Luận văn Thạc sĩ Tài chính ngân hàng: Giải pháp tăng thu nhập ngoài lãi trong hoạt động kinh doanh tại Ngân hàng TMCP Ngoại Thương Việt Nam – Chi nhánh Sở giao dịch

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:86

Thêm vào BST

Báo xấu

28
lượt xem 12
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Luận văn "Giải pháp tăng thu nhập ngoài lãi trong hoạt động kinh doanh tại Ngân hàng TMCP Ngoại Thương Việt Nam – Chi nhánh Sở giao dịch" trình bày về tổng quan nghiên cứu, những vấn đề lý luận cơ bản về Thu nhập ngoài lãi, đồng thời nêu lên được thực trạng và từ đó đề xuất giải pháp tăng Thu nhập ngoài lãi trong hoạt động kinh doanh tại Vietcombank – Chi nhánh Sở giao dịch.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Tài chính ngân hàng: Giải pháp tăng thu nhập ngoài lãi trong hoạt động kinh doanh tại Ngân hàng TMCP Ngoại Thương Việt Nam – Chi nhánh Sở giao dịch

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC NGOẠI THƯƠNG --------------------- LUẬN VĂN THẠC SĨ GIẢI PHÁP TĂNG THU NHẬP NGOÀI LÃI TRONG HOẠT ĐỘNG KINH DOANH TẠI NGÂN HÀNG TMCP NGOẠI THƯƠNG VIỆT NAM – CHI NHÁNH SỞ GIAO DỊCH Ngành: Tài Chính - Ngân Hàng VŨ DUY HÒA Hà Nội, năm 2022
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC NGOẠI THƯƠNG --------------------- LUẬN VĂN THẠC SĨ GIẢI PHÁP TĂNG THU NHẬP NGOÀI LÃI TRONG HOẠT ĐỘNG KINH DOANH TẠI NGÂN HÀNG TMCP NGOẠI THƯƠNG VIỆT NAM – CHI NHÁNH SỞ GIAO DỊCH Ngành: Tài chính – Ngân hàng Mã số: 8340201 Họ và tên học viên: Vũ Duy Hòa Người hướng dẫn: PGS. TS Nguyễn Thị Lan Hà Nội, năm 2022
i LỜI CAM ĐOAN Tôi đã đọc và hiểu các hành vi vi phạm sự trung thực trong học thuật. Bằng danh dự cá nhân của mình, tôi cam kết rằng bài nghiên cứu này do tôi thực hiện và không vi phạm yêu cầu về sự trung thực trong học thuật. Tôi xin chịu trách nhiệm trước hội đồng về kết quả luận văn của mình. Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của tôi, có sự hỗ trợ của người hướng dẫn khoa học là PGS.TS Nguyễn Thị Lan. Các kết quả nghiên cứu có tính độc lập riêng và chưa được công bố nội dung bất kỳ ở đâu; các số liệu, các nguồn trích dẫn trong luận văn được chú thích nguồn gốc rõ ràng, minh bạch. Tôi xin hoàn toàn chịu trách nhiệm về lời cam đoan của tôi. Học viên thực hiện
ii LỜI CẢM ƠN Để hoàn thành bài Luận văn này, em xin tỏ lòng biết ơn sâu sắc đến Cô Nguyễn Thị Lan đã tận tình hướng dẫn em trong suốt quá trình thực hiện nghiên cứu. Em xin chân thành cảm ơn Quý Thầy, Cô giảng viên tại trường Đại học Ngoại thương đã tận tình truyền đạt kiến thức cũng như tạo điều kiện học tập tốt nhất cho em trong quá trình học tập tại trường, đạt được tiến độ về thời gian học tập mặc dù có thời điểm dịch bệnh Covid 19 diễn biến rất phức tạp. Những kiến thức tiếp thu được trong thời gian học tập vừa qua không chỉ là nền tảng cho quá trình thực hiện nghiên cứu này mà còn là hành trang quý báu giúp em học tập và công tác tốt hơn trong công việc và cuộc sống sau này Em xin chân thành cảm ơn Ban Giám đốc và cán bộ nhân viên Ngân hàng TMCP Ngoại thương Việt Nam – Chi nhánh Sở giao dịch đã giúp đỡ và tạo điều kiện thuận lợi để em thực hiện bài nghiên cứu của mình tại đây. Em xin chân thành cảm ơn gia đình, bạn bè đã động viên tinh thần, hỗ trợ trong suốt quá trình học tập để em có thêm động lực thực hiện được luận văn này. Chân thành cảm ơn! Học viên thực hiện
iii MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN ...................................................................................................... i LỜI CẢM ƠN ........................................................................................................... ii DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT ........................................................................ vi DANH MỤC BẢNG BIỂU .................................................................................... vii DANH MỤC HÌNH VẼ ........................................................................................ viii TÓM TẮT KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU ................................................................. ix PHẦN MỞ ĐẦU ........................................................................................................1 CHƯƠNG 1. TỔNG QUAN NGHIÊN CỨU VÀ CƠ SỞ LÝ THUYẾT VỀ THU NHẬP NGOÀI LÃI TRONG HOẠT ĐỘNG KINH DOANH CỦA NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI ............................................................................................4 1.1. Tổng quan nghiên ``cứu .................................................................................4 1.1.1. Các nghiên cứu nước ngoài ......................................................................4 1.1.2. Các nghiên cứu trong nước ......................................................................5 1.1.3. Khoảng trống nghiên cứu .........................................................................5 1.2. Cơ sở lý thuyết.................................................................................................6 1.2.1. Khái niệm ...................................................................................................6 1.2.2. Đặc điểm của thu nhập ngoài lãi tại NHTM ...........................................8 1.2.3. Cấu tạo của thu nhập ngoài lãi tại NHTM ..............................................9 1.2.4. Vai trò của thu nhập ngoài lãi trong hoạt động kinh doanh tại NHTM ............................................................................................................................10 1.3. Các chỉ tiêu đánh giá sự gia tăng thu nhập ngoài lãi của NHTM ............12 1.4. Các nhân tố ảnh hưởng đến thu nhập ngoài lãi từ hoạt động dịch vụ của NHTM ...................................................................................................................13 1.4.1. Các nhân tố bên trong .............................................................................13 1.4.2. Nhân tố bên ngoài ...................................................................................16 1.5. Kinh nghiệm tăng thu nhập ngoài lãi trong hoạt động kinh doanh của một số NHTM và bài học cho VCB Sở giao dịch......................................................19 1.5.1. Kinh nghiệm của Ngân hàng Techcombank chi nhánh Hồ Chí Minh 19 1.5.2. Kinh nghiệm của NH TNHH MTV HSBC Việt Nam - Hội sở chính ...20
iv 1.6. Bài học cho VCB Sở giao dịch .....................................................................22 CHƯƠNG 2. TÌNH HÌNH THỰC TRẠNG VỀ THU NHẬP NGOÀI LÃI TẠI VIETCOMBANK – CHI NHÁNH SỞ GIAO DỊCH TRONG GIAI ĐOẠN 2019 – 2021 ........................................................................................................................24 2.1. Tổng quan về Ngân hàng TMCP Ngoại thương Việt Nam – Chi nhánh Sở giao dịch ................................................................................................................24 2.1.1. Quá trình hình thành và phát triển ........................................................24 2.1.2. Các hoạt động kinh doanh chủ yếu ........................................................25 2.1.3. Cơ cấu tổ chức .........................................................................................25 2.1.4. Tình hình kết quả hoạt động kinh doanh giai đoạn 2019 – 2021 .........29 2.2. Thực trạng thu nhập ngoài lãi tại Ngân hàng TMCP Ngoại thương Việt Nam – Chi nhánh Sở giao dịch giai đoạn 2019 – 2021 .....................................31 2.2.1. Cơ cấu thu nhập ngoài lãi tại Vietcombank Sở giao dịch .....................31 2.2.2. Các tiêu chí đánh giá sự gia tăng thu nhập ngoài lãi tại Vietcombank Sở giao dịch .............................................................................................................42 2.3. Đánh giá chung .............................................................................................45 2.3.1. Những kết quả đạt được ..........................................................................45 2.3.2. Hạn chế và nguyên nhân ........................................................................45 CHƯƠNG 3. CÁC GIẢI PHÁP TĂNG THU NHẬP NGOÀI LÃI TẠI VIETCOMBANK – CHI NHÁNH SỞ GIAO DỊCH...........................................51 3.1. Định hướng phát triển đến năm 2025 và sự cần thiết của giải pháp tăng thu nhập ngoài lãi đối với chi nhánh Sở giao dịch ............................................51 3.1.1. Định hướng phát triển của Vietcombank và Vietcombank Sở giao dịch ............................................................................................................................51 3.1.2. Sự cần thiết của việc tăng thu nhập ngoài lãi đối với Vietcombank Sở giao dịch .............................................................................................................54 3.2. Giải pháp tăng thu nhập ngoài lãi trong hoạt động kinh doanh tại Vietcombank Sở giao dịch...................................................................................55 3.2.1. Hoàn thiện các hoạt động cung cấp dịch vụ phi tín dụng hiện có và phát triển các dịch vụ Ngân hàng mới triển khai ....................................................55
