Luận án tiến sỹ kinh tế: Chính sách phát triển công nghiệp tại địa phương

Chia sẻ: Lyvanson Son | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:205

Thêm vào BST

Báo xấu

196
lượt xem 76
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Các ngành công nghiệp địa phương đang tập trung đẩy mạnh đầu tư vào những lĩnh vực như điện, phân bón, giấy, cơ khí chế tạo; tăng cường thu hút vốn đầu tư từ mọi nguồn trong và ngoài nước cho phát triển các dự án lớn tại địa phương, đặc biệt là các dự án sản xuất hàng xuất khẩu.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận án tiến sỹ kinh tế: Chính sách phát triển công nghiệp tại địa phương

Bé Bé gi¸o dôc vµ ®µo t¹o Tr−êng Tr−êng ®¹i häc kinh tÕ quèc d©n Bïi vÜnh kiªn chÝnh s¸ch ph¸t triÓn c«ng nghiÖp t¹i ®Þa ph−¬ng (nghiªn cøu ¸p dông víi tØnh b¾c ninh) Hµ néi, n¨m 2009
Bé Bé gi¸o dôc vµ ®µo t¹o Tr−êng Tr−êng ®¹i häc kinh tÕ quèc d©n Bïi vÜnh kiªn chÝnh s¸ch ph¸t triÓn c«ng nghiÖp t¹i ®Þa ph−¬ng (nghiªn cøu ¸n dông víi tØnh b¾c ninh) Chuyªn ngµnh: QU¶N Lý KINH TÕ Chuyªn M· sè: 62.34.01.01 Ng−êi h−íng dÉn khoa häc: 1. PGS. TS. §oµn ThÞ Thu Hµ 2. PGS. TS. Lª Xu©n B¸ Hµ néi, n¨m 2009
i L I CAM OAN Tôi xin cam oan ây là công trình nghiên c u c a riêng tôi. Các s li u, k t lu n nêu trong Lu n án là trung th c, có ngu n g c rõ ràng. Nh ng k t lu n khoa h c c a Lu n án chưa t ng ư c ai công b . Tác gi Lu n án BÙI VĨNH KIÊN
ii M CL C TRANG PH BÌA L I CAM OAN.....................................................................................................i M C L C ..............................................................................................................ii DANH M C CÁC T VI T T T..........................................................................v DANH M C CÁC B NG S LI U .....................................................................vi DANH M C CÁC BI U , TH .................................................................vii DANH M C CÁC HÌNH V ...............................................................................vii DANH M C CÁC PH L C..............................................................................viii L IM U .........................................................................................................1 CHƯƠNG 1 CƠ S LÝ LU N VÀ TH C TI N V CHÍNH SÁCH PHÁT TRI N CÔNG NGHI P T I A PHƯƠNG ........................................................6 1.1 CÔNG NGHI P T I A PHƯƠNG ...........................................................................6 1.1.1 Khái ni m công nghi p t i a phương..................................................6 1.1.2 Vai trò c a công nghi p t i a phương.................................................9 1.1.3 Các y u t nh hư ng n s phát tri n công nghi p t i a phương ...14 1.2 CHÍNH SÁCH PHÁT TRI N CÔNG NGHI P T I A PHƯƠNG........................19 1.2.1 Khái ni m và ch c năng c a chính sách phát tri n công nghi p t i a phương ...............................................................................................19 1.2.2 Phân lo i h th ng chính sách phát tri n công nghi p t i a phương..28 1.2.3 Ho ch nh và t ch c th c hi n chính sách phát tri n công nghi p t i a phương..........................................................................................34 1.2.4 ánh giá chính sách phát tri n công nghi p t i a phương.................38 1.3 KINH NGHI M QU C T VÀ TRONG NƯ C V CHÍNH SÁCH PHÁT TRI N CÔNG NGHI P T I A PHƯƠNG ...............................................................................45 1.3.1. Kinh nghi m c a Châu Âu v chính sách phát tri n công nghi p t i a phương ...............................................................................................46 1.3.2. Kinh nghi m c a m t s nư c Châu Á và vùng lãnh th v chính sách phát tri n công nghi p t i a phương .................................................48 1.3.3. Chính sách phát tri n công nghi p t i m t s a phương Vi t Nam 53 1.3.4. Nh ng bài h c kinh nghi m cho B c Ninh..........................................55 K t lu n chương 1 .........................................................................................56
iii CHƯƠNG 2 TH C TR NG CHÍNH SÁCH PHÁT TRI N CÔNG NGHI P T NH B C NINH GIAI O N 1997 – 2007........................................................58 2.1.TÌNH HÌNH PHÁT TRI N CÔNG NGHI P T NH B C NINH TH I GIAN QUA ....................................................................................................................................58 2.1.1. i u ki n t nhiên, kinh t , xã h i c a t nh B c Ninh tác ng n quá trình công nghi p hoá, hi n i hoá.....................................................58 2.1.2. Khái quát tình hình phát tri n công nghi p t nh B c Ninh 1997 - 2007 ...................................................................................................62 2.2. TH C TR NG CÁC CHÍNH SÁCH PHÁT TRI N CÔNG NGHI P T NH B C NINH GIAI O N 1997-2007 ..........................................................................................68 2.2.1. Các giai o n hình thành và t ch c th c hi n chính sách phát tri n công nghi p t nh B c Ninh ..........................................................................68 2.2.2. Th c tr ng chính sách phát tri n công nghi p giai o n 1997- 2007 ...73 2.3. ÁNH GIÁ CHUNG V CHÍNH SÁCH PHÁT TRI N CÔNG NGHI P T NH B C NINH GIAI O N 1997-2007.................................................................................99 2.3.1. ánh giá chính sách theo cách ti p c n 3 giác ................................99 2.3.2. ánh giá chính sách theo 6 tiêu chí cơ b n ....................................... 