Luận Văn " Bàn về lãi suất và các chính sách lãi suất được thực hiện ở Việt Nam trong thời gian qua"

Chia sẻ: Nguyễn Phi Nhung Nhung | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:42

Thêm vào BST

Báo xấu

113
lượt xem 37
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Như chỳng ta đó biết, lói suất là một trong những biến số được theo dừi một cỏch chặt chẽ nhất trong nền kinh tế. Diễn biến của nú được đưa tin hàng ngày trờn cỏc phương tiện thụng tin đại chỳng. Sự dao động của lói suất ảnh hưởng trực tiếp đến cỏc quyết định của cỏ nhõn, doanh nghiệp cũng như hoạt động của cỏc tổ chức tớn dụng và toàn bộ nền kinh tế

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận Văn " Bàn về lãi suất và các chính sách lãi suất được thực hiện ở Việt Nam trong thời gian qua"

z  Luận Văn " Bàn về lãi suất và các chính sách lãi suất được thực hiện ở Việt Nam trong thời gian qua" 1
MỤC LỤC Tra ng Lời mở đầu 1 Phần I: Lý luận chung về lói suất. 2 I - lói suất – khỏi niệm và bản chất. 1. Cỏc lý thuyết kinh tế về bản chất của lói suất 2 1.1. Lý thuyết của C.Mỏc về lói suất. 2 1.2 Lý thuyết của J.M. Keynes về lói suất: 3 1.3 Lý thuyết của trường phỏi trọng tiền về lói suất: 3 2 - Cỏc phộp đo lói suất 3 2.1. Vay đơn: 4 2.2. Vay hoàn trả cố định: 4 2.3. Trỏi khoỏn coupon: 4 2.4. Trỏi khoỏn giảm giỏ. 4 3.Lói suất thực với lói suất danh nghĩa. 4 II. Cỏc nhõn tố ảnh hưởng đến lói suất 5 1. Của cải – tăng trưởng. 5 2. Khả năng sinh lời dự tớnh của cỏc cơ hội đầu tư 6 3. Lạm phỏt dự tớnh: 6 4. Thay đổi mức giỏ 7 5. Hoạt động thu, chi của Nhà nước 7 2
6. Tỷ giỏ hối đoỏi ` 8 7. Lượng tiền cung ứng 8 III. Vai trũ của lói suất trong nền kinh tế 9 1. Lói Suất với quỏ trỡnh huy động vốn. 9 2. Lói suất với quỏ trỡnh đầu tư 9 3. Lói suất với tiờu dựng và tiết kiệm: 10 4. Lói suất với tỷ giỏ hối đoỏi và hoạt động xuất nhập khẩu 10 5. Lói suất với lạm phỏt 11 6. Lói suất với quỏ trỡnh phõn bổ cỏc nguồn lực. 12 7. Lói suất vai trũ của nú đối với Ngõn Hàng Thương mại 12 Phần II Cỏc chớnh sỏch LS được thực hiện ở việt nam trong thời gian qua 13 I . Giai đoạn từ thỏng 3/1989 trở về trước. 13 1. Đối với NHTM 13 2. Đối với doanh nghiệp. 13 II. giai đoạn cuối 1992 ,chuển Từ lói suất õm sang lói suất dương 13 1. Tỏc động tớch cực của chớnh sỏch lói suất thực dương. 14 2. Tỏc động tiờu cực của chớnh sỏch lói suất thực dương quỏ cao đến hoạt động NHTM và DN. 14 III. giai đoạn 1993 đến 1996 15 1. Tỏc động tớch cực 15 2. Tỏc động tiờu cực 15 3
IV. giai đoạn Thực hiện chớnh sỏch lói suất trần (1996-2000). 16 1. Chớnh sỏch lói suất trần tỏc động đến cỏc NHTM. 16 2. Chớnh sỏch lói suất trần đối với cỏc doanh nghiệp. 18 V. Từ 2000 đến nay: thực hiện chớnh sỏch lói suất cơ bản. 20 1. Định hướng điều chỉnh lói suất cơ bản 20 2. Nội dung cơ chế điều hành lói suất. 20 2.1 Đối với lói suất cho vay bằng đồng Việt Nam lói suất cho vay cao 20 nhất của TCTD = lói suất cơ bản + %tỷ lệ. 2.2 Đối với lói suất cho vay bằng ngoại tệ. 21 3. Tỏc động của lói suất cơ bản đến hoạt động của NHTM và DN 21 3.1. Đối với NHTM 21 3.2. Đối với cỏc DN. 21 Phần III: xu hướng hoàn thiện chớnh sỏch lói suất ở việt nam 22 1.Hạn chế của cơ chế kiểm soỏt lói suất trực tiếp. 22 2.Nguyờn nhõn thực hiện tự do hoỏ lói suất. 22 3-Điều kiện tự do hoỏ lói suất. 23 4.Một số giải phỏp để tiến hành tự do hoỏ lói suất ở Việt Nam. 23 5-Thực tế tự do hoỏ lói suất ở Việt Nam hiện nay 24 6. Một số giải phỏp trong việc đổi mới chớnh sỏch lói suất ở Việt Nam 24 4
