này d a vào lý thuy t ngu n l c như Lê Chính vì nh ng lý do trên đ tài “Tác đ ng c a v n ch s h u đ n kh năng Đ ng Duy Trung (2019) hay Khuc & c ng s (2023) l i th y nh ng b ng ch ng ngư c sinh l i c a các ngân hàng thương m i t i Vi t Nam” đã đư c l a ch n đ nghiên c u. l i t i các nư c đang phát tri n. Tăng trư ng v n o đã d n t i nh ng tác đ ng tiêu c c đ n kh năng sinh l i c a các ngân hàng. V y, li u lý thuy t trung gian tài chính còn 2. T ng quan nghiên c u và kho ng tr ng nghiên c u đúng trong b i c nh này? T c là, li u quy mô ngân hàng càng cao có mang l i nhi u kh 2.1. T ng quan nghiên c u nư c ngoài năng lo i tr r i ro cho ngân hàng b ng thông tin b t cân x ng hay không? 2.1.1. Các nghiên c u có k t qu th hi n m i tương quan cùng chi u gi a v n Th hai, v n đ v s h u nhà nư c. Đ i v i các nư c có n n kinh t đang ch s h u và kh năng sinh l i chuy n đ i như Vi t Nam, nh ng ngân hàng l n đ u có s h u nhà nư c, chi m t Allen (1995) là m t trong nh ng nhà nghiên c u tiên phong tìm hi u v nh trên 50% đ n 100% (Nguy n Th Kim Anh, 2018). Câu h i đư c đ t ra r ng: V y, li u hư ng c a v n ch s h u lên t su t sinh l i trong h th ng ngân hàng thương m i s h u nhà nư c có th là bi n ki m soát trong m i quan h này không? T c là, s h u M vào nh ng năm 1963-1989. Ông đ t ra hai gi đ nh nghiên c u: (i) th trư ng nhà nư c cao hay th p trong các ngân hàng có nh hư ng đ n kh năng sinh l i c a các v n hoàn h o1, (ii) th trư ng v n hoàn h o v i thông tin cân x ng đư c n i l ng. ngân hàng thương m i (Nguyen & Le, 2016; Khuc & c ng s , 2023). Có nh ng b ng V i gi thi t th nh t, t su t sinh l i có giá tr th trư ng và giá tr s sách như ch ng cho th y m i quan h này là cùng chi u, cũng có nh ng b ng ch ng cho th y m i nhau. Khi tăng h s CAR b ng cách tái c u trúc v n, t c là tăng v n ch s h u quan h này là ngư c chi u. Vì th , vi c ki m tra l i nh hư ng c a s h u nhà nư c là đ ng th i gi m n vay làm h n ch r i ro trên c hai ngu n, do đó l i t c yêu c u kỳ đi u c n thi t nh m b sung cho nh ng minh ch ng trong lý thuy t đ i di n. Đ i v i b i c nh c a các ngân hàng t i Vi t Nam: (1) s h u nhà nư c l n 1 Th trư ng v n hoàn h o đưa ra các gi thuy t sau: m c tiêu c a các ch th tham gia th trư ng là t i đa hoá và (2) có s xu t hi n c a cu c ch y đua tăng trư ng v n ch s h u. Góc đ th giá tr , thông tin cân x ng gi a ngư i trong cu c và ngư i ngoài cu c, không thu , không có rào c n gia nh p, nh t, thư ng xu t hi n các nư c có n n kinh t đang chuy n đ i, và câu h i đ t ra không b o hi m ti n g i và không chi phí phá s n, vi c ch n l a gi a v n ch và n tr nên “không liên quan” và có s thay th hoàn h o gi a các qu (v n) bên trong và bên ngoài (Modigliani & Miller, 1958).
3 4 v ng c a th trư ng trên c v n ch s h u và n gi m theo, mi n là các nhà đ u tư phù h p v i gi thuy t chi phí phá s n kỳ v ng, v n ch và l i nhu n có tương quan không ưa thích r i ro và không th hoàn toàn đa d ng hoá r i ro c a ngân hàng. Do ngư c chi u khi v n ch vư t quá t l t i ưu. Tuy nhiên, bài nghiên c u không có đó, Berger (1995) kỳ v ng m t m i tương quan ngh ch chi u gi a CAR và ROE v i s phân lo i v hình th c s h u v n ch c a các ngân hàng, do đó k t qu nghiên th trư ng hoàn h o và thông tin cân x ng. gi thi t th hai, ông ch ra CAR và c u chưa cho th y cái nhìn c th v tác đ ng c a v n ch đ n l i nhu n t ng lo i ROE có quan h thu n chi u. C th , ngân hàng tăng l i nhu n thì tăng t l v n ch hình ngân hàng. Hơn n a, do d li u th ng kê v v n ch s h u c a các ngân hàng s h u v i đi u ki n l i t c c n biên không đư c chi tr hoàn toàn cho c t c; ngư c bao g m c s thay đ i t nguy n và không t nguy n nên Berger chưa đưa ra gi i l i tăng v n cũng làm tăng l i nhu n kỳ v ng thông qua vi c gi m chi phí kh n khó pháp hay khuy n ngh rõ ràng nào. tài chính d ki n, đ c bi t là chi phí phá s n. Bên c nh đó, vi c n i l ng gi đ nh th Demirgüc - Kunt và Harry Huizinga (1999) cũng đưa ra k t qu tương t . trư ng v n hoàn h o cho phép s cân b ng tín hi u, các ngân hàng kỳ v ng có hi u Nhóm các nhà nghiên c u cho r ng t su t sinh l i có th đư c đ nh lư ng b ng qu kinh doanh t t hơn có th truy n thông tin này thông qua v n cao hơn. Đ ch ng “biên lãi ròng” (NIM) và “t s l i nhu n trên v n ch s h u” (ROE), “t s l i minh cho gi i thích trên, ông th c hi n h i quy hai bi n chính ROE, CAR v i đ tr nhu n trên t ng tài s n” (ROA). Tuy nhiên, t i m t s nư c đang phát tri n, khi các ba năm và các bi n ki m soát khác như “t l chi phí ho t đ ng trên v n ch s h u ngân hàng n m gi r t ít v n ch , vi c “b o lãnh chính ph ng m”3 tương đ i ph và trên t ng tài s n” (OPC/EQ, TA), “t s doanh thu trên v n ch s h u và trên bi n. Do đó, s li u th ng kê có th b “méo mó” n u nghiên c u s d ng t s l i t ng tài s n” (REV/EQ, TA), “t l tăng trư ng ti n g i trên toàn th trư ng ngân nhu n chưa đi u ch nh trên v n ch . Đưa t s l i nhu n đi u ch nh r i ro trên v n hàng” (MKTGROW), “th ph n c a ngân hàng” (SHARE),… cùng v i m t s bi n ch s h u vào mô hình là cách lý tư ng nh t đ đo lư ng l i nhu n, nhưng vì gi như “th i gian” (Time Period Dummy), “quy mô” (Size Class Dummy), “khu chúng không s n có và khó thu th p nên Kunt và Huizinga phân tích thông qua v c đô th ” (MSA),… Ki m đ nh nhân qu Granger cho th y s tăng lên trong l i ROA và NIM. Hai tác gi th c hi n h i quy ư c lư ng b d li u c a các ngân nhu n d n t i tăng ngu n v n và ngư c l i. Khi l i nhu n tăng, các nhà qu n lý ngân hàng thương m i t i hơn 80 qu c gia công nghi p và đang phát tri n giai đo n hàng có xu hư ng gi l i m t ph n l i nhu n nh m tăng v n ch s h u. Thêm vào 1988-1995 v i ba bi n chính là “t l v n ch s h u trên t ng tài s n tr 1 năm” đó, s li u còn ch ra tăng v n ch s h u d n t i tăng t su t sinh l i thông qua vi c (E/TAt-1) và “t l l i nhu n trư c thu trên t ng tài s n” (BTP/TA), “biên lãi ròng” gi m chi phí tr lãi trên nh ng kho n n không đ m b o theo gi thuy t chi phí phá (NIM). K t qu nghiên c u cho r ng v n ch tác đ ng tích c c và có ý nghĩa th ng s n kỳ v ng2. Quan h nhân qu Granger này đư c th hi n rõ nh t đ i v i nh ng kê đ i v i l i nhu n trư c thu và biên lãi ròng. Bên c nh đó, các y u t kinh t vĩ ngân hàng có v n ch th p và r i ro danh m c cao, khi đó ngân hàng s gi m r i ro mô cũng gi i thích s thay đ i v t su t l i nhu n c a ngân hàng. T l l m phát danh m c cũng như tăng v n ch s h u tương ng m t cách nhanh chóng đ tr chi d n t i biên l i nhu n và l i nhu n th c cao hơn. L m phát đòi h i chi phí cao hơn, phí lãi su t th p hơn cho nh ng kho n n không đ m b o và có l i nhu n cao hơn. nhi u giao d ch hơn, m ng lư i chi nhánh r ng hơn và thu nh p cao hơn t lãi su t M t khác, m i quan h nhân qu tích c c này không đư c th hi n t i h th ng ngân th n i. M i quan h tích c c gi a l m phát và l i nhu n x y ra khi n n kinh t có hàng thương m i M giai đo n 1990-1992. Vào đ u nh ng năm 90, các ngân hàng l m phát dương, l i nhu n ngân hàng tăng nhi u hơn chi phí b ra. Tuy nhiên, d này có th đã vư t quá t l v n t i ưu b i r i ro ngân hàng gi m khi n gi m t l li u nghiên c u lo i tr ba qu c gia M , Đ c và Pháp v i h th ng ngân hàng v n t i ưu; vi c thay đ i trong các quy đ nh v v n c a Ngân hàng Trung ương cùng thương m i lâu đ i và phát tri n b c nh t th gi i, đ ng th i tác gi ch l a ch n v i l i nhu n cao hơn kỳ v ng làm tăng v n ch , vư t m c CAR t i ưu. Đi u này m i nư c m t s ngân hàng l n d n t i k t lu n nghiên c u không th c s bao quát 2 và mang tính khách quan. Theo gi thuy t chi phí phá s n kỳ v ng (Berger, 1995), khi chi phí phá s n d ki n tăng lên b i s thay đ i c a môi trư ng kinh t làm gia tăng t l phá s n c a ngân hàng ho c tăng chi phí thanh lý khi v n . Đi u này khi n CAR t i ưu tăng lên đ gi m xác su t v n , t đó gi m chi phí phá s n kỳ v ng. Đ i v i các ngân hàng có CAR 3 th p hơn m c CAR t i ưu, chi phí phá s n d ki n tương đ i cao nên tăng CAR làm tăng ROE thông qua gi m “B o lãnh chính ph ng m” là vi c chính ph đ ng ra b o lãnh nh ng doanh nghi p “quá l n đ s p đ ” (“too chi phí tr lãi trên nh ng kho n n không đ m b o. Tương t , v i nh ng ngân hàng có CAR cao hơn m c t i ưu, big to fail”) kh i s phá s n mà không h có m t cam k t chính th c nào gi a chính ph và công ty (Natalia tăng CAR làm gi m ROE. Beliaeva và Shahriar Khaksari, 2015).
