luận văn: Đầu tư trực tiếp của hoa kỳ vào việt nam – thực trạng và giải pháp

Chia sẻ: Nguyễn Thị Bích Ngọc | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:56

Thêm vào BST

Báo xấu

116
lượt xem 31
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Việt Nam cũng như các nước đang phát triển khác, nguồn vốn đầu tư là rất cần thiết cho quá trình tăng trưởng và phát triển kinh tế. Thực tế đã chứng minh rằng, đầu tư trực tiếp nước ngoài không phải là một giải pháp tình thế khi trong nước đang thiếu vốn mà đó chính là một trong những con đường phát triển kinh tế của một quốc gia

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: luận văn: Đầu tư trực tiếp của hoa kỳ vào việt nam – thực trạng và giải pháp

LU N VĂN T T NGHI P TÀI: “ u tư tr c ti p c a hoa kỳ vào vi t nam – th c tr ng và gi i pháp.”
M CL C Trang L i nói u………………………………………………………………………………………….. 3 Chương I: Lý lu n chung v u tư tr c ti p nư c ngoài FDI………………………………….. 4 1.1 Khái ni m và b n ch t c a FDI……………………………………………………………….. 4 1.1.1 Khái ni m…………………………………………………………………………………... 4 1.1.2 B n ch t…………………………………………………………………………………..... 5 1.2 Các hình th c FDI…………………………………………………………………………….. 6 1.2.1 Doanh nghi p liên doanh…………………………………………………………………… 6 1.2.2 Doanh nghi p 100% v n u tư nư c ngoài……………………………………………...... 7 1.2.3 Hình th c h p tác trên cơ s h p ng h p tác kinh doanh……………………………….. 8 1.2.4 u tư theo h p ng BOT………………………………………………………………… 10 1.2.5 u tư thông qua mô hình công ty m và con (Holding company)………………………... 11 1.3 Vai trò c a u tư và thu hút FDI…………………………………………………………….. 12 1.3.1 i v i nư c u tư………………………………………………………………………… 13 1.3.2 i v i nư c nh n u tư………………………………………………………………….. 15 1.4 Nh ng nhân t thúc y u tư tr c ti p nư c ngoài…………………………………………. 17 1.4.1 Chênh l ch v năng su t c n biên c a v n gi a các nư c…………………………………. 17 1.4.2 Chu kỳ s n ph m…………………………………………………………………………… 17 1.4.3 L i th c bi t c a các công ty a qu c gia………………………………………………. 18 1.4.4 Ti p c n th trư ng và gi m xung t thương m i…………………………………………. 18 1.4.5 Khai thác chuyên gia và công ngh ………………………………………………………… 18 1.4.6 Ti p c n ngu n tài nguyên thiên nhiên…………………………………………………….. 19 1.4.7 Các nhân t khác…………………………………………………………………………… 19 Chương II: Th c tr ng FDI c a Hoa Kỳ vào Vi t Nam th i gian qua…………………………. 20 2.1 Th c tr ng và xu hư ng u tư c a Hoa Kỳ nư c ngoài…………………………………… 20 2.2 Tình hình u tư c a Hoa Kỳ t i Vi t Nam……………………………………………………. 23 2.2.1 Nh ng m c quan tr ng trong quan h Vi t M ……………………………………………. 23 2.2.2 Th c tr ng u tư Hoa Kỳ vào Vi t Nam sau hi p nh thương m i………………………. 24 2.2.3 K t qu t ư c, t n t i và các nguyên nhân……………………………………………… 35 2
Chương III: Gi i pháp y m nh thu hút FDI c a Hoa Kỳ vào Vi t Nam…………………….. 41 3.1 Tri n v ng u tư tr c ti p c a Hoa Kỳ vào Vi t Nam.............................................................. 41 3.2 Nh ng gi i pháp y m nh thu hút FDI c a Hoa Kỳ vào Vi t Nam………………………….. 44 3.3 M t s ki n ngh v gi i pháp thu hút FDI c a Hoa Kỳ vào Vi t Nam……………………….. 47 3.3.1 H th ng chính sách khuy n khích u tư tr c ti p nư c ngoài…………………………… 47 3.3.2 M r ng lĩnh v c thu hút u tư nư c ngoài, a d ng hoá hình th c u tư nư c ngoài….. 49 3.3.3 Hoàn thi n thêm v lu t pháp, cơ ch chính sách u tư nư c ngoài……………………… 49 3.3.4 Nâng cao hi u qu qu n lý nhà nư c………………………………………………………. 50 3.3.5 C i ti n các th t c hành chính…………………………………………………………….. 51 K t lu n……………………………………………………………………………………………... 52 Tài li u tham kh o…………………………………………………………………………………. 53 3