v 3.2.2. Tăng cường bán chéo sản phẩm dịch vụ ...............................................62 3.2.3. Tăng sự hài lòng của khách hàng về dịch vụ phi tín dụng ...................63 3.2.4. Nâng cao chất lượng nguồn nhân lực ...................................................65 3.2.5. Một số kiến nghị ......................................................................................67 KẾT LUẬN ..............................................................................................................71 TÀI LIỆU THAM KHẢO ......................................................................................73
vi DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT CN : Chi nhánh NHNN : Ngân hàng Nhà nước NHTM : Ngân hàng thương mại PGD : Phòng giao dịch PTD : Phi tín dụng TMCP : Thương mại cổ phần TNNL : Thu nhập ngoài lãi TTTM : Tài trợ thương mại DV : Dịch vụ TD : Tín dụng TCTD : Tổ chức tín dụng SP : Sản phẩm KH : Khách hàng TDQT : Tín dụng quốc tế Vietcombank Sở giao dịch : Ngân hàng Thương mại Cổ phần Ngoại thương Việt (VCB Sở giao dịch) Nam – Chi nhánh Sở giao dịch
vii DANH MỤC BẢNG BIỂU Bảng 2.1. Kết quả hoạt động kinh doanh của Vietcombank – Chi nhánh Sở giao dịch giai đoạn 2019 – 2021 ...............................................................................................30 Bảng 2.2. Cơ cấu TNNL của VCB Sở giao dịch từ 2019 – 2021 .............................32 Bảng 2.3. Lãi thuần từ hoạt động dịch vụ của VCB SGD từ 2019 – 2021 ...............36 Bảng 2.4. Lãi thuần từ theo phân loại khách hàng của Vietcombank Sở giao dịch từ 2019 – 2021 ...............................................................................................................39 Bảng 2.5. Lãi thuần từ KD ngoại hối và TTTM của Vietcombank Sở giao dịch giai đoạn 2019 – 2021 ......................................................................................................40 Bảng 2.6. Tốc độ tăng TNNL và tổng thu nhập của Vietcombank Sở giao dịch từ 2019 – 2021 ...............................................................................................................42 Bảng 2.7. Tỷ lệ TNNL trên tổng thu nhập và tỷ lệ thu nhập từ lãi trên TNNL của Vietcombank Sở giao dịch giai đoạn 2019 – 2021 ...................................................44
viii DANH MỤC HÌNH VẼ Hình 1.1 Bảng xếp hạng ngân hàng dựa trên điểm mô hình CAMEL ......................12 Hình 2.1. Sơ đồ cơ cấu tổ chức của Vietcombank Sở giao dịch ...............................27 Hình 2.2. Biểu đồ cơ cấu TNNL của VCB Sở giao dịch từ 2019 – 2021 .................34 Hình 2.3. Cơ cấu lãi thuần từ theo loại hình dịch vụ của VCB SGD từ 2019 – 2021 ...................................................................................................................................37 Hình 2.4. Cơ cấu lãi thuần theo phân loại khách hàng của Vietcombank Sở giao dịch từ 2019 – 2021...........................................................................................................40 Hình 2.5. Tốc độ tăng trưởng TNNL và tổng thu nhập của Vietcombank Sở giao dịch giai đoạn 2019 – 2021 ...............................................................................................42
ix TÓM TẮT KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU Trong tình hình hiện nay, Thu nhập ngoài lãi đã trở thành một động lực tăng tưởng then chốt của hầu hết các Ngân hàng thương mại, do dó nghiên cứu về thu nhập ngoài lãi là rất cần thiết. Bài viết đưa ra được các cơ sở lý thuyết cơ bản của hoạt động thu ngoài lãi, các nghiên cứu trong nước và ngoài nước, cấu tạo cũng như vai trò và các nhân tố ảnh hưởng đến thu nhập ngoài lãi. Trên cơ sở đó, quy chiếu vào các chỉ số thực tế của đơn vị nghiên cứu là Ngân hàng TMCP Ngoại thương Việt Nam - chi nhánh Sở giao dịch để chỉ ra những mặt làm được, và những mặt còn hạn chế về thu nhập ngoài lãi. Từ đó đề xuất các giải pháp để tăng trưởng, phù hợp với nền tảng của chi nhánh và định hướng của Ngân hàng.