5 6 Đ ng tình v i các nghiên c u trên, Goddard (2004) đã ki m tra các nhân t v i chi phí phá s n d ki n th p hơn, gi m chi phí tài tr và tăng l i nhu n tác đ ng đ n l i nhu n c a hơn 665 ngân hàng t 6 qu c gia Liên minh Châu Âu (Berger, 1995); (iii) hi p đ nh Basel yêu c u các ngân hàng ph i n m gi m c an (bao g m Pháp, Tây Ban Nha, Đan M ch, Đ c, Anh và Ý) giai đo n 1992-1998. toàn v n t i thi u d a trên tài s n có r i ro, do đó m c v n cao hơn bi u hi n các B ng vi c s d ng d li u g p gi a d li u chéo và chu i th i gian và gi a d li u ngân hàng n m gi tài s n r i ro hơn (Iannotta, 2007), m c l i nhu n kỳ v ng chéo và d li u b ng, k t qu nghiên c u cho th y m i tương quan thu n chi u gi a cũng cao hơn. Tuy nhiên, phương pháp ư c lư ng OLS mà tác gi s d ng đưa ra t l v n ch s h u trên t ng tài s n và l i nhu n (ROE) c a ngân hàng. Bên c nh m t s giá tr không chu n và m t s d u hi u sai khi phân tích s thay đ i th c đó, ư c lư ng d li u chéo và d li u b ng cho th y m t s quan h không nh t quán trong l i nhu n (Driffill & c ng s , 1998). gi a quy mô và l i nhu n ngân hàng. Bài nghiên c u còn cho th y có r t ít b ng Ti p theo đó, bài nghiên c u c a nhóm tác gi Chien và Meng (2013) s ch ng v m i quan h gi a hình th c s h u và l i nhu n. Tuy nhiên, sau khi ki m d ng d li u b ng c a 2,276 ngân hàng t i 42 nư c Châu Á giai đo n 1994-2008 và soát các bi n khác trong mô hình, ngân hàng ti t ki m và ngân hàng h p tác xã c a phương pháp h i quy ư c lư ng mô men t ng quát (GMM). Do l i nhu n ngân hàng Đ c dư ng như có l i nhu n th p hơn đáng k so v i các ngân hàng thương m i b nh hư ng b i nhi u bi n khác nhau, nên hai tác gi đã s d ng 4 bi n làm thư c đo trong nh ng năm 1990. V các d li u s d ng trong bài, Schmalensee (1989) đưa ra cho l i nhu n, đó là: “t su t l i nhu n trên tài s n” (ROA), “t su t l i nhu n trên v n nh ng ưu và như c đi m c a d li u chéo, d li u chu i th i gian và d li u b ng ch s h u” (ROE), “biên l i nhu n ròng” (NIM), “thu nh p t lãi ròng trên t ng tài như sau: s d ng d li u chéo, hi m khi l i nhu n nh t quán v i ư c lư ng c a các s n bình quân” (NR). Bài nghiên c u ch ra r ng các bi n l i nhu n khác nhau cho k t tham s c u trúc, m t ph n vì d li u chéo thư ng bao g m các sai l ch t cân b ng qu khác nhau v s t n t i c a l i nhu n, c th , t i các ngân hàng đ u tư, ngu n v n dài h n có xu hư ng tương quan v i các bi n đ c l p; còn vi c s d ng d li u b ng nh hư ng ít tích c c nh t lên NIM và NR so v i các lo i hình ngân hàng khác như cho phép các nhà nghiên c u mô hình hoá các đi u ch nh t tr ng thái không cân ngân hàng thương m i hay ngân hàng h p tác xã; trong khi đó ngân hàng nh ng b ng, trong khi d li u industry - specific giúp gi m thi u sai s ti m năng do s t n qu c gia thu nh p trung bình cao, v n ch tác đ ng tích c c nh t lên ROE, nhưng l i t i c a các bi n không quan sát đư c. Vì nh ng lý do tương t , Bresnahan (1989) tác đ ng ít tích c c nh t lên NR; do đó, nh ng nư c có thu nh p th p, v n ngân hàng khuy n khích vi c s d ng d li u chu i th i gian và industry-specific thay vì d nh hư ng đ n l i nhu n nhi u hơn. Thêm vào đó, các nư c Trung Đông, v n ch li u chéo đ cho ra k t qu h i quy v i đ tin c y cao hơn. s h u có tác đ ng tích c c và cao nh t lên ROE. Theo bài nghiên c u, xét t ng th T nh ng nghiên c u trư c đó, Iannotta & c ng s (2007) ti p t c tìm hi u m u, v n ch s h u và l i nhu n (tr bi n ROE) có tương quan thu n chi u. Tuy và so sánh s khác bi t trong hi u qu v n hành gi a các lo i hình ngân hàng có nhiên, bài nghiên c u s d ng s li u khá cũ (1994-2008) so v i năm công b công m c tiêu và cơ c u v n khác nhau như ngân hàng tư nhân, ngân hàng khu v c công, trình nghiên c u (2013) khi n k t qu thi u tính c p nh t. ngân hàng tương h t i 15 đ t nư c thu c kh i Liên minh Châu Âu trong giai đo n Cũng đưa ra k t qu g n gi ng v i nh ng bài nghiên c u trên, Bitar (2018) th c 1999-2004. Ông cho r ng ngân hàng tư nhân thu đư c nhi u l i nhu n hơn hai lo i hi n đi u tra t i 1992 ngân hàng t 39 qu c gia OECD cùng 6 nư c đ i tác trong giai hình ngân hàng còn l i. M c dù, chi phí c a ngân hàng tương h và ngân hàng đo n 1999-2013. Ông xem xét tác đ ng c a vi c áp d ng t l v n cao t i r i ro, hi u khu v c công tương đ i th p nhưng t su t l i nhu n c a ngân hàng tư nhân cao qu và l i nhu n c a h th ng ngân hàng b ng vi c h i quy các bi n ph thu c có đ hơn xu t phát t t s l i nhu n ròng trên tài s n sinh lãi cao hơn. Đ ng th i, k t tr 1 năm do nh ng thay đ i trong quy đ nh c n th i gian đ có hi u l c. K t qu qu nghiên c u v i hơn 1674 quan sát cũng cho th y t l v n ch nh hư ng nghiên c u cho th y ngân hàng tăng v n ch s h u làm gi m r i ro và tăng hi u qu thu n chi u và có ý nghĩa th ng kê v i l i nhu n c a h th ng ngân hàng. cũng như l i nhu n c a ngân hàng. C th , Bitar ch ra hi u qu v n t t hơn đư c th Iannotta đưa ra ba lý do đ gi i thích cho k t lu n trên: (i) ngân hàng có v n hoá hi n các ngân hàng l n và “quá l n đ s p đ ”; ngư c l i, nh ng ngân hàng có tính cao hơn ph n ánh ch t lư ng qu n lý t t hơn, t đó gi m chi phí đ ng th i tăng thanh kho n cao s d ng v n kém hi u qu hơn. Trong giai đo n kh ng ho ng, các ngân doanh thu làm tăng l i nhu n; (ii) các doanh nghi p có t l v n ch cao đ i m t hàng v n hoá cao có d phòng kho n cho vay cao, biên l i nhu n ròng cao và chi phí
7 8 th p d n t i r i ro ít hơn và l i nhu n cao hơn nh ng ngân hàng có v n ch s h u th p. phí trên doanh thu” (Berger và Humphrey, 1997). K t qu nghiên c u cho th y m c Bài nghiên c u cũng th hi n t l tăng trư ng tài s n, quy mô và t l d phòng cho v n hoá tác đ ng tiêu c c và có ý nghĩa th ng k đ i v i l i nhu n c a ngân hàng. vay có m i quan h thu n chi u t i hi u qu và l i nhu n ngân hàng. Bên c nh đó, b o Nhóm tác gi đưa ra l i gi i thích như sau: (i) nh ng nhà qu n lý có th t o ra l i hi m ti n g i có tác đ ng tích c c đ n d phòng các kho n vay, chi phí và tác đ ng tiêu nhu n nhi u hơn và đ t hi u qu ho t đ ng khi s d ng m c đòn b y cao hơn; (ii) c c t i l i nhu n ngân hàng. Do s t n t i c a b o hi m ti n g i khuy n khích hành vi theo thuy t r i ro đ o đ c, các ngân hàng v i m c v n hoá th p hơn có xu hư ng r i ro đ o đ c (Pasiouras, 2007; Barth & c ng s , 2013) vì ngư i g i ti n yên tâm ti n tăng r i ro b ng cách đ u tư vào các tài s n r i ro hơn nhưng đem l i nhi u l i nhu n c a h đã đư c b o hi m nên gi m s qu n lý và giám sát t i ho t đ ng c a ngân hàng. ti m năng hơn, các ngân hàng này có th đ t hi u qu trong ng n h n, m c dù h có Đi u này d n đ n d phòng các kho n vay cao hơn đ ch ng l i tình tr ng v n nên chi th ph i gánh h u qu trong dài h n; (iii) theo gi thuy t hi u qu -r i ro, các ngân phí cao hơn và l i nhu n th p hơn. Tuy nhiên, bài nghiên c u s d ng d li u chéo v i hàng có hi u qu hơn thư ng ch n t l v n ch tương đ i th p (Berger và ư c lư ng OLS làm gi m hi u l c c a k t qu nghiên c u vì d li u chéo cho th y s Bonaccorsi, 2006). V các y u t vĩ mô, bài nghiên c u cũng ch ra l m phát cao hơn khác bi t gi a các ch th nghiên c u nhưng không cho ta th y s bi n đ ng c a d li u có tác đ ng đáng k đ n vi c tăng chi phí và gi m l i nhu n (Kasman và Yildirim, qua m t th i kỳ nghiên c u; đ ng th i, ư c lư ng OLS đưa ra m t s giá tr không 2006); tăng trư ng GDP có tác đ ng tích c c và có ý nghĩa th ng kê t i hi u qu l i chu n và m t s d u hi u sai khi phân tích s thay đ i th c trong l i nhu n (Driffill & nhu n, do đó các ngân hàng ho t đ ng trong th trư ng đang m r ng và phát tri n c ng s , 1998). có