L I NÓI U Vi t Nam cũng như các nư c ang phát tri n khác, ngu n v n u tư là r t c n thi t cho quá trình tăng trư ng và phát tri n kinh t . Th c t ã ch ng minh r ng, u tư tr c ti p nư c ngoài không ph i là m t gi i pháp tình th khi trong nư c ang thi u v n mà ó chính là m t trong nh ng con ư ng phát tri n kinh t c a m t qu c gia. T i ih i ng VI (12/1986), ng và Nhà nư c ã ra m c tiêu i m i toàn di n v m i m t kinh t – xã h i, chính tr , ngo i giao... K t th i i m ó, chúng ta ã chuy n i t cơ ch bao c p, k ho ch hoá t p trung sang cơ ch th trư ng có s qu n lý c a Nhà nư c theo nh hư ng XHCN. Cùng v i nó, Lu t u tư tr c ti p nư c ngoài ã ư c ban hành vào năm 1987 nh m thu hút v n u tư tr c ti p nư c ngoài góp ph n giúp Vi t Nam y nhanh s nghi p công nghi p hoá – hi n i hoá t nư c. Hoa Kỳ v i tư cách là nhà u tư ra nư c ngoài l n nh t trên th gi i, ã bư c u ti p c n th trư ng Vi t Nam và c bi t sau khi Hi p nh Thương m i Vi t Nam – Hoa Kỳ ư c ký k t, các nhà u tư Hoa Kỳ ã quan tâm và u tư nhi u hơn vào th trư ng Vi t Nam. Tuy nhiên, u tư c a Hoa Kỳ vào Vi t Nam v n còn m c r t khiêm t n so v i ti m l c kinh t c a mình cũng như ch chi m m t t l r t nh bé trong t ng u tư ra nư c ngoài c a Hoa Kỳ. ng trư c tình hình trên, v i mong mu n tìm hi u và mong mu n y m nh ư c lu ng v n u tư tr c ti p c a Hoa Kỳ vào Vi t Nam, ngư i vi t ã ch n tài: “ u tư tr c ti p c a hoa kỳ vào vi t nam – th c tr ng và gi i pháp”. V m t b c c, tài ư c chia làm 3 ph n: Chương 1: Lý lu n chung v u tư tr c ti p nư c ngoài (FDI) Chương 2: Th c tr ng v FDI c a Hoa Kỳ vào Vi t Nam th i gian qua. Chương 3: Gi i pháp y m nh thu hút FDI c a Hoa Kỳ vào Vi t Nam. 4
CHƯƠNG I: Lý lu n chung v u tư tr c ti p nư c ngoài FDI 1.1 Khái ni m và b n ch t c a FDI 1.1.1 Khái ni m: u tư tr c ti p nư c ngoài ngày nay ang phát tri n r t m nh m và tr thành m t trong nh ng khuynh hư ng ch y u c a quan h h p tác kinh t qu c t . Nguyên nhân ch y u c a th c tr ng này là do tính hi u qu mà phương th c kinh doanh c bi t này mang l i và do s phát tri n ngày càng tăng các m i quan h gi a các qu c gia, k c gi a các qu c gia có ch chính tr khác nhau. Do yêu c u qu n lý vĩ mô và nâng cao hi u qu u tư, m i t ch c hay qu c gia u có văn b n pháp lu t riêng i u ch nh quan h u tư nư c ngoài, trong ó có c p n khái ni m c a lĩnh v c kinh t này. Theo qu ti n t qu c t IMF, FDI ư c nh nghĩa là “m t kho n u tư v i nh ng quan h lâu dài, theo ó m t t ch trong m t n n kinh th (nhà u tư tr c ti p) thu ư c l i ích lâu dài t m t doanh nghi p t t i m t n n kinh t khác. M c ích c a nhà u tư tr c ti p là mu n có nhi u nh hư ng trong vi c qu n lý doanh nghi p t t i n n kinh t khác ó. H i ngh Liên H p Qu c v Thương m i và Phát tri n UNCTAD cũng ưa ra m t nh nghĩa v FDI. Theo ó, lu ng v n FDI bao g m v n ư c cung c p (tr c ti p ho c thông qua các công ty liên quan khác) b i nhà u tư tr c ti p nư c ngoài cho các doanh nghi p FDI, ho c v n mà nhà u tư tr c ti p nư c ngoài nh n ư c t doanh nghi p FDI. FDI g m có ba b ph n: v n c ph n, thu nh p tái u tư và các kho n vay trong n i b công ty. Các nhà kinh t qu c t nh nghĩa : u tư tr c ti p nư c ngoài là ngư i s h u t i nư c này mua ho c ki m soát m t th c th kinh t c a nư c khác. ó là m t kho n ti n mà nhà u tư tr cho m t th c th kinh t c a nư c ngoài có 5
nh hư ng quy t nh i v i th c th kinh t y ho c tăng thêm quy n ki m soát trong th c th kinh t y. T ch c H p tác và Phát tri n kinh t (OECD) ưa ra khái ni m: “M t doanh nghi p u tư tr c ti p là m t doanh nghi p có tư cách pháp nhân ho c không có tư cách pháp nhân trong ó nhà u tư tr c ti p s h u ít nh t 10% c phi u thư ng ho c có quy n bi u quy t. i m m u ch t c a u tư tr c ti p là ch nh th c hi n quy n ki m soát công ty”. Tuy nhiên không ph i t t c các qu c gia nào u s d ng m c 10% làm m c xác nh FDI. Trong th c t có nh ng trư ng h p t l s h u tài s n trong doanh nghi p c a ch u tư nh hơn 10% nhưng h v n ư c quy n i u hành qu n lý doanh nghi p, trong khi nhi u lúc l n hơn nhưng v n ch là ngư i u tư gián ti p. Lu t u tư nư c ngoài c a Vi t Nam (Ban hành năm 1987, i u ch nh năm 1990, 1992 và 2000) ã nh nghĩa như sau: " u tư nư c