100 2.3.3. ánh giá quá trình ho ch nh chính sách phát tri n công nghi p ..... 106 2.3.4. ánh giá t ch c th c hi n chính sách .............................................. 107 2.3.5. ánh giá chung v chính sách phát tri n công nghi p t nh B c Ninh giai o n 1997-2007 ....................................................................... 113 K t lu n chương 2 ....................................................................................... 120 CHƯƠNG 3 NH HƯ NG VÀ GI I PHÁP HOÀN THI N CÁC CHÍNH SÁCH CH Y U NH M Y M NH PHÁT TRI N CÔNG NGHI P T NH B C NINH .................................................................................................................. 122 3.1. B I C NH TRONG NƯ C VÀ QU C T TÁC NG N CHÍNH SÁCH PHÁT TRI N CÔNG NGHI P T NH B C NINH .......................................................122 3.1.1. B i c nh qu c t và nh ng tác ng ch y u .................................... 122 3.1.2. Nh ng tác ng trong nư c .............................................................. 126 3.1.3. Nh ng thu n l i và khó khăn tác ng n ho ch nh chính sách phát tri n công nghi p t nh B c Ninh ....................................................... 127 3.2. M C TIÊU, NH HƯ NG PHÁT TRI N CÔNG NGHI P VÀ QUAN IM HOÀN THI N CHÍNH SÁCH PHÁT TRI N CÔNG NGHI P T NH B C NINH ...130
iv 3.2.1. M c tiêu và nh hư ng phát tri n công nghi p t nh B c Ninh.......... 130 3.2.2. Quan i m hoàn thi n chính sách phát tri n công nghi p t nh B c Ninh ......................................................................................................... 135 3.3. HOÀN THI N CÁC CHÍNH SÁCH CH Y U PHÁT TRI N CÔNG NGHI P T NH B C NINH.............................................................................................................141 3.3.1. Chính sách u tư phát tri n công nghi p.......................................... 141 3.3.2. Chính sách h tr ti p c n t ai ..................................................... 149 3.3.3. Chính sách thương m i, th trư ng.................................................... 150 3.3.4. Chính sách khoa h c, công ngh ....................................................... 153 3.3.5. Chính sách c i thi n môi trư ng kinh doanh ..................................... 154 3.3.6. Chính sách phát tri n ngu n nhân l c ............................................... 155 3.3.7. Chính sách phát tri n công nghi p b n v ng..................................... 158 3.4. CÁC GI I PHÁP CH Y U....................................................................................159 3.4.1. Gi i pháp tăng cư ng ch c năng, vai trò qu n lý Nhà nư c .............. 159 3.4.2. Gi i pháp i m i hoàn thi n quy trình ho ch nh, t ch c th c hi n và phân tích chính sách.......................................................................... 161 3.5. M T S XU T VÀ KI N NGH .....................................................................166 3.5.1. V i Trung ương và Chính ph .......................................................... 166 3.5.2. V i a phương................................................................................. 168 K t lu n chương 3 ....................................................................................... 169 K T LU N......................................................................................................... 170 DANH M C CÁC CÔNG TRÌNH KHOA H C Ã CÔNG B C A TÁC GI CÓ LIÊN QUAN N N I DUNG C A LU N ÁN ........................................ 172 DANH M C TÀI LI U THAM KH O ............................................................. 173 PH L C............................................................................................................ 178
v DANH M C CÁC T VI T T T 1. C M T TI NG VI T CNH Công nghi p hoá HH Hi n i hoá H ND H i ng nhân dân KCN Khu công nghi p KCNC Khu công ngh cao KCX Khu ch xu t UBND U ban nhân dân SXKD S n xu t kinh doanh DNNN Doanh nghi p nhà nư c TNN u tư nư c ngoài 2. C M T TI NG ANH Association of South East Asian Nations (Hi p h i các nư c ông ASEAN Nam Á) Building-Operation (Xây d ng-Kinh doanh) BO Building-Operation-Transfer (Xây d ng-Kinh doanh-Chuy n giao) BOT Building-Transfer (Xây d ng-Chuy n giao) BT Commercial Zone (Khu Thương m i) CZ Export Proccessing Zone (Khu ch xu t) EPZ Foreign Direct Investment ( u tư tr c ti p nư c ngoài) FDI Gross Domestic Product (T ng s n ph m qu c n i) GDP Inland Clearance Deport (C ng c n) ICD Industrial Estates Authority of Thailand (Ban qu n lý các KCN IEAT Thái Lan) Industrial Estates Association (Hi p h i KCN Thái Lan) TIEA UNIDO United Nation Industrial Development Organization (T ch c phát tri n công nghi p c a Liên Hi p Qu c) The United-States Dollar ( ô la M ) USD Value Added Tax (Thu giá tr gia tăng) VAT World Export Processing Zones Association (Hi p h i KCX Th gi i) WEPZA New Industrial Countries (Các nư c công nghi p m i) NICs