hi u qu l i nhu n t t hơn (Maudos, 2002). Tuy nhiên, bài nghiên c u s d ng d 2.1.2. Các nghiên c u có k t qu th hi n m i tương quan ngư c chi u gi a v n li u chéo, không cho th y đư c s so sánh v các y u t tác đ ng đ n hi u qu l i ch s h u và kh năng sinh l i nhu n theo th i gian, làm gi m tính hi u l c c a k t qu h i quy. Tuy nhiên, Barth & c ng s (1998) sau khi phân tích b d li u c a 231 ngân Cũng đưa ra k t lu n tương t , bài nghiên c u c a Goddard & c ng s hàng thương m i t i 10 qu c gia Thái Bình Dương và M trong năm 1994 cho ra m t (2011) s d ng phương pháp h i quy ư c lư ng mô-men t ng quát (GMM) v i k t qu hoàn toàn khác v i nh ng nghiên c u trên. Nhóm tác gi th c hi n h i quy 34,709 quan sát l y t các ngân hàng t i tám qu c gia thành viên Liên minh Châu hai bi n chính là “t l v n ch s h u trên t ng tài s n” và “t l l i nhu n ròng trên Âu trong 15 năm. Tác gi đo lư ng y u t l i nhu n thông qua 2 bi n “t s l i v n ch s h u” (ROE) cùng v i các bi n ki m soát khác như “t ng tài s n” (TA), nhu n trên v n ch s h u” (ROE) và “ROE tr chi phí v n ư c lư ng” (eROE), “t l tài s n r i ro trên t ng tài s n” (TRATA), “tăng trư ng GDP th c t ” (RGDP), đ ng th i ư c lư ng y u t v n ch b ng bi n “t l v n ch s h u trên t ng tài “t l l m phát” (P),… Bài nghiên c u đưa ra k t lu n CAR tác đ ng tiêu c c lên s n” (KA). K t qu cho th y các ngân hàng đa d ng hoá v c u trúc v n hay s ROE trong giai đo n lãi su t ti n g i không b nh hư ng b i r i ro ngân hàng. d ng đòn b y tài chính m t cách phù h p ho t đ ng hi u qu hơn so v i các ngân Nhóm tác gi ch th c hi n nghiên c u trong m t năm duy nh t nên k t qu nghiên hàng khác. Khi công ty s d ng n vay, lãi vay ph i tr cho nhà cung c p v n đư c c u là ng n h n, không cho th y xu hư ng dài h n c a m i quan h gi a t l v n coi là chi phí h p lý và đư c tr vào thu nh p ch u thu c a doanh nghi p, giúp s ch và l i nhu n ngân hàng. thu ph i n p ít hơn, d n đ n l i nhu n sau thu tăng; bên c nh đó, đi u này còn làm tăng t su t l i nhu n trên v n ch s h u (ROE). M i quan h ngư c chi u Ti p theo đó, nhóm các nhà nghiên c u Pasiouras & c ng s (2007) th c hi n gi a t l v n và l i nhu n cho th y chi phí cơ h i c a vi c n m gi m t lư ng v n h i quy Tobit k t h p v i phương pháp phân tích bi n ng u nhiên (SFA) trên b d ch s h u cao có xu hư ng làm gi m l i nhu n c a c đông. Tuy nhiên, bài li u l n bao g m 3,086 quan sát l y t 677 ngân hàng ho t đ ng t i 88 qu c gia trên nghiên c u l a ch n th i gian quan sát d li u t năm 1999 đ n năm 2007, kho ng toàn c u giai đo n 2000-2004. Nhóm tác gi l a ch n s d ng phân tích bi n ng u th i gian ngay trư c cu c kh ng ho ng tài chính toàn c u 2008 và ra m t trên t p nhiên thay vì các t s tài chính như các bài nghiên c u trên b i phương pháp phân chí năm 2010 nhưng chưa đưa ra gi i pháp hay khuy n ngh c th nào đ tránh tích bi n ng u nhiên dư ng như vư t tr i hơn v m t đo lư ng hi u su t so v i nh ng bi n đ ng x u c a h th ng ngân hàng trong tương lai. nh ng t s tài chính l y t báo cáo tài chính doanh nghi p như ROA hay “t s chi
9 10 B ng 2.1: B ng tóm t t các nghiên c u nư c ngoài Các bi n đ c l p tác đ ng có ý nghĩa Bi n ph Các bi n đ c l p tác đ ng có ý nghĩa Tác gi Mô hình Chi u H n ch Bi n ph thu c Tên bi n Tác gi Mô hình Chi u H n ch tác đ ng thu c Tên bi n tác đ ng - Mô hình Bi n gi ngân hàng ti t t cân b ng dài h n có + T l v n ch trên t ng h i quy d ki m (d1,i) xu hư ng tương quan Bài nghiên c u không tài s n tr trung bình 3 + li u b ng v i bi n đ c l p. Bên có s phân lo i v hình năm v iư c c nh đó, d li u chéo th c s h u v n ch lư ng b ng Bi n gi ngân hàng h p không so sánh đư c d Mô hình Th ph n c a ngân hàng c a các ngân hàng, do - - GMM tác xã (d1,i) li u quá kh v i tương h i quy d tr 1 năm [SHARE(-1)] đó k t qu nghiên c u T l l i lai nên làm gi m hi u l c li u b ng chưa cho th y cái nhìn Berger nhu n trên T l tăng trư ng ti n c a k t qu nghiên c u. thông qua c th v tác đ ng c a (1995) v n ch s g i trên th trư ng ngân T l giá tr s sách c a ki m đ nh + v n ch lên l i nhu n h u (ROE) hàng tr 1 năm v n ch s h u trên + nhân qu t ng lo i hình ngân [MKTGROW (-1)] t ng tài s n (CAPITAL) Phương pháp ư c Ganger hàng. Đ ng th i, Berger chưa đưa ra Mô hình T l dư n trên t ng tài lư ng OLS đưa ra m t T l chi phí ho t đ ng T l l i + gi i pháp hay khuy n Iannotta & h i quy d s n (LOANS) s giá tr không chu n trên t ng tài s n tr - nhu n trên trung bình 3 năm (AC) ngh rõ ràng nào. c ng s li u b ng T l tài s n lưu đ ng trên và m t s d u hi u sai t ng tài s n - (2007) v iư c t ng tài s n (LIQUID) khi phân tích s thay T l v n ch s h u D li u nghiên c u (ROA) lư ng OLS Quy mô ngân hàng đ i th c trong l i trên l i nhu n tr 1 năm + lo i tr ba qu c gia + (SIZE) nhu n. (E/TAt-1) M , Đ c và Pháp v i T l l i h th ng ngân hàng Tăng trư ng GDP qu c + + nhu n trên gia (GDP) T l dư n trên t ng tài (BTP/TA) thương m i lâu đ i và Demirgüç - t ng tài s n T su t l i + (ROA, Mô hình s n (Loan/Total asset) phát tri n b c nh t th Kunt và - (NIM) gi i, đ ng th i tác gi nhu n trên tài NIM, h i quy d (ROA) Harry s n (ROA) V n ch trên t ng tài s n NR) li u b ng. ch l a ch n m i nư c (1999) T l l i nhu n t thu Biên lãi ròng m t s ngân hàng l n T su t l i - (ROE) Bài nghiên c u s ngoài lãi trên t ng tài Mô hình (NIM) d n t i k t lu n nghiên nhu n trên d ng s li u khá cũ s n (Non-interest - h i quy d - (ROA, c u không th c s bao Lee và v n ch s (1994-2008) so v i earning assets/Total li u b ng Dư n ròng trên t ng tài ROE) quát và mang tính Hsieh, h u (ROE) năm công b công asset) v iư c s n (NITA) khách quan (2013) Biên l i nhu n + (NIM, trình nghiên c u lư ng (NIM) NR) (2013) khi n k t qu - Mô hình T l v n ch trên t ng Bài nghiên c u s GMM + thi u tính c p nh t. tài s n (ci,t) Thu nh p t lãi h i quy d d ng d li u chéo, ròng trên t ng li u chéo L i nhu n Quy mô ngân hàng (si,t) + hi m khi l i nhu n Tăng trư ng GDP (GW) + Goddard & tài s n bình và d li u trên v n ch T l giá tr các kho n nh t quán v i ư c c ng s quân (NR) th i gian s h u m c ngo i b ng trên t ng lư ng c a các tham s (2013) v iư c (ROE) tài s n và giá tr các - c u trúc, m t ph n vì Bitar & c ng Mô hình Biên l i nhu n CAR + Bài nghiên c u s lư ng b ng kho n m c ngo i b ng d li u chéo thư ng s , d li u ròng (NIMP) T l tăng trư ng tài s n d ng d li u chéo v i OLS bao g m các sai l ch + (oi,t) (2018) chéo v i (GA) ư c lư ng OLS làm
