Luận án Tiến sĩ Văn hóa dân gian: Tri thức bản địa của người Mnông ở huyện Lắk trong việc quản lý và sử dụng các nguồn tài nguyên thiên nhiên

VIỆN HÀN LÂM<br /> KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM<br /> HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI<br /> <br /> LÊ THỊ THANH XUÂN<br /> <br /> TRI THỨC BẢN ĐỊA CỦA NGƯỜI MNÔNG Ở HUYỆN LẮK<br /> TRONG VIỆC QUẢN LÝ VÀ SỬ DỤNG CÁC NGUỒN<br /> TÀI NGUYÊN THIÊN NHIÊN<br /> <br /> LUẬN ÁN TIẾN SĨ VĂN HÓA DÂN GIAN<br /> <br /> Hà Nội - 2019<br /> <br /> VIỆN HÀN LÂM<br /> KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM<br /> HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI<br /> <br /> LÊ THỊ THANH XUÂN<br /> <br /> TRI THỨC BẢN ĐỊA CỦA NGƯỜI MNÔNG Ở HUYỆN LẮK<br /> TRONG VIỆC QUẢN LÝ VÀ SỬ DỤNG CÁC NGUỒN<br /> TÀI NGUYÊN THIÊN NHIÊN<br /> <br /> Ngành: Văn hóa dân gian<br /> Mã số: 9 22 9041<br /> <br /> LUẬN ÁN TIẾN SĨ VĂN HÓA DÂN GIAN<br /> <br /> Người hướng dẫn khoa học: 1. GS.TS. Ngô Đức Thịnh<br /> 2. PGS.TS. Phạm Quỳnh Phương<br /> <br /> Hà Nội - 2019<br /> <br /> LỜI CAM ĐOAN<br /> <br /> Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng<br /> tôi. Các số liệu đã sử dụng trong luận án là trung thực. Những<br /> kết luận nêu trong luận án chưa được công bố ở bất kỳ công<br /> trình khoa học nào.<br /> Tác giả luận án<br /> <br /> Lê Thị Thanh Xuân<br /> <br /> LỜI CẢM ƠN<br /> Để hoàn thành luận án “Tri thức bản địa của người Mnông ở huyện Lắk<br /> trong việc quản lý và sử dụng các nguồn tài nguyên thiên nhiên” là một hành<br /> trình dài của sự tìm tòi, nghiên cứu và học hỏi không ngừng. Tôi xin bày tỏ sự biết<br /> ơn đến các cá nhân và tập thể sau:<br /> Trước tiên, tôi xin tri ân sâu sắc đến hai giáo viên hướng dẫn của tôi là<br /> GS.TS. Ngô Đức Thịnh và PGS.TS. Phạm Quỳnh Phương. GS.TS Ngô Đức Thịnh<br /> là người đã hướng dẫn tôi thực hiện Luận văn thạc sỹ, sau đó không quản ngại tiếp<br /> tục nhận hướng dẫn tôi làm Luận án tiến sỹ. Hai giáo viên hướng dẫn đã đóng góp<br /> những ý kiến quan trọng trong lúc thực hiện và hoàn thành luận án.<br /> Cảm ơn tập thể các nhà khoa học đã và đang công tác tại Viện Nghiên cứu<br /> Văn hóa thuộc Viện hàn lâm Khoa học Xã hội Việt Nam, Khoa Văn hóa học-Học<br /> viện Khoa học Xã hội luôn tận tình hỗ trợ tôi về mặt học thuật, phương pháp nghiên<br /> cứu trong suốt thời gian tôi theo học Thạc sỹ và làm nghiên cứu sinh.<br /> Các nhà khoa học ở các viện nghiên cứu, các cơ quan đã có những ý kiến<br /> đóng góp xác đáng cho cho bản dự thảo luận án để tôi có thể bổ sung, hoàn thiện<br /> luận án.<br /> Lãnh đạo Sở Giáo dục và Đào tạo Đắk Lắk, trường Trung cấp sư phạm Mầm<br /> non Đắk Lắk đã tạo mọi điều kiện để tôi có thể theo đuổi và hoàn thành chương<br /> trình nghiên cứu sinh.<br /> Đặc biệt, tôi không thể hoàn thành luận án nếu thiếu sự cộng tác, giúp đỡ của<br /> các già làng, bà con, họ hàng ở các bon làng của người Mnông; cán bộ của các thôn,<br /> các xã và lãnh đạo UBND huyện Lắk, các sở ban ngành của tỉnh Đắk Lắk.<br /> Cuối cùng, tôi xin gửi lời cảm ơn tới những người bạn, những người đồng<br /> nghiệp đã luôn động viên, hỗ trợ để tôi có thêm động lực tiếp tục nghiên cứu. Và<br /> đặc biệt, tôi cảm ơn sâu sắc đến gia đình tôi, nhất là bố mẹ tôi đã luôn ở bên, tạo<br /> điều kiện về thời gian, là chỗ dựa về mặt tinh thần và vật chất để tôi có thể đi trọn<br /> con đường nghiên cứu của mình.