ngoài là vi c các t ch c, cá nhân nư c ngoài tr c ti p ưa vào Vi t Nam v n b ng ti n nư c ngoài ho c b t kỳ tài s n nào khác ư c Chính ph Vi t Nam ch p nh n h p tác kinh doanh trên cơ s h p ng ho c thành l p xí nghi p liên doanh, xí nghi p 100% v n nư c ngoài theo qui nh c a Lu t này". ( ây c n lưu ý r ng Lu t u tư nư c ngoài c a Vi t Nam ch tr c ti p i u ch nh quan h kinh t u tư tr c ti p nư c ngoài nên nh nghĩa trên cũng chính là nh nghĩa c a u tư tr c ti p nư c ngoài). T ó, chúng ta có th hi u u tư tr c ti p nư c ngoài là vi c các nhà u tư (pháp nhân ho c cá nhân) ưa v n hay b t kỳ hình thái giá tr nào vào nư c ti p nh n u tư th c hi n các ho t ng s n xu t, kinh doanh, d ch v nh m thu l i nhu n ho c em l i các hi u qu xã h i. 1.1.2 B n ch t FDI ra i mu n hơn các ho t ng kinh t i ngo i khác vài ba th p k nhưng FDI nhanh chóng xác l p v trí c a mình trong quan h kinh t qu c t , 6
FDI tr thành m t xu th t t y u c a l ch s , m t nhu c u không th thi u c a m i nư c trên th gi i k c nh ng nư c ang phát tri n, nh ng nư c công nghi p m i hay nh ng nư c trong kh i OPEC và nh ng nư c phát tri n cao. B n ch t c a FDI là: - Có s thi t l p v quy n s h u v Tư B n c a công ty m t nư c m t nư c khác. - Có s k t h p quy n s h u v i quy n qu n lý các ngu n v n ã ư c u tư. - Có kèm theo quy n chuy n giao công ngh và k năng qu n lý. - Có liên quan n vi c m r ng th trư ng c a các công ty a qu c gia. - G n li n v i s phát tri n c a th trư ng tài chính qu c t và thương m i qu c t . 1.2 Các hình th c FDI 1.2.1 Doanh nghi p liên doanh Doanh nghi p liên doanh v i nư c ngoài g i t t là liên doanh: là hình th c ư c s d ng r ng rãi nh t c a u tư tr c ti p nư c ngoài trên th gi i t trư c n nay. Nó là công c thâm nh p vào th trư ng nư c ngoài m t cách h p pháp và có hi u qu thông qua ho t ng h p tác. Khái ni m: liên doanh là m t hình th c t ch c kinh donah có tính ch t qu c t , hình thành t nh ng s khác bi t gi a các bên v qu c t ch, qu n lý, h th gn tài chính, lu t pháp và b n sác văn hoá; ho t ng trên cơ s s óng góp c a các bên v v n, qu n lí lao ng và cùng ch u trách nhi m v l i nhu n cũng như r i ro có th x y ra; ho t ng c a liên doanh r t r ng, g m c ho t ng s n xu t kinh doanh, cung ng d ch v , ho t ng nghiên c u cơ b n và nghiên c u tri n khai. * i v i nư c ti p nh n u tư: 7
- Ưu i m: giúp gi i quy t tình tr ng thi u v n, giúp a d ng hoá sp, im i Công ngh , t o ra th trư ng m i và t o cơ h i cho ngưòi lao ng làm vi c và h c t p kinh nghi m qu n lí c a nư c ngoài - Như c i m: m t nhi u th i gian thương th o vác v n liên quan n d án u tư, thư ng xu t hi n m u thu n trong qu n lý i u hành doanh nghi p; i tác nư c ngoài thương quan tâm n l i ích toàn c u, vì v y ôi lcú liên doanh ph i ch u thua thi t vì l i ích nơi khác; thay i nhân s công ty m có nh hư ng t i tương lai phát tri n c a liên doanh. * i v i nhà u tư nư c ngoài: - Ưu i m: t n d ng ư c h th ng phân ph i có s n c a i tác nư c s t i; ư c u tư vào nh ng lĩnh v c kinh doanh d thu l i, lình v c b c m ho c h n ch i v i hình th c doanh nghi p 100% v n nư c ngoài; thâm nh p ư c nh ng th trư ng truy n th ng c a nư c ch nhà. Không m t th i gian và chi phí cho vi c nghiên c u th trư ng m i và xây d ng các m i quan h . Chia s ư c chi phí và r i ro u tư. - Như c i m: khác bi t v nhìn nh n chi phí u tư gi a hai bên i tác; m t nhi u th i gian thương th o m i v n liên quan n d án tư, nh giá tài s n góp v n gi i quy t vi c làm cho ngư i lao ng c a i tác trong nư c; không ch ng trong qu n lý i u hành doanh nghi p, d b m t cơ h i kinh doanh khó gi i quy t khác bi t vè t p quán, văn hoá. 1.2.2 Doanh nghi p 100% v n u tư c a nư c ngoài Doanh nghi p 100% v n nư c ngoài cũng là m t hình th c doanh nghi p có v n u tư nư c ngoài nhưng ít ph bi n hơn hình th c liên doanh trong ho t ng u tư qu c t . Khái ni m: doanh nghi p 100% v n nư c ngoài là m t th c th kinh doanh có tư cách pháp nhân, ư c thành l p d a trên các m c ích c a ch u tư và nư c s t i. 8