11 12 Các bi n đ c l p tác đ ng có ý nghĩa Các bi n đ c l p tác đ ng có ý nghĩa Bi n ph Bi n ph Tác gi Mô hình Chi u H n ch Tác gi Mô hình Chi u H n ch thu c Tên bi n thu c Tên bi n tác đ ng tác đ ng ư c lư ng T l l i Quy mô ngân hàng (SIZE) + gi m hi u l c c a k t pháp ư c h u (ROE), T l l i nhu n ngoài lãi 1999 đ n năm 2007, OLS nhu n ròng qu nghiên c u vì d lư ng ROE tr chi trên t ng l i nhu n ho t + kho ng th i gian T l d phòng cho trên t ng tài li u chéo cho th y s GMM phí v n ư c đ ng (DIV) ngay trư c cu c vay/T ng kho n cho vay + s n khác bi t gi a các lư ng (eROE) kh ng ho ng tài chính (LLRGLP) ch th nghiên c u (EARTAP) toàn c u 2008 và ra B o hi m ti n g i nhưng không cho ta m t trên t p chí năm - th y s bi n đ ng c a T s l i (DI) 2010 nhưng chưa đưa d li u qua m t th i nhu n ho t T l chi phí ho t đ ng ra gi i pháp hay kỳ nghiên c u; đ ng - đ ng trên trên t ng l i nhu n (CI) khuy n ngh c th th i, ư c lư ng OLS trung bình nào đ tránh nh ng Tăng trư ng GDP đưa ra m t s giá tr t ng tài s n + bi n đ ng x u c a h không chu n và m t (OTHOIAA) (GDP) th ng ngân hàng s d u hi u sai khi phân tích s thay đ i trong tương lai. th c trong l i nhu n. Ngu n: Tác gi t ng h p, 2024 CAR - Nhóm tác gi ch th c hi n nghiên c u trong 2.2. Các nghiên c u trong nư c T ng tài s n (TA) - m t năm duy nh t nên T l l i Barth & Mô hình Tăng trư ng GDP th c k t qu nghiên c u là T i Vi t Nam, có m t s lư ng tương đ i các bài nghiên c u đư c th c hi n đ nhu n thu n +/- c ng s , d li u t (RGDP) ng n h n, không cho phân tích m i quan h gi a v n ch s h u và kh năng sinh l i c a các ngân hàng. trên v n ch (1998) chéo th y xu hư ng dài h n B ng nh ng phương pháp đ nh tính và đ nh lư ng khác nhau, b ng nh ng mô hình và s h u (ROE) c a m i quan h gi a T l l m phát (P) +/- bi n phân tích khác nhau cũng đã có r t nhi u k t qu khác nhau đư c đưa ra v m i t l v n ch và l i nhu n ngân hàng. quan h này. B ng 2.2 đã tóm t t m t cách t ng quan nh t v m t s nghiên c u trong nư c mà tác gi đã t ng h p đư c. CAR - Bài nghiên c u s Mô hình d ng d li u chéo, 2.2.1. Các nghiên c u đ ng quan đi m v vi c tăng v n ch s h u có tác đ ng h i quy Ch s b o v c a quy n - không cho th y đư c Tobit v i tài s n (PRIGHT) tích c c đ n kh năng sinh l i c a các ngân hàng Pasiouras & L i nhu n s so sánh v các y u phương c ng s , trư c thu Tăng trư ng GDP th c t tác đ ng đ n hi u Đ tài c a nhóm tác gi Nguyen & Le (2016) đưa ra k t lu n r ng v i các y u pháp phân + (2007) (PBT) (GDPGR) qu l i nhu n theo th i t khác không thay đ i, vi c tăng v n ch s h u làm gia tăng kh năng sinh l i và tích bi n gian, làm gi m tính gi m thi u r i ro tín d ng c a các ngân hàng thương m i b ng vi c phân tích nh ng u nhiên L m phát (INF) - hi u l c c a k t qu hư ng c a v n ngân hàng đ n r i ro và kh năng sinh l i c a 30 ngân hàng thương (SFA) h i quy. m i Vi t Nam trong giai đo n 2007-2014. Nhóm tác gi s d ng mô hình d li u John & c ng Mô hình T s l i CAR - Bài nghiên c u l a b ng đ ng v i hai k thu t ư c tính khác nhau là phương pháp ư c lư ng mô men s , b ng đ ng nhu n trên T l dư n ròng trên ch n th i gian quan t ng quát (GMM) và công c ư c tính OLS. Trong đó bi n ph thu c là “kh năng v i phương v n ch s + (2011) t ng tài s n (LA) sát d li u t năm sinh l i” (πit), đư c đo lư ng b i ROA và ROE, bi n đ c l p là “v n ngân hàng”
13 14 (Vit), đư c đo b ng t l v n ch s h u trên t ng tài s n. Các bi n ki m soát bao trư ng kinh t , t l l m phát), tác gi còn s d ng các bi n: “t l thu nh p lãi thu n” g m “t l cho vay trên ti n g i” (LTD) và “quy mô ngân hàng” (Lnsize), các bi n vĩ (NIM), “t l chi phí ho t đ ng so v i thu nh p ho t đ ng” (CIR), “d phòng r i ro tín mô đư c s d ng trong mô hình bao g m “t c đ tăng trư ng kinh t ” (GDP) và d ng” (LLP), “t l n x u trên t ng dư n ” (NPL) và “t p trung th trư ng” (HHI). “l m phát” (INF). Tuy nhiên, h n ch c a bài là b d li u không bao g m các chi Theo đó, tác gi ti p t c dùng ki m đ nh Collin đ ki m đ nh đa c ng tuy n gi a các nhánh ngân hàng nư c ngoài t i Vi t Nam và ngân hàng liên doanh do đó tính bi n, ki m đ nh Wooldridge cho hi n tư ng t tương quan và ki m đ nh Hausman đ chuyên sâu chưa cao. xác đ nh l a ch n mô hình gi i thích phù h p gi a tác đ ng c đ nh và tác đ ng ng u Đ Hoài Linh và Vũ Ki u Trang (2019) nhìn chung cũng đưa ra k t qu tương nhiên. Tuy nhiên, bài cũng m c ph i h n ch b i không bao g m các ngân hàng nhà t . Cũng b ng vi c áp d ng mô hình h i quy d li u b ng tuy nhiên l i s d ng 2 nư c và chi nhánh các ngân hàng nư c ngoài. Ngoài ra, các y u t thu c v đ c thù phương trình, m i phương trình có bi n ph thu c l n lư t là ROA và NIM, bi n đ c c a ban qu n tr ngân hàng như k năng lãnh đ o, kinh nghi m qu n tr , trình đ và l p là “v n” (Capital) và các bi n ki m soát d a trên y u t n i sinh c a ngân hàng là kh năng đ c l p trong đi u hành cũng chưa đư c xem xét. “tăng trư ng ti n g i” (Deposit growth), “quy mô” (Size), “chi phí huy đ ng v n” 2.2.2. Các nghiên c u đưa ra k t lu n v m i quan h ngư c chi u gi a v n ch (Funding cost), “quy n s h u” (Ownership), k t h p cùng các y u t vĩ mô bao g m s h u và kh năng sinh l i c a các ngân hàng “t l tăng trư ng” (GDP Growth), “l m phát” (Inflation) và “cho vay” (Lend). K t Tác gi Nguy n Th Kim Anh (2018) ti n hành kh o sát 15 ngân hàng thương qu h i quy cho th y m i tương quan tích c c gi a v n và kh năng sinh l i c a ngân m i c ph n Vi t Nam trong kho ng th i gian 6 năm t 2009-2016 trong đó bi n hàng trong giai đo n 2012-2018. Đ c bi t, bài còn đưa ra đư c k t lu n khác nhau d a ph thu c là ROE; các bi n đ c l p là “v n ch s h u” (EQUITY), “quy mô” (SIZE), theo quy mô không đ ng đ u và lo i hình s h u khác bi t c a các ngân hàng. Theo “t c đ tăng trư ng tín d ng” (TTTD), “t l dư n trên v n huy đ ng” (DN/VHD) đó, đ i v i các ngân hàng có quy mô nh thì nh hư ng c a v n ch s h u đ n kh bên c nh các bi n ki m soát là “t ng s n ph m qu c n i” (GDP) và “ch s giá tiêu năng sinh l i thư ng l n hơn, trong khi đó l i tác đ ng không đáng k đ n ngân hàng dùng” (CPI). K t qu nghiên c u c a đ tài cho th y m i quan h ngư c chi u gi a quy mô l n. Hơn n a, m t m c v n cao ch là tích c c và c n thi t đ i v i biên lãi v n ch s h u c a ngân hàng đ n kh năng sinh l i và cùng chi u v i r i ro tín d ng. ròng c a ngân hàng qu c doanh trong khi đó l i làm tăng kh năng sinh l i c a các Bài nghiên c u g p m t s h n ch như s d ng d li u chưa đ l n t 15 ngân hàng ngân hàng tư nhân. Tuy nhiên nghiên c u cũng g p ph i h n ch khi m u quan sát thương m i Vi t Nam trong giai đo n 6 năm và chưa khai thác nhóm ngân hàng khác chưa đ l n khi th c hi n phân tích trên m u 30 ngân hàng thương m i Vi t Nam ngoài NHTMCP nên đ sâu nghiên c u chưa cao. trong th i gian 7 năm t 2012-2018. Giai đo n trư c đó c th là năm 2008 khi mà kh ng ho ng tài chính toàn c u x y ra là m t m c th i gian quan tr ng c n đư c khai Đ ng quan đi m, tác gi Van & Huynh (2019) cho r ng v n ch s h u là m t thác đ bài có tính ng d ng n u n n kinh t ti p t c ch ng ki n nh ng đ t suy thoái nhân t quan tr ng tác đ ng đ n s đánh đ i kh năng sinh l i c a ngân hàng. Nghiên n ng n trong tương lai. c u này s d ng phương pháp ư c lư ng mô men t ng quát (GMM) cho các mô hình Cùng năm, Huỳnh Minh Nh t (2019) đưa ra k t lu n v m i quan h cùng chi u d li u b ng đ ng nh m nghiên c u tác đ ng c a v n ch s h u ngân hàng đ n r i ro gi a v n ch s h u và kh năng sinh l i nhưng đư c ch ng minh b ng vi c s d ng và kh năng sinh l i c a 32 ngân hàng thương m i Vi t Nam trong giai đo n 2006- các bi n đa d ng và m i m hơn. Đ đánh giá nhân t nh hư ng đ n hi u qu ho t 2017. K t qu cho th y các ngân hàng v i b đ m v n l n hơn có xu hư ng ch p nh n đ ng c a 26 NHTM trong giai đo n 2008-2017, tác gi ư c lư ng b ng mô hình h i r i ro ít hơn và kh năng sinh l i đ t đư c th p hơn. Ngoài ra m t đi m đáng quan tâm quy d li u b ng. Đi m đáng chú ý là trong khi h u h t các nghiên c u v kh năng bài nghiên c u là m i quan h phi tuy n tính cho r ng r i ro ngân hàng giúp gi m sinh l i đ u đo b ng ROA, ROE ho c NIM thì bài s d ng bi n ph thu c đ i di n cho thi u nh hư ng c a v n ch s h u đ n kh năng sinh l i ngân hàng. Tuy nhiên h n kh năng sinh l i ngân hàng là ROAA (t su t sinh l i tài s n bình quân) đ đo lư ng ch c a nghiên c u là bài ch áp d ng các phương pháp k toán truy n th ng, không nh ng thay đ i v quy mô tài s n trong năm tài chính. Bên c nh đó, các bi n đ c l p ti p c n m t b d li u hoàn ch nh hơn đ tính toán các bi n đ i di n đo lư ng r i ro c a nghiên c u ngoài các bi n ki m soát thư ng g p (quy mô ngân hàng, t c đ tăng và kh năng sinh l i c a ngân hàng.