<br /> Tôi vô cùng cảm kích và một lần nữa bày tỏ lòng cảm ơn sâu sắc nhất đối với<br /> tất cả!<br /> Hà Nội, tháng 2 năm 2019<br /> <br /> MỤC LỤC<br /> MỞ ĐẦU .................................................................................................................... 1<br /> Chương 1: TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU, CƠ SỞ LÝ LUẬN<br /> VÀ KHÁI QUÁT ĐỊA BÀN NGHIÊN CỨU ....................................................... 10<br /> 1.1. Tổng quan tình hình nghiên cứu ........................................................................ 10<br /> 1.2. Cơ sở lý thuyết ................................................................................................... 23<br /> 1.3. Khái quát địa bàn nghiên cứu ............................................................................ 37<br /> Chương 2: TRI THỨC BẢN ĐỊA CỦA NGƯỜI MNÔNG Ở HUYỆN LẮK,<br /> TỈNH ĐẮK LẮK TRONG QUẢN LÝ VÀ SỬ DỤNG ĐẤT RỪNG ................. 50<br /> 2.1. Nhận thức luận/Thế giới quan của người Mnông về tự nhiên ........................... 50<br /> 2.2. Luật tục với việc quản lý xã hội và bảo vệ đất rừng .......................................... 55<br /> 2.3. Kỹ thuật canh tác phù hợp với môi trường sinh thái ......................................... 80<br /> 2.4. Nghi lễ củng cố niềm tin, sự tôn trọng đối với tự nhiên .................................... 85<br /> Chương 3: TRI THỨC BẢN ĐỊA CỦA NGƯỜI MNÔNG Ở HUYỆN LẮK,<br /> TỈNH ĐẮK LẮK TRONG QUẢN LÝ VÀ SỬ DỤNG NƯỚC .......................... 96<br /> 3.1. Vai trò của nước trong đời sống của người Mnông ........................................... 96<br /> 3.2. Xác lập quyền sở hữu nguồn nước .................................................................. 100<br /> 3.3. Vai trò chỉ huy của “Rnoh Rnut” trong việc hướng dẫn dân làng chặn dòng<br /> bắt cá tập thể ........................................................................................................... 101<br /> 3.4. Tri thức bản địa trong bảo vệ nguồn nước ....................................................... 102<br /> 3.5. Một số nghi lễ liên quan đến nguồn nước........................................................ 108<br /> Chương 4: NGUYÊN NHÂN SỰ BIẾN ĐỔI, CÁC NHÂN TỐ TÁC ĐỘNG<br /> VÀ NHỮNG VẤN ĐỀ ĐẶT RA ĐỐI VỚI TRI THỨC BẢN ĐỊA CỦA<br /> NGƯỜI MNÔNG Ở HUYỆN LẮK, TỈNH ĐẮK LẮK ..................................... 112<br /> 4.1. Sự biến đổi của tri thức bản địa về quản lý, sử dụng đất rừng và nước .......... 112<br /> 4.2. Các nhân tố tác động đến sự biến đổi của tri thức bản địa của người Mnông. 130<br /> 4.3. Những thách thức trong việc bảo tồn và phát huy giá trị của tri thức bản địa<br /> trong bối cảnh hiện nay ........................................................................................... 137<br /> KẾT LUẬN ............................................................................................................ 142<br /> DANH MỤC CÁC CÔNG TRÌNH KHOA HỌC ĐÃ CÔNG BỐ LIÊN<br /> QUAN ĐẾN ĐỀ TÀI LUẬN ÁN ......................................................................... 145<br /> DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ............................................................ 146<br /> <br />