vi DANH M C CÁC B NG S LI U B ng 2.1. Cơ c u s d ng t t nh B c Ninh năm 2005 .........................................59 B ng 2.2. T c tăng giá tr gia tăng, giá tr s n xu t công nghi p B c Ninh giai o n 1997 - 2008...................................................................................................62 B ng 2.3. Di n tích t và v n u tư các khu công nghi p giai o n 1997 - 2007 .......74 B ng 2.4. S làng ngh và lao ng trong nh ng làng ngh t nh B c Ninh Ngu n: S Công Thương t nh B c Ninh ............................................................................78 B ng 2.5. T ng h p ho t ng trong các làng ngh , năm 2005 ..............................79 B ng 2.6. Năng su t lao ng bình quân c a ngành công nghi p trong khu v c tư nhân m t s t nh năm 2002 (giá tr s n xu t/lao ng tính theo giá 1994)...........79 B ng 2.7. So sánh v các s n ph m làng ngh năm 2001 (tính theo giá 1994) .......80 B ng 2.8. T c tăng trư ng bình quân c a các s n ph m ch l c c a B c Ninh (Theo giá 1994) Ngu n: [11] .................................................................................83 B ng 2.9. Các nhóm s n ph m có t c tăng trư ng cao hơn m c bình quân c a ngành công nghi p giai o n 2003 - 2007 (Theo giá 1994)....................................84 B ng 2.10. Cơ c u t s n xu t công nghi p t nh B c Ninh n năm 2010 ............86 B ng 2.11. Dân s và dân s trong tu i lao ng t 2003 n 2007 ..................95 B ng 2.12. T ng s lao ng làm vi c trong các ngành và lao ng c a ngành công nghi p Ngu n: [11]...............................................................................................95 B ng 2.13. T c tăng năng su t lao ng bình quân so v i các t nh lân c n........96 B ng 2.14. B ng t ng h p m c chi cho h tr phát tri n công nghi p ................. 103
vii DANH M C CÁC BI U , TH Bi u 2.1. Cơ c u kinh t t nh B c Ninh năm 1997 – 2007 .................................61 Bi u 2.2. Cơ c u giá tr s n xu t công nghi p theo thành ph n kinh t (%, theo giá th c t ) ............................................................................................................63 Bi u 2.3. Giá tr s n xu t công nghi p trên a bàn (Theo giá 1994) và ch s phát tri n GTSXCN...............................................................................................66 Bi u 2.4. Quy mô v n u tư và su t v n u tư bình quân ..............................75 Bi u 2.5. S lư ng d án u tư qua các năm ...................................................76 th 3.1. D tính nhu c u v n cho phát tri n các giai o n ( t ng)............... 144 DANH M C CÁC HÌNH V Hình 1.1 Mô hình ti p c n chính sách phát tri n công nghi p t i a phương.........26 Hình 1.2 Mô hình nghiên c u chính sách phát tri n công nghi p t i a phương theo hư ng phát tri n b n v ng .....................................................................................40 Hình 2.1 Các y u t phát tri n công nghi p b n v ng.......................................... 112
viii DANH M C CÁC PH L C Ph l c 1: T c tăng trư ng GDP theo giá so sánh 1994 phân theo ba khu v c kinh t t 1997-2008 ........................................................................................... 178 Ph l c 2: Thu và l i nhu n ngành công nghi p phân theo khu v c kinh t ........ 179 Ph l c 3: Cơ s và lao ng ngành công nghi p phân theo khu v c kinh t ........ 180 Ph l c 4: Tài s n và ngu n v n ngành công nghi p có n 31/12 hàng năm....... 181 Ph l c 5: Doanh thu ngành công nghi p phân theo khu v c kinh t ................... 182 Ph l c 6: Giá tr s n xu t công nghi p theo giá th c t c a các ơn v h ch toán c l p phân theo ngành công nghi p c p 2 ......................................................... 183 Ph l c 7: M t s ch tiêu kinh t ch y u t nh B c Ninh..................................... 184 Ph l c 8: M t s ch tiêu c a B c Ninh so v i vùng KTT B c B và c nư c năm 2005 ............................................................................................................ 185 Ph l c 9: V n u tư xây d ng trên a bàn t nh B c Ninh................................. 186 Ph l c 10: D báo dân s B c Ninh n năm 2020 ............................................ 187 Ph l c 11: D báo nh p tăng GDP B c Ninh n năm 2020 .......................... 188 Ph l c 12: D báo s d ng lao ng B c Ninh n năm 2020............................ 189 Ph l c 13: D báo nhu c u u tư B c Ninh n năm 2020................................ 190 Ph l c 14: D báo huy ng ngân sách t GDP B c Ninh n năm 2020........... 191 Ph l c 15: D báo tăng trư ng GTSX công nghi p và Nông nghi p .................. 192 Ph l c 16: T ng h p d án c p GCN T theo ngành ngh lĩnh v c n 31/12/2008.193 Ph l c 17: Di n tích các KCN, khu ô th theo quy ho ch n năm 2015........... 194 Ph l c 18: B ng t ng h p t l l p y trong các KCN t p trung năm 2008 ...... 195