15 16 B ng 2.2: B ng tóm t t các nghiên c u trong nư c Các bi n đ c l p tác đ ng có ý nghĩa Bi n ph Các bi n đ c l p tác đ ng có ý nghĩa Tác gi Mô hình Chi u H n ch Bi n ph thu c Tên bi n Tác gi Mô hình Chi u H n ch tác đ ng thu c Tên bi n tác đ ng T l thu nh p lãi thu n + Không bao g m các ngân + (ROA) (NIM) T l v n ch s h u hàng nhà nư c và chi trên t ng tài s n - (ROE) T l chi phí ho t đ ng nhánh các ngân hàng nư c B d li u c a bài không so v i thu nh p ho t - ngoài. Ngoài ra, các y u Huỳnh T l cho vay trên ti n + (ROA) bao g m các ngân hàng Mô hình h i đ ng (CIR) t liên quan đ n thông tin Minh Nh t g i (LTD) liên doanh và chi nhánh quy d li u ROAA đ c thù c a ban qu n tr Nguyen & GMM ROA - (ROE) (2019) T l n x u trên t ng ngân hàng nư c ngoài t i b ng + ngân hàng, ví d như k Le (2016) OLS ROE - (ROA) dư n (NPL) Vi t Nam do đó tính khái năng, kinh nghi m, trình Quy mô ngân hàng (Size) quát chưa cao. GDP + đ cũng như tính đ c l p + (ROE) trong đi u hành v n chưa Ch s t p trung th GDP + + đư c xem xét. trư ng (HHI) L m phát + Ngu n: Tác gi t ng h p, 2024 T l v n ch s h u Bài s d ng d li u chưa - Mô hình h i trên t ng tài s n đ l n t 15 ngân hàng 2.3. Kho ng tr ng nghiên c u Nguy n quy v i d li u thương m i Vi t Nam Th Kim Tăng trư ng tín d ng + Trư c nhu c u nghiên c u nh hư ng c a v n ch s h u đ n kh năng sinh l i b ng thông qua ROE trong giai 6 năm và chưa Anh c a ngân hàng là vô cùng c p thi t khi th trư ng ngân hàng càng ngày càng đóng vai ki m đ nh Dư n trên v n huy đ ng + khai thác nhóm ngân hàng (2018) trò không th thi u trong n n kinh t , tác gi nh n th y các nghiên c u trong và ngoài Hausman khác ngoài NHTMCP nên CPI + đ khái quát chưa cao. nư c trư c đây v n còn nh ng kho ng tr ng nghiên c u. Mô hình h i T l v n ch s h u Th nh t, h u h t nh ng bài nghiên c u v m i tương quan gi a ngu n v n và + Đ Hoài quy d li u trên t ng tài s n M u quan sát chưa đ l n kh năng sinh l i như c a Allen (1995), Demirgüç-Kunt và Harry (1999), Goddard Linh và b ng thông qua khi th c hi n phân tích trên ROA T c đ tăng trư ng ti n g i - (2004), Iannotta & c ng s (2007)… đ u đư c phân tích trong b i c nh n n kinh t Vũ Ki u ki m đ nh m u 30 ngân hàng thương Trang NIM Quy mô + phát tri n. Vi t Nam là m t đ t nư c đang phát tri n v i đ c trưng riêng c a n n kinh Collin, m i Vi t Nam trong giai (2019) Hausman và đo n 2012-2018. t m i n i, các xu hư ng v s d ng đòn b y tài chính, cách th c huy đ ng ti n g i L m phát + trong ngành ngân hàng và các quy đ nh v t l an toàn v n t i thi u có m t s đi m Wooldridge T l v n ch s h u Nghiên c u ch áp d ng khác bi t: (1) h th ng NHTM Vi t Nam c n ph i cơ c u l i, đ ng th i ch p nh n s - trên t ng tài s n các phương pháp k toán tham gia c a các NHTM nư c ngoài theo nh ng cam k t mà chính ph Vi t Nam đã Quy mô - truy n th ng, không ti p kí; (2) đa ph n các NHTM l n t i Vi t Nam có m i quan h v i nhà nư c. N u không Van Dan ROA c n m t b d li u hoàn Dang GMM tính đ n các NHTM do nhà nư c thành l p (4 ngân hàng l n là VCB, Vietinbank, ROE ch nh hơn đ tính toán (2019) các bi n đ i di n đo BIDV và Agribank), ho c do nhà nư c mua l i v i giá 0 đ ng thì m t s NHTM khác T l ti n g i - lư ng r i ro và l i nhu n thu c các cơ quan, t p đoàn c a nhà nư c (ví d như MBBank thu c B Qu c phòng, c a ngân hàng. Ngân hàng B o Vi t thu c t p đoàn B o Vi t…). Vì th , nh ng đánh giá v bi n gi
17 18 n u thu c nhà nư c c n ph i nghiên c u. Do đó, khi ng d ng các phương pháp Đ tài nghiên c u nh m th c hi n các m c tiêu c th sau: nghiên c u t i n n kinh t đã phát tri n vào th trư ng nư c ta có th phát sinh m t s • H th ng hóa cơ s lý lu n v tác đ ng v n ch s h u đ n kh năng sinh l i k t qu khác. c a các ngân hàng thương m i. Th hai, y u t s h u nhà nư c là v n đ đ c trưng t i các nư c có n n kinh t • Lư ng hóa tác đ ng c a v n ch s h u đ n kh năng sinh l i c a các ngân đang chuy n đ i, và cũng là nhóm nư c đang phát tri n như Trung Qu c hay Vi t hàng thương m i t i Vi t Nam, trong đó quan tâm nhi u đ n s h u nhà nư c. Nam. S h u nhà nư c t o ra các NHTM l n trên th trư ng. Tuy nhiên, li u s h u • Đ xu t m t s hàm ý chính sách nh m nâng cao tác đ ng tích c c c a v n ch này có làm tăng kh năng sinh l i c a các ngân hàng, sau đó là tăng kh năng c nh s h u đ n kh năng sinh l i và an toàn c a h th ng ngân hàng thương m i Vi t Nam. tranh thì v n chưa đư c nghiên c u - theo hi u bi t c a tác gi . Do đó, đây là kho ng 3.2. Câu h i nghiên c u tr ng c n đư c b sung. Nh m đ t đư c các m c tiêu đã nêu trên, các câu h i nghiên c u sau đư c Th ba, nhi u nghiên c u liên quan đ n ch đ tác đ ng c a v n ch s h u đưa ra: đ n kh năng sinh l i ngân hàng Vi t Nam và trên toàn th gi i s d ng d li u • Các nhân t nh hư ng đ n kh năng sinh l i c a các ngân hàng thương m i trong kho ng th i gian t 5 đ n 7 năm như nghiên c u c a các tác gi Allen (1995), Vi t Nam là gì? Demirgüç-Kunt và Harry (1999), Iannotta (2007), Nguyen & Le (2016), Đ Hoài • V n ch s h u tác đ ng như th nào đ n kh năng sinh l i c a các ngân hàng Linh và Vũ Ki u Trang (2019). Kho ng th i gian này chưa đ dài đ theo dõi m t thương m i Vi t Nam? cách t ng quan nh hư ng c a v n ch đ n kh năng sinh l i ngân hàng. • S h u nhà nư c có nh hư ng đ n kh năng sinh l i c a các ngân hàng thương Th tư, thông thư ng, v i d li u b ng, sau khi s d ng ư c lư ng OLS, g n m i hay không? như t t c các nghiên c u Vi t Nam đ u ch h i quy mô hình tác đ ng c đ nh • Các bi n pháp nào đ t i ưu hóa tác đ ng tích c c c a v n ch s h u đ n kh (FEM) và mô hình tác đ ng ng u nhiên (REM) sau đó s d ng ki m đ nh Hausman đ năng sinh l i c a các ngân hàng thương m i Vi t Nam? l a ch n phương ư c lư ng phù h p. Tuy nhiên, r t ít các nghiên c u ki m đ nh ch t ch v hi n tư ng đa c ng tuy n, t tương quan trong các ư c lư ng (Phan Thanh 4. Đ i tư ng và ph m vi nghiên c u Hi p, 2016). Do đó, vi c ti n hành ki m đ nh là r t quan tr ng đ kh ng đ nh các k t Đ i tư ng nghiên c u: Tác đ ng c a v n ch s h u đ n kh năng sinh l i c a qu ư c lư ng có đáng tin c y hay không. các ngân hàng thương m i Vi t Nam. Tóm l i, vi c đánh giá v tác đ ng c a v n ch s h u đ n kh năng sinh Ph m vi nghiên c u: l i c a ngân hàng Vi t Nam v n chưa đư c chú tr ng đưa vào nghiên c u. Bên V không gian: Đ tài th c hi n nghiên c u d a vào m u quan sát là 33 ngân c nh đó, quy mô m u và kho ng th i gian nghiên c u m t s bài nghiên c u hàng thương m i Vi t Nam. Lý do c a v n đ này là (1) trong ph m vi v th i gian, có trư c đây còn h n h p. Khai thác nh ng kho ng tr ng nghiên c u đư c phân tích m t s ngân hàng đã sáp nh p v i nhau ho c mua l i v i giá 0 đ ng; (2) ch l y các ngân trên cũng như nh n th y s c n thi t c a ch đ này, tác gi l a ch n đ tài “Tác hàng có s n thông tin đư c lưu tr trên Fiinpro, đư c c p b n quy n truy c p t i trư ng đ ng c a v n ch s h u đ n kh năng sinh l i c a các ngân hàng thương Đ i h c Kinh t Qu c dân đ đ m b o đ tin c y, c p nh t và s th ng nh t c a s li u. m i t i Vi t Nam”. Lu n án không nghiên c u các NHTM liên doanh, chi nhánh ngân hàng nư c 3. M c tiêu nghiên c u và câu h i nghiên c u ngoài vì (1) không đ d li u t quý 1 năm 2008 đ n hi n t i; (2) t tr ng c a các 3.1. M c tiêu nghiên c u ngân hàng này r t th p, chưa đ n 5% t ng tài s n hay v n ch s h u. Do v y, vi c M c tiêu nghiên c u chung: nghiên c u tác đ ng c a v n ch s h u đ n kh nghiên c u các ngân hàng trong nư c đ đ m b o m u nghiên c u. năng sinh l i c a ngân hàng thương m i, trư ng h p nghiên c u c th t i Vi t Nam.
19 20 V th i gian: tác gi s d ng b d li u t quý 1 năm 2008 đ n quý 2 năm 5.2. V m t th c ti n 2024. Nguyên nhân là do s s p đ c a các ngân hàng trên th gi i trong cu c kh ng K t qu th c nghi m cho th y t l VCSH trên t ng tài s n tác đ ng ngh ch ho ng kinh t toàn c u năm 2008 đòi h i s gia tăng v n ch s h u như m t bi n chi u lên ROE và thu n chi u lên ROA. Các bi n ki m soát như t l s h u nhà nư c pháp đ phòng ng a r i ro. Ngoài ra, Kinh t Vi t Nam nói chung và ngành ngân hàng không có tác đ ng rõ ràng đ n kh năng sinh l i; trong khi đó, D phòng r i ro tín nói riêng h ng ch u nh ng nh hư ng nh t đ nh. Đây là kho ng th i gian đ dài đ k t d ng trên t ng dư n ; ti n g i trên t ng tài s n tác đ ng âm đ n kh năng sinh l i; Quy qu nghiên c u ti m c n đ chính xác hơn; d li u đư c c p nh t đ n quý 2 năm 2024 mô ngân hàng tác đ ng dương đ n kh năng sinh l i. s giúp tác gi đánh giá đúng và có cái nhìn t ng quan hơn v v n đ nghiên c u. Các b ng ch ng th c nghi m cũng cho th y GDP có tác đ ng dương đ n ROE Ph m vi v n i dung: tác gi ch ti p c n đ n kh năng sinh l i hi n t i, không nhưng không tác đ ng đ n ROA; l m phát tác đ ng dương đ n ROA và ROE. ph i v tương lai. T c là, tác gi ch nghiên c u tác đ ng c a v n ch s h u đ n kh Căn c vào các k t qu nghiên c u, lu n án đưa ra các hàm ý chính sách g m năng sinh l i (cùng v i các bi n ki m soát) trong cùng m t th i đi m, không d báo (1) tăng trư ng v n th c ch t, tránh tình tr ng v n o; (2) gi m ki m soát c a nhà kh năng sinh l i. nư c đ i v i các NHTM cũng như đ các NHTM ho t đ ng theo cơ ch th trư ng; (3) đi u hành các chính sách theo hư ng n đ nh kinh t vĩ mô và thông l qu c t . 5. Đóng góp m i c a lu n án 6. B c c c a đ tài 5.1. V m t h c thu t Tên đ tài: “Tác đ ng c a v n ch s h u đ n kh năng sinh l i các ngân Th nh t, d a vào lý thuy t các bên liên quan đư c phát tri n b i Modigliani & hàng thương m i Vi t Nam” Miller (1963), Freeman (1984) đ c p đ n v n đ các doanh nghi p có v n ch s h u (VCSH) cao hơn s có nhi u ưu th hơn (trong vi c ti p c n khách hàng, có ngu n l c Ngoài m đ u, k t lu n, danh m c vi t t t, b ng bi u, hình v và tài li u tham đ nghiên c u, phát tri n) nên có kh năng sinh l i cao hơn, lu n án đã phát tri n lý kh o thì n i dung c a bài nghiên c u g m có 4 chương như sau: thuy t trên đ nghiên c u đ i v i các ngân hàng thương m i (NHTM) – là các t ch c Chương 1: Cơ s lý lu n v tác đ ng c a v n ch s h u đ n kh năng sinh l i kinh doanh ti n t . Lu n án đã b sung bi n s h u nhà nư c là bi n trung gian trong c a các ngân hàng thương m i nh hư ng c a VCSH đ n kh năng sinh l i c a các NHTM, b i t i các n n kinh t Chương 2: Phương pháp nghiên c u đang chuy n đ i như Vi t Nam, các ngân hàng có s h u nhà nư c chi m t tr ng l n Chương 3: Th c tr ng tác đ ng c a v n ch s h u đ n kh năng sinh l i c a và có đư c m t s ưu đãi hơn so v i các NHTM c ph n. các ngân hàng thương m i t i Vi t Nam Th hai, b sung cho lý thuy t trung gian tài chính đư c phát tri n b i Berger Chương 4: Th o lu n k t qu nghiên c u và hàm ý chính sách. & c ng s (2014) trong vi c lý gi i m c đ nh hư ng c a s h u c a nhà nư c đ n kh năng sinh l i c a các NHTM. Lý thuy t trung gian tài chính cho r ng các ngân hàng nên ho t đ ng theo cơ ch th trư ng b i th trư ng t đi u ti t. Tuy nhiên, t i các nư c có n n kinh t đang chuy n đ i như Vi t Nam, các ngân hàng có v n nhà nư c trên 50% chi m t tr ng l n v quy mô t ng tài s n hay quy mô VCSH (khi so v i toàn b h th ng). Khi đó, các NHTM nhà nư c v a đóng vai trò là m t doanh nghi p, v a đóng vai trò là công c đi u ti t n n kinh t nên kh năng sinh l i s b nh hư ng b i các quy t đ nh t phía đơn v qu n lý. Lu n án đã s d ng lý thuy t trung gian tài chính đ lu n gi i m i quan h gi a kh năng sinh l i v i m c đ s h u c a nhà nư c t i các ngân hàng.