Doanh nghi p 100% v n nư c ngoài ho t ng theo s i u hành qu n lý c a ch u tư nư c ngoài nhưng v n ph i tuỳ thu c vào các i u ki n v môi trư ng kinh doanh c a nư c s t i, ó là các i u ki n v chính tr , kinh t , lu t pháp, văn hoá, m c c nh tranh… Doanh nghi p 100% v n nư c ngoài có tư cách pháp nhân là 1 th th pháp lý c l p ho t ng theo lu t pháp nư c s t i. Thành l p dư i d ng công ty trách nhi m h u h n ho c công ty c ph n. * i v i nư c ti p nh n: - Ưu i m: nhà nư c thu ư c ngay ti n thuê t, ti n thu m c dù doanh nghi p b l ; gi i quy t ư c công ăn vi c làm mà không c n b v n u tư; t p trung thu hút v n và công ngh c a nư c ngoài vào nh ng lĩnh v c khuy n khích xu t kh u; ti p c n ư c th trư ng nư c ngoài. - Như c i m: khó ti p thu kinh nghi m qu n lý và công ngh nư c ngoài ê nâng cao trình cán b qu n lý, cán b kĩ thu t các doanh nghi p trong nư c. * i v i nhà u tư nư c ngoài: - Ưu i m: ch ng trong qu n lý i u hành doanh nghi p th c hi n ư c chi n lư c toàn c u c a t p oàn; tri n khai nhanh d án u tư; ư c quy n ch ng tuy n ch n và ào t o ngu n nhân l c áp ng yêu c u phát tri n chung c a t p oàn. - Như c i m: ch u tư ph i ch u toàn b r i ro trong u tư; ph i chi phí nhi u hơn cho nghiên c u ti p c n th trư ng m i; không xâm nh p ư c vào nh ng lĩnh v c có nhi u l i nhu n th trư ng trong nư c l n, khó quan h v i các cơ quan qu n lý Nhà nư c nư c s t i. 1.2.3 Hình th c h p tác trên cơ s h p ng h p tác kinh doanh 9
Hình th c này là hình th c u tư trong ó các bên quy trách nhi m và phân chia k t qu kinh doanh cho m i bên ti n hành u tư kinh doanh mà không thành l p pháp nhân m i. H p ng h p tác kinh doanh là văn b n ư c kí k t gi a i di n có th m quy n c a các bên tham gia h p ng h p tác kinh doanh, quy nh rõ vi c th c hi n phân chia k t qu kinh doanh cho m i bên. c i m là các bên kí k t h p ng h p tác kinh doanh, trong quá trình kinh doanh các bên h p doanh có th thành l p ban i u ph i theo dõi, giám sát vi c th c hi n h p ng h p tác kinh doanh. Phân chia k t qu kinh doanh: hình th c h p doanh không phân ph i l i nhu n và chia s r i ro mà phân chia k t qu kinh doanh chung theo t l góp v n ho c theo tho thu n gi a các bên. Các bên h p doanh th c hi n nghĩa v tài chính i v i nhà nư c s t i m t cách riêng r . Pháp lý h p doanh là m t th c th kinh doanh ho t ng theo lu t pháp nư c s t i ch u s i u ch nh c a pháp lu t nư c s t i. Quy n l i và nghĩa v c a các bên hơp doanh ư c ghi trong h p ng h p tác kinh doanh * i v i nư c ti p nh n: - Ưu i m: giúp gi i quy t tình tr ng thi u v n, thi u cngh , t o ra th trư ng m i nhưng v n m b o ư c an ninh qu c gia và n m ư c quy n ièu hành d án. - Như c i m: khó thu hút u tư ,ch th c hi n ư c i v i m t s ít lĩnh v c d sinh l i. * i v i nư c u tư: - Ưu i m: t n d ng ư c h th ng phân ph i có s n c a d i tác nư c s t i vào ư c nh ng linh v c h n ch u tư thâm nh p ư c nhưng th trư ng truy n th ng c a nư c ch nhà; không m t th i gian và chi phí cho vi c nghiên c u th 10
trư ng m i và xây d ng các m i quan h ; không b tác ng l n do khác bi t v văn hoá; chia s ư c chi phí và r i ro u tư. - Như c i m: không ư c tr c ti p qu n lý i u hành d án, quan h h p tác v i i tá nư c s t i thi u tính ch c ch n làm các nhà u tư e ng i. 1.2.4 u tư theo h p ng BOT BOT (xây d ng - v n hành - chuy n giao) là m t thu t ng ch m t s mô hình hay m t c u trúc s d ng u tư tư nhân th c hi n xây d ng cơ s h t ng v n ư c dành riêng cho khu v c nhà nư c. Trong m t d án xây d ng BOT, m t doanh nhân tư nhân ư c c quy n xây d ng và v n hành m t công trình mà thư ng do chính ph th c hi n. Công trình này có th là nhà máy i n, sân bay, c u, c u ư ng… Vào cu i giai o n v n hành doanh nghi p tư nhân s chuy