1 PHẦN MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Theo định hướng của Chính phủ về chiến lược phát triển ngành Ngân hàng Việt Nam đến năm 2025, định hướng đến năm 2030, một trong những mục tiêu cụ thể phấn đấu đến năm 2025 là tăng tỷ trọng thu nhập từ hoạt động dịch vụ phi tín dụng lên 16 – 17% trong tổng thu nhập của các NHTM. Trước bối cảnh đó, việc chuyển đổi mô hình lợi nhuận của các NHTM là yêu cầu tất yếu bởi sự phát triển của mô hình chi phí thấp, rủi ro thấp, năng suất cao và dịch vụ phi tín dụng đã trở thành phương thức quan trọng, mang tính chất quyết định để các NHTM tăng lợi nhuận trong sự cạnh tranh gay gắt của thị trường ngân hàng tài chính Hiện nay, theo các thông tin của đã được các NHTM công bố công khai theo quy định của pháp luật, xét về con số tuyệt đối thì Ngân hàng TMCP Ngoại Thương Việt Nam (Vietcombank) đang có quy mô thu nhập từ hoạt động dịch vụ phi tín dụng lớn nhất, đạt hơn 14.324 tỷ đồng trong lĩnh vực kinh doanh này vào năm 2021, tăng 12,11% so với cùng kỳ năm 2020. Mức tăng trưởng khá ấn tượng trong giai đoạn nền kinh tế bị ảnh hưởng bởi đại dịch Covid – 19, tuy nhiên tỷ trọng đóng góp vào tổng thu nhập hoạt động của Vietcombank chưa được cải thiện và không có sự tăng trưởng mạnh mẽ qua các năm. Vietcombank Sở giao dịch là chi nhánh có quy mô lớn nhất miền Bắc và lớn thứ hai toàn hệ thống Vietcombank. Tuy nhiên, năm 2021, thu nhập ngoài lãi của VCB SGD chỉ đạt khoảng 68,4% kế hoạch được giao. Bên cạnh đó, cơ cấu Thu nhập ngoài lãi trong Tổng thu nhập từ hoạt động kinh doanh của Sở giao dịch năm 2021 là 19,70%, giảm so 23,84% của năm 2020. Điều này thể hiện cơ cấu dịch chuyển thu nhập của chi nhánh Sở giao dịch chưa đúng với định hướng của Ngân hàng đặt ra. Xuất phát từ những lý do trên, tác giả chọn nghiên cứu “Giải pháp tăng thu nhập ngoài lãi trong hoạt động kinh doanh tại Ngân hàng TMCP Ngoại Thương Việt Nam – Chi nhánh Sở giao dịch’’làm đề tài nghiên cứu của mình. 2. Nhiệm vụ nghiên cứu
2 Luận văn trình bày về tổng quan nghiên cứu, những vấn đề lý luận cơ bản về Thu nhập ngoài lãi, đồng thời nêu lên được thực trạng và từ đó đề xuất giải pháp tăng Thu nhập ngoài lãi trong hoạt động kinh doanh tại Vietcombank – Chi nhánh Sở giao dịch. 3. Đối tượng, phạm vi nghiên cứu Đối tượng nghiên cứu: Chỉ tiêu Thu nhập ngoài lãi từ cung ứng dịch vụ của Vietcombank – Chi nhánh Sở giao dịch. Phạm vi nghiên cứu : + Không gian: Vietcombank – Chi nhánh Sở giao dịch. + Thời gian: Dữ liệu được thu thập từ Báo cáo hoạt động kinh doanh của Phòng Tổng hợp từ năm 2019 – 2021 và đề xuất giải pháp nhằm tăng thu nhập ngoài lãi tại Vietcombank – Chi nhánh Sở giao dịch đến năm 2025. 4. Phương pháp nghiên cứu Luận văn sử dụng chủ yếu phương pháp nghiên cứu định tính. Cụ thể như sau: Phương pháp thu thập số liệu: Số liệu sử dụng trong luận văn là số liệu thứ cấp, đó là: + Những tài liệu liên quan đến thu nhập ngoài lãi từ cung ứng dịch vụ tại các NHTM tại Việt Nam và trên thế giới. + Thu thập những tài liệu nghiên cứu, báo cáo kết quả hoạt động kinh doanh của Vietcombank. + Thu thập bảng kết quả kinh doanh tại Vietcombank – CN Sở giao dịch. Phương pháp nghiên cứu và xử lý số liệu: + Kế thừa: Tập hợp, xem xét, tổng hợp và lựa chọn các tài liệu từ nghiên cứu trước đó để sử dụng làm cơ sở, kế thừa có chọn lọc những tài liệu này để có cơ sở lý luận và thực tiễn về thu nhập ngoài lãi. + Phân tích tổng hợp: Sử dụng các thông tin từ các nghiên cứu, các công thức tính toán, các báo cáo của các tổ chức quản lý tài chính, cơ quan nhà nước, báo cáo của