21 22 CHƯƠNG 1 1.1.2. Phân lo i ngân hàng thương m i CƠ S LÝ LU N V TÁC Đ NG C A V N CH S H U Đ N 1.1.2.1. Phân lo i theo hình th c s h u4 KH NĂNG SINH L I C A CÁC NGÂN HÀNG THƯƠNG M I Theo phân lo i chung trên th gi i, có m t s hình th c s h u g m (1) Nhà 1.1. Khái quát v ngân hàng thương m i nư c s h u ngân hàng; (2) doanh nghi p s h u ngân hàng; (3) ngân hàng s h u doanh nghi p và (4) ngân hàng s h u b i các t ch c nư c ngoài (Rose, 2015; Casu, 1.1.1. Khái ni m ngân hàng thương m i 2008). Ngân hàng Nhà nư c Vi t Nam (NHNN) phân lo i các NHTM theo hình th c Ngân hàng là m t t ch c tài chính nh n ti n g i và cho vay ti n (Mishkin, s h u thành 4 lo i hình ngân hàng: 2009). Các ngân hàng có th phân lo i và đ nh nghĩa b ng: (i) ch c năng mà h th c hi n, (ii) lo i hình d ch v cung c p và (iii) cơ s pháp lý cho s t n t i c a h (Rose và Ngân hàng thương m i Nhà nư c: là lo i hình ngân hàng đư c thành l p v i Hudgins, 2008). Theo Kho n 2 Đi u 4 Lu t Các t ch c tín d ng 2024 Vi t Nam: v n ch s h u là v n do Nhà nư c c p. NHTM Nhà nư c thư ng ho t đ ng đ th c “Ngân hàng là lo i hình t ch c tín d ng có th đư c th c hi n t t c các ho t đ ng ngân hi n m t s m c tiêu do chính sách c a chính quy n trung ương ho c đ a phương quy hàng theo quy đ nh c a Lu t này”. Cũng theo Kho n 12 đi u này, các ho t đ ng ngân đ nh, thư ng thì v n s h u nhà nư c s trên 50%. hàng là vi c kinh doanh, cung ng thư ng xuyên m t ho c m t s các nghi p v sau đây: Ngân hàng thương m i c ph n: đư c thành l p v i ngu n v n ch s h u có (i) nh n ti n g i; (ii) c p tín d ng; (iii) cung ng d ch v thanh toán qua tài kho n. đư c t vi c phát hành c phi u. Ngư i s h u c phi u có th tham gia quy t đ nh Ngân hàng thương m i (NHTM) là m t lo i hình ngân hàng cung c p đa d ng các ho t đ ng c a ngân hàng, hư ng c t c t thu nh p c a ngân hàng. Ngân hàng c các d ch v ngân hàng, đ c bi t là d ch v tín d ng. Ho t đ ng chính c a ngân hàng ph n thư ng là các ngân hàng l n, tăng v n nhanh chóng, có ph m vi ho t đ ng r ng, thương m i là “nh n ti n g i đ th c hi n các ho t đ ng khác - trong đó tr ng tâm là c p tín d ng”, d n v n t ngư i th a v n đ n ngư i thi u v n trong n n kinh t , đư c nhi u chi nhánh và công ty con, ho t đ ng đa năng. g i là trung gian d n v n trong n n kinh t , n m gi 2/3 tài s n có trong h th ng ngân Ngân hàng 100% v n nư c ngoài: là ngân hàng đư c thành l p Vi t Nam v i hàng (Mishkin, 2009). Có r t nhi u đ nh nghĩa v ngân hàng thương m i: 100% v n t nư c ngoài, thu c s h u c a nư c ngoài, t ch c dư i hình th c công ty Theo Rose và Hudgins (2008), ngân hàng thương m i là các t ch c tín d ng trách nhi m h u h n (Lu t Các t ch c tín d ng, 2024). bán ti n g i và cung c p các kho n vay cho cá nhân và doanh nghi p. Ngân hàng liên doanh: đư c thành l p d a trên góp v n c a hai ho c nhi u bên Lu t Ngân hàng thương m i c a C ng hòa Nhân dân Trung Hoa (1995): “Các khác nhau, có th là gi a m t ngân hàng trong nư c và m t ngân hàng nư c ngoài ngân hàng thương m i đư c đ c p trong Lu t này là các t ch c đư c thành l p theo ho c gi a ngân hàng và các công ty tài chính,… đ d t n d ng các ưu th c a nhau Lu t này và Lu t Doanh nghi p c a C ng hòa Nhân dân Trung Hoa đ nh n ti n g i trong kinh doanh. t công chúng, gia h n các kho n vay, cung c p d ch v thanh toán và th c hi n các ho t đ ng khác có liên quan”. 1.1.2.2. Phân lo i theo tính ch t ho t đ ng Còn Lu t Ngân hàng thương m i c a C ng hòa Dân ch Nhân dân Lào (2006) Theo tính ch t ho t đ ng, các NHTM có th phân lo i thành 4 nhóm ngân hàng quy đ nh: “Ngân hàng thương m i là doanh nghi p đư c thành l p theo Lu t này, tham khác nhau (Phan Th Thu Hà, 2013). gia vào các ho t đ ng ngân hàng bao g m: nh n ti n g i, gia h n tín d ng, mua bán Tính ch t đơn năng/chuyên doanh: là lo i hình ngân hàng có tính chuyên môn ngo i t , cung c p d ch v thanh toán và đ u tư”. hóa cao, có th là ngân hàng nh , ph m vi ho t đ ng h p ho c là ngân hàng thu c s Lu t Các t ch c tín d ng c a nư c C ng hòa Xã h i Ch nghĩa Vi t Nam (2024) đ nh nghĩa: “Ngân hàng thương m i là lo i hình ngân hàng đư c th c hi n t t c các ho t đ ng ngân hàng và các ho t đ ng kinh doanh khác theo quy đ nh c a Lu t 4 Theo quy đ nh chung c a Ngân hàng nhà nư c, vi c phân lo i đư c ti n hành thành 4 nhóm như đã trình bày. Tuy nhiên, ph m vi c a lu n án ch t p trung vào các ngân hàng có h i s t i Vi t Nam, do v y, nhóm này nh m m c tiêu l i nhu n”. Đây cũng là khái ni m mà lu n án s d ng. ngân hàng liên doanh hay chi nhánh ngân hàng nư c ngoài không đư c đ c p t i các ph n còn l i c a lu n án.