n quy n s h u d án v cho chính ph . Ngoài h p ng BOT còn có BTO, BT. H p ng BOT là văn b n kí k t gi a các nhà u tư nư c ngoài v i cơ quan có th m quy n c a nư c ch nhà u tư xây d ng công trình k t c u h t ng (k c m r ng, nâng c p, hi n i hoá công trình) và kinh doanh trong m t th i gian nh t nh thu h i v n và có l i nhu n h p lý, sau ó chuy n giao không b i hoàn toàn b công trình cho nư c ch nhà. H p ng xây d ng chuy n giao kinh doanh BTO và h p ng xây d ng chuy n giao BT, ư c hình thành tương t như h p ng BOT nhưng có i m khác là: iv ih p ng BTO sau khi xây d ng xong công trình nhà u tư nư c ngoài chuy n giao l i cho nư c ch nhà và ư c chinh ph nư c ch nhà dành cho quy n kinh doanh công trình ó ho c công trình khác trong m t th i gian 11
hoàn l i toàn b v n u tư và có l i nhu n tho áng v công trình ã xây d ng và chuy n giao. iv ih p ng BT, sau khi xây d ng xong công trình nhà u tư nư c ngoài chuy n giao l i cho nư c ch nhà và ư c chính ph nư c ch nhà thanh toán b ng ti n ho c b ng tài s n nào ó tương x ng v i v n u tư ã b ra và m t t l l i nhu n h p lí. Doanh nghi p ư c thành l p th c hi n h p òng BOT, BTO, BT m c dù h p ng dư i hình th c doanh nghi p liên doanh ho c doanh nghi p 100% v n nư c ngoài nhưng i tác cùng th c hi n h p ng là các cơ quan qu n lí nhà nư c nư c s t i. Lĩnh v c h p ng h p hơn các doanh nghi p FDI khác, ch y u áp d ng cho các d án phát tri n cơ s h t ng; ư c hư ng các ưu ãi u tư cao hơn sơ v i các hình th c u tư khác và i m c bi t là khi h t h n ho t ng, ph i chuy n giao không b i hoàn công trình cơ s h n t ng ã ư c xây d ng và khai thác cho nư c s t i. * i v i nư c ch nhà: - Ưu i m: thu hút ư c v n u tư vào nh ng d án cơ s h t ng òi h i v n u tư l n, do ó gi m ư c s c ép cho ngân sách nhà nư c, ng th i nhanh chóng có ư c công trình k t c u h t ng hoàn ch nh giúp khơi d y các ngu n l c trong nư c và thu hút thêm FDI phát tri n kinh t . - Như c i m: khó ti p nh n kinh nghi m qu n lí và khó ki m soát công trình. M t khác, nhà nư c ph i ch u m i r i ro ngoài kh năng ki m soát c a nhà u tư. * iv i u tư nư c ngoài: 12
- Ưu i m: hi u qu s d ng v n ư c b o m, ch ng qu n lí, i u hành và t ch kinh doanh, l i nhu n không b chia s và ư c nhà nư c s t i m b o, tránh nh ng r i ro b t thư ng ngoài kh năng ki m soát. - Như c i m: vi c àm phán và th c thi h p ng BOT thương g p nhi u khó khăn t n kém nhi u th i gian và công s c. 1.2.5 u tư thông qua mô hình công ty m và con (Holding company) Holding company là m t trong nh ng mô hình t ch c qu n lí ư c th a nh n r ng rãi h u h t các nư c có n n kinh t th trư ng phát tri n. Holding company là m t công ty s h u v n trong m t công ty khác m c ki m soát ho t ng qu n lí và i u hành công ty ó thông qua vi c gây nh hư ng ho c l a ch n thành viên h p ng qu n tr . Holding company ư c thành l p dư i d ng công ty c ph n và ch gi i h n ho t ng c a mình trong vi c s h u v n, quy t nh chi n lư c và giám sát ho t ng qu n lí c a các công ty con, các công ty con v n duy trì quy n ki m soát ho t ng kinh doanh c a mình m t cách c l p, t o r t nhi u thu n l i: - Cho phép các nhà u tư huy ng v n tri n khai nhi u d án u tư khác nhau mà còn t o i u ki n thu n l i cho h i u ph i ho t ng và h tr các công ty tr c thu c trong vi c tiêps th , ti u th hàng hoá, i u ti t chi phí thu nh p và các nghi p v tài chính. - Qu n lí các kho n v n góp c a mình trong công ty khác như m t th th ng nh t và ch u trách nhi m v v ec ra quy t nh và l p k ho ch chi n lư c i u ph i các ho t ng và tài chính c a c nhóm công ty. 13