3 các đơn vị nghiên cứu để phân tích đánh giá thực tế TNNL tại Vietcombank – CN Sở giao dịch. + Phân tích so sánh: Trong quá trình phân tích luận văn tiến hành so sánh chỉ số Thu nhập ngoài lãi tại Vietcombank sở giao dịch với các chỉ số thu nhập trong hoạt động kinh doanh, có liên hệ với kết quả đạt được của toàn hệ thống Vietcombank 5. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn đề tài nghiên cứu Đóng góp về lý luận: Tác giả nghiên cứu, tổng hợp và trình bày cơ sở lý luận về thu nhập ngoài lãi từ cung ứng dịch vụ. từ đó đánh giá thực trạng thu nhập nhập ngoài lãi tại Vietcombank Sở giao dịch. Đóng góp về thực tiễn: Trên cơ sở đánh giá thực trạng thu nhập ngoài lãi từ hoạt động cung ứng dịch vụ tại Vietcombank Sở giao dịch, tác giả luận văn này đề xuất một số giải pháp nhằm đẩy mạnh hoạt động trên qua đó giúp Vietcombank Sở giao dịch hoàn thành các chỉ tiêu được Vietcombank giao và phát triển đúng định hướng trong thời gian sắp tới. 6. Kết cấu của luận văn Ngoài phần mở đầu, kết luận, luận văn gồm 3 chương: Chương 1: Tổng quan nghiên cứu và cơ sở lý thuyết về thu nhập ngoài lãi trong hoạt động kinh doanh của Ngân hàng thương mại. Chương 2: Tình hình thực trạng thu nhập ngoài lãi tại Vietcombank – CN Sở giao dịch. Chương 3: Các giải pháp tăng thu nhập ngoài lãi tại Vietcombank – CN Sở giao dịch.
4 CHƯƠNG 1. TỔNG QUAN NGHIÊN CỨU VÀ CƠ SỞ LÝ THUYẾT VỀ THU NHẬP NGOÀI LÃI TRONG HOẠT ĐỘNG KINH DOANH CỦA NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI 1.1. Tổng quan nghiên ``cứu 1.1.1. Các nghiên cứu nước ngoài Theo nghiên cứu của Tổ chức Hợp tác và Phát triển kinh tế thì thu nhập thuần của một số khoản mục thu nhập và chi phí (ngoài thu nhập và chi phí Lãi) của một số hoạt động như sau: Hoạt động dịch vụ thanh toán, hoạt động giao dịch chứng khoán và dịch vụ liên quan (phát hành mới, giao dịch, quản lý danh mục đầu tư, lưu ký) và hoạt động ngoại hối của chính ngân hàng. Thu nhập từ các giao dịch đặc biệt không thường xuyên cũng được đưa vào thu nhập ngoài lãi. Theo Ron J.Feldman và Jason Schmidt (1999), bất kể thu nhập nào mà các ngân hàng thu được mà không phải từ các nghiệp vụ kinh doanh lõi (tiền gửi và tiền vay) hoặc từ các khoản đầu tư được phân loại là Thu nhập ngoài lãi. Nghiên cứu đánh giá rằng “việc gia tăng thu nhập ngoài lãi giúp các ngân hàng giảm rủi ro và đa dạng hóa nguồn thu. Thu nhập ngoài lãi giúp ngân hàng tận dụng những thay đổi về chính sách cũng như tiến bộ về công nghệ. Ngoài ra thu nhập ngoài lãi đóng góp tích cực vào thu nhập của ngân hàng” Khi phát triển các hoạt động tạo ra TNNL thì các Ngân hàng sẽ tận dụng được tối đa, triệt để các nguồn lực về hạ tầng kỹ thuật, nguồn lực nhân sự. Từ đó, Ngân