1 L IM U 1. Tính c p thi t c a tài nghiên c u Cùng v i s phát tri n c a n n kinh t th gi i, các mô hình công nghi p hoá ư c ra i nh m ưa các qu c gia ang phát tri n rút ng n kho ng cách v i các nư c phát tri n. Trong xu hư ng ó, chính sách công nghi p ư c ra i nh m d n d t các n l c phát tri n t t i m c tiêu c t lõi c a chi n lư c công nghi p hoá cũng như chi n lư c phát tri n c a m i qu c gia. Chính sách công nghi p hư ng t i nh hình c u trúc ngành công nghi p hi u qu trong m i quan h liên ngành, s d ng cơ ch th trư ng phân b ngu n l c, huy ng các ngu n v n cho phát tri n công nghi p, phát huy l i th so sánh và nâng cao năng l c c nh tranh qu c gia. ng th i chính sách công nghi p cũng ph i t n d ng ưu th c a các vùng, a phương trong t ch c không gian kinh t cho s n xu t công nghi p. Trong xu th h i nh p và toàn c u hoá hi n nay, m i qu c gia ph i không ng ng i m i, thúc y s phát tri n n n kinh t c a mình nh m theo k p và ch ng h i nh p v i n n kinh t toàn c u. Nư c ta xu t phát t n n kinh t l c h u, kém phát tri n, có th theo k p s phát tri n c a n n kinh t th gi i, t ư c m c tiêu xây d ng n n kinh t th trư ng theo nh hư ng XHCN òi h i ng và Nhà nư c ph i có chi n lư c và chính sách phát tri n kinh t phù h p, th c hi n t ng bư c CNH-H H t nư c m t cách v ng ch c. Chính sách phát tri n công nghi p là m t b ph n h u cơ và quan tr ng c a h th ng chính sách kinh t . Trong ti n trình CNH-H H t nư c, chính sách phát tri n công nghi p nh m m c tiêu phát tri n công nghi p t nư c. Văn ki n các i hi ng toàn qu c l n th VI, VII ã xác nh “Ti n hành quy ho ch các vùng, trư c h t là các a bàn tr ng i m, các Khu ch xu t, Khu kinh t c bi t, Khu công nghi p t p trung”. Ti p theo, n Ngh quy t i h i l n th VIII năm 1996 ã xác nh rõ: “Hình thành các Khu công nghi p t p trung (bao g m c KCX, KCNC) t o a bàn thu n l i cho vi c xây d ng các cơ s công nghi p m i. Phát tri n m nh công nghi p nông thôn và ven ô th . các thành ph , th xã, nâng c p, c i t o các cơ s công nghi p hi n có, ưa các cơ s không có kh năng x lý ô nhi m ra ngoài thành ph , h n ch vi c xây d ng cơ s công nghi p m i xen l n khu dân cư”. H i ngh l n 4 c a Ban ch p hành Trung ương khoá VIII ã xác nh hư ng phát tri n Khu công nghi p trong th i gian t i là “Phát tri n t ng bư c và nâng cao hi u qu c a các Khu công nghi p”. Ngh quy t i h i ng X ã nh n m nh ”Nâng cao ch t lư ng, s c c nh tranh, hàm lư ng khoa h c công ngh và t
2 tr ng giá tr tăng thêm, giá tr n i a trong s n ph m công nghi p. Phát tri n công nghi p và xây d ng g n v i phát tri n d ch v , phát tri n ô th và b o v môi trư ng”... “Hoàn ch nh quy ho ch các khu, c m, i m công nghi p trong ph m vi c nư c; hình thành các vùng công nghi p tr ng i m; g n vi c phát tri n s n xu t vi m b o các i u ki n sinh ho t cho ngư i lao ng.” B c Ninh là m t t nh m i ư c tái l p năm 1997, n m phía b c Th ô Hà N i, có nhi u l i th v v trí a lý, ti m năng t ai và con ngư i. Xu t phát t m t t nh nông nghi p là chính (chi m g n 50% GDP), vi c phát tri n công nghi p trong ó vi c xây d ng các KCN t p trung, phát tri n các c m công nghi p làng ngh , a ngh ư c xác nh là khâu t phá y nhanh t c chuy n d ch cơ c u kinh t c a t nh t nông nghi p - công nghi p - d ch v sang công nghi p - d ch v - nông nghi p là nh hư ng úng n nh m ph n u n năm 2015 B c Ninh cơ b n tr thành t nh công nghi p như Ngh quy t ihi ng b t nh B c Ninh l n th 16(2001-2005), l n th 17(2006-2010) ra. Như v y, t nh B c Ninh ph i có chi n lư c phát tri n công nghi p và quan tr ng là xây d ng chính sách phát tri n công nghi p t i a phương phù h p. Tuy nhiên, chính sách phát tri n công nghiêp t i a phương nhi u t nh trong ó có B c Ninh còn t n t i nhi u b t c p làm h n ch s phát tri n công nghi p nói riêng và phát tri n kinh t - xã h i nói chung. Chính sách phát tri n công nghi p t i a phương c n thi t và r t quan tr ng, nhưng Vi t Nam v n tương i m i m , chưa ư c quan tâm úng m c m t cách có h th ng. Do ó, c n ư c quan tâm nghiên c u y hơn c v m t lý lu n và t ng k t th c ti n. Xu t phát t nh ng cơ s lý lu n và th c ti n y tôi ch n tài “Chính sách phát tri n công nghi p t i a phương, nghiên c u áp d ng v i t nh B c Ninh” làm Lu n án Ti n s c a mình. 2. Tình hình nghiên c u Trên th gi i ã có nhi u nghiên c u c a các nhà kinh t h c v chính sách công nghi p như Motoshigte Ito trong cu n "Phân tích kinh t v chính sách công nghi p"; Shinji Fukawa trong "Chính sách công nghi p và chính sách c a Nh t B n trong th i kỳ tăng trư ng"; Goro Ono v i tác ph m "Chính sách công nghi p cho công cu c i m i. M t s kinh nghi m c a Nh t B n" (Nhà xu t b n Chính tr qu c gia 1998). Trong quá trình nghiên c u v s th n kỳ c a ông Á, nhi u tác gi ã nghiên c u v vai trò c a Nhà nư c trong th c hi n các chính sách công nghi p như: Chang (1981), Noland, Pack (2000, 2002), Pindez (1982), Donges (1980), Reich (1982).