Kết luận 26 LỜI MỞ ĐẦU Như chỳng ta đó biết, lói suất là một trong những biến số đ ược theo dừi một cỏch chặt chẽ nhất trong nền kinh tế. Diễn biến của nú được đưa tin hàng ngày trờn cỏc phương tiện thụng tin đại chỳng. Sự dao động của lói suất ảnh hưởng trực tiếp đến cỏc quyết định của cỏ nhõn, doanh nghiệp cũng như hoạt động của cỏc tổ chức tớn dụng và toàn bộ nền kinh tế. Bài viết này sẽ cho người đọc thấy được và hiểu được một số vấn đề cơ bản về lói suất, phõn biệt lói suất với một số phạm trự kinh tế, cỏc nhõn tố tỏc động đến lói suất, và vai trũ của lói suất đối với nền kinh tế. Từ đú người đọc sẽ thấy được vai trũ, sự cần thiết của lói suất. Từ việc nghiờn cứu những vấn đề cơ bản về lói suất, thấy rừ tầm quan trọng của lói suất,từ đú vận dụng vào thực tiễn vào Việt nam nhận thấy lói suất đ ược điều hành dưới hỡnh thức cỏc chớnh sỏch lói suất trong từng thời kỳ. Chớnh sỏch lói suất là một cụng cụ quan trọng trong điều hành chớnh sỏch tiền tệ quốc gia, nhằm thỳc đẩy tăng trưởng kinh tế và kiềm chế lạm phỏt.lói suất được sử dụng linh hoạt sẽ cú tỏc động tớch cực đến nền kinh tế. Ngược lại lói suất đ ược giữ một cỏc cố định, cú thể kớch thớch tăng trưởng kinh tế những sang thời kỳ khỏc, nú trở thành vật cản cho sự phỏt triển kinh tế. 5
Nhận thức được tầm quan trọng của vấn đề này tỏc giả chọn đề tài “ Bàn về lói suất và cỏc chớnh sỏch lói suất được thực hiện ở Việt Nam trong thời gian qua.” để viết đề ỏn. Bố cục gồm 2 phần chớnh Phần I: Lý luận chung về lói suất và vai trũ của lói suất đối với quỏ trỡnh phỏt triển kinh tế. Phần II: Cỏc chớnh sỏch lói suất được thực hiện ở Việt Nam trong thời gian qua. 6
PHẦN I Lí LUẬN CHUNG VỀ LÃI SUẤT. I - LÃI SUẤT – KHÁI NIỆM VÀ BẢN CHẤT. Trong nền kinh tế thị trường lói suất là một trong những biến số được theo dừi một cỏch chặt chẽ nhất bởi nú quan hệ mật thiết đối với lợi ớch kinh tế của từng người trong xó hội. Lói suất tỏc động đến quyết định của mỗi cỏ nhõn: chi tiờu hay tiết kiệm đề đầu tư. Sự thay đổi lói suất cú thể dẫn tới sự thay đổi quyết định c ủa mỗi doanh nghiệp: vay vốn để mở rộng sản xuất hay cho vay tiền để hưởng lói suất, hoặc đầu tư vào đõu thỡ cú lợi nhất. Thụng qua những quyết định của cỏc cỏ nhõn, doanh nghiệp lói suất ảnh hưởng đến mức độ phỏt triển cũng như cơ cấu của nền kinh tế đất nước. 1 . Cỏc lý thuyết kinh tế về bản chất của lói suất 1 .1. Lý thuyết của C.Mỏc về lói suất. * Lý thuyết của Mỏc về nguồn gốc, bản chất lói suất trong nền kinh tế hàng hoỏ TBCN Qua q ỳa trỡnh nghiờn cứu bản chất của CNTB Mỏc đó vạch ra rằng quy luật giỏ trị thặng dư tức giỏ trị lao động khụng của cụng nhõn làm thuờ tạo ra là quy luật kinh tế cơ bản của chủ nghia tư b ản và nguồn gốc của mọi lói suất đều xuất phỏt từ giỏ trị thặng dư. Theo Mỏc, khi xó hội phỏt triển thỡ tư bản tài sản tỏch rời Tư bản chức năng, tức là quyền sở hữu tư bản tỏch rời quyền sử dụng tư bản nhưng mục đớch của tư bản là giỏ trị mang lại giỏ trị thặng dư thỡ khụng thay đổi. Vỡ vậy, trong xó hội phỏt sinh quan hệ cho vay và đi vay, đó là tư bản thỡ sau một thời gian giao cho nhà tư bả n đi vay s ử dụng, tư bản cho vay được hoàn trả lại cho chủ sở hữu nú kốm theo một giỏ trị tăng thờm gọi là lợi tức. Về thực chất lợi tức chỉ là một bộ phận của giỏ trị thặng dư mà nhà tư bản đi vay phải cho nhà tư bản vay. Trờn thực tế nú là một bộ phận của lợi nhuận bỡnh 7