hàng giảm được các chi phí hoạt động, chi phí quản lý, giúp gia tăng lợi nhuận. Mở rộng các hoạt động ngoài lãi còn giúp ngân hàng phân tán rủi ro và giảm thiểu rủi ro, đặc biệt là rủi ro tín dụng. Về mặt lý thuyết, đa dạng hóa thu nhập, tăng tỷ lệ TNNL có thể tạo ra nguồn thu nhập hoạt động ổn định hơn cho ngân hàng, từ đó cải thiện hiệu quả kinh doanh có điều chỉnh rủi ro (Odesanmi và Wolfe, 2007). Hay theo nghiên cứu của Chiorazzo và cộng sự (2008), Baele cùng cộng sự (2007) và Deyoung & Rice (2004) cũng cho rằng “tăng nguồn TNNL sẽ làm tăng hiệu quả hoạt động đối
5 với các ngân hàng, đặc biệt là các ngân hàng có tổng quy mô lớn thì sự tác động càng mạnh mẽ” 1.1.2. Các nghiên cứu trong nước “Đối với các NHTM Việt Nam, kết quả nghiên cứu của Lê Long Hậu và Phạm Xuân Quỳnh (2016) đã cho thấy đa dạng hóa thu nhập, tăng tỷ lệ TNNL là rất tốt cho các NHTM Việt Nam vì giúp tăng khả năng sinh lời cũng như tăng hiệu quả kinh doanh có điều chỉnh rủi ro cho ngân hàng. Tuy nhiên, cho đến nay, vẫn chưa có nghiên cứu thực nghiệm nào cho thấy tác động cụ thể của từng nguồn TNNL đến hiệu quả kinh doanh của các NHTM Việt Nam. Nghiên cứu “Thu nhập ngoài lãi và hiệu quả tài chính tại các ngân hàng thương mại Việt Nam” của Nguyễn Thị Diễm Hiền và Nguyễn Hồng Mạt (2015) cho thấy thu nhập ngoài lãi đóng vai trò tích cực làm tăng hiệu quả tài chính đồng thời ổn định hiệu quả tài chính của các ngân hàng. 1.1.3. Khoảng trống nghiên cứu Qua các nghiên cứu trong và ngoài nước, người viết có nhận định chung rằng TNNL đang dần trở thành động lực tăng trưởng của các NHTM trong thời gian tới, đặc biệt là trong bối cảnh toàn cầu hóa, hiện đại hóa hiện nay. Tại Việt Nam, các Ngân hàng thương mại cũng đã bắt đầu chuyển dịch cơ cấu sang chú trọng phát triển các dịch vụ thu ngoài lãi trong 10 năm trở lại đây, ngoài các dịch vụ truyền thống là tiền gửi và tiền vay. Gia tăng tỷ trọng thu ngoài lãi vừa giúp các Ngân hàng đa dạng hóa được cơ cấu thu nhập, tăng trưởng một cách ổn định và bền vững khi hiện nay khoảng cách về chênh lệch giá/phí của các dịch vụ truyền thống là tiền gửi và tiền vay giữa các Ngân hàng ngày càng thu hẹp. Đồng thời tăng trưởng thu nhập từ TNNL cũng giúp các NHTM giảm thiểu được rủi ro, gia tăng sử dụng hiệu quả tài sản. Qua đó có thể thấy tầm quan trọng và xu hướng gia tăng TNNL tại các NHTM Việt Nam là hoàn toàn đúng đắn. Tuy nhiên, hiện nay trong nước vẫn chưa có nghiên cứu thực nghiệm nào để định lượng mức độ ảnh hưởng của từng nhân tố bên trong và nhân tố
6 bên ngoài ảnh hưởng như thế nào đến TNNL của các NHTM nói chung và của từng NHTM nói riêng. Trong khuôn khổ bài nghiên cứu, người viết cũng chỉ đưa ra thực trạng của một trong những chi nhánh lớn thứ hai của một NHTM lớn nhất về quy mô lợi nhuận hiện nay để từ đó phân tích cấu phần và đưa ra các một số giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả tài chính của đơn vị này về TNNL. Vietcombank là một trong những NHTM vốn nhà nước được cổ phần hóa sớm nhất, trong 05 năm trở lại đây Ngân hàng đang nỗ lực thay đổi, đổi mới các nguồn lực về con người, công nghệ, hệ thống và đề ra động lực