- L p k ho ch, ch o, ki m soát các lu ng lưu chuy n v n trong danh m c u tư. Holding company có th th c hi n c ho t ng tài tr u tư cho các công ty con và cung c p d ch v tài chính n i b cho các công ty này. - Cung c p cho các công ty con các d ch v như ki m toán n i b , quan h i ngo i, phát tri n th trư ng, l p k ho ch, nghiên c u và phát tri n (R&D)… 1.3 Vai trò c a u tư và thu hút FDI Ho t ng FDI có tính hai m t, v i nư c u tư cũng như nư c ti p nh n u tư u có các tác ng tiêu c c và tác ng tích c c. 1.3.1 i v i nư c u tư * Các tác ng tích c c: i v i nư c u tư, u tư tr c ti p nư c ngoài em l i l i nhu n cao hơn trong nư c. ây là v n quan tr ng hàng u i v i các nhà u tư. Vi c u tư ra nư c ngoài làm cho yêu c u tương i v lao ng trong nư c gi m hay năng su t gi m. Ngư c l i, t ng l i nhu n thu ư c t u tư ra nư c ngoài tăng, l i su t i v i y u t lao ng gi m và y u t tư b n tăng. Như v y, thu nh p t vi c u tư nư c ngoài có s tái phân ph i thu nh p qu c n i t lao ng thành tư b n. Trong quá trình u tư ra nư c ngoài, u tư tr c ti p nư c ngoài kích thích vi c xu t kh u tr c ti p thi t b máy móc. c bi t là khi u tư vào các nư c ang phát tri n có n n công nghi p cơ khí l c h u ho c khi các công ty m cung c p cho các công ty con nư c ngoài máy móc thi t b , linh ki n, ph tùng và nguyên li u. N u công ty c a nư c u tư mu n chi m lĩnh th trư ng thì u tư tr c ti p nư c ngoài tác ng vào vi c xu t kh u các linh ki n tương quan, các s n ph m tương quan tăng t ng kim ng ch xu t kh u. 14
i v i nh p kh u, n u các nư c u tư u tư tr c ti p vào ngành khai thác c a nư c ch nhà, h có ư c nguyên li u giá r . Trong i u ki n nh p kh u ngang nhau, h có th gi m ư c giá so v i trư c ây nh p t nư c khác. N u s d ng giá lao ng r c a nư c ngoài s n xu t linh ki n r i xu t v trong nư c s n xu t thành ph m, h có th gi m ư c giá thành ph m mà trư c ây h ph i nh p kh u. Trong dài h n, vi c u tư ra nư c ngoài s em l i nh hư ng tích c c cho cán cân thanh toán qu c t c a nư c u tư. ó là do vi c xu t kh u thi t b máy móc, nguyên v t li u... c ng v i m t ph n l i nhu n ư c chuy n v nư c ã em ngo i t tr l i cho nư c u tư. Các chuyên gia ư c tính th i gian hoàn v n cho m t dòng tư b n trung bình là t 5 n 10 năm. * Các tác ng tiêu c c: Như trên ã phân tích thì u tư tr c ti p ra nư c ngoài giúp c i thi n cán cân thanh toán qu c t c a nư c i u tư nhưng ó là tác ng tích c c trong dài h n. Trư c m t, do s lưu ng v n ra nư c ngoài mà vi c u tư tr c ti p này l i gây ra nh hư ng tiêu c c t m th i cho cán cân thanh toán qu c t . Nguyên nhân là do trong năm có u tư ra nư c ngoài, chi tiêu bên ngoài c a nư c u tư tăng lên và gây ra s thâm h t t m th i trong cán cân thanh toán ngân sách. Vì v y, nó khi n m t s ngành trong nư c s không ư c u tư y . M t y u t nh hư ng tiêu c c khác n a là vi c xu t kh u tư b n có nguy cơ t o ra th t nghi p nư c u tư. Hãy xem xét m t trong nh ng nguyên nhân mà các nhà tư b n u tư ra nư c ngoài là nh m s d ng lao ng không lành ngh , giá r c a nh ng nư c ang phát tri n. i u này t t y u làm tăng th t nghi p cơ c u trong s lao ng không lành ngh c a nư c u tư. Thêm vào ó, nư c s t i l i có th xu t kh u sang nư c u tư ho c thay cho vi c nh p kh u trư c ây t nư c u tư, h t s n xu t ư c hàng hoá cho mình càng làm cho nguy cơ th t nghi p này thêm tr m tr ng. Xu hư ng gi m 15
m c thuê mư n nhân công nư c ch u tư và tăng m c thuê công nhân nư c s t i d n n s i kháng v lao ng nư c u tư và quy n l i lao ng nư c ch nhà. Tóm l i, có m t s tác ng không t t t i cán cân thanh toán qu c t hay làm gia tăng t l th t nghi p c a vi c các nhà tư b n u tư ra nư c ngoài song không vì th mà khuynh hư ng này có chi u hư ng b gi m sút. áp ng yêu c u th c t và vì nh ng l i ích to l n và lâu dài mà hình th c u tư này mang l i, nh t nh u tư tr c ti p nư c ngoài v n s ngày càng ư c phát tri n m nh m . 