quõn mà cỏc nhà tư bản cụng thương nghiệp đi vay phải chia cho cỏc nhà tư bản cho vay. Do đú nú là biểu hiện quan hệ búc lột tư bản chủ nghĩa được mở rộng trong lĩnh vực phõn phối và giơớ hạn tối đa của lợi tức là lợi nhuõn bỡnh quõn, cũn giới hạn tối thiểu thỡ khụng cú nhưng luụn lớn hơn khụng. Vỡ vậy sau khi phõn tớch cụng thức chung của tư bản và hỡnh thỏi vận động đầy đủ của tư bản Mỏc đó kết luận:”Lói suất là phần giỏ trị thặng dư được tạo ra do kết quả búc lột lao động làm thuờ bị tư bản bị tư bản – chủ ngõn hàng chiếm đoạt”. * Lý thuyết của Mỏc về nguồn gốc, bản chất lói suất trong nền kinh tế XHCN Cỏc nhà kinh tế học Mỏc xớt nhỡn nhận trong nền kinh tế XHCN cựng với tớn dụng, sự tồn tại của lói suất và tỏc động của nú do mục đớch khỏc quyết định, đú là mục đớch thoả món đầy đủ nhất cỏc nhu cầu của tất cả cỏc thành viờn trong xó hội. Lói suất khụng chỉ là động lực của tớn dụng mà tỏc dụng của nú đối với nhà kinh tế phải bỏm sỏt cỏc mục tiờu kinh tế. Trong XHCN khụng cũn phạm trự tư bản và chế độ người búc lột người song điều đú khụng cú nghĩa là ta khụng thể xỏc định bản chất của lói suất. Bản chất của lói suất trong xó hội chủ nghĩa là “giỏ cả của vốn cho vay mà nhà nước sử dụng với tư cỏch là c ụng cụ điều hoà hoạt động hạch toỏn kinh tế ” Qua những lói suất luận trờn ta thấy cỏc nhà kinh tế học Mỏc xớt đó chỉ rừ nguồn gốc và bản chất lói suất. Tuy nhiờn quan điểm của họ khụng thể hiện được vai trũ của lói suất và cỏc biến số kinh tế vĩ mụ khỏc. ngày nay trước sự đổ vỡ của hệ thống XHCN, cựng với chớnh sỏch làm giàu chớnh đỏng , chớnh sỏch thu hỳt đầu tư lõu dài… đó khụng phự hợp với cỏc chớnh sỏch trước đõy vỡ nú tụn trọng quyền lợi người đầu tư, người cú vốn, thừa nhận thu nhập từ tư bản. 1 .2 Lý thuyết của J.M. Keynes về lói suất: J.M. KEYNES (1833-1946) nhà kinh tế học nổi tiếng người Anh cho rằng lói suất khụng phải là số tiền trả cụng cho việc tiết kiệm hay nhịn chi tiờu vỡ khi tớch trữ tiền mặt người ta khụng nhận được một khoản trả cụng nào, ngay cả khi 8
trường hợp tớch trữ rất nhiều tiền trong một khoảng thời gian nhất định nào đú. Vỡ vậy: “Lói suất chớnh là sự trả cụng cho số tiền vay, là phần thưởng cho “sở thớch chi tiờu tư bản”. lói suất do đú cũn được gọi là s ự trả cụng cho sự chia lỡa với của cải, tiền tệ.” Sự phõn tớch bản chất lói suất như trờn cho thấy nếu lói suất thấp thỡ tổng số nhu cầu về tiền mặt của dõn cư sẽ vượt quỏ số cung tiền và nếu lói suất cao thỡ sẽ cú một lượng tiền mặt dư khi đú khụng ai muốn giữ tiền. 1 .3 Lý thuyết của trường phỏi trọng tiền về lói suất: M.Friedman, đại diện tiờu biểu của trường phỏi trọng tiền hiện đại, cũng cú quản điểm tương tự J.M.KEYNES rằng lói suất là kết quả của