tăng trưởng với 03 trụ cột là Đầu tư, Bán lẻ và Thu dịch vụ với mục tiêu phấn đấu trở thành một trong 300 tập đoàn tài chính ngân hàng lớn nhất thế giới, một trong 1.000 doanh nghiệp niêm yết lớn nhất toàn cầu có đóng góp lớn vào sự phát triển của Việt Nam. 1.2. Cơ sở lý thuyết 1.2.1. Khái niệm “Hiện nay, hệ thống ngân hàng trong nước cung cấp khoảng 300 dịch vụ, trong khi một ngân hàng lớn trên thế giới có đến hàng nghìn dịch vụ. Nguồn thu ngoài lãi bao gồm các khoản thu khác ngoài những khoản thu từ hoạt động cho vay và chứng khoán được gọi là khoản thu ngoài lãi, như: Thu phí từ hoạt động cung cấp các dịch vụ nhận tiền gửi, dịch vụ thanh toán không dùng tiền mặt và các dịch vụ khác của ngân hàng. Theo Brunnermeier, Dong, Palia (2012), thu nhập ngoài lãi (TNNL) bao gồm các hoạt động như: Thu nhập từ kinh doanh chứng khoán, đầu tư và phí tư vấn, phí hoa hồng môi giới và thu nhập ủy thác” Theo Luật Các Tổ chức tín dụng hợp nhất (2017) của Việt Nam, quy định: Ngân hàng là loại hình TCTD có thể được thực hiện tất cả các hoạt động ngân hàng theo quy định của Luật Các Tổ chức tín dụng. Hoạt động ngân hàng là cung ứng thường xuyên một số các nghiệp vụ sau đây: nhận tiền gửi; cấp tín dụng; dịch vụ thanh toán qua tài khoản. Như vậy có thể hiểu: “NHTM là một trong những định chế tài chính mà đặc trưng là cung cấp đa dạng các dịch vụ tài chính với nghiệp vụ cơ bản là nhận tiền
7 gửi, cho vay và cung ứng các dịch vụ thanh toán. Ngoài ra, NHTM còn cung cấp nhiều dịch vụ khác nhằm thoả mãn tối đa nhu cầu về sản phẩm dịch vụ của xã hội” Căn cứ vào các hoạt động chính của Ngân hàng thì Thu nhập bao gồm các loại sau: - Thu thuần từ hoạt động Tín dụng (thu thuần lãi cho vay, thu từ chiết khấu, phí cho thuê tài chính, phí bảo lãnh…). - Thu từ hoạt động huy động vốn - Lãi thuần từ dịch vụ thanh toán và dịch vụ ngân quỹ. - Thu từ các hoạt động khác. Căn cứ vào đặc điểm tính chất nguồn thu, thu nhập ngân hàng cũng được phân thành 2 loại: Thu nhập lãi và Thu nhập ngoài lãi. Trong đó: + Thu nhập lãi: Thu nhập từ lãi dựa trên chênh lệch giữa lãi suất huy động vốn và lãi suất cho vay và là nguồn thu chủ yếu chiếm tỷ trọng lớn nhất trong tổng nguồn thu của các NHTM (Hoàng Ngọc Tiến và Võ Thị Hiền (2010) Đây là nguồn thu nhập chiếm tỷ trọng lớn trong cơ cấu thu nhập của các ngân hàng thương mại. Tuy nhiên nguồn thu nhập này có tính chất biến động phụ thuộc vào chu kỳ phát triển kinh tế, tình hình tài chính kinh doanh, thiện chí trả nợ của khách hàng và biến động lãi suất trên thị trường. + Thu nhập ngoài lãi: Thu nhập ngoài lãi (TNNL) là khoản thu nhập của NHTM được hình thành từ chênh lệch giữa các khoản thu do cung ứng các sản phẩm DV khác ngoài hoạt động tín dụng, thực hiện hoạt động kinh doanh, đầu tư và chi phí bỏ ra để thực hiện các sản phẩm, DV cũng như các hoạt động kinh doanh, đầu tư. Tỷ lệ TNNL càng lớn thể hiện mức độ đa dạng hóa các sản phẩm dịch vụ khác ngoài tín dụng cũng như hiệu quả của các sản phẩm dịch vụ này. Nó cũng đồng nghĩa với việc phân tán rủi ro trong hoạt động kinh doanh giữa các sản phẩm dịch vụ ngân hàng (Hoàng Ngọc Tiến và Võ Thị Hiền, 2010).