1.3.2 i v i nư c nh n u tư: * Tác ng tích c c: i v i các nư c ang phát tri n, tác d ng ch y u c a u tư tr c ti p nư c ngoài là làm tăng thêm tích lu và bù p vào l h ng ngo i t . Do thu nh p c a các nư c này còn th p nên tích lu th p trong khi t l tư b n u ra l i cao. Mu n t ư c t l tăng trư ng kinh t nh t nh (là t l tích lu tr it l tư b n u ra) thì m t trong nh ng bi n pháp là ph i h t l tư b n u ra. Bi n pháp này yêu c u ph i nâng cao trình k thu t và qu n lý và u tư tr c ti p nư c ngoài có th áp ng ư c òi h i này. Bên c nh t l tích lu th p, các nư c ang phát tri n còn thi u nhi u ngo i t . Do v y, không th áp ng ư c nhu c u nh p kh u u tư thi t b , u tư tr c ti p nư c ngoài cũng l p ư c l h ng này. Ngoài ra u tư tr c ti p nư c ngoài còn có th kéo theo u tư trong nư c. Khi nư c ngoài u tư vào các công trình h t ng cơ s , các ngành công nghi p s thúc y nư c s t i u tư. Như v y, nó cũng làm tăng thêm vi c làm cho các nư c này. 16
L i ích quan tr ng mà u tư tr c ti p nư c ngoài mang l i là công ngh k thu t hi n i, trình qu n lý tiên ti n có th thúc ys im ik thu t trong các nư c ang phát tri n, góp ph n làm tăng năng su t các y u t s n xu t, khai thác và s d ng hi u qu hơn ngu n tài nguyên thiên nhiên, thay i k t c u s n ph m, phát tri n các ngành ngh m i, c bi t là các ngành có hàm lư ng công ngh cao. Nó có tác ng l n lao i v i quá trình công nghi p hoá và tăng trư ng kinh t các nư c ang phát tri n. * Tác ng tiêu c c: Như chúng ta ã phân tích thì không th ph nh n ư c nh hư ng tích c c i v i thu chi qu c t c a nư c s t i mà u tư tr c ti p nư c ngoài ã em l i, nhưng xét v lâu dài, vi c các công ty xuyên qu c gia (TNCs) em v n n u tư và hàng năm l i chuy n l i nhu n v nư c s t o ra gánh n ng ngo i t iv i các nư c này, c bi t là sau khi TNCs thu h i v . Bên c nh ó, v n vi c làm cũng ph i lúc nào cũng i theo chi u hư ng mong i c a chúng ta, nh ng nư c ti p nh n v n u tư. Nh ng năm g n ây, do s phát tri n c a khoa h c công ngh , lao ng không lành ngh tr nên có hi u su t th p. Th c t cho th y, các công ty có v n FDI nhìn chung ít s d ng lao ng t i ch (tr nh ng doanh nghi p gia công xu t kh u ho c doanh nghi p ch s d ng công nhân v i lao ng gi n ơn, d ào t o) và h giá thành s n ph m, h ã s d ng phương th c s n xu t t p trung tư b n nhi u hơn. Nó có tác ng làm gi m vi c làm, i ngư c v i chi n lư c vi c làm c a các nư c ang phát tri n. M t khác n a, trong vi c thu hút u tư tr c ti p nư c ngoài, các nư c s t i còn ph i ch u nhi u thi t thòi. Các ngành công nghi p m i m , hi n ic a các nư c công nghi p phát tri n ã có i u ki n xu t hi n nh ng qu c gia này song ch y u l i b các nư c u tư ki m soát, k t c u kinh t thì b ph thu c vào i tư ng ngành hàng s n xu t mà nư c u tư quy t nh kinh doanh. 17
Không ch có v y, s d ch chuy n nh ng k thu t công ngh kém tiên ti n, tiêu hao nhi u năng lư ng t các nư c u tư ã gây ra ô nhi m môi trư ng nghiêm tr ng, tài nguyên thiên nhiên b khai thác quá m c... Tóm l i, trong vi c thu hút u tư tr c ti p nư c ngoài, nư c s t i v a ư c l i l i v a b thi t h i. Gi i quy t v n này hài hoà như th nào hoàn toàn ph thu c vào chính sách, sách lư c và chi n lư c thu hút u tư tr c ti p nư c ngoài. N u nư c s t i xây d ng ư c m t k ho ch u tư c th và khoa h c thì vi c thu hút cũng như s d ng ngu n v n u tư này s mang l i hi u qu r t cao. 1.4 Nh ng nhân t thúc y thu hút u tư tr c ti p nư c ngoài 1.4.1 Chênh l ch v năng su t c n biên c a v n gi a các nư c Helpman và Sibert, Richard S. Eckaus cho r ng có s khác nhau v năng su t c n biên (s có thêm trong t ng s u ra mà m t nhà s n xu t có ư c do dùng thêm m t ơn v c a y u t s n xu t) c a v n gi a các nư c. M t nư c th a v n thư ng có năng su t c n biên th p hơn. Còn m t nư c thi u v n thư ng có năng su t c n biên cao hơn. Tình tr ng này s d n n s di chuy n dòng v n t nơi dư th a sang nơi khan hi m nh m t i a hóa l i nhu n. Vì chi phí s n xu t c a các nư c th a v n thư ng cao hơn các nư c thi u v n. Tuy nhiên như v y không có nghĩa là t t c nh ng ho t ng nào có năng su t c n biên cao m i ư c các doanh nghi p t s n xu t mà cũng có nh ng ho t ng quan tr ng, là s ng còn c a doanh nghi p thì h v n t s n xu t cho dư ho t ng ó cho năng su t c n biên th p. 1.4.2 Chu kỳ s n ph m 18