3 Các nhà khoa h c Vi t Nam cũng c p n các n i dung v chính sách công nghi p thông qua nghiên c u kinh nghi m c a nư c ngoài như: “Lý thuy t v l i th so sánh: S v n d ng trong chính sách công nghi p và thương m i c a Nh t B n” (Tr n Quang Minh, Nhà xu t b n Khoa h c xã h i, Hà N i, 2000); “Kinh t h c phát tri n v công nghi p hoá và c i cách n n kinh t ” (PGS.TS c nh, Nhà xu t b n Chính tr Qu c gia, Hà N i 2004). M t s tác gi ti p c n chính sách công nghi p qua nghiên c u v công nghi p hóa Vi t Nam như: “M t s v n công nghi p hoá, hi n i hoá Vi t Nam” (GS. TS Hoài Nam, Nhà xu t b n Khoa h c xã h i, 2003); “Công nghi p hoá, hi n i hoá Vi t Nam: Phác th o l trình” (PGS. TS Tr n ình Thiên, Nhà xu t b n Chính tr Qu c gia, 2002); “Tăng trư ng và công nghi p hoá, hi n i hoá Vi t Nam” (TS. Võ Trí Thành, Nhà xu t b n Khoa h c xã h i, 2007),... Bên c nh ó, m t s tác gi ã có nh ng nghiên c u v công nghi p nông thôn như: TS Nguy n i n, GS.TS. Nguy n K Tu n, TS. Nguyên Văn Phúc. M t s nghiên c u v t nh B c Ninh như: Nguy n Th Th o - “Phát huy l i th nh m y m nh phát tri n kinh t t nh B c Ninh”; Nguy n S - “Quá trình CNH – H H nông nghi p, nông thôn t nh B c Ninh t 1986 n nay, th c tr ng, kinh nghi m và gi i pháp”. Tuy nhiên, chưa có công trình nghiên c u v chính sách phát tri n công nghi p t i a phương v i cách ti p c n t nghiên c u lý lu n v chính sách công nghi p áp d ng cho vùng, a phương, hay nói cách khác nghiên c u chính sách phát tri n công nghi p t i a phương t chính sách công nghi p và lý lu n v phát tri n vùng, lãnh th . Trong th i gian qua, th c hi n ch trương c a ng và Nhà nư c v phát tri n kinh t -xã h i, t nh B c Ninh ang xây d ng nh hư ng phát tri n cho mình, th hi n qua các Văn ki n i h i ng b t nh, các văn b n v chi n lư c và quy ho ch t ng th phát tri n kinh t -xã h i c a t nh ư c xác nh trong t ng th i kỳ. T nh B c Ninh cũng ã hình thành m t s chính sách nh m phát tri n các KCN t p trung, các c m công nghi p v a và nh , c m công nghi p làng ngh , khuy n khích chuy n i t tr ng lúa năng su t th p sang nuôi tr ng thu s n, khuy n khích ào t o ngh cho nông dân,… Song, có tính h th ng, toàn di n cho phát tri n công nghi p thì c n có nh ng nghiên c u t ng th m i áp ng nhu c u phát tri n trong giai o n m i. Cho n nay chưa có công trình nghiên c u nào ã ư c công b trùng tên v i tài c a Lu n án này. 3. M c tiêu và nhi m v nghiên c u M c tiêu c a Lu n án là trên cơ s nghiên c u lý lu n và phân tích th c tr ng chính sách phát tri n công nghi p t nh B c Ninh, Lu n án xu t phương hư ng, gi i pháp hoàn thi n chính sách phát tri n công nghi p t nh B c Ninh nh m y nhanh phát tri n công nghi p c a t nh theo hư ng CNH-H H.
4 th c hi n m c tiêu t ng quát trên, Lu n án ra m t s nhi m v c th sau: - Làm rõ cơ s lý lu n v chính sách phát tri n công nghi p nói chung và chính sách phát tri n công nghi p t i a phương nói riêng; - Nghiên c u kinh nghi m và chính sách phát tri n công nghi p c a m t s qu c gia trên th gi i; - Phân tích ánh giá th c tr ng phát tri n công nghi p và chính sách phát tri n công nghi p c a t nh B c Ninh trong giai o n 1997-2007; - Tìm ra nh ng h n ch và nguyên nhân trong chính sách phát tri n công nghi p c a t nh; - xu t phương hư ng và gi i pháp nh m hoàn thi n chính sách phát tri n công nghi p c a T nh B c Ninh giai o n n năm 2020. 4. i tư ng và ph m vi nghiên c u i tư ng nghiên c u: Lu n án t p trung vào nghiên c u chính sách phát tri n công nghi p t i t nh B c Ninh dư i giác là công c qu n lý kinh t . Ph m vi nghiên c u: tài t p trung nghiên c u m t s chính sách phát tri n công nghi p t nh B c Ninh trong quá trình phát tri n 10 năm và tác ng c a nó t i s phát tri n công nghi p t i a phương như: Chính sách u tư phát tri n công nghi p; h tr ti p c n t ai; thương m i th trư ng; khoa h c công ngh ; c i thi n môi trư ng kinh doanh; phát tri n ngu n nhân l c; phát tri n công nghi p b n v ng. Các chính sách này ã tác ng thúc y phát tri n công nghi p nói chung, các KCN t p trung quy mô l n và phát tri n các khu công nghi p v a và nh , các khu công nghi p làng ngh nói riêng trên a bàn t nh. V th i gian tài t p trung nghiên c u chính sách phát tri n công nghi p t nh B c Ninh trong giai o n 1997 (Năm tái l p t nh B c Ninh) n năm 2007 và ra phương hư ng và gi i pháp hoàn thi n chính sách phát tri n công nghi p c a t nh cho giai o n 2008-2020. 5. Phương pháp nghiên c u tài ư c th c hi n v i phương pháp lu n duy v t bi n ch ng, phương pháp duy v t l ch s ; các phương pháp c th ư c s d ng bao g m: phương pháp t ng h p, phân tích h th ng, th ng kê, so sánh trên cơ s các s li u th c t t ó d báo xu t các phương hư ng gi i pháp cho giai o n ti p theo. tài k t h p s d ng các s li u th ng kê t k t qu c a các công trình nghiên c u khoa h c ã ư c công b , các s li u t các s ban ngành c a t nh B c