23 24 h u c a công ty đ ph c v cho công ty đó. Ngân hàng đơn năng ch t p trung vào m t 1.1.3. Các ho t đ ng chính c a ngân hàng thương m i s d ch v ngân hàng. Thư ng các ngân hàng này ch cho vay các khách hàng có nhu 1.1.3.1. Ho t đ ng huy đ ng v n c u vay v n v i m c đích xây d ng cơ b n, phát tri n nông nghi p và ch cho vay mà Ho t đ ng v i b n ch t “nh n ti n g i đ th c hi n các ho t đ ng khác nhau không có d ch v b o lãnh hay cho thuê,… - mà tr ng tâm là c p tín d ng”, NHTM c n đi huy đ ng v n đ có đư c ngu n v n Tính ch t đa năng: là ngân hàng cung c p m i d ch v ngân hàng cho các khách kinh doanh (Rose và Hudgins, 2008). NHTM có th huy đ ng v n ch s h u (tùy hàng. Các ngân hàng thương m i hi n nay có xu hư ng ho t đ ng ch y u theo tính thu c vào lo i hình NHTM mà huy đ ng t các ngu n khác nhau; ví d NHTM ch t này. Ngân hàng đa năng thư ng là các ngân hàng l n, tính đa d ng trong ho t Nhà nư c có 100% v n ch s h u là Nhà nư c c p, ngân hàng c ph n có v n ch đ ng giúp gi m thi u r i ro. s h u đư c huy đ ng t các c đông, ngân hàng liên doanh huy đ ng t các bên liên doanh,…); huy đ ng t ti n g i c a dân cư và các t ch c; phát hành gi y t Tính ch t d ch v bán buôn: d ch v ngân hàng chuyên cung c p cho Chính có giá ho c huy đ ng v n vay. Vi c huy đ ng đư c nhi u hay ít v n tùy thu c vào ph , các t ch c đ nh ch tài chính và các doanh nghi p l n v i giá tr d ch v l n. đ uy tín, năng l c tài chính, kh năng qu n lý, ho t đ ng kinh doanh, chính sách Tính ch t d ch v bán l : d ch v c a ngân hàng cung c p cho r t nhi u khách lãi su t,… c a m i ngân hàng. hàng cá nhân cũng như doanh nghi p v a và nh . Đ tài tr cho các ho t đ ng c a ngân hàng cũng như phát tri n kinh doanh, các 1.1.2.3. Phân lo i theo cơ c u t ch c ngân hàng đã h c đư c cách tìm ki m nhi u ngu n v n hơn (Rose và Hudgins, 2008). Theo cơ c u t ch c, ngân hàng thương m i đư c phân lo i thành ngân hàng s Theo Mishkin (2009), huy đ ng v n ngân hàng là đi vay ho c phát hành các ngu n h u công ty, ngân hàng thu c s h u công ty, ngân hàng đơn nh t, ngân hàng có chi v n n khác như các kho n ti n g i, r i ngu n v n này s đư c s d ng đ t o ra nhánh (Rose và Hudgins, 2008). nh ng tài s n mang l i thu nh p cho ngân hàng. Nh ng ngu n v n mà ngân hàng có Ngân hàng s h u công ty: các ngân hàng thương m i thư ng s h u công ty th huy đ ng là: ch ng khoán, công ty b o hi m, công ty mua bán n , công ty cho thuê tài chính… a. Ti n g i Kho n 2 Đi u 103 Lu t Các t ch c tín d ng 2024 c a Vi t Nam quy đ nh các ngân Ti n g i thanh toán (ti n g i giao d ch, ti n g i có th phát séc): đây là hàng thương m i ph i thành l p ho c mua l i công ty con, công ty liên k t đ có th kho n ti n khách hàng g i vào ngân hàng v i m c đích nh ngân hàng gi h và th c hi n m t s ho t đ ng kinh doanh như b o hi m, cho thuê tài chính, b o lãnh phát thanh toán h . Ngân hàng m tài kho n ti n g i thanh toán cho khách hàng v i yêu hành ch ng khoán, môi gi i ch ng khoán,… Các ngân hàng cũng thư ng liên k t ho c s h u các công ty th , vi n thông,… nh m cung c p công ngh cao cho ho t đ ng c a c u khách hàng ph i có ti n và ch đư c thanh toán/giao d ch trong ph m vi s dư. ngân hàng. Kho n ti n g i này thư ng có lãi su t r t th p ho c b ng không, tr thành ngu n v n ngân hàng t n ít chi phí tr lãi nh t vì nh ng ngư i g i ti n s n lòng b qua Ngân hàng thu c s h u công ty: ngư c l i v i ngân hàng s h u công ty, m t s ti n lãi đ có đư c công c thanh toán nhanh hơn và thu n ti n hơn. V i nhi u t p đoàn l n thành l p ngân hàng thu c s h u t p đoàn nh m ph c v , h tr và m i tài kho n này, ngân hàng cung c p nhi u d ch v như thu h , chi h , phát séc, đa d ng hóa ho t đ ng c a chính t p đoàn. chuy n ti n,… đ ng th i ngân hàng cũng có th thu l i t phí thanh toán ho c phí Ngân hàng đơn nh t: là ngân hàng ch có h i s , không có chi nhánh. Các d ch rút ti n, phí m th (Phan Th Thu Hà, 2013). v ngân hàng cung c p th c hi n tr c ti p h i s . Ti n g i phi giao d ch: Đây là ngu n v n quan tr ng nh t c a ngân hàng Ngân hàng có chi nhánh: đây là lo i hình ngân hàng có nhi u đơn v nh hơn, (Mishkin, 2009). Đ c tính chung c a kho n ti n này là khách hàng đư c hư ng lãi và có th là chi nhánh nư c ngoài, chi nhánh t nh, thành ph , khu v c, … Các chi không có kh năng phát séc hay ti n hành thanh toán (giao d ch). M c lãi su t mà nhánh này v n cung c p đ y đ các d ch v ngân hàng. Vi c thành l p chi nhánh b khách hàng m tài kho n ti n g i phi giao d ch đư c hư ng thư ng cao hơn lãi su t ki m soát ch t ch b i Ngân hàng Trung ương thông qua các quy đ nh ban hành.
25 26 ti n g i thanh toán vì khách hàng không đư c s d ng nhi u d ch v như ti n g i ch , các NHTM ph i th c hi n các đi u ki n đ m b o và ki m soát nh t đ nh (Phan Th thanh toán. Ti n g i phi giao d ch bao g m ti n g i có kỳ h n và ti n g i ti t ki m. Thu Hà, 2013). Đ đáp ng nhu c u tăng doanh thu cho ngư i g i ti n, các ngân hàng đã đưa ra Vay các TCTD khác: Các NHTM vay mư n l n nhau và vay các TCTD khác hình th c ti n g i có kỳ h n, theo đó khách hàng không đư c s d ng các hình th c trên th trư ng liên ngân hàng đ đáp ng nhu c u d tr và chi tr c p bách. Trong thanh toán đ i v i ti n g i thanh toán đ áp d ng v i lo i ti n g i này. N u c n chi nhi u trư ng h p, ngu n v n này b sung ho c thay th cho ngu n vay t NHTW tiêu, ngư i g i ti n s đ n ngân hàng đ rút ti n, tuy không thu n ti n như ti n g i (Phan Th Thu Hà, 2013). Quy trình vay mư n t ngu n vay này r t đơn gi n, các thanh toán nhưng l i có lãi su t cao hơn tùy vào đ dài c a kỳ h n ti n g i. Hi n nay, ngân hàng liên h tr c ti p v i nhau ho c qua ngân hàng đ i lý đ th a thu n v lãi các ngân hàng đã có th cung c p d ch v k t n i hai lo i tài kho n ti n g i thanh toán su t và th i h n kho n vay, không c n tài s n đ m b o ho c đư c đ m b o b ng ch ng và ti n g i có kỳ h n cho khách hàng, cho phép khách hàng t đ ng di chuy n ngu n khoán có ch t lư ng cao. ti n nh m t i ưu hóa l i ích tài chính (Phan Th Thu Hà, 2013). Vay b ng cách phát hành gi y n : Thư ng các NHTM đ u thi u h t ngu n Ti n g i ti t ki m đã t ng là lo i ti n g i phi giao d ch ph bi n nh t (Mishkin, ti n g i trung và dài h n d n đ n không đáp ng đư c nhu c u cho vay trung và dài 2009). C ng đ ng dân cư luôn có nh ng kho n thu nh p t m th i chưa s d ng, h tìm h n. Do v y, các ngân hàng phát hành gi y n (trái phi u, tín phi u, kỳ phi u) trung ki m các cơ h i đ b o toàn v n và gia tăng thu nh p t kho n dư th a đó. Hi u đư c và dài h n nh m b sung cho các ngu n ti n g i, đáp ng nhu c u cho vay trung, nhu c u này, các NHTM đã có nh ng gói ti t ki m v i lãi su t h p d n, khuy n khích dài h n trong ngân hàng. Thông thư ng các kho n vay b ng gi y n không có tài dân cư thay đ i thói quen gi ti n m t hay vàng t i nhà, thu hút ngu n v n dư th a s n đ m b o, d a vào uy tín c a ngân hàng và lãi su t cao đ có th vay mư n trong dân cư thành các kho n ti n ti t ki m có kỳ h n. V i nh ng tài kho n này, ti n nhi u hơn. Nghi p v huy đ ng v n b ng phát hành gi y n tương đ i ph c t p, có th đư c thêm vào ho c rút ra b t kỳ lúc nào, nhưng nh ng kho n ti n rút trư c h n NHTM c n nghiên c u k th trư ng đ quy t đ nh quy mô, m nh giá, lãi su t và thư ng ph i ch u m t kho n ph t đáng k (Mishkin, 2009). Ti n g i ti t ki m là ngu n th i h n thích h p c a các gi y n này. Các v n đ liên quan như chuy n như ng, ti n g i thư ng có t tr ng l n nh t và có tính n đ nh cao nh t t i các ngân hàng, n u đi u ch nh lãi su t, b o qu n h ,… cũng r t đư c NHTM quan tâm (Phan Th Thu trong đi u ki n kinh t n đ nh, ngân hàng có th huy đ ng nh ng kho n ti t ki m kỳ Hà, 2013). h n 5-10 năm và tr thành ngu n v n tài tr cho các d án dài h n. Do đó, NHTM 1.1.3.2. Ho t đ ng c p tín d ng thư ng th c hi n nhi u ho t đ ng chăm sóc khách hàng, đ c bi t là đ i v i các khách Ho t đ ng c p tín d ng g m các ho t đ ng như cho vay, b o lãnh, bao thanh hàng g i ti t ki m có kho n ti n g i l n (khuy n m i, tư v n đ u tư, k t n i v i tài toán, cho thuê tài chính… Ho t đ ng cho vay là ho t đ ng cơ b n nh t c a m t kho n thanh toán,…) (Phan Th Thu Hà, 2013). NHTM đ ng th i là ho t đ ng mang l i ngu n l i nhu n l n trong ho t đ ng kinh Ti n g i c a các ngân hàng khác: Kho n ti n g i c a các ngân hàng khác ch doanh c a ngân hàng (Mishkin, 2009). Ti n vay là kho n n đ i v i ngư i vay nhưng y u nh m m c đích thanh toán h và m t s m c đích khác, tuy nhiên kho n ti n g i là m t tài s n mang l i thu nh p đ i v i NHTM. Tính thanh kho n c a ti n cho vay so này thư ng có quy mô không l n (Phan Th Thu Hà, 2013). v i các lo i tài s n khác c a ngân hàng là th p hơn, vì ti n cho vay không th chuy n thành ti n m t trư c khi các kho n vay c a khách hàng đáo h n. Các kho n cho vay b. Ti n đi vay còn ch u r i ro v n cao nên thư ng các NHTM s thu đư c l i nhu n nhi u hơn t Vay Ngân hàng Trung ương: Huy đ ng v n vay t Ngân hàng Trung ương các món cho vay. thư ng đư c dùng nh m gi i quy t nhu c u c p bách trong ho t đ ng chi tr c a NHTM phân lo i các hình th c cho vay căn c theo nhi u tiêu chu n khác nhau NHTM. Trong trư ng h p NHTM thi u h t d tr (d tr b t bu c, d tr vư t m c), (Rose và Hudgins, 2008; Casu, 2015) như: căn c vào m c đích vay v n (cho vay b t NHTM s đ n NHTW đ vay. Các hình th c vay t NHTW là c p v n, tái c p v n, đ ng s n, cho vay đ i v i các t ch c tài chính, cho vay nông nghi p, cho vay công chi t kh u và tái chi t kh u. NHNN đi u hành vi c vay mư n c a các NHTM r t ch t nghi p và thương m i, cho vay đ i v i các cá nhân, tài tr thuê mua); căn c theo kỳ