8 Như vậy, căn cứ vào những định nghĩa ở trên, có thể đưa ra khái niệm chung về thu nhập ngoài lãi như sau: Thu nhập ngoài lãi của NHTM là tất cả các khoản thu nhập thuần được hình thành từ chênh lệch giữa các khoản thu của những hoạt động kinh doanh, đầu từ khác ngoài hoạt động kinh doanh trung gian (tín dụng và huy động vốn) và chi phí bỏ ra để thực hiện các sản phẩm, DV cũng như các hoạt động kinh doanh, đầu tư đó. 1.2.2. Đặc điểm của thu nhập ngoài lãi tại NHTM Theo nghiên cứu EU Banks’ Income Structure (2000) của Ngân hàng Trung ương châu Âu (ECB), thu nhập ngoài lãi có những đặc điểm như sau: * Mức độ thay thế của thu nhập ngoài lãi đối với thu nhập lãi Trong cơ cấu thu nhập của các ngân hàng đương đại, thu nhập ngoài lãi ngày càng đóng góp lớn hơn. Tuy nhiên, thu nhập ngoài lãi tăng không đủ bù đắp cho thu nhập lãi từ hoạt động ngân hàng sụt giảm. Nói cách khác, thu nhập ngoài lãi tăng hoặc thu nhập ngoài lãi giảm đều không dẫn đến thay đổi tương ứng trong số thu nhập từ lãi. * Thu nhập ngoài lãi có liên hệ đến tỷ suất sinh lời của ngân hàng Ngay cả khi thu nhập ngoài lãi tăng cũng không thể bù đắp hoàn toàn nếu thu nhập lãi giảm, tuy nhiên thu nhập ngoài lãi vẫn giúp củng cố lợi nhuận chung của ngân hàng. Tuy nhiên, tác động của thu nhập ngoài lãi đến lợi nhuận ngân hàng sẽ mang tính tiêu cực nếu tăng thu ngoài lãi đi kèm với tăng chi phí hoạt động. * Thu nhập ngoài lãi phụ thuộc vào quy mô của ngân hàng Quy mô ngân hàng càng lớn thì càng có nhiều điều kiện để phát triển và duy trì các hoạt động KD ngoài lãi nhằm tìm kiếm thu nhập cao hơn. Các ngân hàng lớn chuyên biệt hơn và có lợi thế cạnh tranh trong việc chạy các sản phẩm và dịch vụ bán chéo. Ngoài ra, việc cung cấp nhiều loại hàng hóa và dịch vụ cho khách hàng giúp tăng năng suất và hiệu quả đồng thời giảm chi phí, đa dạng hóa rủi ro và cấu trúc kinh doanh. Tuy nhiên, các ngân hàng nhỏ vẫn có thể tạo ra thu nhập ngoài lãi đáng kể nếu họ chọn tập trung vào việc phát triển các nhóm khách hàng cụ thể.
9 * Thu nhập ngoài lãi ít biến động hơn thu nhập lãi So với thu nhập lãi, doanh thu ngoài lãi ít bị tác động bởi các chiến lược điều hành kinh tế vĩ mô và biến động của nền kinh tế. Trong đó, thu nhập từ chứng khoán được coi là loại thu nhập ngoài lãi không ổn định nhất. Các khoản thu từ hoa hồng và phí dịch vụ đáng tin cậy nhất và ổn định nhất 1.2.3. Cấu tạo của thu nhập ngoài lãi tại NHTM Theo Ron J.Feldman và Jason Schmidt (1999), thu nhập ngoài lãi bao gồm các khoản thu sau: - Thu nhập từ hoạt động thương mại: Thu nhập từ việc bán các công cụ tài chính liên quan đến hàng hóa, ngoại hối, lãi suất và chứng khoán vốn; - Thu từ dịch vụ tài khoản thanh toán; - Thu từ hoạt động ủy thác; - Phí từ hoạt động Ngân hàng điện tử: Internetbanking, Phonebanking, Homebanking… - Thu nhập phí từ Thẻ và các hoạt động liên quan đến sử dụng thẻ, thanh toán thẻ - Thu từ dịch vụ đại lý: Bảo hiểm nhân thọ, tư vấn tài chính cá nhân và cho thuê két sắt… - Các thu nhập ngoài phí khác: Các dịch vụ liên quan đến xử lý dữ liệu, doanh thu từ việc bán bất động sản nhỏ và các nguồn thu nhập bổ sung ngoài những dịch vụ được đề cập ở trên Theo Brunnermeier. Dong. Palia (2012) nguồn thu nhập ngoài lãi bao gồm các khoản thu nhập từ kinh doanh chứng khoán, đầu tư và phí tư vấn, phí hoa hồng môi giới và thu nhập ủy thác. Theo Ngân hàng Thế giới World Bank, hiện nay tổng thu nhập ngoài lãi của NHTM bao gồm các khoản sau: - Lãi thuần từ hoạt động dịch vụ; - Lãi thuần từ kinh doanh ngoại hối và tài trợ thương mại; - Lãi thuần từ mua bán chứng khoán kinh doanh;