hoạt động tiền tệ. Tuy nhiờn quan điểm của M. Friedman khỏc cơ bản với Keynes ở việc xỏc định vai trũ của lói suất. Nếu Ke ynes cho rằng cầu tiền là một hàm c ủa lói suất cũn M.Friedman dựa vào nghiờn cứu cỏc tài liệu thực tế thống kờ trong một thời gian dài, ụng đi đế khẳng định mức lói suất khụng cú ý nghĩa tỏc động đến lượng cầu về tiền mà cầu tiền biểu hiện là một hàm của thu nhập và đưa ra khỏi niệm tớnh ổn định cao của cầu tiền tệ. Cú thể thấy rằng : quan điểm coi lói suất là kết quả hoạt động của tiền tệ đó rất thành cụng trong việc xỏc định cỏc nhõn tố cụ thể ảnh hưởng đến lói suất tớn dụng. Tuy nhiờn hạn chế của cỏch tiếp cận này là suy bản chất của lợi tức là bản chất của tiền và dừng lại ở việc nghiờn cứu cụ thể. Túm lại, lói suất là tỷ lệ % giữa khoản tiền người đi vay phải trả thờm cho người cho vay trờn tổng số tiền vay đầu một thời hạn nhất định để được sử dụng tiền vay đú. 2 - Cỏc phộp đo lói suất Phộp đo chớnh xỏc nhất là lói suất hoàn vốn. Nú là lói suất làm cõn bằng giỏ trị hiện tại của khoản tiền trả trong tương lai với giỏ trị hụm nay cuả nú. Vỡ khỏi niệm tiềm ẩn trong việc tớnh lói suất hoàn vốn cú ý nghĩa tố t về mặt kinh tế. Nú tớnh cho 4 cụng cụ thị thị trường tớn dụng: 9
2 .1. Vay đơn: Fn  P 1  i  n Fn: số tiền vay và lói thu về trong tương lai. P,n,i: số tiền vay ban đầu, thời hạn vay tớn dụng và lói suất đơn. 2 .2. Vay hoàn trả cố định: FP FP FP FP  TV    1  i 1  i 2 1  i 3 1  i n TV: toàn bộ mún tiền vay FP: số tiền trả cố định hàng năm. N: số năm cho tới món hạn 2 .3. Trỏi khoỏn coupon: C C C F  Pb    1  i 1  i  1  i  1  i n 2 3 Pb: giỏ trỏi khoỏn C : Tiền coupon hàng năm F : Mệnh giỏ trỏi khoỏn : số năm tới ngày món hạn. n 2 .4. Trỏi khoỏn giảm giỏ. F  Pd i Pd F: mệnh giỏ của trỏi khoỏn giảm giỏ Pd: Giỏ hiện thời của trỏi khoỏn. 3 .Lói suất thực với lói suất danh nghĩa. Từ lõu nay chỳng ta đó quờn mất tỏc dụng của lạm phỏt đối với chi phớ vay mượn. Cỏi mà chỳng ta gọi là lói suất khụng kể đến lạm phỏt cần được gọi một 10
cỏc chớnh xỏc hơn là lói suất danh nghió để phõn biệt với lói suất thực. Lói suất danh nghĩa là lói suất cho ta biết sẽ thu được bao nhiờu đồng hiện hành về tiền lói nếu cho vay một trăm đồng trong một đơn vị thời gian(năm, thỏng…). Như vậy sau khoảng thời gian đú ta sẽ thu được một khoản tiền gồm gốc và lói. Tuy nhiờn giỏ cả hàng hoỏ khụng ngứng biến động do lạm phỏt, điều chỳng ta quan tõm là lỳc đú số tiền gốc và lói sẽ mua được bao nhiờu hàng hoỏ. Lói suất thực là lói suất danh nghĩa được chỉnh lại cho đỳng theo những thay đổi dự tớnh về mức giỏ, thể hiện mức lói theo số lượng hàng hoỏ và dịch vụ. Mối quan hệ giữa lói suất danh nghĩa và lói suất thực được Fisher phỏt biểu thụng qua phương trỡnh mang tờn ụng như sau: Lói suất thực = lói suất danh nghĩa – tỷ lệ lạm phỏt dự tớnh Cụng thức xỏc định lói suất thực này được sử dụng phổ biến hiện nay. Tuy nhiờn, cụng thức này khụng chỳ ý đến tổng lói thu được phải chịu thuế thu nhập. Nếu tớnh đến yếu tố thuế thỡ: Lói suất thực = lói suất danh nghĩa – Thuế thu nhập biờn thực tế – Tỷ lệ lạm phỏt dự tớnh II. CÁC NHÂN TỐ ẢNH HƯỞNG ĐẾN LÃI SUẤT Như chỳng ta đó biết lói suất tớn dụng ngõn hàng đ ược xỏc định