5 Ninh, các báo cáo c a U ban nhân dân t nh B c Ninh, báo cáo c a các B và Chính ph , các văn ki n c a Ban ch p hành Trung ương ng và c a t nh ng b và ngu n T ng c c Th ng kê, C c th ng kê B c Ninh. 6. óng góp m i c a lu n án Lu n án ã có nh ng óng góp chính sau ây: - H th ng hoá và làm rõ lý lu n cơ b n v chính sách phát tri n công nghi p t i a phương trong quá trình CNH-H H. Xây d ng các phương pháp ánh giá chính sách theo quan i m cân b ng t ng th theo 3 giác và cân b ng b ph n theo 6 tiêu chí, làm cơ s cho quá trình ho ch nh, th c thi và ánh giá chính sách phát tri n công nghi p t i a phương; - Phân tích th c tr ng chính sách phát tri n công nghi p t nh B c Ninh trong giai o n 1997-2007; làm rõ quan h tác ng c a các chính sách phát tri n công nghi p t i s phát tri n công nghi p quy mô l n hi n i và phát tri n công nghi p truy n th ng, công nghi p nông thôn; - Góp ph n ánh giá vai trò c a chính quy n a phương trong quá trình ho ch nh, th c thi, ánh giá các chính sách phát tri n công nghi p c a t nh trong quá trình phát tri n; - Xây d ng các quan i m, phương hư ng và xu t các gi i pháp nh m hoàn thi n m t s chính sách ch y u nh m y m nh phát tri n công nghi p phù h p v i tình hình c th c a t nh B c Ninh trong giai o n 2008-2020; - ưa ra nh ng ki n ngh góp ph n hoàn thi n chính sách c a ng và Nhà nư c nh m phát tri n công nghi p nói chung, công nghi p các a phương trong quá trình CNH-H H. 7. K t c u c a lu n án Ngoài ph n m u; k t lu n; m c l c; ph l c; danh m c tài li u tham kh o; Lu n án k t c u thành 3 chương: Chương 1: Cơ s lý lu n và th c ti n v chính sách phát tri n công nghi p ti a phương Chương 2: Th c tr ng chính sách phát tri n công nghi p t nh B c Ninh giai o n 1997-2007 Chương 3: nh hư ng và gi i pháp hoàn thi n các chính sách ch y u nh m y m nh phát tri n công nghi p t nh B c Ninh.
6 CHƯƠNG 1 CƠ S LÝ LU N VÀ TH C TI N V CHÍNH SÁCH PHÁT TRI N CÔNG NGHI P T I A PHƯƠNG CÔNG NGHI P T I A PHƯƠNG 1.1 1.1.1 Khái ni m công nghi p t i a phương Có nhi u quan i m khác nhau v khái ni m công nghi p t i a phương. Có quan i m cho r ng khái ni m công nghi p t i a phương là m t khái ni m ư c dùng ch m t b ph n c a ngành công nghi p ư c ti n hành a phương, hay chính xác hơn là các ho t ng s n xu t mang tính ch t công nghi p di n ra a phương. M t s tác gi khác ã s d ng thu t ng công nghi p t i a phương bao hàm toàn b nh ng ho t ng phi nông nghi p di n ra trong ph m vi lãnh th c a m i a phương, t c là bao g m c xây d ng và các ho t ng d ch v khác. Nó bao g m các ngành ngh ti u, th công nghi p, th công c truy n, các ngành ngh công nghi p m i, các t ch c ho t ng d ch v nông thôn v i các quy mô khác nhau. Nói n công nghi p t i a phương là nói n phát tri n ngành ngh công nghi p, các t ch c ho t ng kinh t ngoài nông nghi p a phương. Vi c t n t i nh ng ý ki n khác nhau v khái ni m công nghi p t i a phương ch y u xu t phát t th c tr ng các doanh nghi p công nghi p a phương còn nh bé và có s chia c t trong qu n lý gi a Trung ương và a phương; quy mô và chính sách phát tri n công nghi p t i a phương chưa ư c xác nh rõ ràng, h p lý. các a phương có t tr ng nông nghi p l n trong cơ c u kinh t thì công nghi p t i a phương l i càng nhi u v , nhi u d ng, quy mô còn manh mún và chưa n nh, trình công ngh th p kém. M c chuyên môn hoá và phát tri n công nghi p và d ch v nông thôn còn th p, có khi nhi u ngành ngh công nghi p và d ch v an xen v i nhau, khó tách bi t. Nhưng i u ó d d n t i cách hi u ng nh t khái ni m công nghi p t i a phương v i công nghi p nông thôn. Trư c nh ng quan i m khác nhau như trên, c n ti p c n khái ni m công nghi p t i a phương theo nh ng góc khác nhau. Th nh t, ti p c n theo a bàn phát tri n kinh t t i a phương, công nghi p t i a phương ư c xem như khu v c công nghi p ư c b trí theo a bàn qu n lý. Cách ti p c n này thư ng ư c chính quy n a phương s d ng cho vi c l p k ho ch phát tri n kinh t - xã h i trong vùng lãnh th c a h . T quan i m này công nghi p t i a phương có th ư c coi như m t b ph n c a kinh t a phương, phát tri n theo m t t l h p lý khi so v i các ngành kinh t khác c a a phương.