27 28 h n (cho vay ng n, trung và dài h n); căn c vào xu t x c a tín d ng (cho vay tr c toán nhanh chóng và gi m thi u r i ro cũng như các chi phí liên quan khi thanh toán ti p, cho vay gián ti p); căn c vào m c đ tín nhi m v i khách hàng (cho vay có b o b ng ti n m t. đ m, cho vay không b o đ m); căn c vào phương th c cho vay (cho vay t ng l n, cho D ch v y thác: đư c hi u là m t bên y thác giao phó cho m t t ch c ho c vay theo h p đ ng tín d ng, cho vay theo h n m c th u chi, cho vay theo d án đ u tư, cá nhân khác th c hi n m t s vi c theo yêu c u. NHTM cung c p d ch v y thác v i cho vay tr góp). c vai trò th c hi n y thác và nh n y thác. Trong th c t , các NHTM thư ng đóng M i NHTM xây d ng m t h th ng quy ch , quy trình, nguyên t c cho vay vai trò là bên nh n y thác nhi u hơn. Các d ch v y thác mà NHTM nh n: y thác khác nhau (th m chí m i chi nhánh cũng khác nhau) đ phù h p v i môi trư ng và th cho vay, y thác đ u tư, y thác nh thu, y thác chuy n ti n - thanh toán h , y thác trư ng đang ho t đ ng. Ho t đ ng cho vay c a NHTM ph i d a trên m t s nguyên qu n lý v n, y thác b o qu n và ký g i, y thác qu n lý danh m c đ u tư. t c nh t đ nh nh m đ m b o tính an toàn và kh năng sinh l i (Beccalli & c ng s , D ch v ngân qu : là d ch v liên quan đ n thu chi ti n m t t i ngân hàng, bao 2006), bao g m: (i) khách hàng ph i cam k t hoàn tr v n g c và lãi đúng th i h n g m các d ch v thu chi h ti n m t t i ch , thu đ i ngo i t , ki m đ m, phân lo i và xác đ nh do các kho n vay này h u h t đư c tài tr t v n n mà ngân hàng huy v n chuy n ti n m t,… đ ng qua các kho n ti n g i c a khách hàng và các kho n vay mư n, ngân hàng cũng có trách nhi m ph i hoàn tr g c và lãi như đã cam k t v i các ch n /khách Các d ch v ngân hàng đi n t ho c ngân hàng s : đây là ho t đ ng ngân hàng hàng đó nên ngân hàng yêu c u khách hàng đi vay cũng ph i th c hi n đúng cam k t đư c cung c p qua h th ng m ng máy tính và các thi t b máy tính di đ ng, ho c đi n này; (ii) khách hàng ph i cam k t s d ng v n vay đúng m c đích đã th a thu n v i tho i thông minh. Cách m ng công nghi p 4.0 và d ch b nh (ví d như Covid19) đã ngân hàng, không th c hi n các ho t đ ng trái v i pháp lu t và các quy đ nh có liên đ y nhanh quá trình s d ng các lo i hình ngân hàng này. Ho t đ ng này thư ng th quan c a Ngân hàng Trung ương; (iii) ngân hàng cho vay d a trên d án ho c phương hi n qua các giao d ch đi n t , qua cây ATM ho c các v n đ trên máy tính hay đi n án có hi u qu , ch ng t đư c kh năng thu h i v n và có lãi c a khách hàng vay ti n tho i thông minh. đ có kh năng tr n cho ngân hàng (Casu, 2015). 1.2. V n ch s h u c a ngân hàng thương m i Kho n ti n mà NHTM cho vay nhi u nh t thư ng là cho vay các lĩnh v c Theo Rose và Hudgins (2008), v n ch s h u đ i v i b n thân ngân hàng có thương m i, công nghi p và cho vay mua b t đ ng s n. Các NHTM cũng vay l n nhau nghĩa là vi c các c đông, các nhà đ u tư đ u tư ti n - m t ph n c a c i c a h - vào trong h th ng ngân hàng nhưng thư ng là nh ng món ti n l n trong ng n h n v i lãi c phi u mà ngân hàng phát hành, v i mong mu n nh n l i m t t l l i nhu n t ph n su t cao, đư c th c hi n trên th trư ng liên ngân hàng. đ u tư đó. M i ngân hàng đ u b t đ u v i m t ngu n v n ch s h u nh t các c Các ho t đ ng khác trong tín d ng như b o lãnh (hình thành nên tài s n ngo i đông r i sau đó huy đ ng v n n t công chúng đ kinh doanh và m r ng. Th c t , b ng), cho thuê tài chính, bao thanh toán… cũng đóng góp vào kh năng sinh l i c a các ngân hàng là nh ng t ch c tài chính có t l n cao nh t khi v n ch s h u các NHTM. thư ng ch chi m dư i 10% cơ c u v n. 1.1.3.3. Ho t đ ng cung c p d ch v Theo Mishkin (2009), v n ch s h u c a ngân hàng là c a c i th c c a Bên c nh cung c p các d ch v cho vay, NHTM còn m r ng ho t đ ng b ng ngân hàng đó, t o ra b ng cách bán c ph n m i ho c t các món l i t c đư c các d ch v khác và thu phí nh m tăng l i nhu n (Rose và Hudgins, 2008; Casu, gi l i, là ngu n v n hình thành nên nhà c a, trang thi t b c a ngân hàng, là 2015), bao g m: lo i v n mà ngân hàng có th s d ng lâu dài, không ph i hoàn tr . NHTW căn c vào ngu n v n ch này đ c p h n m c tín d ng cũng như quy t đ nh h n D ch v thanh toán: là d ch v mà ngân hàng cung c p cho khách hàng nh m m c cho vay đ i v i t ng NHTM. Đ ng th i, ngu n v n ch s h u l n hay nh đáp ng các nhu c u thanh toán c a khách hàng trong nư c, ngoài nư c, thanh toán còn quy t đ nh đ n quy mô ho t đ ng c a ngân hàng, là thư c đo năng l c tài b ng th hay thanh toán b ng ngân hàng đi n t . D ch v này giúp khách hàng thanh chính c a m i NHTM.
29 30 1.2.1. Các b ph n c u thành v n ch s h u c a ngân hàng thương m i quy n l i thông thư ng c a c đông trong các công ty c ph n. Có m t d ng th c không ph bi n c a v n ch s h u là c phi u ưu đãi. C phi u ưu đãi là lo i c Nhìn t góc đ tài chính doanh nghi p, v n ch s h u đư c phân nh d a trên phi u mà ngư i s h u có quy n nh n đư c c t c đã xác đ nh trư c. C t c này có s v n đ ng c a ti n trong ngân hàng, đư c bi u hi n qua ngu n hình thành và m c th đư c tích lũy, có nghĩa là n u c t c chưa đư c chia thì s ph i c ng d n và ph i đích s d ng (Rose và Hudgins, 2008). đư c thanh toán trư c khi thanh toán c t c cho c đông s h u c phi u thư ng. C a. V n c ph n phi u ưu đãi có th đư c ho c không đư c chuy n đ i thành c phi u thư ng. Vi c Tùy vào tính ch t c a ngân hàng mà ngu n v n hình thành ban đ u có ngu n huy đ ng v n b ng c phi u ưu đãi mang l i l i ích ch y u là ngư i s h u không có g c khác nhau. N u ngân hàng thu c s h u nhà nư c thì v n ch s h u do nhà nư c quy n b phi u và c phi u ưu đãi không có kì h n. Tuy nhiên c t c c a c phi u ưu c p, ngân hàng liên doanh có ngu n v n do các bên liên doanh góp v n, ngân hàng tư đãi không đư c kh u tr vào thu thu nh p nên chi phí đi huy đ ng v n b ng lo i c nhân có ngu n v n thu c s h u tư nhân. Đ i v i ngân hàng c ph n, các c đông phi u này là r t cao. M t khác, các nhà đ u tư ph n l n đ u c m th y đây là lo i c sáng l p góp v n thông qua vi c mua c ph n ho c c phi u. phi u không có tính h p d n vì cơ h i tăng giá là h n ch . V n đi u l Trong quá trình ho t đ ng, giá tr c a c phi u ngân hàng trên th trư ng ch ng V n đi u l là kho n v n vô cùng quan tr ng, đóng góp vào s hình thành c a khoán có th l n hơn m nh giá. Khi đó, n u ngân hàng phát hành thêm c phi u m i, ngân hàng. V n đi u l c a ngân hàng thương m i là v n đã đư c ch s h u th c c p ph n chênh l ch gi a th giá c a c phi u và m nh giá c phi u s đư c ghi nh n dư i ho c v n đã đư c các c đông, thành viên góp v n th c góp và đư c ghi trong Đi u l tên g i th ng dư v n c ph n (capital surplus). M c khác, giá tr các tài s n c a ngân ngân hàng. Văn b n này cũng quy đ nh, v n đi u l c a ngân hàng có th đư c tăng t hàng cũng thư ng xuyên thay đ i theo giá th trư ng (như ch ng khoán hay b t đ ng các ngu n: qu d tr b sung v n đi u l , qu th ng dư v n c ph n, l i nhu n đ l i s n) nên dù chưa bán nhưng ngân hàng thư ng xuyên đánh giá l i các tài s n theo giá và các qu khác; phát hành c phi u ra công chúng, phát hành c phi u riêng l ; tr th trư ng. Nh ng thay đ i trong giá mua và giá th trư ng c a tài s n t i th i đi m chuy n đ i t trái phi u thành c phi u ph thông; v n do ch s h u, thành viên góp đánh giá cũng đư c ghi nh n vào th ng dư v n (Phan Th Thu Hà, 2013). v n c p thêm và các ngu n khác theo quy đ nh c a pháp lu t. b. L i nhu n gi l i C phi u, th ng dư v n c ph n L i nhu n sau thu c a các ngân hàng c ph n sau khi bù đ p các kho n chi phí Phát hành c phi u là m t kênh huy đ ng v n dài h n r t quan tr ng đ i v i các đ c bi t và chia c t c cho các c đông thì ph n không chia s đư c tính b sung vào v n doanh nghi p nói chung cũng như ngân hàng thương m i nói riêng. Đây là ho t đ ng ch h u trong kho n m c l i nhu n gi l i. Đây g n như là kho n m c l n nh t trong v n mang l i ngu n v n tài tr dài h n, làm tăng v n ch s h u c a ngân hàng. Giá tr ghi ch s h u c a ngân hàng (Rose và Hudgins, 2008). Đ i v i các ngân hàng thu c s h u s c a c phi u thư ng đư c ghi nh n theo công th c: Nhà nư c, l i nhu n sau thu sau khi tr đi các ph n thua l (c a năm trư c) và các chi phí đ c bi t thì s đư c trích b sung v n ch s h u theo quy đ nh c a Nhà nư c. Giá tr ghi s S lư ng M nh giá = x T tài tr b ng ngu n v n n i b t l i nhu n gi l i là m t phương th c t o c a c phi u thư ng c phi u thư ng c a m t c phi u thư ng ngu n tài chính quan tr ng và thư ng đư c s d ng vì khi đó, các ngân hàng gi m Theo Kho n 2 Đi u 13 Lu t Ch ng khoán 2019 thì m nh giá quy đ nh c a c đư c chi phí huy đ ng v n, gi m b t s ph thu c vào bên ngoài. phi u Vi t Nam là 10 nghìn đ ng. D a vào quy n l i mà các ch s h u nh n đư c c. Các qu khi n m gi c phi u, có th phân lo i thành c phi u thư ng và c phi u ưu đãi. C phi u thư ng là lo i c phi u có thu nh p không n đ nh, l i t c bi n đ ng tùy theo V n ch s h u còn bao g m các qu d tr v n. M t ngân hàng có nhi u qu t ng th i kỳ. Đây là lo i c phi u đư c niêm y t trên sàn ch ng khoán, th giá r t nh y khác nhau, m i qu đ u có m c đích s d ng và cách hình thành riêng. Các qu này c m v i th trư ng. C phi u thư ng cho phép ngư i n m gi nó đư c hư ng các có th đư c hình thành t thu nh p trư c ho c sau thu c a ngân hàng. Qu d phòng