trờn cơ sở cõn bằng cung cầu tiền gửi, tiền cho vay trờn thị trường. Do đú những nhõn tố ảnh hưởng tới hỡnh thỏi diễn biến của lói suất chớnh là những nhõn tố tỏc động làm thay đổi cung cầu tiền vay. Phõn tớch diễn biến lói suất trờn thị trường trỏi khoỏn (khuụn mẫu tiền vay) và trờn thị trường tiền tệ (khuụn mẫu ưa thớch tiền mặt) tuy cú những đặc điểm khỏc nhau nhưng đều mang lại những kết quả tương đương nhau trong việc xem xột vấn đề lói suất được xỏc định như thế nào. Bõy giờ sẽ sử dụng tổng hợp hai phương phỏp: khuụn mẫu tiền vay và khuụn mẫu tiền mặt, đồng thời chỳ ý đến những đặc điểm của nền kinh tế hiện đại để phõn tớch cỏc nhõn tố ảnh hưởng tới lói suất. 11
1 . Của cải – tăng trưởng. Phõn tớch khuụn mẫu tiền mặt cho thấy khi của cải tăng lờn trong thời kỳ tăng trưởng kinh tế của một chu kỳ kinh tế, lượng cầu tiền sẽ tăng do mọ i người gia tăng tiờu dựng hoặc đầu tư hay chỉ đơn giản là muốn giữ thờm tiền làm nơi trữ gớa trị. Kết quả là đường cầu tiền dịch chuyển về bờn phải trong khi đường cung tiền do chớnh phủ quy định đường thẳng đứng. Như vậy khuụn mẫu tiền mặt phõn tớch diễn biến lói suất trờn thị trường tiền tệ đưa đến kết luận: “Khi của cải tăng lờn trong giai đoạn tăng trưởng của chu kỳ kinh tế(cỏc biến số khỏc khụng đổi) lói suất sẽ tăng lờn và ngược lại”. Ms Lói su ất i E2 i2 E1 Md2 i1 Md1 Hỡnh 1.1: Mụ tả mối liờn hệ giữa tăng trưởng và lói suất. Khi của cải tăng lờn đường cầu tiền dịch chuyển sang phải từ Md1 đến Md2 làm lói suất từ i1 đến i 2 . Khả năng sinh lời dự tớnh của cỏc cơ hội đầu tư Càng cú nhiều cơ hội đầu tư sinh lợi mà một doanh nghiệp dự tớnh cú thể làm thỡ doanh nghiệp sẽ càng cú nhiều ý định vay vốn và tăng số d ư vay nợ nhằm tài trợ cho cỏc cuộc đầu tư này. Khi nền kinh tế đang phỏt triển nhanh cú rất nhiều cơ hội đầu tư được trụng đợi là sinh lợi, do đú lượng cầu tiền cho vay ở mỗi giỏ trị lói suất tăng lờn. 12
S Hỡnh 1.2: ảnh hưởng tăng Lói su ất i khả năng sinh lời dự tớnh của cỏc cơ hội đầu tư tới lói suất. Đường cầu tăng dịch i2 chuyển từ D1 tới D2. lói suất Md2 tằng từ i1 tới i2. Vởy tăng cơ i1 hội đầu tư sinh lợi sẽ làm Md1 tăng lói suất do tăng cầu về tư bản cho vay và ngược lại. Lượng tiền 3 . Lạm phỏt dự tớnh: Như ta đó biết, chi phớ thực của việc vay tiền được đo một cỏch chớnh xỏc hơn bằng lói suất thực là lói suất danh nghĩa trừ đi lạm phỏt dự tớnh. Do đú một lói suất cho trước, khi lạm phỏt dự tớnh tăng lờn, chi phớ thực hiện việc vay tiền giảm xuống nờn cầu tiền vay tăng lờn. Mặt khỏc khi lạm phỏt dự tớnh tăng lờn thỡ lợi tức dự tớnh của những khoản tiền gửi giảm xuống. Những người cho vay lập tức chuyển vốn tiền tệ vào một thị trường khỏc như thị trường bất động sản hay dự trữ hang hoỏ, vàng bạc… Kết quả lượng cung tư bản cho vay giảm đối với bất kỳ lói suất nào cho trước. Như một sự thay đổi về lạm phỏt dự tớnh sẽ tỏc động đến cung cầu tư bản cho vay. Cụ thể, tăng lạm phỏt dự tớnh sẽ làm tăng lói suất do giảm lượng cung ứng và tăng cầu về tư bản. 13