7 Th hai, ti p c n theo ngành, công nghi p t i a phương ư c coi là m t b ph n c a ngành công nghi p ư c b trí, phân b t i a phương có m i liên k t ch t ch v i các doanh nghi p khác trong ngành này và phát tri n trong t ng th phát tri n ngành công nghi p c a c nư c. Th ba, ti p c n góc phát tri n kinh t - xã h i, công nghi p t i a phương ư c hình thành t m t th c t là m c tăng dân s cao, i s ng th p, ru ng t canh tác h n h p, th t nghi p và bán th t nghi p nhi u trong khu v c nông thôn. Công nghi p t i a phương ư c coi như m t phương ti n t o ra vi c làm và thu nh p cho nh ng ngư i dân và là phương th c thu hút có hi u qu l c lư ng lao ng dư th a ang gia tăng nông thôn. Theo như cách ti p c n này công nghi p t i a phương bao g m toàn b nh ng ho t ng s n xu t công nghi p và nh ng d ch v liên quan nông thôn. ây là phương ti n phát tri n kinh t - xã h i và gi i quy t nh ng v n trong khu v c nông thôn nói chung và c ng c công nghi p nông thôn nói riêng. Như v y, khái ni m công nghi p t i a phương s ư c ti p c n trong b i c nh mà ho t ng phát tri n công nghi p ư c tri n khai t i m i a phương ư c coi như là phương ti n t o ra vi c làm và thu nh p cho ngư i dân, thu hút lao ng dư th a c a a phương c bi t là khu v c nông thôn. Quá trình phát tri n công nghi p m i a phương cũng bao g m các ho t ng h tr tiêu th s n ph m và t o thu n l i trong quá trình s n xu t. Nh ng ngành công nghi p ã hình thành và phát tri n cũng như ư c b trí t i a phương d a trên nh ng l i th v c i m t nhiên, kinh t - xã h i, ngu n l c và nh ng l i th khác, s d ng có hi u qu ngu n nguyên li u ho c lao ng t i a phương. Th tư, ti p c n t góc t ch c không gian kinh t - xã h i theo lý thuy t phát tri n vùng a phương. Các lý thuy t phát tri n vùng ã ch ra các nguyên lý t ch c không gian kinh t - xã h i sao cho có hi u qu nh t tác ng n s phát tri n c a vùng nh m tăng cư ng hi u ng và liên k t các quá trình phát tri n trong m t tr t t kinh t xã h i hư ng t i phát tri n b n v ng. Cơ c u kinh t vùng, a phương là bi u hi n v m t v t ch t c th c a phân công lao ng xã h i theo lãnh th . Cơ c u công nghi p theo lãnh th h p lý là k t qu tr c ti p c a t ch c không gian kinh t - xã h i. Khi ti n hành t ch c không gian c n tính toán l a ch n phương án t t nh t xác nh các i tư ng vào lãnh th m t cách t i ưu. Chính vì v y, vi c t ch c không gian kinh t – xã h i t i vùng a phương không ch b trí h p lý các i tư ng mà còn sàng l c các i tư ng gi l i trong lãnh th phù h p v i s c ch a c a vùng a phương. T ó thúc y s phát tri n cao hơn c a cơ c u vùng a phương. ó chính là k t qu l a ch n và hình
8 thành các ngành kinh t , các thành ph n, t ch c kinh t phù h p v i c i m t nhiên, kinh t , xã h i, phong t c, t p quán c a vùng a phương. Cơ c u kinh t vùng a phương h p lý ph i m b o hai nhóm m c tiêu cơ b n: m c tiêu phát tri n c a b n thân vùng a phương; m c tiêu c a n n kinh t qu c dân th c hi n theo ch c năng vùng a phương trong chi n lư c phát tri n c a qu c gia. Lý thuy t phát tri n vùng luôn nh n m nh n vai trò c a vùng ng l c, c c phát tri n hay các khu v c theo hình th c phát tri n tr ng i m lãnh th . Do ó, t ch c không gian kinh t – xã h i vùng a phương c n ch a ng nh ng khu v c này phát huy hi u qu l i th so sánh, nâng cao năng l c c nh tranh vùng a phương. Các hình th c cơ b n là: vùng ng l c hay vùng kinh t tr ng i m (thu c vùng l n qu c gia); chùm và chu i ô th ; hành lang kinh t ; c khu kinh t ; khu công nghi p; khu vư n ươm công nghi p. Như v y, t i vùng a phương, các doanh nghi p, cơ s s n xu t công nghi p có th ư c phân b theo các c i m t ch c không gian kinh t , t o thành các vùng, c c, khu v c có y u t ng l c phát tri n, ng th i có th t n t i dư i d ng các cơ s s n xu t quy mô nh và v a. Công nghi p v a và l n ư c t t i a phương như là k t qu c a chính sách phi t p trung công nghi p c a Chính ph làm gi m m t công nghi p c a các ô th . Nh ng khu công nghi p như th thư ng ư c b trí t i khu giáp ranh c a các thành ph l n, v a có tác d ng gi m t i cho khu v c ô th và cung c p thêm vi c làm trong khu v c. i v i khu v c nông thôn vi c phát tri n công nghi p thông qua nh ng doanh nghi p công nghi p quy mô nh , v i cơ s s n xu t có trình công ngh thích h p, s d ng v n u tư phù h p v i ngư i dân nông thôn. Phát tri n công nghi p t i a phương là tìm cách phát huy các m t m nh, tìm ki m và t o ra nh ng th m nh m i, t o ra các giá tr gia tăng cho các ho t ng s n xu t, kinh doanh, thương m i,… liên quan n các ho t ng c a lĩnh v c công nghi p t i a phương; s thay i các y u t và thái c a các tác nhân trong t ng th i i m nh t nh. Phát tri n công nghi p t i a phương ư c hi u ó là vi c ra cho lãnh th vùng a phương chi n lư c phát tri n công nghi p ư c b o m th c thi b i chính sách phát tri n d a trên l i th ; chi n lư c này s thư ng xuyên ư c ánh giá và xác nh, i u ch nh theo s xu t hi n c a các tình hu ng, các y u t và tác nhân m i, hay theo s phát tri n c a môi trư ng kinh t , chính tr , xã h i có liên quan. Phát tri n công nghi p t i a phương không ch liên quan n vi c h i nh p v i th trư ng bên ngoài mà còn liên quan t i s xoá b nh ng l h ng t i a phương ó, nghĩa là khuy n khích các doanh nghi p tìm ki m nh ng nhà cung c p và