i v i h u h t các doanh nghi p tham gia kinh doanh qu c t thì chu kì s ng c a các s n ph m này bao g m 3 giai o n ch y u là: giai oan s n ph m m i; giai o n s n ph m chín mu i; giai o n s n ph m chu n hóa. Akamatsu Kaname (1962) cho r ng s n ph m m i, ban u ư c phát minh và s n xu t nư c u tư, sau ó m i ư c xu t kh u ra th trư ng nư c ngoài. T i nư c nh p kh u, ưu i m c a s n ph m m i làm nhu c u trên th trư ng b n a tăng lên, nên nư c nh p kh u chuy n sang s n xu t thay th s n ph m nh p kh u này b ng cách ch y u d a vào v n, k th ât c a nư c ngoài(giai o n s n ph m chín mu i). Khi nhu c u th trư ng c a s n ph m m i trên th trư ng trong nư c bão hòa, nhu c u xu t kh u l i xu t hi n(giai o n s n ph m chu n hóa). Hi n tư ng này di n ra theo chu kỳ và do ó d n n s hình thành FDI. Raymond Vernon (1966) l i cho r ng khi s n xu t m t s n ph m t t i giai o n chu n hóa trong chu kỳ phát tri n c a mình cũng là lúc th trư ng s n ph m này có r t nhi u nhà cung c p. giai o n này, s n ph m ít ư c c i ti n, nên c nh tranh gi a các nhà cung c p d n t i quy t nh gi m giá và do ó d n t i quy t nh c t gi m chi phí s n xu t. ây là lý do các nhà cung c p chuy n s n xu t s n ph m sang nh ng nư c cho phép chi phí s n xu t th p hơn. 1.4.3 L i th c bi t c a các công ty a qu c gia Các công ty a qu c gia có nh ng l i th c thù (ch ng h n năng l c cơ b n) cho phép công ty vư t qua nh ng tr ng i v chi phí nư c ngoài nên h s n sàng u tư tr c ti p ra nư c ngoài. Khi ch n a i m u tư, nh ng công ty a qu c gia s ch n nơi nào có các i u ki n (lao ng, t ai,chính tr ) cho phép h phát huy các l i th c thù nói trên.Nh ng công ty a qu c gia thư ng có l i th l n v v n và công ngh u tư ra các nư c s n có ngu n nguyên li u, giá nhân công r và thư ng là th trư ng tiêu th ti m năng...ta d dàng nh n ra l i ích c a vi c này. 1.4.4 Ti p c n th trư ng và gi m xung t thương m i 19
u tư tr c ti p ra nư c ngoài là m t bi n pháp tránh xung t thương m i song phương. Ví d , Nh t B n hay b M và các nư c Tây Âu phàn nàn do Nh t B n có th ng dư thương m i còn các nư c kia b thâm h t thương m i trong quan h song phương. i phó, Nh t B n ã tăng cư ng u tư tr c ti p vào các th trư ng ó. H s n xu t và bán ô tô, máy tính ngay t i M và châu Âu, gi m xu t kh u các s n ph m này t Nh t B n sang. H còn u tư tr c ti p vào các nư c th ba, và t ó xu t kh u sang th trư ng B c M và châu Âu. 1.4.5 Khai thác chuyên gia và công ngh Không ph i FDI ch i theo hư ng t nư c phát tri n hơn sang nư c kém phát tri n hơn. Chi u ngư c l i th m chí còn m nh m hơn n a. T c là nh FDI mà các nư c kém hơn khi u tư sang các nư c l n có th h c h i, khai thác ư c công ngh và chuyên gia. Nh t B n là nư c tích c c u tư tr c ti p vào M khai thác i ngũ chuyên gia M . Ví d , các công ty ô tô c a Nh t B n ã m các b ph n thi t k xe M s d ng các chuyên gia ngư i M . Các công ty máy tính c a Nh t B n cũng v y. Không ch Nh t B n u tư vào M , các nư c công nghi p phát tri n khác cũng có chính sách tương t . Trung Qu c g n ây y m nh u tư tr c ti p ra nư c ngoài, trong ó có u tư vào M . Vi c công ty a qu c gia qu c t ch Trung Qu c là Lenovo mua b ph n s n xu t máy tính xách tay c a công ty a qu c gia mang qu c t ch M là IBM ư c xem là m t chi n lư c Lenovo ti p c n công ngh s n xu t máy tính ưu vi t c a IBM. Hay vi c TCL (Trung Qu c) trong sáp nh p v i Thompson (Pháp) thành TCL-Thompson Electroincs, vi c National Offshore Oil Corporation (Trung Qu c) trong ngành khai thác d u l a mua l i Unocal (M ) cũng v i chi n lư c như v y. 1.4.6 Ti p c n ngu n tài nguyên thiên nhiên có ngu n nguyên li u thô, nhi u công ty a qu c gia tìm cách u tư vào nh ng nư c có ngu n tài nguyên phong phú. Làn sóng u tư tr c ti p ra nư c 20