S2 S1 Lói suất i i2 Hỡnh 1.2: Mụ tả mối liờn hệ giữa lạm phỏt dự tớnh và lói D2 suất. Lạm phỏt dự tớnh tăng dần đến cầu về tư bản cho i1 D1 vay tăng từ D1 đến D2 đồng thời cung giảm từ S1 đến S2, lói suất tăng từ i1 đến i2 Lượng ề 4 . Thay đổi mức giỏ Khi mức giỏ tăng lờn, cựng với một lượng tiền như cũ hàng mà nú mua được sẽ ớt hơn, nghĩa là giỏ trị đồng tiền bị giảm xuống. Để khụi phục lại tài sản của mỡnh dõn chỳng muốn giữ một lượng tiền danh nghĩa lớn hơn do đú làm đường cầu tiền dịch chuyển sang phải. Điều đú chứng tỏ rằng khi mực giỏ tăng lờn, cỏc biến số khỏc khụng đổi, lói suất sẽ tăng. Ms Hỡnh 1.4: Quan hệ giữa mức Lói suất i giỏ và lói suất P tăng làm dịch chuyển từ Md1 đến d2, lói suất tăng từ i1 đến i2 E2 i2 Md 2 i1 E1 Md1 Lượng ề 5 . Hoạt động thu, chi của Nhà nước Ngõn sỏch Nhà nước vừa là nguồn cung tiền gửi vừa là nguồn cầu tiền vay đối với ngõn hàng. Do đú, sự thay đổi giữa thu, chi ngõn sỏch Nhà nước là một trong những nhõn tố ảnh hưởng đến lói suất. Ngõn sỏch bội chi hay thu khụng 14
kịp tiến độ sẽ dẫn đến lói suất tăng. Để bự đắp, chớnh phủ sẽ vay dõn bằng cỏch phỏt hành trỏi phiếu. Như vậy lượng tiền trong dõn chỳng sẽ bị thu hẹp làm tăng lói suất. Ngoài ra khi thõm hụt ngõn sỏch đó trực tiếp làm cầu về quỹ cho vay trong cỏc định chế tài chớnh tăng lờn, trong khi cung lại giảm và nõng cao lói suất hoặc người dõn dự đoỏn lạm phỏt sẽ tăng cao do Nhà nước tăng khối lượng cung ứng tiền tệ, dẫn tới việc găm tiền lại để mua tài sản khỏc làm cung quỹ cho vay bị giảm một cỏch tương ứng và lói suất tăng lờn. Trường hợp bội thu ngõn sỏch sẽ dẫn đến lói suất giảm do sự vận động ngược lại với trường hợp chi ngõn sỏch. 6 . Tỷ giỏ hối đoỏi Tỷ giỏ là giỏ cả tiền tệ của nước này thể hiện bằng đơn vị tiền tệ của nước khỏc. Tỷ giỏ do quan hệ cung cầu trờn thị trường ngoại hối quyết định và chịu ảnh hưởng của nhiều nhõn tố như giỏ cả, thuế… trong xu thế toàn cầu hoỏ hiện nay làm cho khụng một quốc gia nào, nếu muốn tồn tại và phỏt triển, lại khụng tham gia thực hiện phõn cụng lao động và thương mại quốc tế. Thụng qua quỏ trỡnh trao đổi buụn bỏn giữa cỏc nước tỷ giỏ hối đoỏi giảm, xuất khẩu tăng lờn nguồn thu ngoại tệ tăng lờn. Điều đú làm tăng cung ngoại tệ, tương đương với việc tăng cầu nội tệ kết quả là làm lói suất tăng lờn. Bằng cỏch lập luận tương tự, chỳng ta sẽ thu được một mức lói suất nội tệ thấp hơn nếu tỷ giỏ hối đoỏn tăng lờn, đồng nội tệ cú giỏ hơn. Túm lại, khi mức giỏ của đồng tiền một nước so với cỏc nc khỏc giảm xuống thỡ một ước đoỏn hợp lý là lói suất trong nc sẽ tăng lờn và ngược lại. Hỡnh 1.7: Mụ S2(đ tả khi đồng nội E ($/đ) e ($/đ) ) S(đ) S1(đ tệ giảm giỏ, ) e($/đ) giảm E2 làm xuấ t khẩu e tăng, S($) tăng E1 D(đ) D2(đ) hay D(đ) tăng 15 e Q làm đồng nội D1(đ) Q tệ Tăng giỏ và
7 . Lượng tiền cung ứng Qua phõn tớch trờn cho thấy cú rất nhiều nhõn tố ảnh hưởng đến lói suất nhưng nhõn tố ảnh hưởng lớn và nhạy cảm với lói suất là lượng tiền cung ứng. Vậy lượng tiền cung ứng thay đổi thỡ nú cú tỏc động đến lượng tiền cung ứng như thế nào? Một sự tăng lờn của lượng tiền cung ứng gõy ra 4 tỏc động đối với lói suất: tỏc dụng tớnh lỏng, tỏc dụng tớnh thu nhập, tỏc dụng mức giỏ, tỏc dụng lạm phỏt dự tớnh. - Tỏc dụng tớnh lỏng cho biết một sự tăng lờn của lượng tiền cung ứng sẽ làm giảm nhẹ lói suất, bởi vỡ đườ ng cung tiền sẽ dịch chuyển sang phải. - Tỏc dụng thu nhập chỉ ra rằng