9 khách hàng ngay t i a phương c a mình. Khuy n khích s tương tác gi a các doanh nghi p a phương s t o ra cơ h i kinh doanh, phát tri n công ngh cũng như quy mô u tư c a các doanh nghi p t o i u ki n thúc y phát tri n kinh t a phương. T các cách ti p c n y có th rút ra khái ni m công nghi p t i a phương ư c c p trong Lu n án này bao g m: Các ngành công nghi p, các cơ s s n xu t, kinh doanh, d ch v công nghi p trên a bàn m t t nh, vùng, theo ranh gi i a lý xác nh. Theo khái ni m này công nghi p t i a phương ã bao g m không phân bi t các lo i hình s h u, lo i hình qu n lý, quy mô thu c a bàn c a m t a phương xác nh. Công nghi p t i a phương là b ph n c a công nghi p qu c gia, g n v i không gian kinh t -xã h i c a a phương theo ranh gi i xác nh. 1.1.2 Vai trò c a công nghi p t i a phương P hát tri n công nghi p t i a phương là nh ng n i dung quan tr ng, là h p ph n c a công nghi p c a m i qu c gia. Cho dù có nhi u cách ti p c n và nh n nh khác nhau v phát tri n công nghi p t i a phương nhưng h u h t các quan i m này u th ng nh t cao vai trò c a phát tri n công nghi p t i a phương, ó là: 1.1.2.1 Phát tri n công nghi p t i a phương óng góp vào s tăng trư ng c a vùng a phương nói riêng và n n kinh t qu c dân nói chung S phát tri n kinh t áng ghi nh n c a các nư c ông Á trong hơn m t th p k g n ây mà c bi t là s tăng trư ng kinh t th n kỳ c a Trung Qu c ã ư c ghi nh n như là m t hình m u c a th gi i v ho ch nh và th c thi phát tri n công nghi p t i a phương. Trung Qu c v i phát tri n công nghi p t i a phương phù h p dư i mô hình các c khu kinh t trong 10 năm g n ây luôn duy trì t c tăng trư ng cao và ã phát tri n n m c ư c g i là "Công xư ng c a th gi i". Ngoài ra, các nư c, vùng lãnh th châu Á khác như Hàn Qu c, ài Loan có h th ng công nghi p t i a phương phát tri n cũng ã t t c tăng trư ng bình quân cao hơn 8%/năm trong vòng hơn th p niên qua. Ngay c các nư c như Malayxia và Thái Lan có t c tăng trư ng 7-10% trong cu c kh ng kho ng tài chính gây thi t h i trong các năm 1997-1998 c a châu Á, cũng ã ph c h i, th c t các nư c này ã t nt c tăng trư ng hàng năm kho ng trên 5%. Phát tri n công nghi p t i a phương góp ph n huy ng v n tích lu , ng th i tác ng n phát tri n ngành nông nghi p và các ho t ng kinh t phi nông nghi p khác t i ch , giúp hi n i hoá trong nông nghi p và tăng thu nh p c a ngư i dân. T i Trung Qu c ã c i cách toàn di n nông thôn sau năm 1978 v i s
10 phát tri n c a lo i hình “xí nghi p hương tr n” là bi u hi n rõ nét c a phát tri n công nghi p t i a phương . Chính sách phát tri n công nghi p nông thôn là m t ph n quan tr ng trong chính sách phát tri n công nghi p t i a phương hư ng vào s d ng các s n ph m c a nông nghi p cung c p như nguyên li u u vào và bán s n ph m c a nó ra th trư ng nông thôn. Công nghi p nông thôn cũng có th t o ra m i liên k t gi a thành th và nông thôn b ng nh ng m i liên k t v i công nghi p l n thành th , giúp gi m kho ng cách gi a thành th và nông thôn không ch v thu nh p và mà còn c k thu t. Hi u theo nghĩa v năng su t và s d ng lao ng, phát tri n công nghi p t i a phương nh hư ng gi a s d ng nhi u v n (công ngh hi n i) và công nghi p nông thôn quy mô nh truy n th ng. Trong nhi u trư ng h p, s d ng k thu t trung bình, công ngh thích h p, do ó s d ng nhi u lao ng. Các nư c ang phát tri n cũng có chính sách b o v và phát tri n công nghi p nông thôn truy n th ng nhưng không ph i là quá trình s n xu t b ng nh ng máy móc l c h u l i th i. Như v y, phát tri n công nghi p nông thôn phù h p ã không làm suy gi m công nghi p các khu công nghi p t p trung, mà b sung và làm m nh thêm cho công nghi p thành ph , ng th i t o ra nh ng l i th c a chính mình trong quá trình phát tri n do các y u t : + S v n ng mang tính a lý c a các y u t s n xu t không hoàn h o, phát tri n công nghi p phân tán s y nhanh m c s d ng các ngu n l c s n xu t s n có c a t nư c thông qua tăng cư ng ngu n l c t i ch . + S d ng công ngh thu hút nhi u lao ng làm cho h s v n/lao ng trong công nghi p nông thôn th p hơn so v i công nghi p cùng quy mô thành th . i m này ư c coi là phù h p v i m c s d ng ngu n l c tương ng và khai thác các l i th so sánh c a khu v c nông thôn. + S n xu t quy mô nh thư ng linh ho t hơn và có kh năng thích ng hơn v i các hoàn c nh kinh t ang thay i hơn là s n xu t quy mô l n. + Công nghi p nông thôn hư ng vào phát tri n các doanh nghi p quy mô nh nói chung là cơ s s n sinh ra tài năng và k năng kinh doanh. M t khác, phát tri n công nghi p hi n i t p trung theo vùng trong t ng a phương có tác ng lan to v kinh t và xã h i c a vùng, lãnh th t o áp l c lên h th ng cơ s h t ng k thu t, t o nên hi n tư ng di dân và t p trung lao ng, làm h t nhân hình thành ô th công nghi p,.. Tác ng lan to này nó kích thích s phát