do tăng lượng tiền cung ứng sẽ cú ảnh tốt đến nền kinh tế, sẽ làm tăng thu nhập khi đú lói suất sẽ tăng lờn. Vỡ đường cầu tiền lỳc này sẽ dịch chuyển sang phải. - Tỏc dụng mức giỏ cho biết một sự tăng lượng tiền cung ứng sẽ làm mức giỏ chung tăng lờn và kết qủa lói suất cõn b ằng tăng. - Tỏc dụng lạm phỏt dự tớnh: sự tăng lờn lượng tiền cung wngs sẽ làm dõn cỳng dự tớnh một mức lạm phỏt cao hưn trong tương lai. Kết quả là lói suất tăng lờn. Trong 4 tỏc dụng trờn chỉ cú tỏc dụng tớnh lỏng chỉ ra rằng một sự tăng lờn của lượng tiền cung ưngs sẽ làm giảm lói suất trong khi cỏc tỏc dụng khỏc thỡ ngược lại. Nghiờn cứu thực tiễn cho thấy tỏc dụng thu nhập, mức giỏ và lạm phỏt dự tớnh vượt trội so với tớnh lỏng. 16
Vỡ vậy một sự tăng lượng tiền cung ứng dẫn đến việc tăng lói suất trong dài hạn. III. VAI TRề CỦA LÃI SU ẤT TRONG NỀN KINH TẾ 1 . Lói Suất với quỏ trỡnh huy động vốn. Lý thuyết và thực tiễn đều cho thấy để phỏt triển kinh tế cần phải cú vốn và thời gian. Cỏc nước tư bản phỏt triển phải mất hàng trăm năm phỏt triển cụng nghiệp và quỏ trỡnh lõu dài tớch tụ vốn từ sản xuất và tiờu dựng. Đối với Việt Nam trờn con đường phỏt triển kinh tế thỡ vấn đề tớch luỹ và sử dụng vốn cú tầm quan trọng đặc biệt cả về phương phỏp nhận thức và chỉ đạo thực tiễn. Vỡ vậy chớnh sỏch lói suất cú vai trũ hết sức quan trọng trong việc huy động nguồn vốn nhàn rỗi trong xó hội và cỏc tổ chức kinh tế đảm bảo đỳng định hướng vốn trong nước là quyết định, vốn ngoài nước là quan trọng trong chiến lược CNH- HĐH nước ta hiện nay. Việc ỏp dụng một chớnh sỏch lói suất hợp lý đảm bảo nguyờn tắc: lói suất phải bảo tồn được giỏ trị vốn vay, đảm bảo tớch luỹ cho cả người cho vay và người đi vay. Cụ thể: + Tỷ lệ lạm phỏt< lói suất tiền gửi < lói suất tiền vay < tỷ suất lợi nhuận bỡnh quõn. + Lói suất ngắn hạn < lói suất dài hạn (đối với cả tiền gửi và tiền vay) 2 . Lói suất với quỏ trỡnh đầu tư Quỏ trỡnh đầu tư c ủa doanh nghiệp vào tài sản cố định được thực hiện khi mà họ dự tớnh lợi nhuận thu đ ược từ tài sản cố định này nhiều hơn số lói phải trả cho cỏc khoản đi vay để đầu tư. Do đú khi lói suất xuống thấp cỏc hóng kinh doanh cú điều kiện tiến hành mở rộng đầu tư và ngược lại. Trong mụi trường tiền tệ hoàn chỉnh, ngay cả khi một doanh nghiệp thừa vốn thỡ chi tiờu đầu tư cú kế hoạch vẫn bị ảnh hưởng bởi lói suất, bởi vỡ thay cho việc đầu tư vào mở rộng sản xuất doanh nghiệp cú thể mua chứng khoỏn hay gửi vào ngõn hàng nếu lói suất của nú cao 17
Đặc biệt trong thời kỳ nền kinh tế bị đỡnh trệ, hàng hoỏ ứ đọng và xuống giỏ, cú dấu hiệu thừa vốn và ỏp lực lạm phỏt thấp cần phải hạ lói suất vỡ nguyờn tắc cơ bản là lói suất phải nhỏ hơn lợi nhuận bỡnh quõn của đầu tư, sự chờnh lệch này sẽ tạo động lực cho cỏc doanh nghiệp mở rộng quy mụ đầu tư. Mối quan hệ giữa đầu tư và lói suất được thể hiện qua đồ thị sau: Lói suất Hỡnh 1.8: Biểu _ I = I – b*i diễn mối quan hệ i1 tỷ lệ nghịch giữa đầu tư và lói suất. i2 I1 I2 Đầu tư 3 . Lói suất với tiờu dựng và tiết kiệm: Thu nhập của một hộ gia đỡnh thường được chia thành hai bộ phận: tiờu dựng và tiết kiệm. Tỷ lệ phõn chia này phụ thuộc vào nhiều nhõn tố như thu nhập, vấn đề hàng hoỏ lõu bền và tớn dụng tiờu dựng, hiệu quả của tiết kiệm trong đú lói suất cú tỏc dụng tớch cực tới cỏc nhõn tố đú. Khi lói suất thấp chi phớ tớn dụng tiờu dựng thấp, người ta vay nhiều cho việc tiờu dựng hàng hoỏ nghĩa là tiờu dựng nhiều hơn. khi lói suất cao đem lại thu nhập từ khoản tiền để dành nhiều hơn sẽ khuyến khớch tiết kiệm, do đú tiết kiệm tăng. 4 . Lói suất với tỷ giỏ hối đoỏi và hoạt động xuất nhập khẩu Tỷ giỏ là giỏ cả tiền tệ của nước này thể hiện bằng đơn vị tiền tệ của nước khỏc. Tỷ giỏ do quan hệ cung cầu trờn thị trường ngoại hối quy định và chịu ảnh ảnh hưởng của nhiều nhõn tố như giỏ cả thuế quan, năng suất lao động…Ngoài ra trong ngắn hạn tỷ giỏ cũn chịu ảnh hưởng của lói suất tiền gửi nội tệ và ngoại 18
tệ. Sự thay đổi lói suất tiền gửi nội tệ ở đõy là sự thay đổi trong lói suất danh nghĩa. Nếu lói suất danh nghĩa tăng do tỷ lệ lạm phỏt tăng (lói suất thực khụng đổi) thỡ tỷ giỏ giảm. Nếu lói suất danh nghĩa tăng do lói suất thực tế tăng (tỷ lệ lạm phỏt khụng đổi) thỡ tỷ giỏ tăng. khi tỷ giỏ đồng ngoại tệ tăng đồng nội tệ sẽ giảm giỏ (tỷ giỏ giảm) và ngược lại. Tỷ giỏ rất quan trọng trong hoạt động xuất nhập khẩu (XNK). Do vậy một sự biến động của lói suất trong nước và ngoại tệ ảnh hưởng rất lớn đến hoạt động XNK: + Vai trũ của lói suất trong nước với quỏ trỡnh Xuất Nhập Khẩu: khi lói suất thực tế tăng lờn làm cho tỷ giỏ hối đoỏi tăng lờn. tỷ giỏ hối đoỏi cao hơn làm hàng hoỏ của nước đú ở nước ngoài trở nờn đắt hơn lờn và hàng hoỏ nước ngoài ở nước đú sẽ trở nờn rẻ hơn, dẫn đến giảm xuất khẩu rũng. Mối quan hệ này được biểu thị bởi đồ thị sau: Lói suất Hỡnh 1.9: Với một mức lói suất thực tế thấp, tỷ giỏ thấp và xuất NX = NX(i) khẩu rũng cao với mức lói suất i1 cao tỷ giỏ cao và xuất khẩu rũng thấp i2 NX1 NX 2 + Vai trũ của lói suất nước ngoài với xuất khẩu rũng: 19
Khi lói suất tiền gửi bằng ngoại tệ tăng lờn, đường lợi tức dự tớnh của đồng ngoại tệ dịch chuyển sang phải làm giảm tỷ giỏ hối đoỏi. Hàng xuất khẩu trở nờn rẻ hơn so với cỏc quốc gia khỏc. RET1 e(USD/VND) Hỡnh 1.10: Lói suất nước ngoài tăng, RET2 đường lợi tức dự tớnh của đồng i1 ngoại tệ dịch chuyển sang phải, i2 Lợi tức dự tớnh 5 . Lói suất với lạm phỏt Lý luận và thực tiễn đó thừa nhận mối quan hệ chặt chẽ giữa lói suất và lạm phỏt. Fishes chỉ ra rằng lói suất tăng cao trong thời kỳ lạm phỏt. Những nước trải qua lạm phỏt cao cũng chớnh là những nước cú mức lói xuất cao. lạm phỏt là hiện tượng mất giỏ của đồng tiền, là tỡnh trạng tăng liờn tục của mức giỏ chung trong nền kinh tế do nhiều nguyờn nhõn khỏc nhau. Do vậy cũng cú nhiều biện phỏp khỏc nhau để kiểm soỏt lạm phỏt, trong đú giải phỏp về lói suất cú ý nghĩa đặc biệt quan trọng. Trong thời kỳ lạm phỏt, tăng lói suất sẽ cho phộp hệ thống ngõn hàng cú thể thu hỳt phần lớn số tiền cú trong lưu thụng, khiến cho đồng tiền trong lưu thụng giảm, cơ số tiền và lượng tiền cung ứng giảm, lạm phỏt dược kiềm chế. như vậy lói suất cũng gúp phần vào việc khắc phục lạm phỏt. Tuy nhiờn, dựng lói suất để chốnglạm phỏt khụng thể duy trỡ lõu dài vỡ nú sẽ làm giảm đầu tư, tổng cầu, sản lượng. Do vậy phải kết hợp nú với cỏc cụng cụ khỏc. 6 . Lói suất với quỏ trỡnh phõn bổ cỏc nguồn lực. 20